Column

Netanyahu wil vrienden kwijt, koste wat kost

"Het is dit geloof in de demonische bedoelingen van de tegenstander dat het optreden van Netanyahu verklaart."

Als Benjamin Netanyahu dinsdag het spreekgestoelte van het Amerikaanse Congres beklimt, tegen de zin van ene Barack Obama, begint hij aan wat een speech te ver dreigt te worden. Niet omdat er geen reëel gevaar uitgaat van het Iraanse atoomprogramma - het gespreksthema dat de Republikeinen hem hebben opgegeven - maar omdat de Israëlische premier een scherp oog heeft voor gevaren, maar blind is voor oplossingen. Dat hij denkt zijn land een dienst te bewijzen door de relatie met Obama te verzieken, onderstreept dat.

Stevo Akkerman 28 februari 2015, 19:51

In 2012 was Netanyahu in Den Haag en had hij in Hotel Des Indes een informele ontmoeting met Nederlandse journalisten. Uit dergelijke bijeenkomsten mag niet geciteerd worden, maar ik verklap geen geheim als ik vertel dat de premier ervan overtuigd is dat het ayatollah-bewind in Teheran uit is op de ondergang van Israël, desnoods ten koste van zichzelf; een zelfmoordmissie op kolossale schaal.

Apocalyptische krachten
Het is dit geloof in de demonische bedoelingen van de tegenstander dat het optreden van Netanyahu verklaart, en dan gaat het niet alleen om Iran, maar om alle vijanden; van Hezbollah via Hamas tot Fatah en de Palestijnse president Abbas. Door in hen slechts apocalyptische krachten te zien die worden gedreven door religieuze jodenhaat, sluit hij de mogelijkheid uit dat zijn tegenstanders rationeel zouden kunnen opereren en bereid zouden kunnen zijn tot een vergelijk. Onderhandelingen hebben dan geen zin.

Nu maken Iraanse, Arabische en/of Palestijnse extremisten het ook niet gemakkelijk veel kansen te zien voor pragmatisme in het anti-Israël-kamp; het antisemitisme zit er diep en men wil Israël weg hebben, dat lijdt geen twijfel.

Toch is het niet verstandig landen en bewegingen gelijk te schakelen aan de radicaalste stemmen in hun gelederen: het is veel slimmer de radicalen te isoleren van de gematigden, met wie mogelijk wel te praten valt. Dat is wat nu gebeurt in de internationale gesprekken met Iran, waar Netanyahu als de dood voor is. Overigens zijn niet alle radicalen even redeloos als hun retoriek doet vermoeden. Ik heb in Gaza aan het bed van een Hamas-strijder gestaan - hij had net beide benen verloren in de confrontatie met een Israëlische tank - die verzuchtte: laat zij ons met rust laten, dan laten wij hen ook met rust.

Verzwakking
Het is niet verwonderlijk dat het alles-of-niets-denken ook Netanyahu's campagne voor de verkiezingen van 17 maart beheerst. In alles gaat het om de pure existentie van het land, waar andere waarden - democratie, mensenrechten, vrede - ondergeschikt aan worden gemaakt. Paradoxaal genoeg leidt dat tot een situatie die het fundament van Israël eerder verzwakt dan versterkt. Treurig.

Netanyahu wil wettelijk vastleggen dat Israël een Joodse staat is, waardoor het land een formeel etnische grondslag zou krijgen. Dat roept grote vragen op over de status van de Palestijnen: als die geen eigen staat krijgen - iets waar Netanyahu op aanstuurt - wat zijn dan hun rechten? En wat als ze dankzij hun geboortecijfer de meerderheid gaan vormen? Israëliërs die hier anders over denken dan Netanyahu, worden door hem 'antizionistisch' genoemd. Eerder deze maand probeerde hij nog dergelijke types te weren uit de jury van de prestigieuze Israël-prijs.

Om vrienden te verliezen, doet hij alles.