English to Welsh Lexicon
The legend with the abbreviations and conventions can be found in another
file.
There are 18778 unique entries in this lexicon, 1694 of
which are phrases.
Special thanks to Geraint Jones (Rhydychen) for his many comments
differentiating the various senses of Welsh words that can be obtained
from the same English word.
aback - (adv.) yn o+l
taken aback - (adj.) wedi synnu
abandon - (v.) gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], rhoi'r gorau i
{ You "gadael i" a person. }
abandoned - (adj.) afradlon, ofer
abase - (v.) darostwng [darostyng-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], iselhau (iselu) [isel- &hau, isel-]
abash - (v.) cywilyddio [cywilyddi-]
be abashed - (v.) yswilio [yswili-]
abate - (v.) gostegu [gosteg-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], lleihau [llei- &hau]
abattoir - (n.) lladd-dy [lladd-dai, m.]
abbacy - (n.) abadaeth [-au, f.]
abbess - (n.) abades [-au, f.]
abbey - (n.) abaty [abatai, m.], mynachlog [-ydd, f.]
abbey-land - (n.) abatir [-oedd, m.]
abbot - (n.) abad [-au, m.]
abbotship - (n.) abadaeth [-au, f.]
abbreviate - (v.) byr.hau [byr.- &hau], talfyrru [talfyri-]
abbreviation - (n.) talfyriad [-au, m.]
abdicate - (v.) ymddeol [ymddeol-]
abdomen - (n.) bol (bola) [boliau, m.], ceudod [m.]
abdominal - (adj.) perthynol i'r bol
abduct - (v.) dwyn ymaith drwy drais
Abergavenny - (prop.n.) Y Fenni
aberration - (n.) cyfeiliorn [-au, m.], gwyriad [-au, m.]
abet - (v.) ategu [ateg-], cefnogi [cefnog-], cynorthwyo [cynorthwy-]
abeyance - (n.) dirymedd dros dro
abhor - (v.) casa/u [cas- &a/u], ffieiddio [ffieiddi-]
abhorrence - (n.) atgasedd (atgasrwydd) [m.], ffieidd-dod [m.], ffieiddrwydd [m.]
abide - (v.) aros [ar.hos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef], trigo [trig-]
{ Aros is abide as an intransitive verb meaning dwell. }
{ Goddef is abide as a transitive verb. It is "abide" as in
"I cannot abide this." }
{ Trigo is abide as an intransitive verb meaning dwell. }
abiding - (adj.) ar.hosol, gwastadol
ability - (n.) abledd [m.], gallu [-oedd, m.], medr [-au, m.]
abject - (adj.) dirmygedig, distadl
abjure - (v.) gwadu ar lw, ymwrthod a+
ablative - (adj.) abladol
ablaze - (adj.) gwenfflam
ablaze - (adv.) ar da+n
able - (adj.) abl [abl- &adj], galluog
be able - (v.) dichon [def.], gallu [gall-; 3.s. gall, geill; 2.s.imp. gall], medru [medr-; 3.s. & 2.s.imp. medr]
{ "Gallu" is used predominantly in S. Wales. }
{ "Medru" is used predominantly in N. Wales. Compared to
"gallu", it has the additional sense of "know how to". }
{ Dichon expresses an abstract sort of potentiality: it
is usually translated as if it were the adverb "perhaps" (= it might
be that). "Fe ddichon fod": it might be (that). There is a school
of thought that says that "dichon" is archaic; since I use it myself
I do not subscribe to this. }
be able to - (v.) gallu [gall-; 3.s. gall, geill; 2.s.imp. gall], medru [medr-; 3.s. & 2.s.imp. medr]
{ "Gallu" is used predominantly in S. Wales. }
{ "Medru" is used predominantly in N. Wales. Compared to
"gallu", it has the additional sense of "know how to". }
ablution - (n.) golchiad [-au, m.], puredigaeth [f.]
abnegation - (n.) hunanymwadiad [m.], ymwadiad [m.]
abnormal - (adj.) anghyffredin, annormal
aboard - (adv.) ar fwrdd
abode - (n.) anheddfa [anheddfeydd, -oedd, f.], anheddfan (anheddfod) [mf.], anheddle [aneddleoedd, m.], annedd [anheddau, mf.], ar.hosfa [arosfeydd, f.], cartref [-i, -ydd, m.], cartrefle [-oedd, m.], preswyl (preswylfod) [m.], preswylfa [preswylfeydd, f.], trigfa [trigfeydd, f.], trigfan [-nau, f.]
abolish - (v.) diddymu [diddym-], dileu [dile-]
abolition - (n.) dilead [m.]
abominable - (adj.) ffiaidd
abominate - (v.) ffieiddio [ffieiddi-]
abomination - (n.) ffieidd-dra [m.], ffieiddbeth [-au, m.]
aborigines - (n.pl.) cyn-drigolion
abort - (v.) erthylu [erthyl-]
abortion - (n.) erthyl [-od, m.], erthyliad [-au, m.]
abound - (v.) amlhau [aml- &hau], heigio [heigi-], ymhelaethu [ymhelaeth-]
about - (adv.) o ddeutu, oddeutu
argue about - (v.) dadlau am
beat about - (v.) bwhwman [bwhwman- ?]
buffet about - (v.) bustachu [bustach-]
debate about - (v.) dadlau am
forget about - (v.) anghofio am
hear about - (v.) clywed am
I'm sorry {about} - (interj.) Mae'n chwith gen i {am}, Mae'n ddrwg gen i {am}
remember about - (v.) cofio am
round about - (adj.) cwmpasog
round about - (prep.) o amgylch
say about - (v.) dweud am
speak about - (v.) dweud am, siarad am
stand about - (v.) sefyllian [sefylli-]
talk about - (v.) siarad am, so+n am
tell about - (v.) dweud am
think about - (v.) meddwl am
toss about - (v.) rhwyfo [rhwyf-], ymrwyfo [ymrwyf-]
walk about - (v.) ymrodio [ymrodi-]
what about? - (inter. pron.) beth am?
worry about - (v.) pendroni am
about - (prep.) am [amdan- &prep1], o amgylch, o gwmpas, oddeutu, ogylch, parthed, tua (tuag), ynghylch
{ Am is "about" when you talk about something. }
{ O amgylch is "about" when you surround something. }
{ O gwmpas is "about" when you surround something. }
{ Oddeutu is "about" in the sense of "approximately", as in
"he is about six feet tall". }
{ Ogylch is "about" when you surround something. }
{ Parthed is "about" when you talk about something. }
{ Tua (tuag) is "about" in the sense of "approximately", as in
"he is about six feet tall". }
{ Ynghylch is "about" when you talk about something. }
{ The "tuag" form is used before vowels. }
above - (adv.) fry, uchod
{ Fry is an absolute sort of "above": a long way up,
aloft. }
{ Uchod (the opposite of "isod") is relative to here. References
to places in a list might be "uchod" or "isod" (above or below
here). }
above all - (adv.) yn anad, yn anad dim
above - (prep.) goruwch, uwch, uwchlaw
abrade - (v.) ysgraffinio [ysgraffini-]
abridge - (v.) byr.hau [byr.- &hau], cwtogi [cwtog-], talfyrru [talfyri-]
abridgment (abridgement) - (n.) talfyriad [-au, m.]
abroad - (adv.) allan, ar daen, ar led
abrogate - (v.) diddymu [diddym-], dileu [dile-]
abrupt - (adj.) diswta, disymwth, serth, swta, sydyn
abscess - (n.) casgliad [-au, m.], cornwyd [-ydd, -on, m.], crug [-iau, m.], crynhofa [crynhofeydd, f.]
abscond - (v.) dianc (diengyd; dihengyd) [dihang- &1, diang- &2+; 3.s. & 2.s.imp. dianc], rhedeg i ffwrdd
absence - (n.) absen [-nau, mf.], absenoldeb [m.], absenoliad [-au, m.], absenoliaeth [-au, f.]
{ Absenoldeb is the usual word for "absence". }
absent - (adj.) absennol
absent oneself - (v.) absennu [absenn- &1, absen- &2+]
absent - (v.) absenoli [absenol-]
absolute - (adj.) cwbl, diamodol, hollol
absolute - (n.) absolwt [m.], diamod [m.]
absolution - (n.) gollyngdod [m.], maddeuant [maddeuannau, m.]
absolve - (v.) absolfennu [absolfenn- &1, absolfen- &2+], gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng], maddau [maddeu-], rhyddhau [rhydd- &hau]
{ You cannot use a person as the direct object of "maddau"; a person is
always an indirect object and is introduced with "i". Thus, you would
"maddau pechod" (forgive a sin), but say "maddewch i mi" (forgive me). }
absorb - (v.) amsugno [amsugn-], llyncu [llync-; 3.s. & 2.s.imp. llwnc], sugno [sugn-], sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych], yfed [yf-; 3.s. & 2.s.imp. yf]
absorption - (n.) amsugniad [m.], sugniad [m.]
abstain - (v.) ymatal [ymatal-; 3.s. ymetyl; 2.s.imp. ymatal], ymgadw [ymgadw-], ymwrthod [ymwrthod-]
abstain from - (v.) ymatal rhag, ymgadw rhag, ymwrthod rhag
abstain totally - (v.) llwyrymatal [llwyrymatal-], llwyrymwrthod [llwyrymwrthod-]
abstainer - (n.) dirwestwr [dirwestwyr, m.]
abstemious - (adj.) cymedrol, sobr
abstention - (n.) ymataliad [-au, m.]
abstinence - (n.) dirwest [-au, m.], ymataliad [-au, m.], ymwrthodiad [m.]
abstinent - (adj.) cymedrol, sobr
abstract - (adj.) dansoddol, haniaethol
abstract - (n.) crynodeb [-au, m.]
abstract - (v.) crynodebu [crynodeb-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
abstraction - (n.) haniaeth [f.], synfyfyrdod [m.]
abstruse - (adj.) astrus, dyrys, tywyll [f. tywell]
absurd - (adj.) afresymol, gwrthun (gwrthfun)
absurdity - (n.) gwrthuni [m.]
abundance - (n.) abledd [m.], amlder (amldra) [m.], cyflawnder [m.], cyfor [m.], digonedd [m.], digonolrwydd [m.], helaethrwydd [m.], llawnder (llawndra) [m.], rhysedd [m.], toreth (toraeth) [f.], wmbredd [m.], ysto+r [ystorau, m.]
abundant - (adj.) aml (amal) [aml- &adj], dibrin, digonol, helaeth, toreithiog
weep abundantly - (v.) wylo yn hidl
abuse - (n.) camddefnydd [m.], difri%aeth [f.]
abuse - (v.) cam-drin [cam-drini-], camarfer [camarfer-], camddefnyddio [camddefnyddi-], difenwi [difenw-], difri%o [difri%-], dilorni [dilorn-]
abusive - (adj.) tafotrwg
abut - (v.) cydio [cydi-], ffinio ar, ymylu ar
abutment - (n.) ateg [-ion, f.], pentan [-au, m.]
abysmal - (adj.) affwysol
abyss - (n.) agendor (gagendor) [mf.], annwn (annwfn) [m.], mo+r-gerwyn [f.], y dyfnder
academic - (adj.) academig (academaidd), athrofaol
academical - (adj.) athrofaol
academy - (n.) academi [m.], athrofa [-+u, athrofeydd, f.], ysgol [-ion, f.]
accede - (v.) cydsynio [cydsyni-], cytuno [cytun-]
accede to - (v.) cydsynio a+, cytuno a+
accelerate - (v.) chwimio [chwimi-], cyflymu [cyflym-]
accelerator - (n.) chwimiadur [-on, m.], ysbardun [-au, mf.]
accent - (n.) acen [-ion, -nau, f.], acennod [-au, f.]
{ Acen is the kind of accent that lets people know where you
are from. }
{ Acennod is the kind of accent that appears above a
letter. }
accent mark - (n.) acennod [-au, f.]
foreign accent - (n.) llediaith [fm.]
secondary accent - (n.) adacen [-ion, f.]
accent - (v.) acennu [acenn- &1, acen- &2+]
accented - (adj.) acennog
accentuate - (v.) acennu [acenn- &1, acen- &2+], pwysleisio [pwysleisi-]
accentuation - (n.) aceniad [-au, m.], acenyddiaeth [f.]
accept - (v.) cymryd (cymeryd) [cymer-; 3.s. & 2.s.imp. cymer], derbyn [derbyni-; 3.s. & 2.s.imp. derbyn], derbyn yn gymeradwy, hwde (hwre) [def.; 2.s.imp. hwde, hwre; 2.p.imp. hwdiwch, hwriwch]
acceptable - (adj.) cymeradwy, derbyniol
acceptor - (n.) derbyniwr [derbynwyr, m.], derbynnydd [derbynyddion, m.]
access - (n.) acses [mf.], dyfodfa [dyfodfeydd, f.], dyfodiad [-au, m.], mynediad [-au, m.]
{ Acses is the kind of access related to a fever. }
accessible - (adj.) hawdd nesu at, hygyrch
{ The "at" needs to reflect the gender and number of the thing modified;
i.e., either "ato", "ati", or "atyn". }
accession - (n.) esgyniad [-au, m.]
accessory (accessary) - (adj.) affeithiol, atodol, cyfranogol, cynorthwyol
accessory (accessary) - (n.) affeithiwr [affeithwyr, m.], cefnogydd [-ion, m.], cynorthwywr [cynorthwywyr, m.]
accidence - (n.) ffurfiant [ffurfiannau, m.]
accident - (n.) damwain [damweiniau, f.]
accidental - (adj.) damweiniol
acclaim - (v.) bloeddio cymeradwyaeth
acclamation - (n.) bloddest [-au, f.], cymeradwyaeth [-au, f.]
acclivity - (n.) rhiw [-iau, f.]
accommodate - (v.) cymhwyso [cymhwys-], lletya [llety-]
{ Lletya is to accommodate as in to put up for the
night. }
accommodation - (n.) lle [-oedd, -fydd, m.], llety [-au, m.]
accompaniment, musical - (n.) cyfeiliant [cyfeiliannau, m.]
accompanist - (n.) cyfeilydd [-ion, m.]
accompany - (v.) cyfeilio [cyfeili-], hebrwng [hebryng-]
{ Cyfeilio is to accompany in a musical sense. }
{ Hebrwng it accompany in the sense of go with someone. }
accomplice - (n.) cynorthwywr mewn trosedd
accomplish - (v.) cwblhau [cwbl- &hau], cyflawni [cyflawn-]
accord - (n.) cydfod [-au, m.]
accord with - (v.) cydweddu a+, cytuno a+
according to - (prep.) yn o+l
of one accord - (adj.) cytu+n
own accord - (n.) gwirfodd [m.]
accord - (v.) cydweddu [cydwedd-], cytuno [cytun-]
accordance with, in - (prep.) yn unol a+
accordingly - (adv.) felly, gan hynny
accordion - (n.) acordion [-au, acordiynau, m.]
accost - (v.) cyfarch [cyfarch-]
account - (n.) adroddiad [-au, m.], cyfrif [-on, -au, m.], hanes [-ion, m.]
{ Adroddiad is the kind of account you give when you tell
about some past experience. }
{ Cyfrif is the kind of account you keep money in. }
{ Hanes is the kind of account you give when you tell
about some past experience. }
audit accounts - (v.) archwilio cyfrifon
account - (v.) adlo [adl-], cyfrif [cyfrif-]
accountability - (n.) atebolrwydd [m.]
accountable - (adj.) atebol, cyfrifol
accountant - (n.) cyfrifydd [-ion, m.]
accounting - (n.) cyfrifyddiaeth [f.]
accoutre - (v.) arfogi [arfog-], taclu [tacl-]
accredit - (v.) awdurdodi [awdurdod-], coelio [coeli-], credu [cred-; 3.s. & 2.s.imp. cred]
{ Awdurdodi is accredit in the sense of giving
official standing to something. }
{ Coelio is accredit as in "believe". }
{ Credu is accredit as in "believe". }
accrue - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], deillio [deilli-], digwydd [digwydd-; 3.s. & 2.s.imp. digwydd]
accumulate - (v.) casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], cronni [cronn- &1, cron- &2+], pentyrru [pentyrr- &1, pentyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. pentwr]
accumulator - (n.) cronadur [-on, m.]
accuracy - (n.) cywirdeb [m.]
accurate - (adj.) cywir [cywir- &adj]
accursed - (adj.) melltigedig (melltigaid), ysgymun
accusation - (n.) achwyniad [-au, m.], cyhuddiad [-au, m.]
false accusation - (n.) camgyhuddiad [-au, m.]
accusative - (adj.) cyhuddol, gwrthrychol
{ Cyhuddol is accusative in the sense of bring accusations. }
{ Gwrthrychol is accusative in the grammatical sense. }
accuse - (v.) cyhuddo [cyhudd-]
accuse falsely - (v.) camgyhuddo [camgyhudd-]
accuser - (n.) cyhuddwr [cyhuddwyr, m.]
accustom - (n.) ymarfer [-ion, f.]
accustom - (v.) arfer [arfer-; 3.s. & 2.s.imp. arfer]
accustomed - (adj.) cynefin, cynefinol
become accustomed - (v.) cynefino [cynefin-]
ace - (n.) as [f.]
ache - (n.) cur [-iau, m.], gwy+n [gwyniau, m.], poen [-au, mf.]
ache - (v.) cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno], gwynegu [gwyneg-], gwynio [gwyni-], poeni [poen-]
achieve - (v.) cwblhau [cwbl- &hau], cyflawni [cyflawn-], gorffen [gorffenn- &1, gorffen- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorffen]
achievement - (n.) camp [-au, f.], cyflawniad [-au, m.]
acid - (adj.) siarp, sur [pl. -ion]
grow acid - (v.) egru [egr-]
acid - (n.) asid [m.], sur [m.], suryn [m.]
acidic - (adj.) asidig
acknowledge - (v.) addef [addef-], cydnabod [cydna- &bod], cyfaddef [cyfaddef-; 3.s. & 2.s.imp. cyfaddef]
acknowledgment - (n.) cydnabyddiaeth [-au, f.]
acorn - (n.) mesen [mes, f.]
gather acorns - (v.) mesa [mes-]
acoustics - (n.) clybodeg [f.]
acquaint - (v.) hysbysu [hysbys-]
acquaintance - (n.) adnabyddiaeth [-au, f.], cydnabod [m.], cydnabyddiaeth [-au, f.]
acquainted - (adj.) cydnabyddus, cynefin
acquiesce - (v.) cydsynio [cydsyni-]
acquiesce to - (v.) cydsynio a+, dygymod [dygymod-]
acquire - (v.) cael (caffael) [irreg.], ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill], magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag; 3.s.pres. subj. maco]
acquisition - (n.) caffaeliad [-au, caffaeliaid, m.]
acquit - (v.) rhyddhau [rhydd- &hau]
acre - (n.) acer (acr) [-i, f.], cyfair [cyfeiriau, cyfeiri, m.], erw [-au, f.]
acrid - (adj.) chwerw [chwerw- &adj], llymsur
acrimonious - (adj.) cecrus, chwerw [chwerw- &adj], sarrug
acrimony - (n.) chwerwder (chwerwdod; chwerwedd) [m.]
across - (adv.) ar groes, trosodd
across - (prep.) ar draws
act - (n.) act [-au, f.], deddf [-au, f.], gweithred [-oedd, f.]
{ Deddf is the kind of act passed by a legislative body. }
act of opening - (n.) agoriad [-au, m.]
act - (v.) actio [acti-], gweithredu [gweithred-], ymddwyn [ymddyg-]
action - (n.) cyngaws [cynghawsau, -ion, m.], gweithred [-oedd, f.], gweithrediad [-au, m.]
actions - (n.pl.) ymddygiad [-au, m.]
active - (adj.) bywiog, esgud, gweithredol, heini, sionc
activity - (n.) gweithgaredd [-au, m.], gweithgarwch [m.]
actor - (n.) actiwr [actwyr, m.], actor [-ion, m.], chwaraeydd [-ion, m.]
actress - (n.) actores [-au, f.]
actual - (adj.) gweithredol, gwir, gwirioneddol
actuary - (n.) cyfrifydd [-ion, m.], ystadegydd [-ion, m.]
actuate - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], ysgogi (ysgog) [ysgog-; 3.s. ysgyg*]
actuator - (n.) cychwynnwr [cychwynwyr, m.]
acumen - (n.) craffter [m.], treiddgarwch [m.]
acute - (adj.) awchlym, craff, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], tost
{ Craff is acute in the sense of having keen senses. }
{ Tost is acute as applied to an illness. }
adage - (n.) dihareb [diar.hebion, f.], dywediad [-au, m.]
Adam - (prop.n.) Adda
adamant - (n.) adamant [m.], diemwnt [m.]
adamantine - (adj.) adamantaidd
adapt - (v.) addasu [addas-], cyfaddasu [cyfaddas-]
adaptation - (n.) cyfaddasiad [-au, m.]
adaxial - (adj.) adechelin
add - (v.) adio [adi-], atodi [atod-], ychwanegu [ychwaneg-]
addendum - (n.) atodiad [-au, m.]
adder - (n.) gwiber [-od, f.], neidr [nadroedd, nadredd, f.]
addict - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
addicted - (adj.) chwannog
addition - (n.) adio [m.], atodiad [-au, m.], ychwanegiad [-au, m.]
additional - (adj.) atodol, ychwanegol
addle - (adj.) gwag [pl. gweigion]
addled - (adj.) clonc, clwc, gorllyd
address - (n.) anerchiad [-au, m.], annerch [anerchion, anerchiadau, m.], araith [areithiau, f.], cyfeiriad [-au, m.]
{ Annerch is address in the sense of a greeting. }
{ Araith is the kind of address you make in front of an
audience. }
{ Cyfeiriad is the kind of address you live at. }
address - (v.) annerch [anerch-; 3.s. annerch], cyfarch [cyfarch-], cyfeirio [cyfeiri-]
{ Annerch is address in the sense of "address someone
on the street". }
adduce - (v.) dwyn ymlaen, nodi [nod-]
adept - (n.) campwr [campwyr, m.], un cyfarwydd
adequate - (adj.) cyfallwy, digonol
adhere - (v.) glynu [glyn-; 3.s. & 2.s.imp. gly+n], ymlynu [ymlyn-]
adhere to - (v.) glynu wrth
adherent - (n.) ymlynwr [ymlynwyr, m.]
adhesion - (n.) glyniad [m.], ymlyniad [m.]
adhesive - (adj.) glynol, ymlynol
adieu - (n.) ffarwel (ffarwe/l; ffa/rwel) [mf.]
adjacent - (adj.) cyfagos
adjacent - (adv.) gerllaw
adjectival - (adj.) ansoddeiriol
adjective - (n.) ansoddair [ansoddeiriau, m.]
adjoin - (v.) cydio [cydi-], cyffwrdd [cyffyrdd-; 3.s. & 2.s.imp. cyffwrdd]
{ You "cyffwrdd a+" something. }
adjourn - (v.) gohirio [gohiri-], oedi [oed-]
adjudge - (v.) barnu [barn-; 3.s. barn, beirn*; 2.s.imp. barn], dyfarnu [dyfarn-]
adjudicate - (v.) barnu [barn-; 3.s. barn, beirn*; 2.s.imp. barn], beirniadu [beirniad-]
adjudication - (n.) beirniadaeth [-au, f.]
adjudicator - (n.) beirniad [beirniaid, m.]
adjunct - (n.) atodiad [-au, m.], ychwanegiad [-au, m.]
adjure - (v.) tynghedu [tynghed-], tyngu [tyng- &1, tyngh- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twng]
adjust - (v.) addasu [addas-], cymhwyso [cymhwys-], unioni [union-]
adjustment - (n.) ymaddasiad [-au, m.]
administer - (v.) gweinyddu [gweinydd-]
administrate - (v.) adweinyddu [adweinydd-]
administration - (n.) gweinyddiaeth [-au, f.]
administrative - (adj.) adweinyddol, gweinyddol
admirable - (adj.) campus, rhagorol
admiral - (n.) llyngesydd [-ion, m.]
admiralty - (n.) morlys [m.]
admiration - (n.) edmygedd [m.]
admire - (v.) edmygu [edmyg-]
admirer - (n.) edmygwr [edmygwyr, m.], edmygydd [-ion, m.]
admission - (n.) addefiad [-au, m.], cyfaddefiad [-au, m.], derbyniad [-au, m.], mynediad [-au, m.]
{ Addefiad is the kind of admission that announces
guilt. }
{ Cyfaddefiad is the kind of admission that announces
guilt. }
{ Derbyniad is the kind of admission you gain to a
location. }
{ Mynediad is the kind of admission that you gain to a
location. }
admit - (v.) addef [addef-], cyfaddef [cyfaddef-; 3.s. & 2.s.imp. cyfaddef], derbyn [derbyni-; 3.s. & 2.s.imp. derbyn]
{ Addef is admit in the sense of confessing something. }
{ Cyfaddef is admit in the sense of confessing something. }
{ Derbyn is to admit in the sense of let in. }
admittance - (n.) derbyniad [-au, m.], trwydded [-au, f.]
admitted - (adj.) addefedig
admixture - (n.) cymysgedd [mf.], cymysgiad [m.]
admonish - (v.) ceryddu [cerydd-], rhybuddio [rhybuddi-]
admonition - (n.) anogaeth [-au, f.], cerydd [-on, m.], rhybudd [-ion, m.]
ado - (n.) ffwdan [f.], heldrin [-oedd, f.], helynt [-ion, f.]
adolescence - (n.) adolesens [m.], llencyndod [m.]
adolescent - (n.) adolesent [m.], llances [-i, -au, f.], llencyn [m.]
adopt - (v.) mabwysiadu [mabwysiad-]
adopted - (adj.) mabwysiadol
adoption - (n.) mabwysiad [m.]
adoptive - (adj.) mabwysiadol
adore - (v.) addoli [addol-]
adorn - (v.) addurno [addurn-], harddu [hardd-], teca/u [tec- &a/u]
adornment - (n.) addurn [-au, m.], addurniad [-au, m.]
adroit - (adj.) deheuig, hyfedr, medrus
adulation - (n.) gweniaith [f.], truth [m.]
adult - (adj.) mewn oed
adult - (n.) oedolyn [oedolion, m.]
adulterate - (v.) llygru [llygr-]
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
adulteration - (n.) llygriad [-au, m.]
adulterator - (n.) llygrwr [llygrwyr, m.]
adulterer - (n.) godinebwr [godinebwyr, m.]
adulteress - (n.) godinebwraig [godinebwragedd, f.]
adulterous - (adj.) godinebus
adultery - (n.) godineb [m.]
commit adultery - (v.) godinebu [godineb-]
advance - (n.) benthyg [m.], echwyn [-ion, m.]
advanced in years - (adj.) mewn gwth o oedran
advance - (v.) dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf], rhoi benthyg, symud ymlaen
{ Dyrchafu is advance in the sense of what you do on the
corporate ladder. }
{ Rhoi benthyg is advance when you give money ahead of
time. }
{ Symud ymlaen is advance in the sense of move forward. }
advancement - (n.) budd [-ion, m.], dyrchafiad [-au, m.], lles [m.]
{ Budd is advancement in the sense of betterment. }
{ Dyrchafiad is advancement in the sense of promotion. }
{ Lles is advancement in the sense of betterment. }
advantage - (n.) achlysur [-on, m.], lles [m.], llesa+d [m.], llesiant [m.], mantais [manteision, f.]
take advantage - (v.) manteisio [manteisi-]
advantage - (v.) llesa/u [lles- &a/u]
advantageous - (adj.) llesol, manteisiol
Advent - (n.) yr Adfent [m.]
advent - (n.) dyfodiad [-au, m.]
adventitious - (adj.) damweiniol
adventure - (n.) antur [-iau, f.], anturiaeth [-au, f.]
adventure - (v.) anturio [anturi-]
adventurerer - (n.) anturiaethwr [anturiaethwyr, m.]
adventures - (n.) hap ac anap
adventurous - (adj.) anturiaethus, anturus
adverb - (n.) adferf [-au, f.], rhagferf [-au, f.]
adverbial - (adj.) adferfol
adversary - (n.) gelyn [-ion, m.], gwrthwynebwr (gwrthwynebydd) [gwrthwynebwyr, m.]
adverse - (adj.) adfydus, croes, gelynol, gwrthwynebus
adversity - (n.) adfyd [m.], ba+r [m.], cyni [-on, m.], drygfyd [m.]
advertise - (v.) hysbysebu [hysbyseb-], hysbysu [hysbys-]
advertisement - (n.) hysbyseb [-ion, f.], hysbysiad [-au, m.]
advertiser - (n.) hysbysebwr [hysbysebwyr, m.]
advice - (n.) cwnsel [-au, -oedd, -i, m.], cyfarwyddyd [cyfarwyddiadau, m.], cyngor [cynghorion, m.]
advisable - (adj.) buddiol, doeth [pl. -ion]
advise - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], cynghori [cynghor-], hysbysu [hysbys-]
advocate - (n.) bargyfreithiwr [bargyfreithwyr, m.], dadleuwr [dadleuwyr, m.], dadleuydd [-ion, m.], eiriolwr [eiriolwyr, m.]
advocate - (v.) cefnogi [cefnog-], dadlau [dadleu-], eiriol [eiriol-], pleidio [pleidi-]
adze - (n.) neddau (neddyf) [neddyfau, f.]
aerate - (v.) awyro (awyru) [awyr-]
aerial - (adj.) awyrol, wybrol
aerodrome - (n.) awyrdrom [-au, f.]
aeronautical - (adj.) aeronotig
aeronautics - (n.) aeronoteg [m.]
aesthetic - (adj.) esthetig
aesthetics - (n.) estheteg [mf.]
afar - (adj.) hirbell
from afar - (adv.) o hirbell
afar - (adv.) pell, ymhell
affable - (adj.) caruaidd, cle+n [cleni- &adj], hynaws
affair - (n.) achos [-ion, m.], helynt [-ion, f.], mater [-ion, m.]
affect - (v.) cymryd arno, effeithio [effeithi-], ffugio [ffugi-], menu [men-]
{ Cymryd arno is affect in the sense of pretending. }
{ Effeithio is affect in the sense of having an effect on. }
{ Ffugio is affect in the sense of pretending. }
{ The "arno" in "cymryd arno" is conjugated to reflect the person doing
the pretending, as in "Rydw i'n cymryd arnaf" = "I am pretending". }
affectation - (n.) cymhendod [m.], ffug [-ion, m.], maldod [m.], mursendod [m.], rhodres [m.]
affected - (adj.) gorddethol, mindlws, mursennaidd, rhodresgar
affectedly poetic - (adj.) barddoni%aidd, barddonllyd
affection - (n.) affeithiad [-au, m.], cariad [-au, m.], meddylfryd [m.], serch [-iadau, m.]
{ Affeithiad is the kind of "affection" that occurs in grammar, either
of vowels or consonants. }
affectionate - (adj.) anwesog, caruaidd, hoffus, serchog, serchus
affectionateness - (n.) serchowgrwydd [m.]
affective - (adj.) affeithiol
affective disorder - (n.) anhwylder affeithiol
affiliate - (v.) mabwysiadu [mabwysiad-], tadogi [tadog-], uno [un-]
affinity - (n.) cyfathrach [-iadau, f.], tebygrwydd [m.], tras [f.]
affirm - (v.) gwirio [gwiri-], haeru [haer-], sicr.hau [sicr.- &hau], taeru [taer-]
{ "Sicr.hau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
affirmative - (adj.) cadarnhaol
affix - (n.) olddodiad [olddodiaid, m.]
affix - (v.) atodi [atod-], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], sicr.hau [sicr.- &hau]
{ "Sicr.hau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
afflict - (v.) cystuddio [cystuddi-], gofidio [gofidi-], trallodi [trallod-]
afflicted - (adj.) cystuddiedig, cystuddiol
afflicter - (n.) cystuddiwr [cystuddwyr, m.], trallodwr [trallodwyr, m.]
affliction - (n.) adfyd [m.], cawdd [coddion, m.], cymwy [-au, m.], cystudd [-iau, m.]
affluence - (n.) cyfoethogrwydd [m.]
affluent - (adj.) cefnog, cyfoethog [cyfoethoc- &adj], goludog
afford - (v.) fforddio [fforddi-], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho, dyro; 3.s.pres. subj. rhotho]
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
affordability - (n.) fforddiadwyedd [m.?]
afforestation - (n.) coedwigaeth [f.]
affray - (n.) ffrwgwd [ffrygydau, m.], ymryson [-au, m.], ysgarmes [-oedd, -au, f.]
Affrica - (prop.n.) Yr Affrig
affright - (v.) brawychu [brawych-], dychrynu [dychryn-]
affront - (n.) sar.had [-au, m.]
affront - (v.) sar.hau [sar.- &hau], tramgwyddo [tramgwydd-]
afield, far - (adv.) ymhell
aflame - (adv.) ar da+n
afloat - (adj.) yn nofio
afloat - (adv.) ar daen, ar led
afoot - (adv.) ar droed
afraid - (adj.) ag ofn arno, ofnus
{ The "arno" in "ag ofn arno" is conjugated to reflect the person
who is afraid, as in "Rydw i ag ofn arnaf" = "I am afraid". }
afresh - (adv.) eilwaith, o'r newydd
Africa - (prop.n.) yr Affrig
after - (adv.) gwedi, wedyn
neither before nor after - (adv.) na chynt na chwedyn
strive after - (v.) ymgyrraedd [ymgyr.haedd-]
after - (prep.) ar o+l, gwedi, wedi, yn o+l
{ Yn o+l is "after" as in according to; e.g., "This
information is after a manuscript by Floyd." }
afterbirth - (n.) adeni [-eiau, m.]
afterbirth of a cow - (n.) brych [m.]
aftergrass - (n.) adladd (adlodd) [m.]
aftermath - (n.) adladd (adlodd) [m.]
afternoon - (adj.) prynhawnol
afternoon - (n.) prynhawn (pnawn; prydnawn) [-au, m.]
{ The word "prynhawn" is pronounced "pnawn" in conversation. }
aftertaste - (n.) adflas [-au, m.]
afterwards - (adv.) gwedi, wedi, wedi hynny, wedyn
again - (adv.) ail, eilchwyl, eilwaith, eto, mwy, trachefn
answer again - (v.) adateb [adateb-]
bear again - (v.) aileni [ailen-]
grow again - (v.) atyfu (ad-dyfu) [atyf-, ad-dyf-]
raise again - (v.) atgyfodi [atgyfod-]
rise again - (v.) atgyfodi [atgyfod-]
see again - (v.) adweled [adwel-]
again - (pfx.) ail- (eil-)
{ "Ail (eil-)" causes a soft mutation to the affixed stem. }
against - (prep.) erbyn, rhag [rhag- &prep2], yn erbyn
over against - (prep.) gyferbyn
strike against - (v.) bwrw yn erbyn
age - (n.) oed [-au, m.], oedran [-nau, m.], oes [-oedd, -au, f.]
{ Oed is age ("faint yw oed y bachgen?" = "how old is the
boy?"). but also a period of time, e.g., "cadw oed" = "spend time
with", "keep an appointment", "have a date" ("date" in American
English). }
full age - (n.) oedran [-nau, m.]
old age - (n.) henaint [m.]
the Bronze Age - (n.) yr Oes Efydd
the Iron Age - (n.) yr Oes Haearn
year of age - (n.) blwydd [-i, f.]
age - (v.) heneiddio [heneiddi-]
aged - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n], oedrannus
age-long - (adj.) oesol
agency - (n.) cyfrwng [cyfryngau, m.], goruchwyliaeth [-au, f.]
agent - (n.) goruchwyliwr [goruchwylwyr, m.], gweithredydd [-au, m.]
{ Goruchwyliwr is the kind of agent who acts on your behalf. }
{ Gweithredydd is the kind of agent who does something. }
aggrandize (aggrandise) - (v.) mawr.hau [mawr.- &hau], mwyhau [mwy- &hau]
aggravate - (v.) gwneud yn waeth
{ Gwneud yn waeth is aggravate in its correct sense of making worse.
It has nothing to do with the American bastardization of the word
that gives it the sense of "vex". }
aggregate - (n.) crynswth [m.], cyfanswm [cyfansymiau, m.]
aggression - (n.) gormes [m.], ymosodiad [-au, m.]
aggressive - (adj.) gormesol, ymosodol, ymwthiol
aggrieve - (v.) blino [blin-], tramgwyddo [tramgwydd-]
aghast - (adj.) brawychedig, syn
agile - (adj.) chwim, gwisgi, heini, sionc
agility - (n.) sioncrwydd [m.]
agitate - (v.) aflonyddu [aflonydd-], corddi [cordd-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cynhyrfu [cynhyrf-], cythryblu [cythrybl-]
agitated - (adj.) cynhyrfus, cythryblus
agitation - (n.) ceginwrych [m.], cynhyrfiad [cynyrfiadau, m.], cynnwrf [m.]
agitator - (n.) cynhyrfwr [cynhyrfwyr, m.], cythryblwr [cythryblwyr, m.]
agnostic - (n.) agnostig [m.], anffyddiwr [anffyddwyr, m.]
agnosticism - (n.) anffyddiaeth [f.]
ago - (adv.) yn o+l
a little while ago - (adv.) gynnau (gynna)
long ago - (adv.) er ys talwm (ers talwm)
agonized - (adj.) ingol
agonizing - (adj.) ingol
agony - (n.) artaith [arteithiau, f.], ing [-oedd, m.], poen [-au, mf.]
agrarian - (adj.) gwledig, tirol
agree - (v.) amodi [amod-], cyd-fynd (cyd-fyned) [cyd-- &mynd], cyd-weld (cydweled) [cyd-wel-, cydwel-], cydgordio [cydgordi-], cydweddu [cydwedd-], cyfateb [cyfateb-; 3.s. cyfetyb, cyfateb; 2.s.imp. cyfateb], cytuno [cytun-]
agree with - (v.) cydweddu a+, cytuno a+, dygymod [dygymod-]
not agreeing - (adj.) anghytu+n
agreeable - (adj.) cle+n [cleni- &adj], clyfar, cynhesol, dymunol, hyfryd [hyfryt- &adj]
agreed - (adj.) cytu+n
agreement - (n.) cydfod [-au, m.], cytundeb [-au, m.]
in agreement - (adj.) amodig
in agreement with - (prep.) yn unol a+
agricultural - (adj.) amaethyddol
agricultural management - (n.) hwsmonaeth [f.]
agriculture - (n.) amaeth [m.], amaethyddiaeth [f.], hwsmonaeth [f.]
agronomy - (n.) agronomeg [-au, f.]
aground - (adv.) ar dir, ar lawr, i dir
ague - (n.) acses [mf.], cryd [-iau, m.], deirton [f.]
{ Deirton is specifically tertian ague. }
Ahasuerus - (prop.n.) Ahasferus
ahead - (adv.) ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
straight ahead - (adv.) syth ymlaen
ahead - (prep.) o flaen
aid - (n.) cymorth [m.], cynhorthwy [cynorthwyon, m.], help [m.], porth [m.]
{ "Cymorth" is a native Welsh word. }
{ "Help" is a borrowing from English. It is commonly used. }
aid - (v.) cyfnerthu [cyfnerth-], cymorth [cymorth-], cynorthwyo [cynorthwy-], helpu (helpio) [help-, helpi-]
{ "Cymorth" is a native Welsh word. }
{ "Helpu (helpio)" is a borrowing from English. It is commonly used. }
ail - (v.) blino [blin-], clafychu [clafych-], poeni [poen-]
ailment - (n.) afiechyd [-on, m.], anhwylder (anhwyldeb) [-au, m.], dolur [-iau, m.]
aim - (n.) amcan [-ion, m.], aneliad [-au, m.], diben [-ion, m.], nod [-au, -ion, mf.]
aim at - (v.) ymgeisio [ymgeisi-]
aim - (v.) amcanu [amcan-], anelu [anel-]
aiming - (adj.) anelog
air - (n.) aer [m.], alaw [-on, f.], awyr [f.], awyrgylch [-au, -oedd, mf.], cainc [cangau, ceinciau, f.], osgo [m.]
{ Aer is the kind of air you breathe. }
{ Alaw is the kind of air you sing. }
{ Awyr is the kind of air you breathe. }
{ Awyrgylch is air that refers to the entire atmosphere. }
{ Cainc is the kind of air you sing. }
{ Osgo is the kind of air you put on to impress someone. }
air - (v.) awyro (awyru) [awyr-]
airfield - (n.) awyrenfa [awyrenfeydd, f.]
airman - (n.) awyrennwr [awyrennwyr, m.]
airplane (aeroplane) - (n.) awyren [-nau, -ni, f.]
airport - (n.) awyrborth [m.]
airship - (n.) awyrlong [-au, f.]
airway - (n.) llwybr anadlu
airy - (adj.) awyrol
aisle - (n.) ael [-iau, f.], eil [-ion, f.], llwybr [-au, m.], ystlys eglwys
ajar - (adj.) cilagored
akin - (adj.) perthynasol, perthynol
alack - (interj.) och fi
alacrity - (n.) bywiogrwydd [m.], parodrwydd [m.]
alarm - (n.) braw [-iau, m.], dychryn [-iadau, m.], larwm [m.], rhybudd [-ion, m.]
alarm - (v.) dychrynu [dychryn-]
alas - (interj.) och
alas! - (interj.) ow
albeit - (conj.) er, er hynny, eto
album - (n.) albwm [m.]
albumin - (n.) gwyn wy
alchemy - (n.) alcemeg [f.]
alcohol - (n.) alcohol [f.]
alcove - (n.) alcof [m.], cilfach wely, deildy [deildai, m.], hafdy [hafdai, m.]
alder grove - (n.) gwern [-i, -ydd, f.]
alder tree - (n.) gwernen [gwern, f.]
alderman - (n.) henadur [-iaid, m.]
ale - (n.) cwrw [cyrfau, m.], tablen [f.]
ale-house - (n.) dioty [diotai, m.]
alert - (adj.) effro, esgud, gwyliadwrus, hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj]
algae - (n.) alga [-+u, m.]
algal bloom - (n.) ymchwydd alga+u
algebra - (n.) algebra [m.]
alien - (adj.) alltud, anghyfiaith, dieithr, estron (estronol; estronaidd), estronaidd, estronol
alien woman - (n.) estrones [f.]
alien - (n.) alltud [-iaid, -ion, m.], estron [-iaid, m.]
alienate - (v.) dieithrio [dieithri-]
alight - (v.) disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn]
align - (v.) cyfunioni [cyfunion-]
alike - (adj.) yr un fath
alike - (adv.) yn gyffelyb
aliment - (n.) maeth [-ion, m.], ymborth [m.]
alive - (adj.) byw
half alive - (adj.) adfyw
alkali - (n.) alcali [m.]
alkaline - (adj.) alcali%aidd
all - (adj.) cwbl, cyfan [pl. cyfain], holl [pl. hyllion], hollol, i gyd, pob
above all - (adv.) yn anad, yn anad dim
all along - (adv.) o'r cychwyn
all over - (adv.) ar hyd a lled
all right - (adj.) iawn
all right - (adv.) o'r gorau
all sides - (n.) poptu [m.]
at all - (adv.) o gwbl, oll
all - (adv.) oll
all - (n.) cwbl [m.]
all - (pron.) pawb
allay - (v.) lleddfu [lleddf-], lliniaru [lliniar-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
allegation - (n.) honiad [-au, m.]
allege - (v.) haeru [haer-], honni [honn- &1, hon- &2+]
alleged - (adj.) honedig
allegiance - (n.) gwrogaeth (gwarogaeth) [f.], teyrn.garwch [m.]
allegorical - (adj.) damhegol
allegory - (n.) alegori [m.], aralleg [-au, fm.]
alleviate - (v.) esmwytho (esmwytha/u) [esmwyth-, esmwyth- &a/u], lleddfu [lleddf-], lliniaru [lliniar-], ysgafnhau (ysgafnu) [ysgafn- &hau, ysgafn-]
alley - (n.) ale [m.], llwybr [-au, m.]
alliance - (n.) cyfathrach [-iadau, f.], cynghrair [cynghreiriau, mf.]
allied - (adj.) cytras
alliteration - (n.) cyflythreniad [-au, m.], cyseinedd [m.]
Welsh metrical alliteration - (n.) cynghanedd [cynganeddion, f.]
alliterative poem, Welsh - (n.) cywydd [-au, m.]
alliterative stanza, Welsh - (n.) englyn [-ion, m.]
allocate - (v.) cyfleu [cyfle-], dosbarthu [dosbarth-], rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan]
allot - (v.) gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], penodi [penod-]
allotment - (n.) cyfran [-nau, f.], rhandir [-oedd, m.]
allow - (v.) caniata/u [caniat- &a/u], gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef]
{ You "gadael i" a person. }
allowance - (n.) dogn [-au, m.], goddefiad [-au, m.], lw+ans (lwfans) [m.]
alloy - (n.) aloi [aloeon, m.]
allude - (v.) cyfeirio [cyfeiri-], so+n [soni-; 2.s.pres.ind. sonni; 2.s.imp.ind. sonnit]
allude to - (v.) so+n am
allure - (v.) denu [den-], hudo [hud-], llithio [llithi-]
allurement - (n.) hudoliaeth [-au, f.]
allurements - (n.pl.) deniadau
allurer - (n.) hudwr [hudwyr, m.]
alluring - (adj.) hudolus
allusion - (n.) crybwylliad [-au, m.], cyfeiriad [-au, m.]
allusion to - (n.) cyfeiriad at
alluvium - (n.) dolbridd [m.], llifbridd [m.]
all-wise - (adj.) hollddoeth
ally - (n.) cynghreiriad [cynghreiriaid, m.], cynghreiriwr [cynghreirwyr, m.]
ally - (v.) cynghreirio [cynghreiri-]
almanac - (n.) amseroni [-%au, m.]
almighty - (adj.) hollalluog, hollgyfoethog
almond - (n.) almon [f.]
almoner - (n.) elusennwr [elusennwyr, m.]
almost - (adv.) agos, braidd, bron, haeach, ymron
{ Braidd with a negative sense can mean "almost": "braidd
na ddywedwn" -- "I would almost say (that...)" = "I would almost be
prepared to say that..." }
{ Bron comes to mean "almost" in a negative context:
"bron na ddywedais" -- "I almost said (that...)" = "I only just
avoided saying." }
alms - (n.) cardod [-au, f.], elusen [-nau, f.]
almshouse - (n.) elusendy [elusendai, m.]
aloe - (n.) aloes [m.?]
aloft - (adv.) fry, i fyny, yn uchel
alone - (adj.) unig
{ "Unig" means "only" when used before the noun and "lonely" when
used afterwards. For example, "yr unig fab" is "the only son",
but "yr mab unig" is "the lonely son". }
alone - (adv.) ar ei ben ei hun
along - (adv.) ar hyd, ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
all along - (adv.) o'r cychwyn
alongside - (prep.) wrth ochr
aloof - (adj.) pell [pell- &adj], yn cadw draw
aloud - (adv.) yn groch, yn uchel
alphabet - (n.) abie/c [m.], egwyddor [-ion, f.], gwyddor [-ion, -au, f.]
Alps - (prop.n.) Yr Alpau
already - (adv.) eisoes, yn barod
also - (adv.) hefyd
he also - (pron.) yntau
I also - (pron.) innau (finnau; minnau)
me also - (pron.) innau (finnau; minnau)
she also - (pron.) hithau
they also - (pron.) hwythau, nhwthau (hwythau)
thou also - (pron.) tithau
we also - (pron.) ninnau
you also - (pron.) chithau (chwithau), chwithau, tithau
{ Chithau (chwithau) is the plural or formal word for "you also". }
{ Tithau is the familiar form. }
altar - (n.) allor [-au, f.]
alter - (v.) altro [altr-], newid [newidi-; 2.s.imp. newid]
alteration - (n.) cyfnewidiad [-au, m.], newid [m.]
altercation - (n.) ffrae [-on, -au, f.], ymryson [-au, m.]
alternate - (adj.) bob yn ail
alternate - (v.) digwydd pob yn ail, eilio [eili-]
although - (conj.) er, serch
altitude - (n.) uchder [m.]
altogether - (adj.) i gyd
altogether - (adv.) llwyr, oll, yn gyfan gwbl
altruism - (n.) allgaredd [-au, m.], allgarwch [m.]
always - (adv.) beunydd, bob amser, trwy'r amser, yn wastad
{ "Trwy'r amser" is used mainly in N. Wales. }
amalgamate - (v.) cyfuno [cyfun-], cymysgu [cymysg-], uno [un-]
amass - (v.) casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], cronni [cronn- &1, cron- &2+], pentyrru [pentyrr- &1, pentyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. pentwr], tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr]
amateur - (adj.) amaturaidd
amateur - (n.) amatur [-iaid, m.]
amatory - (adj.) carwriaethol
amaze - (v.) aruthro [aruthr-], rhyfeddu [rhyfedd-], synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
{ You "rhyfeddu at" something. }
amazed - (adj.) syn
be amazed - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
amazement - (n.) aruthredd [-au, m.], syndod [m.]
ambassador - (n.) llysgenhadwr [llysgenhadwyr, m.], llysgennad [llysgenhadon, m.]
ambassadorial - (adj.) llysgenhadol
amber - (n.) gwefr [f.]
ambidextrous - (adj.) deheuig a+'i ddwy law
ambiguity - (n.) amwysedd [m.], astrusi [m.]
ambiguous - (adj.) amheus, amwys, astrus, mwys
ambition - (n.) uchelgais [mf.]
ambitious - (adj.) gorfynt, uchelgeisiol
amble - (n.) rhygyng [m.]
amble - (v.) rhygyngu [rhygyng-]
Ambrose - (prop.n.) Emrys
ambulance - (n.) ambiwlans [m.]
ambush - (n.) cynllwyn [-ion, m.], rhagod [-ion, m.]
ambush - (v.) cynllwyn [cynllwyn-], rhagod [rhagod-]
ameliorate - (v.) diwygio [diwygi-], gwella [gwell-]
amenable - (adj.) atebol, cyfrifol, hydrin
amend - (v.) cywiro [cywir-], diwygio [diwygi-], gwella [gwell-]
amendment - (n.) gwelliant [gwelliannau, m.]
amends - (n.) ad-dal [-au, m.], ad-daledigaeth [-au, fm.], ad-daliad [-au, m.], iawn [m.]
make amends - (v.) gwneud iawn
amenity - (n.) hyfrydwch [m.], hynawsedd [m.]
amerce - (v.) dirwyo [dirwy-]
America - (prop.n.) Yr Amerig
American - (adj.) Americanaidd
American - (n.) Americanwr [Americanwyr, m.]
amiability - (n.) hawddgarwch [m.], hygarwch [m.]
amiable - (adj.) cynhesol, hawddgar, hoffus, hygar, serchus
amicable - (adj.) cyfeillgar
amid - (prep.) ymhlith, ymysg, ynghanol
{ "Ymysg" is conjugated with pronouns: "yn ein mysg" = "in our midst",
"yn eich mysg" = "in your midst", and "yn eu mysg" = "in their midst". }
amidst - (prep.) ymhlith, ymysg, ynghanol
{ "Ymysg" is conjugated with pronouns: "yn ein mysg" = "in our midst",
"yn eich mysg" = "in your midst", and "yn eu mysg" = "in their midst". }
amiss - (adv.) ar fai, o'i le
among - (prep.) ymysg
{ "Ymysg" is conjugated with pronouns: "yn ein mysg" = "in our midst",
"yn eich mysg" = "in your midst", and "yn eu mysg" = "in their midst". }
amorous - (adj.) hoff o garu
amorphous - (adj.) amorffus, diffurf
amount - (n.) swm [symiau, m.]
amount - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], cyrraedd (cyr.haeddyd) [cyr.haedd- &1, cyraedd- &2+; 3.s. cyrraedd, cyrraidd*; 2.s.imp. cyrraedd]
amour - (n.) carwriaeth [-au, f.]
amphitheater (amphitheatre) - (n.) amchwaraefa [amchwaraefeydd, f.]
ample - (adj.) cyflawn, digon, eang [ehang- &adj], helaeth, ymwng (ymwnc)
amplify - (v.) ehangu (eangu) [ehang-, eang-], helaethu [helaeth-]
amputate - (v.) torri aelod, trychu [trych-]
amulet - (n.) swyn.gyfaredd [-ion, f.]
amuse - (v.) diddanu [diddan-], difyrru [difyrr- &1, difyr- &2+]
amusement - (n.) difyrrwch [m.], digrifwch [m.]
amusements - (n.pl.) difyrion
amusing - (adj.) diddan, difyr, difyrrus, ysmala
Anabaptist - (n.) Ailfedyddiwr [Ailfedyddwyr, m.]
anachronism - (n.) camamseriad [-au, m.]
analogy - (n.) cydweddiad [cydweddiaid, -au, m.], cyfatebiaeth [-au, f.]
analysis - (n.) dadansoddiad [-au, m.], dadelfeniad [-au, m.], elfeniad [-au, m.]
analyst - (n.) dadansoddwr [dadansoddwyr, m.]
analytical - (adj.) dadansoddol
analyze (analyse) - (v.) dadansoddi [dadansodd-], dadelfennu [dadelfenn- &1, dadelfen- &2+], dosrannu [dosrann- &1, dosran- &2+], elfennu [elfenn- &1, elfen- &2+]
anarchic (anarchical) - (adj.) anarchol
anarchist - (n.) anarchydd [-ion, m.], terfysgwr [terfysgwyr, m.]
anarchy - (n.) aflywodraeth [f.], anarchiaeth [m.], anhrefn [mf.], anllywodraeth [f.]
anatomical - (adj.) anatomaidd
anatomy - (n.) anatomeg (anatomi) [f.]
ancestor - (n.) cyndad [-au, m.], hynafiad [hynafiaid, m.]
ancestry - (n.pl.) ach [-au, -oedd, f.], hynafiad [hynafiaid, m.]
anchor - (n.) angor [-au, -ion, m.]
anchor - (v.) angori [angor-]
anchorage - (n.) angorfa [angorfeydd, -oedd, f.]
anchoress - (n.) ancr [mf.]
anchoret - (n.) meudwy [-aid, -od, m.]
anchorite - (n.) ancr [mf.], meudwy [-aid, -od, m.]
ancient - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n], hynafol (henafol), oesol
the Ancient of Days - (n.) yr hen Ddihenydd
and - (conj.) a (ac)
{ "Ac" is used before vowels. }
and so forth - (adv.) ac yn y blaen
better and better - (adj.) gwellwell
cunning and malicious - (adj.) dichellddrwg
for ever and ever - (adv.) yn oes oesoedd
go to and fro - (v.) cynired [cynir-], cyniwair [cyniwair-]
here and there (lit. there and here) - (adv.) hwnt ac yma
hook and eye - (n.) bach a dolen
milk and water - (n.) glastwr [glastwyr, m.]
more and more - (adv.) mwyfwy
nearer and nearer - (adv.) nesnes
odds and ends - (n.pl.) petheuach
question and answer - (n.) hawl ac ateb
slice of bread and butter - (n.) brechdan [-au, f.]
stretch and yawn - (v.) ystwyrian [ystwyri-]
the length and breadth - (adv.) ar hyd a lled
to and fro - (adv.) o+l a gwrthol, yn o+l ac ymlaen
touch and go - (adv.) cael a chael
worse and worse - (adv.) gwaethwaeth
Andrew - (prop.n.) Andreas
anecdote - (n.) chwedl [-au, f.], hanesyn [-nau, m.]
anemia (anaemia) - (n.) diffyg gwaed
anemic (anaemic) - (adj.) di-waed, diwryg
anesthesia (anaesthesia) - (n.) dideimladrwydd [m.]
anesthetic (anaesthetic) - (n. & adj.) anesthetig [m.]
anew - (adv.) o'r newydd
angel - (n.) angel [engyl, angylion, m.], angyles [-au, f.]
guardian angel - (n.) angel gwarcheidiol
angelic - (adj.) angylaidd
anger - (n.) ba+r [m.], broch [m.], codded [m.], dicter [-au, m.], dig [m.], digofaint [m.], gw+yth [m.], llid [-au, m.]
anger - (v.) coddi [codd-; 3.s. & 2.s.imp. cawdd], digio [digi-], llidio [llidi-]
angle - (n.) elin [-au, -oedd, f.], ongl [-au, f.]
angle - (v.) genweirio [genweiri-], pysgota [pysgot-]
angled - (adj.) onglog
angler - (n.) genweiriwr [genweirwyr, m.]
Anglesey - (prop.n.) Mo+n
Anglican - (adj.) Anglicanaidd
anglicize - (v.) Seisnigeiddio (Seisnigo) [Seisnigeiddi-, Seisnig-]
Anglicized - (adj.) Seisnigaidd
angry - (adj.) dicllon (digllon), dig [dic- &adj], digofus, ffrom, gwythlon, llidiog, milain, naturus
be angry - (v.) llidio [llidi-]
become angry - (v.) digio [digi-]
become angry at - (v.) digio wrth
become angry with - (v.) digio wrth
anguish - (n.) cyni [-on, m.], ing [-oedd, m.]
angular - (adj.) elinog, onglog
animadvert - (v.) beirniadu [beirniad-], ceryddu [cerydd-], sennu [senn- &1, sen- &2+]
animal - (adj.) anifeilaidd, anifeilig, ysgrublaidd
domesticated animal - (n.) lledfegin [-od, m.]
of animals - (adj.) anifeilig
small animal - (n.) anifeilyn [m.]
young animal - (n.) llwdn [llydnod, m.]
animal - (n.) anifail [anifeiliaid, m.], creadur [-iaid, m.], mil [-od, m.]
animalize - (v.) anifeileiddio [anifeileiddi-]
animate - (adj.) byw, bywiol
animate - (v.) animeiddio [animeiddi-], bywhau [byw- &hau], bywioca/u [bywioc- &a/u], bywiogi [bywiog-], ysgogi (ysgog) [ysgog-; 3.s. ysgyg*]
animated - (adj.) animeiddiedig, asbri%ol (asbri%og), bywiog
animation - (n.) asbri [m.], bywiogrwydd [m.]
animosity - (n.) digasedd [m.], gelyniaeth [f.]
animus - (n.) drwgdeimlad [m.], gelyniaeth [f.]
anise - (n.) anis [m.?]
ankle - (n.) ffe+r [fferau, f.], meilwng [meilyngau, m.], migwrn [migyrnau, m.], swrn [syrnau, f.]
annals - (n.) cofnodion blynyddol
annate - (n.) anawd [anodau, m.]
anneal - (v.) anelio [aneli-]
annex - (v.) cydio [cydi-], cysylltu [cysyllt-], meddiannu [meddiann- &1, meddian- &2+]
annihilate - (v.) diddymu [diddym-], difodi [difod-]
annihilation - (n.) diddymiad (diddymiant) [diddymiannau, m.], difodiad (difodiant) [difodiannau, m.]
anniversary - (n.) cylchwyl [-iau, f.], pen-blwydd [m.]
annotate - (v.) gwneud nodiadau
announce - (v.) cyhoeddi [cyhoedd-], datgan [datgan-], hysbysu [hysbys-]
announcement - (n.) cyhoeddiad [-au, m.], hysbysiad [-au, m.]
annoy - (v.) blino [blin-], cythruddo [cythrudd-], poeni [poen-]
annoyance - (n.) cythrudd [-ion, m.]
annoying - (adj.) barnol, plagus
annual - (adj.) blynyddol
annual - (n.) blwyddiad [blwyddiaid, m.], blwyddiadur [-on, m.]
annuity - (n.) blwydd-da+l [blwydd-daliadau, m.]
annul - (v.) diddymu [diddym-], dileu [dile-], dirymu [dirym-]
annular - (adj.) crwn fel modrwy, modrwyol
anoint - (v.) eli%o [eli%-], eneinio [eneini-], iro [ir-]
anointed - (adj.) eneiniog
anointed one - (n.) eneiniog [m.]
anointing - (n.) eneiniad [-au, m.]
anomaly - (n.) afreoleidd-dra [m.], peth croes i reol
anon - (adv.) toc, yn union, yn y man
anonymity - (n.) cyflwr dienw
anonymous - (adj.) anhysbys, dienw
another - (adj.) arall [pl. eraill]
one another - (pron.) eu gilydd
{ "Eu gilydd" must agree in person with the people to whom it refers,
although it is always plural. There are thus three forms: "ein
gilydd", when the speaker is including himself/herself among the
group; "eich gilydd", when the speaker is including those being
addressed among the group; and "eu gilydd", to refer to some
third-party group. }
another - (pron.) arall [pl. eraill], llall [lleill, m.]
answer - (n.) ateb [-ion, m.], atebiad [-au, m.]
answer again - (v.) adateb [adateb-]
answer for - (v.) ateb dros
question and answer - (n.) hawl ac ateb
answer - (v.) ateb (adebu) [ateb-; 3.s. etyb, ateb; 2.s.imp. ateb], talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l], ymateb [ymateb-; 3.s. ymetyb, ymateb; 2.s.imp. ymateb]
answerable - (adj.) atebol, cyfrifol
ant - (n.) morgrugyn [morgrug, m.]
antagonism - (n.) gwrthwynebiaeth [f.]
antagonist - (n.) gwrthwynebwr (gwrthwynebydd) [gwrthwynebwyr, m.]
antarctic - (adj.) o gylch y pegwn deheuol
ante- - (pfx.) rhag-
{ "Rhag-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
antecedent - (adj.) blaenorol
antediluvian - (adj.) cynddilywaidd
antelope - (n.) antelop [m.], gafrewig [-od, f.]
anterior - (adj.) blaen, blaenorol
anthem - (n.) anthem [-au, f.]
anthology - (n.) blodeugerdd [-i, f.]
anthracite - (n.) glo caled, glo carreg
anthropology - (n.) anthropoleg [f.], dynofyddiaeth [f.]
anti- - (pfx.) gwrth-
{ "Gwrth" causes a soft mutation to the affixed stem. }
antibiotic - (adj.) gwrthfiotig
Antichrist - (prop.n.) Anghrist
antichrist - (n.) anghrist [-ion, m.]
anticipate - (v.) achub y blaen, disgwyl [disgwyli-; 3.s. & 2.s.imp. disgwyl], rhagflaenu [rhagflaen-]
{ You "rhagflaenu ar" something. }
antics - (n.pl.) camp [-au, f.], castiau digrif
antidisestablishmentarianism - (n.) gwrthdadgysylltiaeth [f.]
antidote - (n.) gwrthwenwyn [m.]
antipathy - (n.) casineb [m.], gwrthnaws [m.]
antipodes - (n.pl.) eithaf [-oedd, -ion, m.], pellafoedd byd
antiquarian - (adj.) hynafiaethol
antiquarian - (n.) hynafiaethwr (hynafiaethydd) [hynafiaethwyr, m.]
antiquary - (n.) hynafiaethwr (hynafiaethydd) [hynafiaethwyr, m.]
antiquated - (adj.) hen a di-les
antique - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n], hen-ffasiwn, hynafol (henafol)
antiquity - (n.) cynfyd [m.], cynnoes [cynoesoedd, f.], hynafiaeth [-au, f.]
antiseptic - (n. & adj.) antiseptig [m.]
antiterrorism - (n.) gwrthderfysgaeth [f.]
antithesis - (n.) gwrthgyferbyniad [-au, m.]
antler - (n.) cainc o gorn carw, rhaidd [rheiddiau, m.]
anvil - (n.) eingion [-au, f.], einion [-au, f.]
anxiety - (n.) boloch [m.], pryder [-on, m.]
anxious - (adj.) aflonydd, awyddus, carcus, pryderus
{ Aflonydd is anxious in the sense of fearful. }
{ Awyddus is anxious in the sense of eager. }
{ Pryderus is anxious in the sense of fearful. }
be anxious - (v.) pryderu [pryder-]
any - (adj.) dim, peth, rhyw, un
any more - (adv.) mwyach
hardly any - (adj.) nid nemor
any - (adv.) unrhyw
anyone - (n.) neb [m.], unrhywun [m.]
{ Neb is a variable ranging over all people (and while
it has acquired the negative sense of "nobody" from being used with
e.g., "nid oes neb") means "any person". Only it makes sense in
sentences like "Nid oes neb sy'n deallt." }
{ Unrhywun is just "unrhyw" (any) + "un" (one) -- any one
(person); any one will do, as in I want help from someone, but I do
not matter who it is, any one will do. }
more than anyone - (adv.) yn anad neb
anything - (n.) dim [m.], unrhywbeth [m.]
{ Dim is a variable ranging over all things (and while
it has acquired the negative sense of "nothing" from being used with
e.g., "nid oes dim") means "any thing". }
{ Unrhywbeth is just "unrhyw" (any) + "beth" (thing) -- any one
(thing); any one will do. }
anything short - (n.) pwt [pytiau, m.]
anywhere - (n.) unlle [m.]
apace - (adv.) ar ffrwst, ar frys, ar garlam
apart - (adv.) ar waha+n, o'r neilltu
set apart - (v.) neilltuo [neilltu-]
apartment - (n.) fflat [-au, -iau, f.], llety [-au, m.], rhandy [rhandai, m.]
apathetic - (adj.) didaro, difater, difraw
apathy - (n.) difaterwch [m.], difrawder [m.]
ape - (n.) epa [-od, m.]
ape - (v.) dynwared [dynwared-]
aperture - (n.) agorfa [-oedd, f.], bwlch [bylchau, m.], rhwyll [-au, f.], rhwyllyn [m.], twll [tyllau, m.]
apex - (n.) blaen [-au, -ion, m.], brig [-au, m.], copa [-+u, -on, m.], pen [-nau, m.]
{ Blaen would be used for the growing tip of a plant. }
{ Brig has a connotation of smallness at the top. The top
of the popularity charts would be a "brig", as would the top of a
pointed tree or a pointy mountain. }
{ Copa specifically means the top of a mountain or summit. }
{ Pen is the top of something when it is not necessarily
small, so the top of a mountain or a tree you could sit on would
probably be "pen". }
aphid (aphis) - (n.) pryf gwyrdd
aphorism - (n.) dihareb [diar.hebion, f.], gwireb [-au, -ion, f.]
apiary - (n.) gwenynfa [gwenynfeydd, f.]
apiece - (adv.) un bob un
apish - (adj.) mwnci%aidd
apocalypse - (n.) datguddiad [-au, m.]
apocryphal - (adj.) anghanonaidd, apocryffaidd
apologize - (v.) diheuro [diheur-], ymddiheuro [ymddiheur-], ymesgusodi [ymesgusod-]
apology - (n.) esgusawd [esgusodion, m.], ymddiheuriad [-au, m.]
apoplexy - (n.) parlys mud, stro+c [f.]
apostasy - (n.) gwrthgiliad [-au, m.]
apostate - (n.) gwrthgiliwr [gwrthgilwyr, m.]
apostle - (n.) apostol [-ion, m.]
apostleship - (n.) apostoliaeth [f.]
apostolic - (adj.) apostolaidd (apostolig)
apostrophe - (n.) collnod [-au, m.], sillgoll [-au, f.]
apothecary - (n.) apothecari [m.], cyffuriwr [cyffurwyr, m.], fferyllydd [-ion, m.]
apotheosis - (n.) dwyfoliad [m.]
appall (appal) - (v.) brawychu [brawych-], digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+]
apparatus - (n.pl.) aparatws [m.], offeryn [-nau, offer, m.]
apparel - (n.) abid [mf.], gwisg [-oedd, f.]
apparel - (n.pl.) dilledyn [dillad, m.]
apparent - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], eglur, ymddan.gosiadol
apparition - (n.) drychiolaeth [-au, f.], ysbryd [-ion, -oedd, m.]
appeal - (n.) ape+l [apelion, apelydd, apelau, mf.], apeliad [-au, m.]
appeal - (v.) apelio [apeli-], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn]
{ You "erfyn ar" a person. }
appear - (v.) lledrithio [lledrithi-], rhithio [rhithi-], ymddan.gos (ymddangos) [ymddangos-; 3.s. ymddengys; 2.s.imp. ymddangos], ymrithio [ymrithi-]
appearance - (n.) eiliw [-iau, m.], gwedd [-au, -iau, f.], gwelediad [-au, m.], rhith [-iau, m.], ymddan.gosiad [-au, m.]
appease - (v.) dofi [dof-], heddychu [heddych-], llonyddu [llonydd-], tangnefeddu [tangnefedd-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
appellant - (n.) apeliwr [apelwyr, m.], apelydd [-ion, m.]
appellation - (n.) enw [-au, m.], teitl [-au, m.]
append - (v.) atodi [atod-], ychwanegu [ychwaneg-]
appendicitis - (n.) enyniad y coluddyn crog
appendix - (n.) atodiad [-au, m.], coluddyn crog, ychwanegiad [-au, m.]
{ Atodiad is the kind of appendix a book has. }
{ Coluddyn crog is the kind of appendix in your body. }
{ Ychwanegiad is the kind of appendix a book has. }
appertain - (v.) perthyn [perthyn-]
appetite - (n.) archwaeth [-au, f.], awch [m.], awydd [-au, m.], chwant [-au, m.]
applaud - (v.) curo dwylo, cymeradwyo [cymeradwy-]
applause - (n.) cymeradwyaeth [-au, f.]
apple - (n.) afal [-au, m.]
apple of the eye - (n.) cannwyll llygad
apple tree - (n.) afallen [-nau, f.]
gather apples - (v.) afaleua [afaleu-]
golden apple - (n.) eurafal [-au, m.]
appliance - (n.) dyfais [dyfeisiau, f.], offeryn [-nau, offer, m.]
applicable - (adj.) cymwys, cymwysiadol, perthnasol
applicant - (n.) ceisiedydd [-ion, m.], ymgeisydd [ymgeiswyr, m.]
application - (n.) cais [ceisiadau, m.], cymhwysiad [cymwysiadau, m.], ymroad [-au, m.], ymroddiad [-au, m.]
{ Cais is an application that is a request. }
{ Cymhwysiad is an application that a computer runs. }
{ Ymroad is application that makes diligent. }
{ Ymroddiad is application that makes diligent. }
of great application - (adj.) ymroddgar
applied - (adj.) cymhwysol, cymwysedig
apply - (v.) cymhwyso [cymhwys-], cynnig [cynigi-], ymgeisio [ymgeisi-]
apply for - (v.) cynnig am
apply gold - (v.) euro [eur-]
apply oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
apply pressure - (v.) rhoi pwysau
appoint - (v.) apwyntio [apwynti-], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], nodi [nod-], pennu [penn- &1, pen- &2+], penodi [penod-]
{ Gosod is the sort of appointing that one does when
making an appointment -- certainly I talk about "gosod amser i'r
cyfarfod nesaf". }
{ Nodi is the sort of appointing that leads to something
happening at an appointed time: "Nodir amser ein geni a'n marw, ein
dyfodiad a'n mynediad ymaith" -- "The time is appointed for our
birth and our death, for our coming and going forth." }
{ Penodi is "pen-nodi", to mark the head of [a person]):
the sort of appointing that goes with a job: selecting (a person). }
appointed - (adj.) gosodedig, nodedig
appointment - (n.) cyhoeddiad [-au, m.], penodiad [-au, m.]
{ Cyhoeddiad is the kind of appointment you place in your
calendar. }
{ Penodiad is the kind of appointment that you have to a position. }
keep an appointment - (v.) cadw oed
apportion - (v.) dosbarthu [dosbarth-], rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan]
apposite - (adj.) addas, priodol
appraise - (v.) prisio [prisi-]
appreciate - (v.) gwerthfawrogi [gwerthfawrog-], prisio [prisi-]
appreciation - (n.) gwerthfawrogiad [m.]
appreciative - (adj.) diolchgar
apprehend - (v.) dirnad [dirnad-], ofni [ofn-], ymaflyd mewn
{ Dirnad is apprehend in the sense of understand. }
{ Ofni is apprehend in the sense of fear. }
{ Ymaflyd mewn is the kind of apprehend you do to a criminal. }
apprehension - (n.) dirnadaeth [f.], ofn [-au, m.]
{ Dirnadaeth is apprehension in the sense of
understanding. }
{ Ofn is apprehension in the sense of fear. }
apprehensive - (adj.) ofnus, pryderus
apprentice - (n.) dysgwr [dysgwyr, m.], egwyddorwas [egwyddorweisiau, m.], prentis [-iaid, m.]
apprentice - (v.) prentisio [prentisi-]
apprenticeship - (n.) prentisiaeth [f.]
apprise - (v.) hysbysu [hysbys-]
approach - (n.) dyfodfa [dyfodfeydd, f.], dynesiad [m.]
approach - (v.) agosa/u [agos- &a/u], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], dynesu [dynes-], nesa/u [nes- &a/u], nesu at, ymnesa/u [ymnes- &a/u]
approaching - (adj.) agosaol
approbation - (n.) cymeradwyaeth [-au, f.]
appropriate - (adj.) priodol
{ Priodol is appropriate because of being the right
choice from a range. }
appropriate - (v.) adfeddu [adfedd-], meddiannu [meddiann- &1, meddian- &2+]
appropriateness - (n.) priodoldeb [-au, m.]
appropriation - (n.) adfeddiad [-au, m.]
approval - (n.) arddeliad [-au, m.], cymeradwyaeth [-au, f.]
approve - (v.) arddelu (arddelwi) [arddel-], cymeradwyo [cymeradwy-], profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
approved - (adj.) cymeradwy
approximate - (adj.) agos [agos- &adj; nesed; nes; nesaf]
approximate - (v.) agosa/u [agos- &a/u]
approximately - (prep.) tua (tuag)
{ The "tuag" form is used before vowels. }
appurtenance - (n.) peth perthynol
apricot - (n.) bricyllen [bricyll?, f.]
April - (n.) Ebrill [m.]
apron - (n.) arffedog (ffedog) [-au, f.], barclod [-au, -iau, m.]
apt - (adj.) cymwys, parod [parot- &adj], tueddol
apt to teach - (adj.) athrawaidd, athrawus
aquarium - (n.) pysgodlyn [-noedd, -nau, m.], pysgoty [pysgotai, m.]
aquatic - (adj.) dyfriog, dyfrol
aqueduct - (n.) dyfrffos [-ydd, f.]
aquiline - (adj.) bachog, crwbi, eryraidd
Arab - (n.) Arab [-iaid, m.]
arable land - (n.) tir a+r
Aramaic - (n.) Aramaeg [f.]
arbiter - (n.) beirniad [beirniaid, m.], brawdwr [brawdwyr, m.], dyddiwr [dyddwyr, m.]
arbitrament - (n.) dedfryd [-au, -on, f.], rhaith [f.]
arbitrary - (adj.) gormesol, mympwyol
arbitrate - (v.) athrywyn [athrywyn-], cyflafareddu [cyflafaredd-]
arbitration - (n.) cyflafareddiad [-au, m.], cymrodedd [m.]
arbitrator - (n.) cyflafareddwr [cyflafareddwyr, m.], cymrodeddwr [cymrodeddwyr, m.], dyddiwr [dyddwyr, m.]
arbor (arbour) - (n.) deildy [deildai, m.]
arboriculture - (n.) coedyddiaeth [f.]
arc - (n.) arc [f.], bwa [-+u, m.]
arch - (adj.) cellweirus, direidus, ysmala
arch - (n.) bwa [-+u, m.], nen [-nau, -noedd, f.], pont [-ydd, f.]
arch - (v.) pontio [ponti-]
archaeologist - (n.) archaeolegwr [archaeolegwyr, m.]
archaeology - (n.) archaeoleg [f.]
archaic - (adj.) henaidd, hynafol (henafol)
archangel - (n.) archangel [archangylion, m.]
archbishop - (n.) archesgob [-ion, m.]
archbishopric - (n.) archesgobaeth [-au, f.]
archdeacon - (n.) archddiacon (archddiagon) [-iaid, m.]
archdruid - (n.) archdderwydd [-on, m.]
arched - (adj.) bwaog
archeological (archaeological) - (adj.) hynafiaethol
archeology (archaeology) - (n.) hynafiaeth [-au, f.]
archer - (n.) saethwr [saethwyr, m.], saethydd [-ion, m.]
archery - (n.) saethyddiaeth [f.]
archipelago - (n.) twr ynysoedd, ynysfor [-oedd, m.]
architect - (n.) archadeiladydd [-ion, m.], pensaer [penseiri, m.]
architectural - (adj.) adeiladol (adeiliadol), pensaerniol
architecture - (n.) adeiladaeth [-au, f.], pensaerniaeth [f.]
architrave - (n.) amhiniog (amhinog) [-ion, -au, m.]
archive - (n.) archif [-au?, f.]
arctic - (adj.) gogleddol
ardent - (adj.) angerddol, awchus, brwdfrydig, eiddgar, gwresog, poeth [pl. -ion; poeth- &adj], selog, terwyn
ardor (ardour) - (n.) aidd [m.], angerdd [m.], awch [m.], brwdfrydedd [m.], eiddgarwch [m.], tanbeidrwydd [m.]
arduous - (adj.) blin [pl. -ion], caled [pl. -ion; calet- &adj], llafurus
area - (n.) arwynebedd [m.], wyneb (gwyneb) [-au, m.]
argue - (v.) dadlau [dadleu-], pledio [pledi-], ymresymu [ymresym-]
argue about - (v.) dadlau am
argue with - (v.) dadlau a+
argument - (n.) dadl [-euon, -au, f.], ymresymiad [-au, m.]
arid - (adj.) cras [pl. creision], crin [pl. -ion], gwyw, sych [f. sech; pl. -ion]
arise - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd]
aristocracy - (n.) pendefigaeth [f.]
aristocrat - (n.) gw+r mawr, pendefig [-ion, m.]
aristocratic - (adj.) bonheddig [pl. boneddigion], pendefigaidd
arithmetic - (n.) rhifyddeg (rhifyddiaeth) [f.]
arithmetician - (n.) rhifyddwr [rhifyddwyr, m.]
ark - (n.) arch [eirch, f.]
arm - (n.) arf [-au, mf.], ban [-nau, mf.], braich [breichiau, f.], cainc [cangau, ceinciau, f.]
{ Arf is the kind of arm you fire at someone. }
{ Braich is the kind of arm that hangs from your shoulder. }
arm - (v.) arfogi [arfog-]
armadillo - (n.) armellog [-od?, m.?]
armament - (n.) arfogaeth [f.], offer rhyfel
armed - (adj.) arfog
armful - (n.) ceseilaid (ceseiled) [ceseileidiau, f.], coflaid [cofleidiau, f.]
armistice - (n.) cadoediad [-au, m.]
armor (armour) - (n.) arfod [f.], arfogaeth [f.], arfwisg [-oedd, f.]
armory (armoury) - (n.) arfdy [arfdai, m.]
armpit - (n.) cesail [ceseiliau, f.]
arms - (n.pl.) aren [-nau, f.], arf [-au, mf.]
army - (n.) bragad [f.], byddin [-oedd, f.], cad [-au, -oedd, f.], lluydd [m.]
array army - (v.) byddino [byddin-]
with armies - (adj.) byddinog
aroma - (n.) perarogl [-au, m.]
aromatic - (adj.) pe+r, peraroglaidd, persawrus
aromatic herbs - (n.pl.) perlysiau
around - (prep.) am [amdan- &prep1], o amgylch, o gwmpas
arouse - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], deffro (deffroi) [deffro- &i; 3.s. deffry; 2.s.imp. deffro], dihuno [dihun-]
{ Cyffroi is arouse in the sense of excite. }
{ Deffro (deffroi) is arouse in the sense of wake from sleep. }
{ Dihuno is arouse in the sense of wake from sleep. }
arraign - (v.) cyhuddo o flaen brawdle
arrange - (v.) trefnu [trefn-]
arrangement - (n.) trefn [-au, f.], trefniad [-au, m.], trefniant [trefniannau, m.]
arranger - (n.) trefnydd [-ion, m.]
arrant - (adj.) cywilyddus, dybryd
array - (n.) gwisg [-oedd, f.], trefn [-au, f.]
array army - (v.) byddino [byddin-]
array - (v.) arwisgo [arwisg-], cyfleu [cyfle-], gwisgo [gwisg-], trefnu [trefn-]
arrears - (n.) o+l-ddyled [-ion, f.]
arrest - (n.) arestiad [-au, m.], dalfa [dalfeydd, f.]
arrest - (v.) arestio [aresti-], atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], restio [resti-]
arrival - (n.) dyfodiad [-au, m.]
arrive at - (v.) cyrraedd (cyr.haeddyd) [cyr.haedd- &1, cyraedd- &2+; 3.s. cyrraedd, cyrraidd*; 2.s.imp. cyrraedd]
{ Do not be tempted to use a preposition with "cyrraedd"
when it means "arrive at". For example, "cyrraedd Llanbedr" means
to arrive in Llanbedr. }
arrogance - (n.) balchder (balchedd) [m.], traha [m.], trahauster [m.]
arrogant - (adj.) balch [pl. beilch, beilchion; balch- &adj], trahaus
arrogate - (v.) hawlio [hawli-], trawshawlio [trawshawli-]
arrow - (n.) saeth [-au, f.]
art - (n.) celf [-au, f.], celfyddyd [-au, f.], ystryw [-iau, f.]
{ Celf is art as the production of pieces of beauty. }
{ Celfyddyd is art as the production of pieces of beauty. }
{ Ystryw is art as artifice or trickery. }
martial arts - (n.) crefft ymladd
artery - (n.) rhedweli [-%au, f.]
artful - (adj.) cyfrwys, dichellgar, dyfeisgar, sgilgar, ystrywgar
article - (n.) erthygl [-au, f.], nwydd [-au, m.], ysgrif [-au, f.]
definite article - (n.) bannod [banodau, f.]
articulate - (v.) cymalu [cymal-], cynanu [cynan-]
{ Cymalu means articulate in the sense of bending a joint. }
{ Cynanu means articulate in the sense of pronounce
clearly. }
artifice - (n.) dichell [-ion, f.], dyfais [dyfeisiau, f.], ystryw [-iau, f.]
artificer - (n.) celfyddwr [celfyddwyr, m.], crefftwr [crefftwyr, m.], saer [seiri, m.]
artificial - (adj.) celfyddydol, dodi, gosod
artillery - (n.) offer rhyfel
artillery - (n.pl.) magnel [-au, f.]
artisan - (n.) crefftwr [crefftwyr, m.]
artist - (n.) arlunydd [arlunwyr, m.], artist [m.], celfyddwr [celfyddwyr, m.]
artistic - (adj.) artistig, celfydd, celfyddgar
artless - (adj.) disyml
as - (adv.) cyn, mor
{ "Mor" is only used to modify adjectives, as in "mor fawr" -- so
big. }
as bad - (adj.) cynddrwg
{ "Cynddrwg" is the equative of "drwg". }
as base - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
as big - (adj.) cymaint
{ "Cymaint" is the equative of "mawr". }
as broad as - (adj.) cyfled
as depressed - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
as far - (prep.) hyd [irreg.], tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
as fast as he can - (adj.) nerth ei draed
as good - (adj.) cystal
{ "Cystal" is the equative of "da". }
as high - (adj.) cyfuwch (cuwch)
{ "Cyfuwch (cuwch)" is the equative of "uchel". }
as humble - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
as ignoble - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
as little - (adj.) lleied
{ "Lleied" is the equative of "bach". }
as long - (adj.) cyhyd
as loud as he can - (adj.) nerth esgyrn ei ben
as low - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
as lowly - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
as many - (adj.) cymaint, cynifer
{ "Cymaint" is the equative of "mawr". }
as many - (pron.) faint
as mean - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
as menial - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
as much - (adj.) cymaint
{ "Cymaint" is the equative of "mawr". }
as old - (adj.) hyned
{ "Hyned" is the equative of "hen". }
as well - (adv.) cystal
bitter as gall - (adj.) bustlaidd
inasmuch as - (conj.) yn gymaint a+
serve as clerk - (v.) clercio [clerci-]
so as - (conj.) megis
so as - (prep.) megis
stroll as minstrels - (v.) clera [cler-]
twice as bright as - (adj.) deune
as - (conj. & prep.) fel
as - (conj.) a+ (ag), megis, ys
as - (prep.) megis
Asaph, St. - (prop.n.) Llanelwy
asbestos - (n.) asbestos [m.], urael [m.], ystinos [m.]
asbestos cloth - (n.) urael [m.]
ascend - (v.) asgennu [asgenn- &1, asgen- &2+], dringo [dring-], dyrchafael [dyrchafael-], dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf], esgyn [esgynn- &1, esgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. esgyn], ymddyrchafu [ymddyrchaf-]
ascendancy - (n.) goruchafiaeth [f.], uchafiaeth [f.]
ascending - (adj.) esgynnol
ascension - (n.) dyrchafael [m.], esgyniad [-au, m.]
ascent - (n.) dringfa [dringfeydd, f.], esgynfa [esgynfeydd, f.], gorifyny [m.], rhiw [-iau, f.]
ascertain - (v.) cael gwybod, mynnu gwybod
ascetic - (adj.) asgetig, meudwyaidd, ymgosbol
ascetic - (n.) meudwy [-aid, -od, m.]
asceticism - (n.) asgetiaeth [f.]
ascribe - (v.) cyfrif [cyfrif-], priodoli [priodol-], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho, dyro; 3.s.pres. subj. rhotho]
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
asexual - (adj.) anrhywiol, dirywiol
ash - (n.) lludu (lludw) [m.], onnen [onn, ynn, f.]
{ Lludu (lludw) is the kind of ash a fire leaves behind. }
{ Onnen is the kind of ash that grows in a forest. }
mountain ash - (n.) criafolen [criafol, f.]
ashamed - (adj.) ag arno gywilydd
be ashamed - (v.) cywilyddio [cywilyddi-]
feel ashamed - (v.) amliwio [amliwi-]
ashes - (n.) lludu (lludw) [m.], llutrod [m.]
ashes - (n.pl.) ulw
ashore - (adv.) ar y lan, i'r lan
{ Ar y lan is ashore when you're on the shore. }
{ I'r lan is ashore when you're going ashore. }
ashtray - (n.) plat lludw
ashy - (adj.) lludlyd
aside - (adv.) hwnt, o'r neilltu
asinine - (adj.) asynnaidd, mulaidd
ask - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], erchi [arch-; 3.s. eirch], gofyn [gofynn- &1, gofyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gofyn], holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl], ymofyn [ymofynn- &1, ymofyn- &2+]
{ Gofyn can be used for asking a question, but can also mean
requesting someone to do something. "Ymofyniad" is a request, a
going to fetch or buy or whatever some real thing. }
{ Holi can be used to ask a question; it is
to do with enquiry ("ymholiad", an enquiry, a seeking after
information). "Holi" has to mean asking after information. }
{ To ask a question, you "gofyn cwestiwn". To ask a person, you "gofyn i
berson". To ask a person a question, you "gofyn i berson am gwestiwn". }
{ You "erchi i" a person. }
askance - (adv.) yn gam, yn llygatraws
askew - (adj.) lletbai
askew - (adv.) ar letraws, ar osgo
aslant - (adv.) ar ei ogwydd
asleep - (adv.) yn cysgu, yng nghwsg
asp - (n.) asb [-iaid, f.]
aspect - (n.) agwedd [-au, mf.], arwedd [-au, -ion, f.], golwg [golygon, mf.], golygwedd [-au, f.], gwedd [-au, -iau, f.], pryd [m.], trem [-iau, f.], wyneb (gwyneb) [-au, m.]
{ Agwedd is aspect as the appearance of something. }
{ Arwedd is aspect as a feature of a complex matter. }
{ Golwg is aspect as the sight of something. }
{ Golygwedd is aspect as a feature of a complex matter. }
{ Gwedd is aspect as the appearance of something. }
{ Pryd is aspect as the appearance of something. }
{ Trem is aspect as the sight of something. }
{ Wyneb (gwyneb) is aspect as the face of something. }
aspen - (n.) aethnen [f.]
asperity - (n.) gerwindeb (gerwinder) [m.], llymder (llymdra) [m.]
asperse - (v.) gwaradwyddo [gwaradwydd-], taenellu [taenell-]
aspersion - (n.) difri%ad [m.], enllib [-ion, -iau, m.]
asphyxiate - (v.) mygu [myg-], tagu [tag-]
aspirate - (v.) seinio ag anadl
aspirate mutation - (n.) treigliad llaes
aspiration - (n.) dyhead [-au, m.]
aspire - (v.) dyheu [dyhe-]
ass - (n.) asen [-nod, f.], asyn [-nod, m.]
assail - (v.) rhuthro ar, ymosod ar
assailant - (n.) ymosodwr [ymosodwyr, m.]
assassin - (n.) bradlofrudd [-ion, m.], llofrudd [-ion, m.]
assassinate - (v.) bradlofruddio [bradlofruddi-]
assassination - (n.) bradlofruddiaeth [f.]
assault - (n.) ymosodiad [-au, m.]
assault - (v.) rhuthro [rhuthr-], ymosod ar
assay - (n.) prawf (praw) [profion, m.]
assay - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], cynnig [cynigi-], profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
assemble - (v.) cynnull [cynnull-], ymgynnull [ymgynnull-]
assembly - (n.) cyman [f.], cymanfa [-oedd, f.], cynulleidfa [-oedd, f.]
assent - (n.) cydsyniad [-au, m.]
assent - (v.) cydsynio [cydsyni-]
assert - (v.) haeru [haer-], honni [honn- &1, hon- &2+], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
assertion - (n.) haeriad [-au, m.], honiad [-au, m.]
assess - (v.) asesu [ases-], prisio [prisi-], trethu (trethi) [treth-]
assets - (n.) eiddo [m.]
assets - (n.pl.) meddiannau
asseverate - (v.) haeru ar ei wir, tyngu [tyng- &1, tyngh- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twng]
assiduity - (n.) dyfalwch [m.]
assiduous - (adj.) diwyd, dyfal
assign - (v.) gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], penodi [penod-], trosglwyddo [trosglwydd-]
assimilate - (v.) cymathu [cymath-], tebygu [tebyg-]
{ You "tebygu i" something. }
assimilation - (n.) cymathiad [m.]
assist - (v.) cymorth [cymorth-], cynorthwyo [cynorthwy-], helpu (helpio) [help-, helpi-]
{ "Cymorth" is a native Welsh word. }
{ "Helpu (helpio)" is a borrowing from English. It is commonly used. }
assistance - (n.) cymorth [m.], help [m.]
{ "Cymorth" is a native Welsh word. }
{ "Help" is a borrowing from English. It is commonly used. }
assistant - (adj.) cynorthwyol
assistant - (n.) cynorthwywr [cynorthwywyr, m.]
assize-court - (n.) brawdlys [-oedd, m.]
associate - (n.) cydymaith [cymdeithion, m.], cysylltai [cysyllteiau?, m.]
associate member - (n.) aelod cyswllt, aelod gohebol
associate with - (v.) ymgystlwn [ymgystlyn-]
associate - (v.) cyfeillachu [cyfeillach-], cymdeithasu [cymdeithas-], ymgyfeillachu [ymgyfeillach-]
association - (n.) cymdeithas [-au, f.], cymdeithasfa [-oedd, f.]
C.M. Association - (n.) sasiwn [sasiynau, mf.]
word association - (n.) cysylltu geiriau
assort - (v.) dosbarthu [dosbarth-], trefnu [trefn-]
assortment - (n.) cybolfa [cybolfeydd, f.], cymysgfa [cymysgfeydd, f.]
assuage - (v.) dofi [dof-], lleddfu [lleddf-], lliniaru [lliniar-], llonyddu [llonydd-]
assume - (v.) cymryd arno, honni [honn- &1, hon- &2+], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
{ Cymryd arno is assume in the sense of taking on the
appearance or personality of something or someone. }
{ The "arno" in "cymryd arno" is conjugated to reflect the person doing
the pretending, as in "Rydw i'n cymryd arnaf" = "I am pretending". }
assuming - (adj.) ymhongar
assumption - (n.) bwriant [bwriannau, m.], honiad [-au, m.], tyb [-iau, mf.], tybiaeth [-au, f.]
assurance - (n.) hyder [m.], hyfder (hyfdra) [m.], sicr.had [m.], sicrwydd [m.]
{ "Sicr.had" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
{ Hyder is assurance in the sense of confidence. }
{ Hyfder (hyfdra) is assurance in the sense of confidence. }
{ Sicr.had is the kind of assurance you would give to
someone. }
{ Sicrwydd is the kind of assurance you would give to
someone. }
assure - (v.) sicr.hau [sicr.- &hau], yswirio [yswiri-]
{ "Sicr.hau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
asterisk - (n.) seren [se+r, f.], serennig [f.?]
asthma - (n.) caethder (caethdra) [m.], diffyg anadl
asthmatic - (adj.) byr ei wynt, caeth ei frest, myglyd
astir - (adv.) mewn cyffro, wedi codi, yn symud
astonish - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
astonishing - (adj.) syn
astound - (v.) syfrdanu [syfrdan-], synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
astral - (adj.) serol
astray - (adj.) ar ddisberod, ar grwydr
astray - (adv.) ar gyfeiliorn
astride - (adv.) a+'r traed ar led
astride - (prep.) acha
astrologer - (n.) planedydd [-ion, m.], se+r-ddewin [-iaid, m.]
astrology - (n.) se+r-ddewiniaeth [f.]
astronaut - (n.) gofodwr [gofodwyr, m.]
astronomer - (n.) serydd [-ion, m.], seryddwr [seryddwyr, m.]
astronomical - (adj.) seryddol
astronomy - (n.) seryddiaeth [f.]
astute - (adj.) call, craff, cyfrwys, glew [pl. -ion]
asunder - (adv.) ar waha+n, yn drylliau
asylum - (n.) noddfa [-+u, noddfeydd, f.]
insane asylum - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
lunatic asylum - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
at - (prep.) am [amdan- &prep1], ar [arn- &prep1], at [at- &prep1], ger, wrth [irreg.], yn (ym; yng) [yn- &prep2]
{ The alternate forms of "yn" are a form of assimilation used when the
following word experiences its nasal mutation. See Section 7.1 for
details. }
aim at - (v.) ymgeisio [ymgeisi-]
arrive at - (v.) cyrraedd (cyr.haeddyd) [cyr.haedd- &1, cyraedd- &2+; 3.s. cyrraedd, cyrraidd*; 2.s.imp. cyrraedd]
{ Do not be tempted to use a preposition with "cyrraedd"
when it means "arrive at". For example, "cyrraedd Llanbedr" means
to arrive in Llanbedr. }
at a gallop - (adv.) ar garlam
at all - (adv.) o gwbl, oll
at best - (adv.) ar y gorau
at hand - (adv.) gerllaw
at home - (adv.) gartref
at last - (adv.) o'r diwedd
at least - (adv.) o leiaf
at length - (adv.) bellach
at loggerheads - (adv.) penben
at night - (adv.) liw nos
at random - (adv.) ar amcan, ar antur
at the right time - (adj.) ar yr adeg
at the same time - (adv.) ar y cyd, ar yr un pryd
{ Ar y cyd is in co-operation (e.g.,
we will learn at the same time = we will learn together). }
{ Ar yr un pryd is simultaneously. }
at the time - (adv.) ar y pryd
at this time - (adv.) ar hyn o bryd
at times - (adv.) ar adegau, ar brydiau
become angry at - (v.) digio wrth
cease work at eve - (v.) noswylio [noswyli-]
glance at - (v.) cipedrych ar
jeer at - (v.) coegi [coeg-]
laugh at - (v.) chwerthin am ben
look at - (v.) edrych ar
look closely at - (v.) craffu ar
now at length - (adv.) weithian (weithion)
shout at - (v.) gweiddi ar
smile at - (v.) gwenu ar
stay at - (v.) aros wrth
take offense (offence) at - (v.) digio wrth
atheism - (n.) anffyddiaeth [f.], annuwiaeth [f.]
atheist - (n.) anffyddiwr [anffyddwyr, m.], annuw (annuwiad) [annuwiaid, m.]
Athens - (prop.n.) Athen
athlete - (n.) mabolgampwr [mabolgampwyr, m.]
athletic - (adj.) athletaidd (athletig)
athletics - (n.pl.) mabolgamp [-au, f.]
Atlantic - (prop.n.) Iwerydd
atlas - (n.) atlas [f.?], llyfr mapiau
atmosphere - (n.) awyrgylch [-au, -oedd, mf.]
atmospheric - (adj.) awyrgylchol
atom - (n.) atom [-au, mf.], cyrbibyn [cyrbibion, m.], gronyn [grawn, -nau, m.], mymryn [-nau, m.], rhithyn [rhithiau, m.]
smashed to atoms - (adj.) chwilfriw
atomic - (adj.) atomig
atomic power station - (n.) atomfa [-+u, atomfeydd, f.]
atomician - (n.) atomegwr [atomegwyr, m.], atomegydd [-ion, m.]
atomics - (n.) atomeg [f.]
atomism - (n.) atomiaeth [f.]
atomize (atomise) - (v.) atomeiddio [atomeiddi-]
atone - (v.) gwneud iawn
atonement - (n.) cymod [m.], iawn [m.]
atoning - (adj.) iawnol
atrocious - (adj.) anfad, erchyll, ysgeler
atrocity - (n.) erchyllter [-au, m.]
atrophy - (n.) annhyfiant [m.]
attach - (v.) atafaelu [atafael-], glynu [glyn-; 3.s. & 2.s.imp. gly+n], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], ymlynu [ymlyn-]
{ Atafaelu is attach in the sense of putting a lien on
something. }
{ Glynu is attach when you stick something onto an object;
it is a transitive verb. }
{ Ymlynu is attach when you stick onto an object;
it is a intransitive verb. }
attachment - (n.) serch [-iadau, m.], ymlyniad [m.]
{ Serch is an emotional attachment. }
{ Ymlyniad is the kind of attachment in which one object
is affixed to another. }
attack - (n.) chwiw [-iau, f.], cyrch [-au, -oedd, m.], gorddin [m.], pwl [pyliau, m.], rhuthr [-au, m.], ymosodiad [-au, m.]
attack - (v.) cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], rhuthro [rhuthr-], ymosod [ymosod-; 3.s. ymesyd; 2.s.imp. ymosod], ymosod ar
attacker - (n.) ymosodwr [ymosodwyr, m.]
attain - (v.) cael gafael, cyrraedd (cyr.haeddyd) [cyr.haedd- &1, cyraedd- &2+; 3.s. cyrraedd, cyrraidd*; 2.s.imp. cyrraedd], ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill]
attainable - (adj.) cyraeddadwy
attainment - (n.) cyr.haeddiad [cyraeddiadau, m.]
attempt - (n.) antur [-iau, f.], cais [ceisiadau, m.], cynnig [cynigion, m.], ymgais [ymgeisiadau, mf.]
attempt - (v.) anelu [anel-], ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], cynnig [cynigi-]
attend - (v.) dilyn [dilyn-; 3.s. & 2.s.imp. dilyn], gweini [gweinydd-], mynychu [mynych-], ystyried [ystyri-]
{ Dilyn is attend in the sense of going along with. }
{ Gweini is attend in the sense of serve. }
{ Mynychu is attend in the sense of being present. }
{ Ystyried is attend in the sense of paying attention to. }
attend to - (v.) ymorol [ymorol-]
attendance - (n.) gwasanaeth [-au, m.], presenoldeb [m.]
{ Gwasanaeth is attendance in the sense of service. }
{ Presenoldeb is the kind of attendance you call at a meeting. }
attendant - (n.) gweinyddes [-au, f.]
attending - (adj.) arail
attention - (n.) sylw [-adau, m.], ystyriaeth [-au, f.]
attention deficit disorder - (n.) anhwylder diffyg canolbwyntio
pay attention - (v.) canolbwyntio [canolbwynti-]
attentive - (adj.) achlust, astud, ystyriol
attentiveness - (n.) astudrwydd [m.]
attenuate - (v.) lleihau [llei- &hau], teneuo [teneu-]
attenuation - (n.) lleihad [m.]
attest - (v.) ardystio [ardysti-], gwirio [gwiri-], tystio [tysti-]
attestation - (n.) ardystiad [-au, m.]
attested - (adj.) ardyst, ardystiedig
attic - (n.) nenlofft [-ydd, f.], nennawr [m.?]
attire - (n.) dilledyn [dillad, m.], gwisg [-oedd, f.], trwsiad [m.]
attire - (v.) gwisgo [gwisg-]
attitude - (n.) agwedd [-au, mf.], osgo [m.], ystum [-iau, mf.]
{ Ystum is the kind of attitude an airplane has with respect
to the wind. }
attorney - (n.) cyfreithiwr [cyfreithwyr, m.], twrnai [twrneiod, m.]
attract - (v.) atynnu [atynn- &1, atyn- &2+], denu [den-], hudo [hud-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
attraction - (n.) atynfa [atynfeydd, f.], atyniad [-au, m.], tynfa [tynfeydd, f.]
attractions - (n.pl.) deniadau
attractive - (adj.) atyniadol (atynnol), den.gar, deniadol
attractiveness - (n.) den.garwch [m.]
attribute - (n.) priodoledd [-au, m.], priodoliaeth [-au, f.]
attribute - (v.) cyfrif [cyfrif-], priodoli [priodol-]
attrition - (n.) rhathiad [m.], traul [treuliau, f.], treuliad [m.]
attune - (v.) cyweirio [cyweiri-], hwylio [hwyli-]
auburn - (adj.) brown.goch, gwinau
auction - (n.) arwerthiant [arwerthiannau, m.], ocsiwn [m.]
sell by auction - (v.) arwerthu [arwerth-]
silent auction - (n.) arwerthiant mud
auction - (v.) arwerthu [arwerth-]
auctioneer - (n.) arwerthwr [arwerthwyr, m.]
audacious - (adj.) beiddgar, digywilydd, haerllug, hy (hyf)
audacity - (n.) beiddgarwch [m.], ehofndra (ehofnder) [m.], hyfder (hyfdra) [m.]
audible - (adj.) clau, clywadwy, hyglyw
audience - (n.) cynulleidfa [-oedd, f.]
audience - (n.pl.) gwrandawyr
audit - (n.) archwiliad [-au, m.]
audit accounts - (v.) archwilio cyfrifon
audit - (v.) archwilio [archwili-]
auditor - (n.) archwiliwr [archwilwyr, m.], clywedydd [-ion, m.], gwrandawr [gwrandawyr, m.]
{ Archwiliwr is the kind of auditor who audits accounts. }
{ Clywedydd is the kind of auditor who listens to something. }
{ Gwrandawr is the kind of auditor who listens to something. }
auger - (n.) ebill [-ion, m.], taradr [terydr, m.], trwyddew [m.]
aught - (n.) dim [m.]
{ Dim must appear in a
negative context in order to have the meanings "nothing",
"aught", "naught", or "nil". }
augment - (v.) atodi [atod-], ychwanegu [ychwaneg-]
augur - (n.) dewin [-iaid, m.]
augur - (v.) argoeli [argoel-], darogan (daroganu) [darogan-]
augury - (n.) dewiniaeth [f.]
August - (n.) Awst [m.]
august - (adj.) mawreddog, urddasol
Augustine - (prop.n.) Awstin
aunt - (n.) modryb [-edd, f.]
auricular confession - (n.) clustgyffes [f.]
auspices - (n.) nawdd [m.]
auspicious - (adj.) ffafriol, yn argoeli'n dda
austere - (adj.) caled [pl. -ion; calet- &adj], gerwin, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], tost
Australia - (prop.n.) Awstralia
Austria - (prop.n.) Awstria
autarchy - (n.) awtarchiaeth [-au?, f.]
authentic - (adj.) dilys [dilys- &adj], gwir
author - (n.) awdur [-on, -iaid, m.], awdwr [awdwyr, m.]
authoress - (n.) awdures [-au, f.]
authoritative - (adj.) awdurdodol
authority - (n.) awdurdod [-au, m.]
authorize (authorise) - (v.) awdurdodi [awdurdod-]
authorized (authorised) - (adj.) awdurdodedig
authorship - (n.) awduriaeth [f.]
autobiography - (n.) hunan.gofiant [hunan.gofiannau, m.]
autocracy - (n.) awtocratiaeth [f.], unbennaeth [f.]
autocrat - (n.) awtocrat [-iaid, m.], dyn awdurdodol, unben [-iaid, unbyn, m.]
autocratic - (adj.) awtocratig
autograph - (n.) llofnod [-au, -ion, m.]
automatic - (adj.) awtomatig, hunanysgogol
automatize (automatise) - (v.) awtomateiddio [awtomateiddi-]
automaton - (n.) peiriant dienaid, ymsymudydd [-ion, m.]
autonomy - (n.) ymreolaeth [f.]
autumn - (n.) hydref [-au, m.]
autumnal - (adj.) hydrefol
auxiliary - (adj.) ategol, cynorthwyol
auxiliary - (n.) cynorthwywr [cynorthwywyr, m.]
avail - (n.) budd [-ion, m.], lles [m.]
avail - (v.) buddio [buddi-], llesa/u [lles- &a/u], tycio [tyci- {only 3.s. forms exist}]
available - (adv.) ar gael
avalanche - (n.) cwymp eira, syrthfa [f.]
avarice - (n.) arian.garwch [-au?, m.], cybydd-dod (cybydd-dra) [m.], trachwant [-au, m.]
avaricious - (adj.) arian.gar, cybyddlyd
avenge - (v.) dial [dial-; 3.s. & 2.s.imp. dial], dial cam
avenger - (n.) dialwr [dialwyr, m.], dialydd [-ion, m.]
avenue - (n.) mynedfa [-oedd, mynedfeydd, f.], rhodfa [rhodfeydd, f.]
aver - (v.) gwirio [gwiri-], haeru [haer-]
average - (n.) canolbris [-iau, m.], cyfartaledd [m.]
averse - (adj.) gelynol, gwrthwynebol
aversion - (n.) cas [m.], casbeth [-au, m.], gwrthwynebiad [-au, m.]
{ Cas is the kind of aversion you avoid. }
{ Casbeth is the kind of aversion you avoid. }
{ Gwrthwynebiad is the kind of aversion you feel. }
avert - (v.) gochel (gochelyd) [gochel-], troi heibio
aviary - (n.) adardy [adardai, m.]
aviator - (n.) awyrennwr [awyrennwyr, m.]
avidity - (n.) awch [m.], awydd [-au, m.], gwanc [f.]
avocado - (n.) afocado [m.?]
avocation - (n.) galwedigaeth [-au, f.], gorchwyl [-ion, m.]
avoid - (v.) arbed [arbed-; 3.s. arbed, erbyd*; 2.s.imp. arbed], gochel (gochelyd) [gochel-], golaith [goleith-], osgoi [osgo-], ymogel (ymogelyd) [ymogel-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
avoidable - (adj.) gocheladwy
avoidance - (n.) gocheliad [-au, m.]
avouch - (v.) arddelu (arddelwi) [arddel-], gwirio [gwiri-], haeru [haer-]
avow - (v.) addef [addef-], arddel [arddel-], cydnabod [cydna- &bod]
await - (v.) aros [ar.hos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], disgwyl am
awake - (adj.) anhunawd, di-hun (dihun), effro
awake - (v.) deffro (deffroi) [deffro- &i; 3.s. deffry; 2.s.imp. deffro], dihuno [dihun-]
awakening - (n.) deffroad [-au, m.]
award - (n.) dyfarniad [-au, m.]
award - (v.) dyfarnu [dyfarn-]
aware - (adj.) hysbys, ymwybodol
awareness - (n.) arwybod [m.]
away - (adv.) ar gerdded, draw, hwnt, i ffwrdd, ymaith
do away with - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared]
move away - (v.) nesu draw
pass away - (v.) mynd heibio
run away - (v.) baglan [baglan- ?], baglu [bagl-], coedio [coedi-]
{ Coedio has the meanings "beat" or
"escape" only in the N. Wales dialect. }
awe - (n.) ofnadwyaeth [f.], parchedig ofn
awe - (v.) rhoi arswyd
awful - (adj.) aflawen, anaele, arswydus, certh, diffwys, ofnadwy
awhile - (adv.) am dro, am ennyd
awkward - (adj.) afrwydd, anghyfleus, carbwl, chwithig, lletchwith, llibin, trwsgl [f. trosgl], trwstan
tall awkward fellow - (n.) carwden [-ni, f.]
awkwardness - (n.) chwithigrwydd [m.], trwstaneiddiwch [m.]
awl - (n.) mynawyd [-au, m.]
awn - (n.) col [-ion, m.]
awning - (n.) cysgodlen [-ni, f.]
awry - (adj.) lletbai
awry - (adv.) ar letraws, o chwith
axe - (n.) bwyell (bwyall) [bwyeill, bwyyll, -i, -au, f.]
{ The "y" in "bwyell" has the clear sound, in contrast to the
normal rule. }
axial - (adj.) pegynol
axiom - (n.) gwireb [-au, -ion, f.]
axis - (n.) echel [-au, f.], pegwn [pegynau, m.]
axle - (n.) echel [-au, f.], gwerthyd [-au, -oedd, f.]
axletree - (n.) echel [-au, f.]
ay - (adv.) ie
aye - (adv.) byth, yn wastad
azure - (adj.) asur
azure - (n.) asur [m.?], glas y ffurfafen
babble - (n.) baldordd [m.], dwndwr [m.]
babble - (v.) baldorddi (baldorddan) [baldordd-], clebran [clebr-], coethi [coeth-], prepian [prepi-], rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ "Rwdlan (rwdlo)" may be more common in N. Wales. }
babbler - (n.) baldorddwr [baldorddwyr, m.], clepgi [clepgwn, m.]
babbling - (adj.) baldorddus
babe - (n.) baban [-od, m.], maban [-od, m.], plentyn bach
baby - (n.) baban [-od, m.], babi [m.], maban [-od, m.]
babyhood - (n.) babandod [m.], babiaeth [f.]
babyish - (adj.) babanaidd, babiaidd
Babylon - (prop.n.) Babilon
bachelor - (n.) baglor [-ion, m.], dyn dibriod, hen lanc
{ Baglor is the kind of bachelor who receives a degree at a
university. }
{ Dyn dibriod is the kind of bachelor who has no wife. }
{ Hen lanc is the kind of bachelor who has no wife. }
bachelorship - (n.) bagloriaeth [f.]
bacillus - (n.) bacilws [-au?, m.]
back - (adj.) o+l
back stroke - (n.) nofio cefn
flow back - (v.) adlifo [adlif-]
give back - (v.) atroi (ad-droi) [atro- &i, ad-dro- &i; 3.s. atry, ad-dry; 2.s.imp. atro, ad-dro]
hark back - (v.) dychwelyd [dychwel-; 3.s. & 2.s.imp. dychwel]
small of the back - (n.) main y cefn, mein.gefn [-au?, m.]
turn back - (v.) atroi (ad-droi) [atro- &i, ad-dro- &i; 3.s. atry, ad-dry; 2.s.imp. atro, ad-dro]
turn one's back - (v.) cefnu [cefn-]
back - (adv.) gwrthol
back - (n.) cefn (cefen) [-au, m.], cil [-iau, -ion, m.], gwar [-rau, mf.], gwegil [mf.], gwrthol [m.], swmer [-au, m.]
back - (pfx.) dad- (dat-)
{ "Dad- (dat-)" causes a soft mutation to the affixed stem. }
back - (v.) bacio [baci-], bagio [bagi-], cefnogi [cefnog-], cefnu [cefn-]
backbite - (v.) absennu [absenn- &1, absen- &2+]
backbiter - (n.) absennwr [absenwyr, m.]
back-chain - (n.) carwden [-ni, f.]
background - (n.) cefndir [-oedd, m.]
backhoe loader - (n.) jac-codi-baw [m.]
{ Earth diggers in the UK are largely made by a company known as
JCB, and some wag decided that this stood for "Jac Codi Baw" (Jack
Lifts Dirt), by which they are now popularly known. }
backslash - (n.) o+l slaes
backslide - (v.) gwrthgilio [gwrthgili-]
backslider - (n.) gwrthgiliwr [gwrthgilwyr, m.]
backsliding - (n.) gwrthgiliad [-au, m.]
backward - (adj.) araf (arafaidd) [araf- &adj], digynnydd, hwyrfrydig
backward - (adv.) yn o+l
backwards - (adj.) llwr ei gefn
backwards - (adv.) yn wysg ei gefn
bacon - (n.) bacwn [bacynau, m.], cig moch [m.]
flitch of bacon - (n.) hanerob [-au, f.], ystlys mochyn
bacteriologist - (n.) bacteriolegwr [bacteriolegwyr, m.]
bacteriology - (n.) bacterioleg [f.]
bacterium - (n.) bacteriwm [bacteria, m.]
bad - (adj.) drwg [cynddrwg; gwaeth; gwaethaf], drygionus, gwael [gwael- &adj], sa+l [sal- &adj]
as bad - (adj.) cynddrwg
{ "Cynddrwg" is the equative of "drwg". }
bad cold - (n.) annwyd trwm
bad luck - (n.) anlwc [m.]
bad taste - (n.) adflas [-au, m.]
badge - (n.) bathodyn [bathodau, -nau, m.]
badger - (n.) broch [-od, -ion, m.], mochyn daear
badger - (v.) poeni [poen-], profocio [profoci-]
badinage - (n.) cellwair [cellweiriau, m.], ysmaldod [m.]
badness - (n.) drygioni [m.]
baffle - (v.) drysu [drys-], siomi [siom-], trechu [trech-]
bag - (n.) bag [-iau, -au, m.], cod [-au, f.], cwd [cydau, cydiau, m.], ffetan [-au, f.], pwrs [pyrsau, m.]
bag - (v.) bagio [bagi-], sachu [sach-]
bagful - (n.) codaid (coded) [codeidiau, f.], cydaid (cyded) [cydeidiau, m.]
baggage - (n.) clud [mf.], corodyn [m.], pac [-iau, m.]
baggage - (n.pl.) celficyn [celfi, m.]
baggy - (adj.) codog
bah - (interj.) pw
bail - (n.) bael [m.], gwystl [-on, m.], mach [m.], mechni [-%on, m.], mechni%ydd [-ion, m.], meichiau [meichiafon, m.]
go bail - (v.) mechni%o [mechni%-]
bail - (v.) hysbyddu cwch
bailiff - (n.) beili [-%aid, -%au, m.], ceisbwl [ceisbyliaid, m.], goruchwyliwr [goruchwylwyr, m.], rhingyll [-iaid, m.]
farm bailiff - (n.) hwsmon [hwsmyn, m.]
bait - (n.) abwyd (abwydyn) [abwydod, m.]
bait - (v.) abwydo [abwyd-], baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], baetio [baeti-], eirthio [eirthi-]
bake - (v.) crasu [cras-], pobi [pob-]
bakehouse - (n.) popty [poptai, m.]
baker - (n.) pobwr [pobwyr, m.], pobydd [-ion, m.]
baking - (n.) crasiad [m.], pobiad [-au, m.]
Bala - (prop.n.) Y Bala
Bala Lake - (prop.n.) Llyn Tegid
balance - (n.) clorian [-nau, mf.], cydbwysedd [m.], gweddill [-ion, m.], mantol [-ion, f.]
{ Clorian is the kind of balance you use to weigh
things. }
{ Cydbwysedd is the kind of balance you maintain when you
walk a tightrope. }
{ Gweddill is the kind of balance that remains when some
have been taken away. }
{ Mantol is the kind of balance you use to weigh
things. }
balance sheet - (n.) mantolen [-ni, f.]
balance - (v.) cloriannu [cloriann- &1, clorian- &2+], mantoli [mantol-]
{ Cloriannu is balance when you weigh on a scale. }
{ Mantoli is balance when you weigh on a scale. }
balcony - (n.) balcon [m.?], oriel [-au, f.]
bald - (adj.) moel [pl. -ion], penfoel
become bald - (v.) moeli [moel-]
make bald - (v.) moeli [moel-]
balderdash - (n.) baldordd [m.], ffiloreg [f.], ffregod [-au, f.], lol [f.]
baldness - (n.) moelni [m.]
bale - (n.) pwn [pynnau, m.], sypyn [-nau, m.]
bale - (v.) hysbyddu cwch
baleful - (adj.) alaethus, galarus, gresynol
balk (baulk) - (n.) balc [-iau, m.], sinach [-od, sinechydd, m.], siom [-au, f.]
full of balks (baulks) - (adj.) balciog
balk (baulk) - (v.) balcio [balci-], llesteirio (llestair) [llesteiri-], seithugio [seithugi-], siomi [siom-], ystyffylu [ystyffyl-]
ball - (n.) bw+l [bylau, m.], cnapan [-au, m.], dawns [-iau, f.], dawnsfa [f.], pe+l [pelau, peli, f.], pellen [-nau, -ni, f.]
{ Dawns is the kind of ball you dance at. }
{ Dawnsfa is the kind of ball you dance at. }
{ Pe+l is the kind of ball you roll. }
{ Pellen is specifically a ball of yarn. }
ballad - (n.) baled [-i, -au, f.], dyri (dyrif) [dyri%au, dyrifau, f.]
composer of ballads - (n.) baledwr [baledwyr, m.]
balladic - (adj.) baledol
balladmonger - (n.) baledwr [baledwyr, m.]
ballast - (n.) balast [m.?]
ballet - (n.) bale [-oedd?, m.]
ballistics - (n.) balisteg [f.]
balloon - (n.) awyren [-nau, -ni, f.], balw+n [-au, mf.]
ballot - (n.) balot [m.], tugel [-ion, m.]
balluster - (n.) balustr [m.]
balm - (n.) balm [m.], triagl [m.]
balmy - (adj.) balmaidd
balsam - (n.) triagl [m.]
bamboo - (n.) bambw+ [m.]
bamboozle - (v.) llygad-dynnu [llygad-dynn- &1, llygad-dyn- &2+], twyllo [twyll-]
ban - (n.) diofryd [m.], ysgymundod [m.]
ban - (v.) diofrydu [diofryd-], gwahardd [gwahardd-; 3.s. gwaheirdd*], ysgymuno [ysgymun-]
banal - (adj.) cyffredin, sathredig
band - (n.) aig (eigiau) [f.], band [-au, -iau, m.], caw [-iau, -au, m.], cengl [-au, f.], mintai [minteioedd, f.], rhwymyn [-nau, m.], seindorf [seindyrf, f.], ysnoden [-ni, f.]
{ Mintai is band in the sense of troop. }
{ Rhwymyn is band as in a narrow strip. }
{ Seindorf is the kind of band that plays music. }
Band of Hope - (n.) gobeithlu [-oedd, m.]
broad band - (n.) band llydan
intermediate band - (n.) band canol
narrow band - (n.) band cul
percussion band - (n.) seindorf daro
wide band - (n.) band llydan
bandage - (n.) rhwymyn [-nau, m.]
bandage - (v.) rhwymo [rhwym-], rhwymynnu [rhwymynn- &1, rhwymyn- &2+]
bandbox - (n.) bocs hetiau
bandit - (n.) herwr [herwyr, m.], ysbeiliwr [ysbeilwyr, m.]
bandwidth - (n.) lled band, llinled [m.]
bandy - (v.) taflu yn o+l a blaen
bandy-legged - (adj.) bon.gam, coesgam
bane - (n.) dinistr [-oedd, m.], melltith [-ion, f.]
baneful - (adj.) adwythig, andwyol, dinistriol
bang - (n.) ergyd [-ion, f.], twrf [tyrfau, m.]
bang - (v.) clepian [clepi-], curo [cur-], dulio [duli-]
bangle - (n.) breichled [-au, -i, f.]
banish - (v.) alltudio [alltudi-], deol [deol-]
banishment - (n.) alltudedd [-au, m.], alltudiaeth [f.]
banjo - (n.) bandor [m.]
bank - (n.) ariandy [ariandai, m.], banc [-iau, m.], banc [bencydd, m.], ceulan [-nau, ceulennydd, f.], glan [-nau, glennydd, f.], mainc [meinciau, f.], ponc (poncen) [ponciau, f.], poncyn [ponciau, m.], rhes [-i, -au, f.]
{ Ariandy is the kind of bank you keep money in. }
{ Banc with plural "banciau" is the kind of bank you keep
money in. }
{ Banc with plural "bencydd" is the kind of bank on the
side of a hill. }
{ Glan is the kind of bank that lines a river. }
{ Mainc is the kind of bank you sit on. }
{ Ponc (poncen) is the kind of bank that lines a river. }
{ Poncyn is the kind of bank that lines a river. }
{ Rhes is the kind of bank you line things up in. }
bank of river - (n.) torlan [torlennydd, -nau, f.]
bank of sand - (n.) traethell [-au, f.]
bank - (v.) bancio [banci-]
banker - (n.) ariannydd [arianyddion, m.], bancwr [bancwyr, m.]
bankrupt - (n.) methdalwr [methdalwyr, m.]
bankruptcy - (n.) methdaliad [-au, m.]
banner - (n.) amlygyn [-nau, m.], baner [-i, -au, f.], baniar [banieri, mf.], lluman [-au, m.]
bannered - (adj.) banerog
banns - (n.pl.) gosteg [-ion, f.]
banquet - (n.) gwledd [-oedd, f.]
banquet - (v.) gwledda [gwledd-]
bantam - (n.) coriar [corieir, f.], dandi [m.?]
banter - (n.) cellwair [cellweiriau, m.], ysmaldod [m.]
banter - (v.) cellwair [cellweir- ?], profocio [profoci-]
baptism - (n.) bedydd [-iau, m.]
baptismal - (adj.) bedyddiol
Baptist - (n.) Bedyddiwr [Bedyddwyr, m.]
baptistry - (n.) bedyddfa [bedyddfa+u, bedyddfeydd, f.]
baptize - (v.) bedyddio [bedyddi-]
baptized - (adj.) bedyddiol
bar - (n.) bar [-rau, m.], bollt [-au, -ydd, byllt, m.], calen [-ni, -nau, f.], rhwystr [-au, m.], trosol [-ion, m.]
{ Bar means "bar" in the following senses: (1) A piece of metal. (2)
A place where prisoners stand in a court. (3) The counter in a tavern.
(4) A measure of poetry or music. }
{ Rhwystr is bar in the sense of an obstacle. }
horizontal bar - (n.) bar llorwedd
parallel bars - (n.) barrau cyflin
sand bar - (n.) traethell [-au, f.]
wall bars - (n.) barrau gwal
bar - (v.) bario [bari-], eithrio [eithri-]
barb - (n.) adfach [-au, m.], barf [-au, f.]
{ Adfach is the kind of barb on a hook. }
{ Barf is the kind of barb men grow on their faces. }
barbarian - (n.) anwar (anwarddyn) [-iaid, m.], anwariad [anwariaid, m.], barbariad [barbariaid, m.]
barbaric - (adj.) anninasol (anninasaidd*)
barbarism - (n.) barbariaeth [m.]
barbarity - (n.) anwareidd-dra [m.], barbareidd-dra [m.], barbareiddiwch [m.]
barbarize - (v.) barbareiddio [barbareiddi-]
barbarous - (adj.) anwar [anwar- &adj], anwaraidd
barber - (n.) barbwr [barbwyr, m.], barfwr [barfwyr, m.], eilliwr [eillwyr, m.]
bard - (n.) bardd [beirdd, m.], prydydd [-ion, m.]
chaired bard - (n.) cadeirfardd [cadeirfeirdd, m.]
chief bard - (n.) prifardd [prifeirdd, m.]
bardic - (adj.) barddol, barddoni%aidd
bardism - (n.) barddas [mf.]
bards - (n.) cle+r [coll.f.]
Bardsey Island - (prop.n.) Ynys Enlli
bare - (adj.) llwm [f. llom; pl. llymion], moel [pl. -ion], noeth [pl. -ion], prin [pl. -ion; prin- &adj]
{ Prin is the way a cupboard is bare. }
make bare - (v.) llymhau [llym- &hau]
bare - (v.) dinoethi [dinoeth-], noethi [noeth-]
bare-backed - (adj.) cefnllwm
bare-bottomed - (adj.) bonllwm
barefaced - (adj.) wynebgaled
barefoot - (adj.) troednoeth
barefooted - (adj.) troednoeth
bare-head - (n.) moelyn [m.]
bare-headed - (adj.) pennoeth
barely - (adv.) o'r braidd, prin
bareness - (n.) llymder (llymdra) [m.], moelni [m.], noethder [m.]
bargain - (n.) bargen [bargeinion, -ion, -iau, f.]
bargain - (v.) bargeinio (bargenna) [bargeini-, bargenn- &1, bargen- &2+]
barge - (n.) bad mawr, ysgraff [-au, f.]
baritone - (n.) barito+n [m.]
bark - (n.) barc [m.], cyfarthiad [-au, m.], llestr [-i, m.], llong [-au, f.], rhisgl [m.]
{ Barc is a borrowing of the English "bark" describing what a tree
has. }
{ Cyfarthiad is the kind of bark a dog produces. }
{ Rhisgl is the usual word describing a tree's cover. }
bark - (v.) arthio (arthu) [arthi-], coethi [coeth-], cyfarth [cyfarth-], digroeni [digroen-], dirisglo [dirisgl-]
{ Cyfarth is what a dog does. }
{ Digroeni is removing the outer covering of
something. }
{ Dirisglo is removing the bark from a tree. }
barley - (n.) barlysyn [barlys, m.]
grain of barley - (n.) heidden [haidd, f.]
barley - (n.pl.) haidd, heidden [haidd, f.]
barleycorn - (n.) heidden [haidd, f.]
barm - (n.) berem [m.], berman [m.], burum (burman) [m.]
Barmouth - (prop.n.) Abermo, Y Bermo
barn - (n.) ysgubor [-iau, f.]
barometer - (n.) baromedr [m.], hinfynegydd [-ion, m.]
baron - (n.) arglwydd [-i, m.], barwn [-iaid, m.], bre%yr [brehyrion, -iaid, m.]
baroness - (n.) barwnes [-au, f.]
baronet - (n.) barwnig [-iaid, m.]
baronial - (adj.) barwnol
barony - (n.) barwniaeth [-au, f.]
barrack - (n.) gwersyllty [gwersylltai, m.], lluest [-au, m.], lluesty [lluestai, m.]
barrage - (n.) argae [-au, m.], clawdd [cloddiau, m.]
barrel - (n.) baril [-au, mf.], casgen (casg) [-ni, casgiau, f.]
barren - (adj.) amhlantadwy, anffrwythlon, anghyfeb, diffrwyth, hysb [f. hesb; pl. hysbion]
barren cow - (n.) myswynog [-ydd, -au, f.]
make barren - (v.) diffrwytho [diffrwyth-]
barrenness - (n.) diffrwythdra (diffrwythder) [m.]
barricade - (n.) atalglawdd [atalgloddiau, m.]
barricade - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea]
barrier - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], ffin [-iau, f.], rhwystr [-au, m.], terfyn [-au, m.]
barrister - (n.) bargyfreithiwr [bargyfreithwyr, m.], cyfreithiwr [cyfreithwyr, m.], twrnai [twrneiod, m.]
barrow - (n.) berfa [berfa+u, berfeydd, f.], crug [-iau, m.], whilber [m.?]
{ Berfa is the kind of barrow you wheel around. }
{ Crug is the kind of barrow you might bury
someone under. }
{ Whilber is a borrowed word for the kind
of barrow you wheel around. }
barter - (n.) cyfnewid [-iau, m.]
barter - (v.) cyfnewid [cyfnewidi-], ffeirio [ffeiri-]
Bartholomew - (prop.n.) Bartholomeus
base - (adj.) anwych, diffaith, distadl, gau, gwael [gwael- &adj], isel [ised; is; isaf]
as base - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
base coin - (n.) arian drwg
base - (n.) bo+n [bonau, bonion, m.], sail [seiliau, f.], sylfaen [sylfeini, f.]
{ Bo+n is the kind of base that is at the bottom
of something. }
{ Sail is the kind of base you build upon. }
{ Sylfaen is the kind of base you build upon. }
base - (v.) seilio [seili-], sylfaenu [sylfaen-]
baseless - (adj.) di-sail
bashful - (adj.) cywilyddgar, gw+yl, gwylaidd, swil, yswil
bashfulness - (n.) gwylder [m.], gwyleidd-dra [m.], swilder [m.], yswildod [m.]
basin - (n.) basn [-ys, -au, m.], cawg [-iau, m.], dysgl [-au, f.], mail [meiliau, f.]
basis - (n.) sail [seiliau, f.], sylfaen [sylfeini, f.]
bask - (v.) tor.heulo [tor.heul-], ymheulo [ymheul-]
bask in the sun - (v.) bolheulo [bolheul-]
basket - (n.) basged [-i, -au, f.], cawell [cewyll, m.]
round basket without handle - (n.) gwyntell [-i, -au, f.]
basketful - (n.) basgedaid (basgeded) [basgedeidiau, f.], cawellaid (cawelled) [cawelleidiau, m.]
basket-maker - (n.) basgedwr [basgedwyr, m.], cawellwr [cawellwyr, m.]
bas-relief - (n.) basgerfiad [-au, m.]
bass - (adj.) bas
bass - (n.) bas [-au, m.], isalaw [-on, f.]
bastard - (n.) bastard (bastart) [-iaid, m.], plentyn gordderch
female bastard - (n.) bastardes [-au, f.]
bastardy - (n.) bastardiaeth [f.]
baste - (v.) brasbwytho [brasbwyth-], brasteru [braster-], ffonodio [ffonodi-], ffustio (ffusto) [ffusti-, ffust-], iro [ir-]
{ Brasteru is baste in the sense of putting grease
over something. }
{ Ffonodio is baste in the sense of beat. }
{ Ffustio (ffusto) is baste in the sense of beat. }
{ Iro is baste in the sense of putting grease
over something. }
bastinado - (v. & n.) ffonodio gwadnau'r traed
bat - (n.) bat [-iau, m.], ystlum (slumyn) [-od, m.]
{ Bat is the kind of bat you hit a ball with. }
{ Ystlum (slumyn) is the kind of bat that flies at night. }
bat - (v.) batio [bati-]
batch - (n.) ffyrnaid [m.], pobiad [-au, m.], swp [sypiau, m.], sypyn [-nau, m.]
bath - (n.) badd [-au, m.], baddon [-au, m.], bath [-au, m.], ymolchfa [ymolchfeydd, f.]
bathe - (v.) golchi [golch-; 3.s. gylch; 2.s.imp. golch], ymdrochi [ymdroch-], ymolchi [ymolch-]
{ (bathe} Golchi is bathe as a transitive verb. }
{ Ymdrochi is bathe as an intransitive verb. }
{ Ymolchi is bathe as an intransitive verb. }
bather - (n.) ymdrochwr [ymdrochwyr, m.]
bathetic - (adj.) affwysol
bathos - (n.) affwysedd [m.]
bathroom - (n.) ty+ bach
baton - (n.) arweinffon [arweinffyn, f.], byrllysg [-au, mf.], llawffon [llawffyn, f.], pastwn [pastynau, m.]
{ Arweinffon is the kind of baton used by an orchestra's
conductor. }
{ Byrllysg is baton as a weapon. }
{ Llawffon is the kind of baton you twirl. }
{ Pastwn is baton as a weapon. }
battalion - (n.) bataliwn [m.?], byddin [-oedd, f.], mintai [minteioedd, f.]
batten - (v.) ymbesgi [ymbesg-], ymfrasa/u [ymfras- &a/u]
batter - (n.) batwr [batwyr, m.], defnydd crempog
batter - (v.) curo [cur-], pwyo [pwy-]
battery - (n.) batri [m.], cyflegr [-au, m.], magnelfa [f.]
{ Batri is the battery that provides electricity. }
{ Cyflegr is the kind of battery that is
a heavy weapon. }
{ Magnelfa is the kind of battery that stores weapons. }
battle - (n.) aerfa [f.], arfod [f.], bragad [f.], brwydr [-au, f.], cad [-au, -oedd, f.], cyfergyr [f.], cyfrysedd [-au, mf.], gorun [m.], gryd [m.], trin [-oedd, f.]
battle cry - (n.) rhyfelgri [-au, -oedd, m.]
battle - (v.) brwydro [brwydr-]
battle-axe - (n.) cadfwyell (cadfwyall) [cadfwyeill, cadfwyyll, m.]
battlement - (n.) canllaw [-iau, m.], murganllaw [-iau, m.]
battleship - (n.) cadlong [-au, f.]
bauble - (n.) ffril [-ion, m.], tegan [-au, m.]
bawl - (v.) bloeddio (bloeddian) [bloeddi-], crochlefain [crochlef-], cwrnad [cwrnad-], gweiddi (gwaeddi) [gweidd-, gwaedd-], lleisio [lleisi-]
bay - (adj.) gwinau, gwineugoch
bay of building - (n.) cowlas [-au, mf.]
bay - (n.) bachwy [-on, m.], bae [-au, m.], cilfach [-au, f.], cyfarth [m.], llawryf [-oedd, m.]
{ Bae is the kind of bay with water. }
{ Cyfarth is the kind of bay you do at the moon. }
bay - (v.) cyfarth [cyfarth-]
bayonet - (n.) bidog [-au, mf.]
bayonet - (v.) bidogi [bidog-]
bazaar - (n.) basa+r [m.?], nodachfa [nodachfeydd, f.]
be - (v.) bod [irreg.]
be abashed - (v.) yswilio [yswili-]
be able - (v.) dichon [def.], gallu [gall-; 3.s. gall, geill; 2.s.imp. gall], medru [medr-; 3.s. & 2.s.imp. medr]
{ "Gallu" is used predominantly in S. Wales. }
{ "Medru" is used predominantly in N. Wales. Compared to
"gallu", it has the additional sense of "know how to". }
{ Dichon expresses an abstract sort of potentiality: it
is usually translated as if it were the adverb "perhaps" (= it might
be that). "Fe ddichon fod": it might be (that). There is a school
of thought that says that "dichon" is archaic; since I use it myself
I do not subscribe to this. }
be able to - (v.) gallu [gall-; 3.s. gall, geill; 2.s.imp. gall], medru [medr-; 3.s. & 2.s.imp. medr]
{ "Gallu" is used predominantly in S. Wales. }
{ "Medru" is used predominantly in N. Wales. Compared to
"gallu", it has the additional sense of "know how to". }
be amazed - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
be angry - (v.) llidio [llidi-]
be anxious - (v.) pryderu [pryder-]
be ashamed - (v.) cywilyddio [cywilyddi-]
be besotted with - (v.) bod wedi mopio efo
be born - (v.) geni [gan- {only impers. forms exist}]
be confused - (v.) drysu [drys-]
be conscious of - (v.) ymdeimlo [ymdeiml-]
be contemporary - (v.) cyfoesi [cyfoes-]
be content - (v.) bodloni [bodlon-]
be derived - (v.) hanu [han-], tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
be descended - (v.) hanu [han-]
be displeased - (v.) sorri [sorr- &1, sor- &2+]
be frightened - (v.) dychrynu [dychryn-]
be hurt - (v.) anafu [anaf-]
be in service - (v.) gweini [gweinydd-]
be inclined - (v.) ymglywed [ymglyw-]
be jealous - (v.) cenfigennu [cenfigenn- &1, cenfigen- &2+], eiddigeddu [eiddigedd-], gwenwyno [gwenwyn-]
{ You "cenfigennu wrth" a person. } }
be lazy - (v.) diogi [diog-]
be lost - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
be mad - (v.) ynfydu [ynfyd-]
be obliged - (v.) gorfod [gor- &fod; 3.s. goryw*]
be obstinate - (v.) cildynnu [cildynn- &1, cildyn- &2+], cyndynnu [cyndynn- &1, cyndyn- &2+]
be of good courage - (v.) ymwroli [ymwrol-]
be present - (v.) presenoli [presenol-]
be reconciled - (v.) cymodi [cymod-]
be related - (v.) perthyn [perthyn-]
be related to - (v.) perthyn i
be restless - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
be satisfied - (v.) bodloni [bodlon-]
be satisfied with - (v.) bodloni ar
be silent - (v.) tewi [taw-; 3.s. tau*; 2.s.imp. taw]
be sorry - (v.) edifar.hau (edifaru) [edifar- &hau, edifar-]
be strong - (v.) ymgryfhau [ymgryf- &hau]
be surprised - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
be uneasy - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
be worth - (v.) talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l]
it may be - (adv.) dichon
not to be recrossed - (adj.) diadlam
to be praised - (adj.) moliannus
unable to be checked - (adj.) anhyludd
beach - (n.) beiston [-nau, f.], traeth [-au, m.], traethell [-au, f.]
beach - (v.) gyrru ar y traeth
beacon - (n.) coelcerth [-i, f.], goleudy [goleudai, m.], gwylfa [-+u, gwylfeydd, f.]
bead - (n.) glain [gleiniau, gleinion, m.]
beadle - (n.) rhingyll [-iaid, m.]
beads - (n.pl.) pader [-au, m.]
beak - (n.) duryn [m.], gylfin [-od, -au, m.], pig [-au, f.]
beam - (n.) carfan [-au, f.], dist [-iau, m.], paladr [pelydr, m.], pelydr [-au, m.], pelydryn [m.], swmer [-au, m.], trawst [-iau, m.], tulath (tylath) [-au, f.]
beam - (v.) pelydru [pelydr-]
bean - (n.) ffa+en (ffeuen) [ffa, f.]
kidney beans - (n.) ffa ffrengig
bear - (n.) arth [eirth, mf.]
bear again - (v.) aileni [ailen-]
bear children - (v.) planta [plant-]
bear false witness - (v.) camdystiolaethu [camdystiolaeth-]
bear fruit - (v.) ffrwytho [ffrwyth-]
bear up - (v.) ymgynnal [ymgynhali-]
bear with - (v.) cyd-ddwyn a+ [cyd-ddyg-], ymaros [ymaros-; 3.s. ymerys; 2.s.imp. ymaros]
bear witness - (v.) tystiolaethu [tystiolaeth-]
bear - (v.) arweddu [arwedd-], cario [cari-], cludo [clud-], dioddef [dioddef-], dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg; impers.past ind. dycpwyd, ducpwyd; 2.s.pres. subj. dygech; 3.s.pres. subj. dyco], esgor ar, geni [gan- {only impers. forms exist}], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef], ymddw+yn [ymddyg-]
{ Cludo means to carry. }
{ Dioddef is bear in the sense of endure. }
{ Dwyn is bear when you bear arms. }
{ Esgor ar is bear in the sense of giving birth to a child. }
{ Geni is bear in the sense of giving birth to a child. }
{ Ymddw+yn is conceive or bear when it refers to a baby. }
bearable - (adj.) goddefadwy
beard - (n.) barf [-au, f.], col y+d
bearded - (adj.) barfog
bearer - (n.) arweddwr [arweddwyr, m.], dygiedydd [-ion, m.]
bearing - (n.) arwedd [-au, -ion, f.], atgyfeiriad [-au, m.], dygiad [m.]
beast - (n.) anifail [anifeiliaid, m.], bwystfil [-od, -edd, m.], bwystfiles [-au, f.], milyn [milod, m.], ysgrubl [-iaid, m.]
beastly - (adj.) anifeilaidd, bwystfilaidd
beat - (n.) cur [-iau, m.], curiad [-au, m.], trawiad (tarawiad) [-au, m.]
beat about - (v.) bwhwman [bwhwman- ?]
beat with a rod - (v.) gwialenodio [gwialenodi-]
beat - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], coedio [coedi-], curo [cur-], dulio [duli-], ffonodio [ffonodi-], ffustio (ffusto) [ffusti-, ffust-], pwnio [pwni-], pwyo [pwy-], stompio (ystompio) [stompi-, ystompi-], waldio [waldi-]
{ Coedio has the meanings "beat" or
"escape" only in the N. Wales dialect. }
beater - (n.) curwr [curwyr, m.]
beatific - (adj.) gwynfydedig, gwynfydus
beating - (n.) curfa [curfeydd, f.], maethgen [-nau, f.]
beatitude - (n.) gwynfyd [-au, m.]
beau - (n.) coegyn [-nod, m.]
beauties - (n.pl.) dillynion
beautiful - (adj.) arddun, arddunol, berth, eirian, gla+n [gleni- &adj], hardd [pl. heirdd, heirddion; hardd- &adj], mirain, pefr, prydferth [prydferth- &adj], teg [tec- &adj], telaid
beautify - (v.) harddu [hardd-], mireinio [mireini-], prydferthu [prydferth-], teca/u [tec- &a/u]
beauty - (n.) addfwynbryd [m.], ardduniad [m.], ceinder [m.], glendid [m.], harddwch [m.], mireinder [m.], prydferthwch [m.], tegwch [m.]
beauty parlor (parlour) - (n.) parlwr pincio
beauty salon - (n.) parlwr pincio
beaver - (n.) afanc [-od, m.], llostlydan [-od, m.]
becalm - (v.) llonyddu [llonydd-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
because - (conj.) achos, canys (cans), oblegid, oherwydd
{ "Canys (cans)" is a somewhat old-fashioned word. }
because of - (prep.) gan (chan) [irreg.]
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
because - (prep.) achos, am [amdan- &prep1], o achos, oblegid, oherwydd (o herwydd), wrth [irreg.]
beck - (n.) amnaid [amneidiau, f.], awgrym [-au, -iadau, m.]
beckon - (v.) amneidio [amneidi-], arwyddoca/u [arwyddoc- &a/u]
become - (v.) dod (dyfod; dw+ad) [irreg.], gweddu [gwedd-], mynd (myned) [irreg.], ymwneud (ymwneuthur) [ymwn- &mynd; ymwnel- {only (1.s. & 2.s. & p.)pres. ind. forms exist}; 3.s. ymwnel]
{ "Dod" is used in S. Wales and "dw+ad" in N. Wales. The literary
version is "dyfod". }
{ "Myned" is the literary form of "mynd". }
{ Dod (dyfod; dw+ad) is become when the speaker likes the
change. "Mae hi'n dod yn oer" is "It's becoming cold (at last!)". }
{ Mynd (myned) is become when the speaker is opposed to the change.
"Mae hi'n mynd yn oer" is "It's becoming cold (and I don't like it)". }
become a member - (v.) aelodi [aelod-], ymaelodi [ymaelod-]
become a ruin - (v.) adfeilio [adfeili-]
become accustomed - (v.) cynefino [cynefin-]
become angry - (v.) digio [digi-]
become angry at - (v.) digio wrth
become angry with - (v.) digio wrth
become bald - (v.) moeli [moel-]
become blue - (v.) glasu [glas-]
become confused - (v.) ffwndro [ffyndr-]
become day - (v.) dyddhau [dydd- &hau], dyddio [dyddi- {only 3.s. forms exist}]
become dejected - (v.) anhyfrydu [anhyfryd-]
become dissolved - (v.) ymdoddi [ymdodd-]
become engaged - (v.) dyweddi%o [dyweddi%-]
become enlarged - (v.) ymehangu [ymehang-]
become familiar - (v.) cyfarwyddo [cyfarwydd-]
become flesh - (v.) ymgnawdoli [ymgnawdol-]
become fruitful - (v.) ffrwythloni [ffrwythlon-]
become giddy - (v.) madroni [madron-], penddaru [penddar-]
become green - (v.) glasu [glas-]
become grey (gray) - (v.) glasu [glas-]
become healed - (v.) ymiacha/u [ymiach- &a/u]
become incarnate - (v.) ymgnawdoli [ymgnawdol-]
become ingrained - (v.) greddfu [greddf-]
become moldy (mouldy) - (v.) llwydo [llwyd-]
become night - (v.) nosi [nos- {only 3.s. forms exist}]
become pale - (v.) amliwio [amliwi-]
become quiet - (v.) tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
become rough - (v.) chwerwi [chwerw-]
become straight - (v.) ymunioni [ymunion-]
become surety - (v.) mechni%o [mechni%-]
becoming - (adj.) cymen, gweddus
bed - (n.) gorweddfa [-oedd, f.], gorweddfan [-nau, f.], gwa+l [-au, f.], gwely [-au, gwela+u, m.]
{ Gwely is the usual word for bed. }
garden bed - (n.) cefn (cefen) [-au, m.], pa+m [pamau, m.]
Bede - (prop.n.) Beda
bedeck - (v.) addurno [addurn-], trwsio [trwsi-]
bedew - (v.) gwlitho [gwlith-], gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych]
bedfellow - (n.) cywely [mf.]
bedgown - (n.) betgwn [mf.]
bedizen - (v.) addurno [addurn-], gwychu [gwych-]
bedraggled - (adj.) cagledig
bedridden - (adj.) gorweiddiog
bedroom - (n.) llofft [-ydd, f.], ystafell wely
bedsheet - (n.) cynfas [-au, fm.]
bedside - (n.) erchwyn [-ion, -nau, mf.]
bedstead - (n.) haearn gwely, pren gwely
bee - (n.) gwenynen [gwenyn, f.]
wild bee - (n.) cacynen [cacwn, f.]
beech tree - (n.) ffawydden [ffawydd, f.]
beef - (n.) biff [m.?], cig eidion, eidion [-nau, m.]
{ Biff is a blatant borrowing from English. }
{ Cig eidion is the kind of beef you eat. }
{ Eidion is beef that is on the hoof. }
beehive - (n.) bydaf [-au, mf.], cwch [cychod, m.], gwenyn [m.]
beekeeper - (n.) gwenynwr [gwenynwyr, m.]
beer - (n.) bi+r [m.], cwrw [cyrfau, m.], tablen [f.]
beestings - (n.pl.) llaeth newydd, llaeth tor
beet - (n.) betysen [betys, f.]
beetle - (n.) chwil [-od, mf.], chwilen [chwilod, f.]
befall - (v.) damweinio [damweini-], digwydd [digwydd-; 3.s. & 2.s.imp. digwydd]
befit - (v.) gweddu [gwedd-]
before - (adv.) o'r blaen
day before yesterday - (adv.) echdoe
day before yesterday - (n.) echdoe [m.]
neither before nor after - (adv.) na chynt na chwedyn
night before last - (adv.) echnos
night before last - (n.) echnos [f.]
before - (prep.) anad, cyn, gerbron, o flaen, rhag [rhag- &prep2]
{ "Gerbron" is conjugated when used with pronouns, e.g., "ger ei fron" =
"before him", "ger fy mron" = "before me". }
{ Gerbron is before in a spatial but not a temporal sense. }
beforehand - (adv.) ymlaen llaw
befoul - (v.) caglo (caglu) [cagl-]
befriend - (v.) bod yn gefn, ymgeleddu [ymgeledd-]
beg - (v.) cardota [cardot-], ceinioca [ceinioc-], crefu [cref-], deisyf (deisyfu) [deisyf-], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn], ymbil (ymbilio) [ymbil-, ymbili-]
{ Cardota is the what a beggar does. }
{ You "crefu ar" a person. }
{ You "erfyn ar" a person. }
beget - (v.) cenhedlu [cenhedl-], creu [cre-], peri [par-; 3.s. pair, pa+r; 2.s.imp. pa+r]
beget children - (v.) planta [plant-]
beggar - (n.) achenog [-ion, m.], cardotyn (cardotwr) [cardotwyr, m.]
beggar - (v.) llymhau [llym- &hau], tlodi [tlod-]
begin - (v.) dechrau [dechreu-; 3.s. & 2.s.imp. dechrau]
beginner - (n.) dechreuwr [dechreuwyr, m.]
beginning - (n.) babandod [m.], cychwyniad [-au, m.], dechrau [m.], dechreuad [-au, m.]
{ Babandod is the beginning of a life. }
beguile - (v.) difyrru [difyrr- &1, difyr- &2+], hudo [hud-], swyno [swyn-], twyllo [twyll-]
behalf - (n.) achos [-ion, m.], plaid [pleidiau, f.], rhan [-nau, f.], tu [m.]
on behalf - (prep.) ar ran
on behalf of - (prep.) tros (dros) [irreg.]
behave - (v.) ymarweddu [ymarwedd-], ymddwyn [ymddyg-]
behave frivolously - (v.) gwamalio (gwamalu) [gwamal-]
behave obstinately - (v.) ystyfnigo [ystyfnig-]
behave ostentatiously - (v.) rhodresa [rhodres-]
behavior (behaviour) - (n.) ymarweddiad [-au, m.], ymddygiad [-au, m.]
behavioral (behavioural) - (adj.) ymddygiadol
behead - (v.) torfynyglu [torfynygl-], torri pen
behest - (n.) arch [eirchion, f.], archiad [m.]
behind - (prep.) ar o+l, tu cefn, tu o+l, yn o+l
behold - (interj.) wele
behold there - (adv.) dacw
behold - (v.) canfod [can- &fod], edrych (edrychyd) [edrych-; 3.s. & 2.s.imp. edrych], gweld (gweled) [gwel-; 3.s. gwe+l, gwy+l*; 2.s.imp. gwe+l; 3.s.imp. wele]
beholder - (n.) edrychwr [edrychwyr, m.]
behoof - (n.) budd [-ion, m.], elw [m.], lles [m.], mantais [manteision, f.]
behoove - (v.) bod yn rhwymedig ar
being - (n.) bod [-au, mf.]
belabor (belabour) - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], curo [cur-]
belated - (adj.) diweddar [diweddar- &adj]
belch - (v.) brytheirio [brytheiri-], bytheirio [bytheiri-]
beleaguer - (v.) gwarchae [gwarchae-]
{ You "gwarchae ar" something. }
belfry - (n.) clochdy [clochdai, m.]
Belial - (n.) y fall
belie - (v.) anwireddu [anwiredd-], siomi [siom-]
belief - (n.) coel [-ion, f.], cred [-au, f.], crediniaeth [-au, f.], credo [-au, mf.]
{ Coel is ultimately to do with omens and casting
lots, and tends to get associated with "ofergoel" (superstition) but
apart from overtones like this, it is essentially interchangeable
with "cred" and it shouldn't ever cause offence to use either to
tell someone that you believe what they say, or anything like
that. }
{ Cred is a faith, a religion, a belief. }
believable - (adj.) credadwy
believe - (v.) coelio [coeli-], credu [cred-; 3.s. & 2.s.imp. cred], synied (synio) [syni-]
{ Coelio means "believe" in both a religious and
non-religious context, such as believing what someone says. }
{ Credu predominantly means to believe in a religious sense. }
believer - (n.) credadun [credinwyr, -ion, m.], credwr [credwyr, m.]
believing - (adj.) credadun (crededun), crediniol
belittle - (v.) bychanu [bychan-], difenwi [difenw-]
bell - (n.) cloch [clych, clychau, f.]
diving bell - (n.) suddgloch [suddglychau, f.]
belle - (n.) meinwen [f.], merch brydweddol
bellicose - (adj.) rhyfelgar, ymladdgar
belligerent - (adj.) rhyfelog
belligerent - (n.) rhyfelblaid [f.]
bellman - (n.) clochydd [-ion, m.]
bellow - (v.) breferad [breferad-], bugunad [bugunad-], peuo [peu-], rhuo [rhu-]
bellowing - (n.) breferad [-au, m.], bugunad [m.]
bellows - (n.) megin [-au, f.]
work bellows - (v.) megino [megin-]
belly - (n.) bol (bola) [boliau, m.], cest [-au, -iau, f.], rhumen [f.], tor [-rau, f.]
belly - (v.) bolio [boli-]
bellyful - (n.) bolaid (boled) [boleidiau, m.]
belong - (v.) deiryd (deirydu) [deiryd-], perthyn [perthyn-]
belong to - (v.) perthyn i
belongings - (n.) eiddo [m.]
belongings - (n.pl.) meddiannau
beloved - (adj.) annwyl [anwyl- &adj], cariadus, cu
beloved by - (adj.) annwyl gan, annwyl i
beloved - (n.) anwylyd [anwyliaid, mf.]
belovedness - (n.) anwyldeb [m.]
below - (adv.) isod, obry, oddi tanodd, tanodd
below - (prep.) goris, is, islaw
belt - (n.) belt [-iau, m.?], gwregys [-au, m.]
seat belt - (n.) belt diogelwch
bemoan - (v.) arwylo [arwyl-], galaru am
bench - (n.) ffwrwm [ffyrymau, f.], mainc [meinciau, f.]
bend - (n.) bach [-au, mf.], camedd [m.], elin [-au, -oedd, f.], tro [-eau, -eon, m.], troad [-au, m.], trofa [trofeydd, -+u, f.], ystum [-iau, mf.]
sharp bend - (n.) bachdro [-eau, -eon, m.]
bend - (v.) anelu [anel-], bachu (bacho) [bach-], camu [cam-], crymu [crym-], gwyro [gwyr-], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg], ystumio [ystumi-], ystwytho [ystwyth-]
bending - (n.) annel [anelion, anelau, f.]
beneath - (adv.) isod, obry, tanodd
beneath - (prep.) goris, is, islaw, tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
benediction - (n.) bendith [-ion, f.]
benefactor - (n.) cymwynaswr [cymwynaswyr, m.], elusennwr [elusennwyr, m.], noddwr [noddwyr, m.]
benefice - (n.) bywoliaeth eglwysig, personoliaeth [f.]
beneficent - (adj.) daionus, llesfawr
beneficial - (adj.) buddiol, daionus, llesol
benefit - (n.) budd [-ion, m.], elw [m.], lles [m.], llesa+d [m.], llesiant [m.]
benefit - (v.) elwa [elw-], llesa/u [lles- &a/u]
benevolence - (n.) elusen.garwch [m.]
benevolent - (adj.) daionus, elusen.gar, haelionus
benighted - (adj.) tywyll [f. tywell]
benign - (adj.) mwyn [mwyn- &adj], tirion
bent - (adj.) crwca
bent - (n.) gogwydd [-iadau, m.], meddylfryd [m.], tuedd [-iadau, -au, mf.], tueddfryd [m.]
benumb - (v.) diffrwytho [diffrwyth-], fferru [fferr- &1, ffer- &2+], merwino [merwin-]
bequeath - (v.) cymynnu [cymynn- &1, cymyn- &2+], cymynroddi [cymynrodd-]
bequest - (n.) cymynrodd [-ion, f.]
berate - (v.) dwrdio [dwrdi-], tafodi [tafod-]
bereave - (v.) amddifadu [amddifad-], difuddio [difuddi-]
berry - (n.) aeronen [aeron, f.], mwyaren [mwyar, f.]
olive berries - (n.pl.) olifaid
berth - (n.) gwely llongwr, lle llong, swydd [-au, -i, f.]
{ Gwely llongwr is the kind of berth you park a sailor in. }
{ Lle llong is the kind of berth you park a ship in. }
beryl - (n.) beryl [m.]
beseech - (v.) aswyno [aswyn-], atolygu (atolwg) [atolyg-], deisyf (deisyfu) [deisyf-], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn], ymbil (ymbilio) [ymbil-, ymbili-], ymhw+edd [ymhwedd-]
{ You "erfyn ar" a person. }
beseem - (v.) gweddu [gwedd-]
beset - (v.) amgylchynu [amgylchyn-], cynllwyn [cynllwyn-]
beset with trials - (adj.) profedigaethus
beside - (adv.) gerllaw
beside - (prep.) heblaw, wrth [irreg.], wrth ochr, yn ymyl
besides - (prep.) eithr, heblaw
besiege - (v.) gwarchae [gwarchae-]
{ You "gwarchae ar" something. }
besieged - (adj.) gwarchaee%dig
besmirch - (v.) llychwino [llychwin-], pardduo [parddu-]
besom - (n.) ysgubell [-au, f.]
besot - (v.) dylu [dyl- {only imperf. & plup. forms exist}], ffoli [ffol-], gwirioni [gwirion-], meddwi [meddw-]
besotted with, be - (v.) bod wedi mopio efo
bespeak - (v.) ymofyn ymlaen llaw
best - (adj.) gorau
{ "Gorau" is the sup. of "da". }
at best - (adv.) ar y gorau
best - (n.pl.) goreuon
best - (v.) ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill]
bestial - (adj.) bwystfilaidd
bestir - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry]
bestir oneself - (v.) ymysgwyd [ymysgydw-]
bestow - (v.) anrhegu [anrheg-], cyflwyno [cyflwyn-], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho, dyro; 3.s.pres. subj. rhotho]
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
bestow gold - (v.) euro [eur-]
bestride - (v.) camu yn groes i, eistedd yn groes i
bet - (n.) bet [-ys, -iau, f.], cyngwystl [-on, -ion, mf.]
bet - (v.) betio [beti-], dal am
betide - (v.) damweinio [damweini-], digwydd [digwydd-; 3.s. & 2.s.imp. digwydd]
betimes - (adv.) yn brydlon, yn fore
betoken - (v.) argoeli [argoel-], arwyddo [arwydd-]
betray - (v.) bradychu [bradych-]
betrayal - (n.) brad [-au, m.], bredych [-au, -ion, m.]
betroth - (v.) dyweddi%o [dyweddi%-]
betrothal - (n.) dyweddi [-%au, f.], dyweddi%ad [m.]
betrothed - (n.) dyweddi [-%au, mf.]
better - (adj. & adv.) gwell, rhagorach
{ "Gwell" is the comp. of "da". }
better and better - (adj.) gwellwell
better - (adj.) amgen (amgenach)
better - (adv.) amgen (amgenach)
better - (v.) gwella [gwell-], gwellhau [gwell- &hau]
bettering - (n.) gwellhad [m.]
between - (prep.) cyd-rhwng, rhwng [rhyng- &prep2]
betwixt - (prep.) cyd-rhwng, rhwng [rhyng- &prep2]
beverage - (n.) diod [-ydd, f.]
bevy - (n.) haid o adar, twr o enethod
bewail - (v.) cwyno (cwynfan; cwynofain) [cwyn-], galarnadu [galarnad-]
beware - (v.) gochel (gochelyd) [gochel-], gwylio (gwylied) [gwyli-], ymgroesi [ymgroes-], ymochel (ymochelyd) [ymochel-], ymogel (ymogelyd) [ymogel-], ymswyno [ymswyn-]
beware! - (interj.) hidia befo!
{ "Hidia befo" is N. Wales dialect. }
bewilder - (v.) drysu [drys-], mwydro [mwydr-], pensyfrdanu [pensyfrdan-]
bewildered - (adj.) ffwndrus
bewitch - (v.) llygad-dynnu [llygad-dynn- &1, llygad-dyn- &2+], rheibio [rheibi-], swyno [swyn-]
beyond - (adv.) hwnt, trosodd, tu hwnt
beyond - (prep.) y tu hwnt i
bi- - (pfx.) dau- (deu-)
{ "Dau- (deu-)" causes a soft mutation to the affixed stem. }
bias - (n.) gogwydd [-iadau, m.], rhagfarn [-au, f.], tuedd [-iadau, -au, mf.]
biased - (adj.) parti%ol
bib - (v.) diota [diot-], llymeitian (llymeitio) [llymeiti-]
Bible - (adj.) Beiblaidd
Bible - (n.) Beibl [-au, m.]
biblical - (adj.) Beiblaidd
bibliography - (n.) llyfryddiaeth [f.]
bicker - (v.) cecru [cecr-], ffraeo [ffrae-], ymgecru [ymgecr-], ymrafaelio [ymrafaeli-]
{ "Ffraeo" is used primarily in N. Wales. }
bicycle - (n.) beic [-s, m.], ceffyl haearn, deurod [f.]
bid - (v.) cynnig [cynigi-], erchi [arch-; 3.s. eirch], gwahodd (gwadd) [gwahodd-], peri [par-; 3.s. pair, pa+r; 2.s.imp. pa+r]
{ You "erchi i" a person. }
bid farewell - (v.) ffarwelio [ffarweli-]
bidding - (n.) arch [eirchion, f.], archiad [m.]
bide - (v.) aros [ar.hos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], disgwyl [disgwyli-; 3.s. & 2.s.imp. disgwyl]
biennial - (adj.) dwyflynyddol
bier - (n.) elor [-au, -ydd, f.]
bier - (n.pl.) esyth
{ "Esyth" is a colloquial term. }
big - (adj.) braisg, bwr [f. byr], mawr [pl. -ion; cymaint; mwy; mwyaf]
as big - (adj.) cymaint
{ "Cymaint" is the equative of "mawr". }
big girl - (n.) llafnes [-au, -i, f.]
bigamy - (n.) dwywreigiaeth [f.]
big-bellied - (adj.) boliog
bigger - (adj.) mwy
{ "Mwy" is the comp. of "mawr". }
biggest - (adj.) mwyaf
{ "Mwyaf" is the sup. of "mawr". }
bigot - (n.) dallbleidiwr [dallbleidwyr, m.], penboethyn [penboethiaid, m.]
bigoted - (adj.) dallbleidiol
bigotry - (n.) dallbleidiaeth [f.]
bike - (n.) beic [-s, m.]
bilberry - (n.) llusen [llus, f.]
bile - (n.) bustl [-au, m.], geri [m.]
bilingual - (adj.) dwyieithog (dwyieithiol)
bilingualism - (n.) dwyieithedd [m.], dwyieitheg [f.]
bill - (n.) bil [-iau, m.], duryn [m.], gylfin [-od, -au, m.], hysbyslen [-ni, f.], mesur [-au, m.], pig [-au, f.], rhaglen [-ni, f.], turs [-iau, m.]
{ Duryn is the kind of bill a bird has. }
{ Gylfin is the kind of bill a bird has. }
{ Hysbyslen a bill that is a placard. }
{ Pig is the kind of bill a bird has. }
billboard - (n.) hysbyslen [-ni, f.]
billet - (n.) llety milwr
billet - (v.) lletya [llety-]
billhook - (n.) bilwg [bilygau, m.]
billion - (n.) biliwn [-au?, m.]
{ "Biliwn" is one of the few Welsh words that never mutates. }
billow - (n.) gwaneg [-au, gwenyg, f.], moryn [-nau, m.], ton [-nau, f.]
billow - (v.) tonni [tonn- &1, ton- &2+]
billowy - (adj.) tonnog
billy-goat - (n.) bwch gafr
bin - (n.) cist [-iau, f.]
bind - (v.) caethiwo [caethiw-], rhwymo [rhwym-]
bind oneself - (v.) ymrwymo [ymrwym-]
binder - (n.) rhwymwr [rhwymwyr, m.]
binding - (n.) band [-au, -iau, m.], rhwymiad [-au, m.]
bindweed, great - (n.) cloffrwym y cythraul, cloffrwym y mwci
binful - (n.) cistaid (cisted) [cisteidiau, f.]
biographer - (n.) bywgraffydd [-ion?, m.], cofiannydd [cofianyddion, m.]
biographical - (adj.) bywgraffiadol, bywgraffyddol
biography - (n.) buchdraeth [-au, f.], bywgraffiad [-au, m.], cofiant [cofiannau, m.]
biologist - (n.) biolegwr [biolegwyr, m.]
biology - (n.) bioleg [f.], bywydeg [f.]
biped - (n.) creadur deudroed
bipedal - (adj.) deudroed
bipolar - (adj.) deubegwn
bipolar disorder - (n.) anhwylder deubegwn
birch - (n.) bedwen [bedw, f.], gwialen fedw
birch grove - (n.) betws [m.]
birch - (v.) chwipio [chwipi-]
bird - (n.) aderyn [adar, m.], edn [-od, mf.], ehediad [ehediaid, m.]
bird of prey - (n.) bery [-on, m.]
catch birds - (v.) adara [adar-]
full of birds - (adj.) adarog
having form of bird - (adj.) adarog
pertaining to birds - (adj.) adarog, adarol
young bird - (n.) cyw [-ion, m.]
bird-catcher - (n.) adarwr [adarwyr, m.]
bird-lime - (n.) glud [-ion, m.]
birth - (n.) genedigaeth [f.]
give birth - (v.) esgor [esgor-]
give birth to - (v.) esgor ar
birthday - (n.) pen-blwydd [m.]
birthmark - (n.) man geni
biscuit - (n.) bisged [-i, f.], bisgeden [f.]
bisect - (v.) dwyrannu [dwyrann- &1, dwyran- &2+]
bisection - (n.) dwyraniad [-au, m.]
bisector - (n.) dwyrannydd [-ion, m.]
bishop - (n.) esgob [-ion, m.]
bishopric - (n.) esgobaeth [-au, f.]
bison - (n.) bual [buail, -au, -od, m.], ych gwyllt
bit - (n.) bit [m.], cat [-iau, m.], cetyn [catiau, m.], chwithryn (chwythryn) [m.], dernyn [-nau, m.], did [-au, m.], genfa [genfa+u, genfeydd, f.], mymryn [-nau, m.], tamaid (tamed) [tameidiau, m.], tipyn [-nau, tipiau, m.], yfflyn [yfflon, m.]
{ Bit is a blatant borrowing from English. }
bit of poetry - (n.) pill [-ion, m.]
least bit - (n.) puryn [m.]
little bit - (n.) bachigyn [bachigion, m.]
bitch - (n.) gast [geist, f.]
greyhound bitch - (n.) miliast [milieist, f.]
bite - (n.) brath [-au, m.], cno [-eon, m.], cnoad [-au, m.], tamaid (tamed) [tameidiau, m.]
{ Tamaid (tamed) is the kind of bite as in "grab a bite to
eat." }
that bites - (adj.) brathog
bite - (v.) brathu [brath-; 3.s. & 2.s.imp. brath], cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno], cydio [cydi-]
biting - (adj.) brathog
bitmap - (n.) didfap [-iau, f.]
bitter - (adj.) agerw, chwerw [chwerw- &adj], tost
bitter as gall - (adj.) bustlaidd
grow bitter - (v.) chwerwi [chwerw-]
bittern - (n.) aderyn y bwn, bwmp y gors
bitterness - (n.) chwerwder (chwerwdod; chwerwedd) [m.]
bitumen - (n.) pyg [m.]
bituminous - (adj.) pyglyd
bizarre - (adj.) chwithig, od [odi- &adj], rhyfedd
blab - (n.) clepgi [clepgwn, m.]
blab - (v.) clepian [clepi-], prepian [prepi-]
blabberer - (n.) blerwm [m.]
blab-blab - (n.) blerwm [m.]
black - (adj.) du [pl. -on]
black man - (n.) dyn du
glossy black - (adj.) lluchddu
black - (n.) du [m.]
black - (v.) duo [du-]
blackamoor - (n.) dyn du
blackberry - (n.) mwyaren du [mwyar duon]
gather blackberries - (v.) mwyara [mwyar-]
blackbird - (n.) aderyn du, mwyalch (mwyalchen) [mwyalchod, mwyeilch, f.]
blackboard - (n.) astell ddu
blacken - (v.) duo [du-], pardduo [parddu-], tywyllu [tywyll-]
blackguard - (n.) dihiryn (dyhiryn) [dihirod, dyhirod, m.]
blackguard - (v.) difri%o [difri%-]
blackmail - (n.) arian bygwth
blackness - (n.) du%wch [m.]
black-pudding - (n.) selsig [-od, f.]
blacksmith - (n.) gof [-aint, m.], gof du
bladder - (n.) chwysigen [chwysigod, f.], pledren [-nau, -ni, f.]
blade - (n.) eginyn [egin, m.], llafn [-au, m.]
{ Eginyn is the kind of blade of which grass is composed. }
{ Llafn is the kind of blade you cut with. }
blade of grass - (n.) glaswelltyn [glaswellt, m.], gwelltyn [gwellt, m.]
blame - (n.) bai [beiau, m.], camgwl [m.]
blame - (v.) beio [bei-]
blameless - (adj.) diargyhoedd, difai, difeius
blameworthy - (adj.) beius
blanch - (v.) cannu [cann- &1, can- &2+], gwynnu [gwynn- &1, gwyn- &2+]
bland - (adj.) mwyn [mwyn- &adj], tirion, tyner
blandish - (v.) gwenieithio [gwenieithi-], truthio [truthi-]
blank - (adj.) gwag [pl. gweigion], syn
blank verse - (n.) mesur di-odl
blanket - (n.) blanced [-i, f.], brycan (brecan) [-au, mf.], cylched [-au, m.], gwrthban [-au, -nau, m.], planced [-i, f.]
blare - (n.) sain utgorn
blare - (v.) canu utgorn
blarney - (n.) gweniaith [f.], truth [m.]
blaspheme - (v.) cablu [cabl-], difenwi [difenw-]
blasphemer - (n.) cablwr [cablwyr, m.], cablydd [-ion, m.]
blasphemous - (adj.) cableddus
blasphemy - (n.) cabl [-au, m.], cabledd [-au, m.]
blast - (n.) chwa [-on, -oedd, f.], chwythiad [-au, m.], deifiad [m.], malltod [m.], pwff [pyffiau, m.]
blast furnace - (n.) ffwrnais chwythu
sudden blast - (n.) piff [-iau, m.]
blast - (v.) chwythu [chwyth-], deifio [deifi-], mallu [mall-], pwffio (puffian) [pwffi-], saethu [saeth-]
blatant - (adj.) digywilydd, haerllug, stwrllyd
blather - (v.) rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ "Rwdlan (rwdlo)" may be more common in N. Wales. }
blaze - (n.) banffagl [-au, f.], coelcerth [-i, f.], ffagl [-au, f.], fflam [-au, f.]
blaze - (v.) ffaglu [ffagl-], fflamio [fflami-]
blazing - (adj.) ffaglog, fflamllyd, gwenfflam
blazing fire - (n.) tanllwyth [-i, m.]
bleach - (v.) cannu [cann- &1, can- &2+], gwynnu [gwynn- &1, gwyn- &2+]
bleacher - (n.) cannwr [canwyr, m.]
bleak - (adj.) digysgod, noeth [pl. -ion], noethlwm, oer [oer- &adj]
bleary - (adj.) dolurus, dyfriog, pw+l
bleat - (n.) bref [-iadau, -au, f.]
bleat - (v.) brefu [bref-]
bleating - (n.) brefiad [-au, m.]
bleed - (v.) gwaedu [gwaed-]
blemish - (n.) anaf [-au, m.], bai [beiau, m.], breg [m.], mefl [-au, m.], nam [-au, m.]
blemish - (v.) anafu [anaf-], anurddo [anurdd-]
blemished - (adj.) anafus
blend - (n.) cymysgedd [mf.]
blend - (v.) cymysgu [cymysg-]
blender - (n.) cymysgwr [cymysgwyr, m.]
bless - (v.) bendithio [bendithi-]
blessed - (adj.) bendigedig (bendigaid), dedwydd, gwyn [f. gwen; pl. -ion], gwynfydedig
blessed is - (adj.) gwyn ei fyd
{ "Gwyn ei fyd" precedes its noun, as in "gwyn ei fyd y dyn", "blessed
is the man". }
blessedness - (n.) gwynfyd [-au, m.]
blessing - (n.) bendith [-ion, f.], rhad [-au, m.]
conferring blessing - (adj.) bendithiol
blight - (n.) mall [m.], malltod [m.]
blight - (v.) deifio [deifi-], mallu [mall-]
blind - (adj.) coeg, dall [pl. deillion], tywyll [f. tywell]
blind mask - (n.) mwgwd [mygydau, m.]
blind person - (n.) dall [deillion, m.]
blind - (n.) bleind [-iau, m.], llen [-ni, f.]
blind - (v.) dallu [dall-]
blindfold - (v.) mygydu [mygyd-]
blindness - (n.) dallineb [m.]
blink - (v.) amrantu [amrant-], cau'r llygaid, ysmicio [ysmici-]
bliss - (n.) dedwyddwch (dedwyddyd) [m.], gwynfyd [-au, m.]
blister - (n.) chwysigen [chwysigod, f.], crug [-iau, m.], pothell [-au, -i, f.]
blister - (v.) chwysigennu [chwysigenn- &1, chwysigen- &2+], pothellu [pothell-]
blithe - (adj.) hoenus, llawen, llon
blithesome - (adj.) hoenus
blizzard - (n.) ystorm erwin o wynt ac eira
bloat - (v.) chwyddo [chwydd-]
blob - (n.) bwrlwm [byrlymau, m.], ysmotyn [ysmotiau, m.]
block - (n.) cyff [-ion, -iau, m.], plocyn [-nau, m.]
block - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea], rhwystro [rhwystr-]
blockade - (n.) gwarchae [m.]
blockade - (v.) gwarchae [gwarchae-]
{ You "gwarchae ar" something. }
blockhead - (n.) brebwl [brebyliaid, m.], cuall [m.], hurtyn [-nod, m.], penbwl [penbyliaid, m.]
blood - (n.) crau [mf.], gwaed [m.], gwaedoliaeth [f.], gwyar [m.]
blue blood - (n.) gwaed da
blood-stained - (adj.) brwyd
bloodstained - (adj.) arwyar
bloody - (adj.) gwaedlyd
bloom - (n.) blodyn (blodeuyn) [blodau, m.], gwawr [f.], gwrid [m.]
{ Blodyn (blodeuyn) is bloom as in a flower. }
{ Gwawr is bloom as in a reddening. }
{ Gwrid is bloom as in a reddening. }
algal bloom - (n.) ymchwydd alga+u
bloom - (v.) blodeuo [blodeu-]
blossom - (n.) blodyn (blodeuyn) [blodau, m.]
blossom - (v.) blodeuo [blodeu-]
blot - (n.) blot [-iau, mf.], mefl [-au, m.], ysmotyn du
blot out - (v.) dileu [dile-]
blot - (v.) blotio [bloti-]
blotch - (n.) blotyn [blotiau, m.], ysmotyn [ysmotiau, m.], ystremp [-iau, f.]
blow - (n.) cnith [-iau, -ion, m.], dyrnod [-iau, -au, mf.], ergyd [-ion, f.], ffonnod [ffonodiau, f.], pelten [pelts, f.]
blow the whistle - (v.) chwythu'r chwiban
blow - (v.) chwythu [chwyth-], megino [megin-]
blower - (n.) chwythwr [chwythwyr, m.]
blowpipe - (n.) chwythbib [-au, f.]
blubber - (n.) braster morfil
blubber - (v.) gweflo [gwefl-], nadu [nad-], wylo [wyl-]
bludgeon - (n.) cwlbren [-ni, -nau, m.], pastwn [pastynau, m.]
bludgeon - (v.) pastynu [pastyn-]
blue - (adj.) glas [pl. gleision], piglas
become blue - (v.) glasu [glas-]
blue blood - (n.) gwaed da
dark blue - (adj.) gwrm
blue - (n.) glas [m.]
blue - (v.) glasu [glas-]
blueness - (n.) glesni [m.]
bluff - (adj.) brochus, garw [pl. geirwon, geirw]
bluff - (n.) clogwyn [-i, -au, m.]
bluff - (v.) cogio [cogi-], ffuantu [ffuant-]
blunder - (n.) amryfusedd [-au, m.]
blunder - (v.) amryfuso [amryfus-], dallgeibio [dallgeibi-]
{ Amryfuso is blunder as in to make a mistake. }
{ Dallgeibio is blunder as in walking in the dark. }
blunt - (adj.) di-fin, plaen, pw+l, taeog
{ Di-fin is blunt in the way a knife can be blunt. }
{ Plaen is blunt in the sense of speaking pointedly. }
{ Pw+l is blunt in the way a knife is blunt. }
blunt - (v.) pylu [pyl-]
bluntness - (n.) pylni [m.]
blur - (n.) ysmotyn [ysmotiau, m.], ystaen [m.]
blurt - (v.) rhuthro dweud
blush - (n.) gwrid [m.]
blush - (v.) cochi [coch-], gwladeiddio [gwladeiddi-], gwrido [gwrid-]
bluster - (n.) brawl [m.], broch [m.]
bluster - (v.) brochi [broch-], rhuo [rhu-], trystio [trysti-]
blustering - (adj.) brochus
Boadicea - (prop.n.) Buddug
boar - (n.) baedd [-od, m.]
wild boar - (n.) baedd coed, baedd gwyllt
board - (n.) bord [-ydd, -au, f.], bwrdd [byrddau, m.], clawr [cloriau, m.], estyllen [estyll, f.], planc [-au, -iau, m.], ymborth [m.]
{ Ymborth is board as in "room and board". }
bulletin board - (n.) bwrdd bwletin
board - (v.) byrddio [byrddi-]
boarder - (n.) byrddiwr [byrddwyr, m.]
boast - (n.) bocsach [mf.], bost [-iau, f.], brawl [m.], brol [-iau, m.], ffrost [mf.], ymffrost [m.]
boast - (v.) bostio [bosti-], brolio [broli-], ffrostio [ffrosti-], ymffrostio [ymffrosti-], ymhoffi [ymhoff-]
boaster - (n.) broliwr [brolwyr, m.], ffrostiwr [ffrostwyr, m.], ymffrostiwr [ymffrostwyr, m.]
boastful - (adj.) ymffrostgar
boastless - (adj.) diymffrost
boat - (n.) bad [-au, m.], cwch [cychod, m.], ysgraff [-au, f.]
boatful - (n.) cychaid (cyched) [cycheidiau, m.]
boatman - (n.) badwr [badwyr, m.], cychwr [cychwyr, m.]
bob - (v.) hercian [herci-], siglo [sigl-]
bobbin - (n.) gwerthyd [-au, -oedd, f.]
bode - (n.) darogan [-au, f.]
bode - (v.) argoeli [argoel-]
bodice - (n.) gwasg [-au, -oedd, gweisg, m.]
bodily - (adj.) corfforol
bodily form - (n.) corffolaeth [f.]
body - (n.) corff [cyrff, m.], corpws [m.]
{ Corpws is a facetious word for body. }
dead body - (n.) celain [celanedd, celaneddau, f.]
bodyguard - (n.) gosgorddlu [-oedd, m.]
bog - (n.) cors [-ydd, f.], mign [-edd, -oedd, f.], mignen [-ni, f.], siglen [-nydd, -ni, f.], tonnen [tonennydd, -au, f.]
bog down - (n.) pa+n [m.]
peat bog - (n.) mawnog [-ydd, f.]
bogey - (n.) bwbach [-od, m.], bwci [-%od, m.], bwgan [-od, m.]
boggle - (v.) ffwndro [ffyndr-], petruso [petrus-], rhusio [rhusi-]
bogus - (adj.) ffuantus, ffug, gau
boil - (n.) brwd [m.], casgliad [-au, m.], cornwyd [-ydd, -on, m.], pendduyn [-nod, m.]
boil - (v.) berwi [berw-], brydio [brydi-]
boiler - (n.) berwedydd [-ion, m.], crochan [-au, m.], pair [peiriau, m.]
boiling - (adj.) berw, berwedig
boiling - (n.) berw [-on, m.], ias [-au, f.]
boisterous - (adj.) brochus, terfysgaidd (terfysglyd), trystiog
bold - (adj.) eglur, eofn, hy (hyf), hyderus, hydr
grow bold - (v.) ymhyfhau [ymhyf- &hau]
wax bold - (v.) hyfhau [hyf- &hau]
boldness - (n.) ehofndra (ehofnder) [m.], hyfder (hyfdra) [m.]
bolster - (n.) gobennydd [gobenyddiau, gobenyddion, m.]
bolster - (v.) ategu [ateg-]
bolt - (n.) bollt [-au, -ydd, byllt, m.]
bolt - (v.) bario [bari-], bolltio [bollti-], dianc (diengyd; dihengyd) [dihang- &1, diang- &2+; 3.s. & 2.s.imp. dianc], peillio [peilli-], traflyncu [traflync-]
{ Bario is the kind of bolting you do to a door. }
{ Bolltio is the kind of bolting you do to a door. }
{ Traflyncu is the kind of bolting you do with your beer. }
boltful - (n.) bolltaid (bollted) [bollteidiau, f.]
bomb - (n.) bom [-iau, f.]
bombast - (n.) chwyddiaeth [f.]
bombastic - (adj.) chwyddedig
bond - (adj.) caeth [pl. -ion]
bond - (n.) rhwym [-au, m.], rhwymedigaeth [-au, f.], rhwymyn [-nau, m.], ysgrifrwym [-au, m.]
{ Ysgrifrwym is a kind of paper. }
bond - (v.) bondio [bondi-]
bondage - (n.) caethiwed [m.]
bondmaid - (n.) caethes [-au, f.], caethferch [-ed, f.], caethforwyn [caethforynion, f.]
bondman - (n.) caeth [-ion, m.], caethfab [caethfeibion, m.], caethwas [caethweision, m.]
bone - (n.) asgwrn [esgyrn, m.]
bone of contention - (n.) asgwrn y gynnen
bone - (v.) diesgyrnu [diesgyrn-]
bonfire - (n.) banffagl [-au, f.], coelcerth [-i, f.], goddaith [goddeithiau, f.]
bonnet - (n.) bonet [m.?], pen.guwch [m.]
bonny - (adj.) braf, nobl
{ The adjective "braf" is not mutated after "yn" as most
adjectives are. }
bonus - (n.) breintal [m.]
booby - (n.) hurtyn [-nod, m.], penbwl [penbyliaid, m.]
book - (n.) llyfr (llyfyr) [-au, m.]
bookcase - (n.) seld [-au, f.]
booklet - (n.) llyfryn [-nau, m.]
bookmark - (n.) nod llyfr
bookroom - (n.) llyfrfa [llyfrfeydd, f.]
bookseller - (n.) llyfrwerthwr [llyfrwerthwyr, m.]
bookworm - (n.) llyfrbryf [-ed, m.]
boom - (n.) bw+m [m.], swae [m.?], trwst [trystau, m.]
boom - (v.) trystio [trysti-], utganu (udganu) [utgan-, udgan-]
boon - (n.) bendith [-ion, f.], caffaeliad [-au, caffaeliaid, m.], ced [-au, -ion, -oedd, f.], ffafr [-au, f.]
boor - (n.) taeog [-au, -ion, m.]
boorish - (adj.) taeog
boot - (n.) botas (botasen) [botasau, f.], elw [m.], esgid [-iau, f.], lles [m.]
{ Elw is boot as in booty. }
{ Esgid is the kind of boot you wear. }
{ Lles is boot as in "to boot" }
patch sole of boot - (v.) clemio [clemi-]
boot - (v.) llesa/u [lles- &a/u]
booth - (n.) bwth [bythod, m.], caban [-au, m.], lluest [-au, m.], lluesty [lluestai, m.]
bootless - (adj.) seithug
booty - (n.) anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], preiddin [m.], ysbail [ysbeiliau, mf.], ysglyfaeth [-au, f.]
booze - (n.) diod feddwol
booze - (v.) diota [diot-], meddwi [meddw-]
bo-peep, play - (v.) chwarae mig
border - (n.) cwr [cyrrau, m.], cyffin [-iau, -ydd, fm.], dibl [-au, m.], ffin [-iau, f.], godre [-on, m.], goror [-au, m.], hem [-iau, f.], ymyl [-au, -on, mf.]
border of trees - (n.) gorwydd [gorwy+dd, m.]
border on - (v.) ffinio ar, ymylu ar
border - (v.) ffinio [ffini-], ymylu [ymyl-]
borderer - (n.) amhiniog (amhinog) [-ion, -au, m.]
bore - (n.) dyn diflas, pla [pla+u, mf.], twll [tyllau, m.]
{ Dyn diflas is the kind of bore you avoid at parties. }
{ Pla is the kind of bore you avoid at parties. }
{ Twll is the bore left behind after you drill. }
bore - (v.) blino [blin-], diflasu [diflas-], ebillio [ebilli-], tyllu [tyll-]
{ Blino is bore when you are very uninteresting. }
{ Diflasu is bore when you are very uninteresting. }
{ Ebillio is bore as in what a drill does. }
{ Tyllu is bore as in what a drill does. }
boredom - (n.) diflaster [m.]
borer - (n.) ebill [-ion, m.], trwyddew [m.], tyllwr [tyllwyr, m.]
boring - (adj.) diflas [diflas- &adj]
boringness - (n.) diflasrwydd [m.]
born, be - (v.) geni [gan- {only impers. forms exist}]
borough - (n.) bwrdeistref [-i, f.]
borrow - (v.) benthyca (benthycio) [benthyc-, benthyci-], echwynna [echwynn- &1, echwyn- &2+]
borrower - (n.) benthyciwr [benthycwyr, m.]
bosh - (n.) dyli [m.], ffwlbri [m.], gwiriondeb [-au, m.], lol [f.]
bosom - (adj.) mynwesol
bosom - (n.) afflau [m.], asgre [f.], cesail [ceseiliau, f.], co+l [f.], cofl [f.], mynwes [-au, f.]
boss - (n.) bogail [bogeiliau, mf.], boglwm [boglymau, m.], both [-au, f.], clwpa [-od, m.], cnap [-iau, m.], meistr (meistar) [-i, -iaid, -adoedd, m.]
botanist - (n.) llysieuegydd [-ion?, m.], llysieuydd [-ion, llysieuwyr, m.]
botany - (n.) llysieueg [f.]
botch - (n.) bwn.glerwaith [m.], pendduyn [-nod, m.], stomp (ystomp) [f.]
botch - (v.) bwn.glera [bwn.gler-], stompio (ystompio) [stompi-, ystompi-]
both - (pron.) ill dau, y ddau
both sides - (n.) deutu [m.]
bother - (n.) helynt [-ion, f.], trafferth [-ion, mf.]
bother - (v.) blino [blin-], cyboli [cybol-], trafferthu [trafferth-]
bottle - (n.) costrel [-i, -au, f.], potel [-i, -au, f.]
bottle - (v.) costrelu [costrel-], potelu [potel-]
bottleful - (n.) costrelaid (costreled) [costreleidiau, f.], potelaid (poteled) [poteleidiau, f.]
bottom - (n.) bo+n [bonau, bonion, m.], godre [-on, m.], gwaelod [-ion, m.], tin [-au, f.]
bough - (n.) cainc [cangau, ceinciau, f.], cangen [canghennau, cangau, f.], colfen [-ni, -nau, f.]
bought - (adj.) pry+n
boulder - (n.) carreg fawr, clogfaen [clogfeini, m.]
bounce - (v.) adlamu [adlam-], bostio [bosti-], neidio [neidi-; 3.s. & 2.s.imp. naid], swalpio [swalpi-], ymffrostio [ymffrosti-], ysboncio [ysbonci-]
{ Adlamu is bounce like what a ball does. }
{ Bostio is bounce in the sense of boast. }
{ Neidio is bounce like what a ball does. }
{ Ymffrostio is bounce in the sense of boast. }
bound - (adj.) rhwym, rhwymedig
bound - (n.) cyffin [-iau, -ydd, fm.], ffin [-iau, f.], llam [-au, m.], naid [neidiau, nadau, f.], sbonc (ysbonc) [-iau, f.], terfyn [-au, m.]
{ Cyffin is bound in the sense of boundary. }
{ Ffin is bound in the sense of boundary. }
{ Llam is bound in the sense of leap. }
{ Naid is bound in the sense of leap. }
{ Sbonc (ysbonc) is bound in the sense of leap. }
{ Terfyn is bound in the sense of boundary. }
bound - (v.) ffinio [ffini-], llamu (llemain; llamsach) [llam-], neidio [neidi-; 3.s. & 2.s.imp. naid]
{ Ffinio is bound in the sense of confine. }
{ Llamu (llemain; llamsach) is bound in the sense of leap. }
{ Neidio is bound in the sense of leap. }
boundary - (n.) ffin [-iau, f.], terfyn [-au, m.]
bounds - (n.) amgant [amgannau, m.]
bountiful - (adj.) fflwch
bounty - (n.) ced [-au, -ion, -oedd, f.], ciried [fm.], daioni [m.], haelioni [m.]
bouquet - (n.) blodeuglwm [m.], pwysi [-%au, m.]
bout - (n.) ffrwgwd [ffrygydau, m.], ornest [-au, f.], sbel [-au, -iau, f.], term [-au, m.]
{ Ffrwgwd is the kind of bout that takes place between
combatants. }
{ Ornest is the kind of bout that takes place between
combatants. }
{ Term is bout as in a period of time. }
bow - (n.) bo [m.], bow [m.?], bwa [-+u, m.], dolen [-ni, -nau, f.], moesymgrymiad [-au, m.], pen blaen llong
{ Bow is the kind of bow that is the front of a ship. }
{ Bwa is the kind of bow you shoot an arrow with. }
{ Dolen is the kind of bow you tie. }
{ Moesymgrymiad is the kind of bow you do in front of an audience. }
{ Pen blaen llong is the kind of bow at the front of a ship. }
bow down - (v.) ymgrymu [ymgrym-]
bow tie - (n.) tei bo
drawing of a bow - (n.) aneliad [-au, m.]
bow - (v.) camu [cam-], crymu [crym-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], moesymgrymu [moesymgrym-], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg]
bowed - (adj.) crwca, crwm [f. crom; crwm- &adj]
bowel - (n.) coluddyn [coluddion, coludd, m.]
bowels - (n.) crombil [-iau, f.], perfedd [-ion, m.]
bowels - (n.pl.) ymysgaroedd
bower - (n.) deildy [deildai, m.]
bowl - (n.) basn [-ys, -au, m.], cawg [-iau, m.], cnapan [-au, m.], mail [meiliau, f.], powl (powlen) [powliau, f.]
bowler, spin - (n.) troellwr [troellwyr, m.]
{ Troellwr is used in N. Wales to describe the
spin bowler in a cricket match. }
box - (n.) blwch [blychau, blychod, m.], bocs [-ys, m.], cist [-iau, f.], pren bocs
{ Blwch is the kind of box you store things in. }
{ Bocs is the kind of box you store things in. }
{ Cist is the kind of box you store things in. }
{ Pren bocs is the kind of box you store things in. }
box on the ear - (n.) bonclust [-iau, m.]
money box - (n.) cadw-mi-gei [m.]
box - (v.) bonclustio [bonclusti-], cwffio [cwffi-], paffio [paffi-], taro bonclust
{ Bonclustio is the kind of boxing you do to someone's ear. }
{ Cwffio is the king of boxing you do in a boxing ring. }
{ Paffio is the kind of boxing you do in a boxing ring. }
{ Taro bonclust is the kind of boxing you do to someone's ear. }
boxer - (n.) cwffiwr [cwffwyr, m.], paffiwr [paffwyr, m.]
boxful - (n.) blychaid (blyched) [blycheidiau, m.], cistaid (cisted) [cisteidiau, f.]
boy - (n.) bachgen [bechgyn, m.], gwas [gweision, m.], hogyn [hogiau, m.], mab [meibion, m.]
{ Gwas is related to various words to do with servants: a
"farm boy" would be "gwas ffarm", and is perhaps best translated as
either "servant" or "lad". It gets used as a term of affection
(like "boy") but would otherwise probably not be used for "boy" in
the modern language. }
{ Mab was used to mean "boy" (e.g. "Meibion
Glyndw+r"), as opposed to "son", but probably does not get used much
that way these days. }
little boy - (n.) bachgennyn [bechgynnos, m.]
boyhood - (n.) bachgendod [m.], mabolaeth [f.], mebyd [m.]
boyish - (adj.) bachgennaidd, mabolaidd
bra - (n.) bron.glwm [bron.glymau, m.]
brace - (n.) bach cyrliog, cleddyf (cledd; cleddau) [-au, m.], cwplws [cyplysau, m.], pa+r [parau, m.], rhwymyn [-nau, m.]
{ Bach cyrliog is one of the curly braces on the computer keyboard. }
brace - (v.) cryfhau [cryf- &hau], tynhau [tyn- &hau]
bracelet - (n.) breichled [-au, -i, f.], breichrwyf [-au, mf.]
bracken - (n.) rhedyn un.goes
bracket - (n.) bach petryal, braced [-i, f.], cromfach [-au, f.]
{ Bach petryal is one of the square brackets on the computer keyboard. }
brackish - (adj.) hallt [pl. heilltion]
brag - (n.) bocsach [mf.], bost [-iau, f.], brawl [m.], brol [-iau, m.], ymffrost [m.]
brag - (v.) bostio [bosti-], brolio [broli-], ffrostio [ffrosti-], ymffrostio [ymffrosti-]
braggart - (n.) broliwr [brolwyr, m.], ffrostiwr [ffrostwyr, m.]
bragget - (n.) bragod [-au, -ydd, m.]
braid - (n.) brwyd [-au, m.], pleth [-au, -i, f.]
braid - (v.) brwydo [brwyd-], plethu [pleth-]
brain - (n.) ymennydd [ymenyddiau, m.]
brake - (n.) bre+c [-s, m.], dryslwyn [m.], prysglwyn [m.?]
{ Bre+c is the kind of brake you use to stop your car. }
brake - (v.) rhoi'r bre+c
bramble - (n.) miaren [mieri, f.]
bran - (n.) bran [m.?]
bran - (n.pl.) eisin, rhuddion
branch - (n.) ban [-nau, mf.], braich [breichiau, f.], cainc [cangau, ceinciau, f.], cangen [canghennau, cangau, f.], colfen [-ni, -nau, f.], pill [-ion, m.]
branch out - (v.) ceincio [ceinci-]
branch - (v.) brigo [brig-], canghennu [canghenn- &1, cangen- &2+]
branched - (adj.) ceinciog
branching - (adj.) brigog, canghennog, ceinciog
brand - (n.) nod [-au, -ion, mf.], pentewyn [-ion, m.], tewyn [-ion, m.]
{ Nod is brand as in mark. }
{ Pentewyn is brand as in firebrand. }
{ Tewyn is brand as in ember. }
brand new - (adj.) newydd sbon, newydd sbon danlli
brand - (v.) gwarthnodi [gwarthnod-]
brandish - (v.) chwifio [chwifi-], ysgwyd [ysgydw-; 3.s. & 2.s.imp. ysgwyd]
brass - (n.) efydd [m.], pres [m.]
brassiere - (n.) bron.glwm [bron.glymau, m.]
brat - (n.) croten [-nod, f.], crwt [m.], crwtyn [m.]
bravado - (n.) bocsach [mf.], gorchest [-ion, f.], gwagymffrost [m.]
brave - (adj.) dewr [pl. -ion], dywal, glew [pl. -ion], gwrol, terrwyn
brave man - (n.) arwrwas [arwrweision, m.], dewr [-ion, m.]
brave - (v.) herfeiddio [herfeiddi-], herio (herian) [heri-]
bravery - (n.) dewrder [m.], gwroldeb [m.]
brawl - (n.) ffrae [-on, -au, f.], ffrwgwd [ffrygydau, m.]
brawl - (v.) ffraeo [ffrae-], terfysgu [terfysg-]
{ "Ffraeo" is used primarily in N. Wales. }
brawler - (n.) cecryn [-nod, m.]
brawling - (adj.) anynad
brawn - (n.) cnawd [m.]
bray - (n.) bref [-iadau, -au, f.]
bray - (v.) brefu [bref-], briwio [briwi-], malurio [maluri-], nadu [nad-], pwyo [pwy-]
{ Brefu is the kind of braying an ass does. }
{ Briwio is bray in the sense of pound. }
{ Malurio is bray in the sense of pound. }
{ Nadu is bray in the sense of howling. }
{ Pwyo is bray in the sense of pound. }
brazen - (adj.) haerllug, hy (hyf)
breach - (n.) adwy [-au, -on, f.], breg [m.], rhwyg [-iadau, -au, m.], tor [-ion, m.], trosedd [-au, mf.]
{ Adwy is breach in the sense of gap. }
{ Rhwyg is breach in the sense of rupture. }
{ Tor is breach in the sense of interruption. }
{ Trosedd is breach in the sense of offence. }
breach - (v.) adwyo [adwy-], bylchu [bylch-]
bread - (n.) bara [m.]
currant bread - (n.) bara brith
griddle bread - (n.) bara planc
laver bread - (n.) bara lawr
oat bread - (n.) bara ceirch
plank bread - (n.) bara planc
relish eaten with bread - (n.) enllyn [m.]
slice of bread and butter - (n.) brechdan [-au, f.]
soft part of bread - (n.) bywiad [m.]
unleavened bread - (n.) bara croyw
breadth - (n.) ehangder (eangder) [eangderau, m.], lled [-au, m.]
the length and breadth - (adv.) ar hyd a lled
break - (n.) tor [-ion, m.], toriad [-au, m.]
break in pieces - (v.) dryllio [drylli-]
break neck of - (v.) torfynyglu [torfynygl-]
without a break - (adj.) di-fwlch (difwlch)
break - (v.) torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr]
breaker - (n.) moryn [-nau, m.], ton [-nau, f.], torrwr [torrwyr, m.]
breakfast - (n.) borefwyd [m.], brecwast (brecwest) [-au, mf.]
breakfast - (v.) brecwasta [brecwast-]
breaking - (n.) drylliad [-au, m.]
breakwater - (n.) morglawdd [morgloddiau, m.]
breast - (n.) brest [-iau, f.], bron [-nau, -nydd, f.], dwyfron [-nau, f.], mynwes [-au, f.], parwyden [-nau, f.]
breast stroke - (n.) nofio broga
breast - (v.) wynebu (gwynebu) [wyneb-], ymladd a+
breastplate - (n.) dwyfronneg [dwyfronegau, f.]
breath - (n.) anadl [-au, -on, mf.], anadliad [m.], chwyth (chwythad) [m.], ffun [f.], gwynt [-oedd, m.]
breathe - (v.) anadlu [anadl-], chwythu [chwyth-]
breathing - (n.) anadliad [m.]
Brecknock - (prop.n.) Brycheiniog
Brecon - (prop.n.) Aber.honddu
breech - (n.) bo+n [bonau, bonion, m.], tin [-au, f.]
breeches - (n.) llawdr [llodrau, m.]
pair of breeches - (n.) clos [-au, m.]
breechless - (adj.) bonllwm
breed - (n.) brid [-iau, m.], rhywogaeth [-au, m.]
breed maggots - (v.) cynrhoni [cynrhon-]
breed - (v.) bridio [bridi-], cenhedlu [cenhedl-], epilio [epili-], hilio [hili-], magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag; 3.s.pres. subj. maco]
breeze - (n.) awel [-on, f.], awelan [f.?], chwa [-on, -oedd, f.]
breezy - (adj.) awelog
brethren - (n.pl.) brawd [brodyr, m.]
Breton - (n.) Llydaweg [f.]
{ Llydaweg is the Breton language. }
brevity - (n.) byrder (byrdra) [m.]
brew - (v.) berweddu [berwedd-], bragu [brag-], bryweddu [brywedd-], darllaw [darllaw-]
brewer - (n.) bragwr [bragwyr, m.], bragydd [-ion, m.], darllawydd [-ion, darllawwyr, m.]
brewers' grains - (n.) soeg [-au?, m.]
brewery - (n.) berwedd-dy [berwedd-dai, m.], bracty [bractai, m.], darllawdy [darllawdai, m.]
brewis - (n.) brywes [-au, m.]
bribe - (n.) cil-dwrn (cildwrn) [m.], llwgrwobrwy [-on, m.]
bribe - (v.) llwgrwobrwyo [llwgrwobrwy-]
brick - (n.) bricsen [brics, f.], priddfaen [priddfeini, m.]
brick - (v.) bricio [brici-]
Bride - (prop.n.) Ffraid
bride - (n.) priodasferch [-ed, f.], priodferch [-ed, f.]
bridegroom - (n.) priodasfab [priodasfeibion, m.], priodfab [priodfeibion, m.]
bridesmaid - (n.) morwyn briodas
bridge - (n.) pont [-ydd, f.]
Devil's Bridge - (prop.n.) Pontarfynach
foot bridge - (n.) pompren [f.]
Menai Bridge - (prop.n.) Porthaethwy
plank bridge - (n.) pompren [f.]
suspension bridge - (n.) crocbont [-ydd, crocbynt, f.]
bridge - (v.) pontio [ponti-]
Bridgend - (prop.n.) Pen-y-bond ar Ogwr
Bridget - (prop.n.) Ffraid
bridle - (n.) ffrwyn [-au, f.]
bridle - (v.) ffrwyno [ffrwyn-]
brief - (adj.) byr [f. ber; pl. -ion; byrr- &adj]
brier (briar) - (n.) drysi%en [drysi, f.], miaren [mieri, f.]
brigade - (n.) briga+d [brigadau, f.], mintai [minteioedd, f.], torf [-eydd, -oedd, f.]
brigand - (n.) carnleidr [carnladron, m.], herwr [herwyr, m.], ysbeiliwr [ysbeilwyr, m.]
bright - (adj.) cannaid, claer, disglair, eirian, gloyw [pl. -on], hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj], llachar, llathr, pefr, siriol, trybelid
twice as bright as - (adj.) deune
brighten - (v.) gloywi [gloyw-], hoywi [hoyw-], sirioli (siriolu) [siriol-]
brightness - (n.) claerder [m.], disgleirdeb (disgleirder) [m.], gloywder [m.], llewych [m.], llewyrch [m.]
brilliance - (n.) disgleirdeb (disgleirder) [m.]
brilliant - (adj.) disglair, gwych [f. gwech], llachar, tanbaid, trybelid
brilliant - (n.) gem [-au, f.]
brim - (n.) cantel [-au, m.], cyfor [m.], min [-ion, m.], ymyl [-au, -on, mf.]
brim-full - (adj.) cyfor, cyforiog
brimstone - (n.) brwmstan [m.]
brimstony - (adj.) brwmstanaidd
brindled - (adj.) brith [f. braith], brych [f. brech], brycheulyd
brine - (n.) halen [m.], heli [m.]
bring - (v.) cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], dod a+, dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg; impers.past ind. dycpwyd, ducpwyd; 2.s.pres. subj. dygech; 3.s.pres. subj. dyco], no+l [nol-]
{ Dod a+ or "dod gyda" is literally "to come with" so is
necessarily to bring towards the speaker or the place referred
to in the context. "Dod a+" approximates "dwyn tuag yma", "dwyn
yma"; cf., "mynd a+" which would be "dwyn ymaith". }
{ Dwyn has a second meaning of "steal", but is nearest to
the Hiberno-English use of "bring" which can also mean what to a
British English speaker is always "take" -- perhaps it is closest to
"convey". }
bring forth - (v.) epilio [epili-], hilio [hili-], llydnu [llydn-]
bring hither - (v.) moes [def.; 2.s.imp. moes; 2.p.imp. moeswch]
bring to - (v.) dwyn at
brink - (n.) ceulan [-nau, ceulennydd, f.], glan [-nau, glennydd, f.], min [-ion, m.], ymyl [-au, -on, mf.]
brisk - (adj.) bywiog, chwimwth, gwisgi, heini, sionc
briskness - (n.) sioncrwydd [m.]
bristle - (n.) gwrychyn [gwrych, m.]
bristle - (v.) codi gwrychyn
Bristol - (prop.n.) Bryste, Caerodor
Britain - (prop.n.) Prydain [m.]
British - (adj.) Brytanaidd, Prydeinig
British language - (n.) Brythoneg [f.]
Britisher - (n.) Prydeiniwr [Prydeinwyr, m.]
Briton - (n.) Brython [-iaid, m.], Prydeiniwr [Prydeinwyr, m.]
Brittany - (prop.n.) Llydaw
brittle - (adj.) brau [pl. breuon; breu- &adj], bregus
brittleness - (n.) breuder [m.]
broach - (v.) agor baril, agor ymddiddan, gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
broad - (adj.) bras [bras- &adj], eang [ehang- &adj], llydan [pl. llydain]
as broad as - (adj.) cyfled
broad band - (n.) band llydan
broadband - (n.) band llydan
broadcast - (n.) darllediad [-au, m.]
broadcast - (v.) darlledu [darlled-]
broadcaster - (n.) darlledwr [darlledwyr, m.]
broaden - (v.) ehangu (eangu) [ehang-, eang-], lledu [lled-]
brocaded - (adj.) caerog
brogue - (n.) llediaith [fm.]
broil - (n.) terfysg [-oedd, m.], ymrafael [-ion, m.], ymryson [-au, m.]
broil - (v.) briwlio [briwli-], brwylio [brwyli-]
broken - (adj.) briw, drylliog, trwch [f. troch]
broken-nosed - (adj.) trwyndwn
bronze - (n.) efydd [m.], pres [m.]
the Bronze Age - (n.) yr Oes Efydd
brooch - (n.) tlws [tlysau, m.]
brood - (n.) epil [m.], hil [-iau, f.], nythaid (nythed) [nytheidiau, f.]
brood - (v.) deor [deor-], synfyfyrio [synfyfyri-]
{ Deor is brood in the sense of incubate. }
{ Synfyfyrio is brood in the sense of contemplate. }
brook - (n.) afonig [f.], cornant [cornentydd, f.], nant [nentydd, f.]
brook - (v.) cyd-ddwyn a+ [cyd-ddyg-], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef]
broom - (n.) banhadlen [banadl, f.], ysgub [-au, f.], ysgubell [-au, f.]
{ Banhadlen is a broom bush. }
{ Ysgub is the kind of broom you sweep with. }
{ Ysgubell is the kind of broom you sweep with. }
full of broom - (adj.) banhadlog
broth - (n.) cawl [m.], potes [m.]
brother - (n.) brawd [brodyr, m.]
foster brother - (n.) brawdmaeth [m.]
brotherhood - (n.) brawdoliaeth [-au, f.]
brotherly - (adj.) brawdol
brotherly love - (n.) brawdgarwch [m.]
brow - (n.) ael [-iau, f.], crib [-au, fm.], talcen [-ni, -nau, m.], ysgafell [-au, f.]
brown - (adj.) brown, gwinau, gwrm, llwyd [pl. -ion]
browse - (v.) pori [por-; 3.s. & 2.s.imp. pawr]
browser - (n.) porwr [porwyr, m.], porydd [-ion, m.]
bruise - (n.) clais [cleisiau, m.]
bruise - (v.) cleisio [cleisi-], ysigo [ysig-]
bruised - (adj.) briw, cleisiog, ysig
bruit - (v.) dadwrdd [dadyrdd-], trystio [trysti-]
brushwood - (n.) clun [m.], mangoeden [mangoed, f.]
brushwood - (n.pl.) prysgwydd
brutal - (adj.) ci%aidd, cigyddlyd
brutality - (n.) cieidd-dra [m.]
brutalize - (v.) anifeileiddio [anifeileiddi-]
brute - (adj.) ysgrublaidd
brutish - (adj.) anifeilaidd, bwystfilaidd, ysgrublaidd
Brythonic - (n.) Brythoneg [f.]
bubble - (n.) bwrlwm [byrlymau, m.]
bubble - (v.) byrlymu [byrlym-]
buck - (n.) bwch [bychod, m.], bwch danas
bucket - (n.) baeol [-au, m.], bwced [-i, mf.], celwrn [celyrnau, m.], stwc [stycau, m.], ystwc [ystycau, m.]
bucketful - (n.) bwcedaid (bwceded) [bwcedeidiau, m.], celyrnaid (celyrned) [celyrneidiau, m.]
buckle - (n.) bwcl [byclau, m.]
buckler - (n.) bwcled [-au, -i, mf.]
bud - (n.) blaguryn [blagur, m.]
bud - (v.) blaguro [blagur-], impio [impi-]
budge - (v.) syflyd [syfl-; 3.s. & 2.s.imp. syfl]
budget - (n.) cyllideb [-au, f.]
budget - (v.) cyllidebu [cyllideb-]
buds - (n.) atwf (ad-dwf) [atyfion, ad-dyfion, m.]
buffalo - (n.) bual [buail, -au, -od, m.]
buffet - (n.) cernod [-iau, f.], cis [-iau, mf.], palfod [-au, f.]
buffet about - (v.) bustachu [bustach-]
buffet - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-]
buffoon - (n.) croesan [-iaid, -aid, -od, m.], erestyn [m.]
bugbear - (n.) bwbach [-od, m.], bwci [-%od, m.]
build - (v.) adeiladu (adeiliadu) [adeilad-, adeiliad-]
builder - (n.) adeiladwr [adeiladwyr, m.], adeiladydd [-ion, m.]
building - (n.) adail [f.], adeilad (adeiliad) [-au, -oedd, mf.], adeiladaeth [-au, f.]
bay of building - (n.) cowlas [-au, mf.]
listed building - (n.) adeilad cofrestredig
registered building - (n.) adeilad cofrestredig
Builth - (prop.n.) Llanfair-ym-Muallt
bulb - (n.) bwlb [m.]
Bulgaria - (prop.n.) Bwlgaria
bulk - (n.) crynswth [m.], cyfan.gorff [m.], swm [symiau, m.]
bull - (n.) tarw [teirw, m.]
bullet - (n.) bwled [-i, f.]
bulletin - (n.) bwletin [m.?]
bulletin board - (n.) bwrdd bwletin
bullock - (n.) bustach [bustych, m.]
bulrush - (n.) llafrwynen [llafrwyn, f.]
bulwark - (n.) rhagfur [-iau, m.]
bunch - (n.) bagad [-au, mf.], blodeuglwm [m.], clamp [-iau, m.], cnot [-iau, m.], tusw [-+au, m.]
bunchy - (adj.) bagadog
bundle - (n.) bwndel [-i, m.], coflaid [cofleidiau, f.], pac [-iau, m.]
bundle of gleanings - (n.) lloffyn [m.]
bundle - (v.) sypio [sypi-]
bungle - (n.) bwn.glerwaith [m.], stomp (ystomp) [f.]
bungle - (v.) bustachu [bustach-], bwn.glera [bwn.gler-], stompio (ystompio) [stompi-, ystompi-]
bungler - (n.) bwn.gler [-iaid, m.], stompiwr (ystompiwr) [stompwyr, ystompwyr, m.]
bungling - (adj.) bwn.gleraidd, trwsgl [f. trosgl]
bunny - (n.) bwni [-s, f.]
burden - (n.) baich [beichiau, m.], bwrn [byrnau, m.], byrdwn [-au?, m.], llwyth [-i, m.], pwn [pynnau, m.], pwys [-au, -i, m.]
burden - (v.) beichio [beichi-], llwytho [llwyth-], pynio [pyni-]
burdened - (adj.) llwythog
burdensome - (adj.) beichus
burdock - (n.) cacimwci (cacamwci) [m.], cyngaf (cyngaw) [m.]
bureaucracy - (n.) biwrocratiaeth [f.]
bureaucrat - (n.) biwrocrat [-iaid, m.]
bureaucratic - (adj.) biwrocrataidd
burgess - (n.) bwrdais [bwrdeisiaid, m.]
burial - (n.) angladd [-au, mf.], claddedigaeth [-au, mf.]
burial ground - (n.) claddfa [claddfeydd, f.]
laid out for burial - (adj.) dan ei grwys
burn - (v.) brydio [brydi-], ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn], llosgi [llosg-; 3.s. llysg]
burn incense - (v.) arogldarthu [arogldarth-]
burning - (adj.) eirias, llosg, poeth [pl. -ion; poeth- &adj]
burning - (n.) llosg [m.], llosgfa [-+u, llosgfeydd, f.]
burnt offering - (n.) poethoffrwm [poethoffrymau, m.]
burp - (v.) codi gwynt
burrow - (v.) turio [turi-], tyrchu [tyrch-]
burs - (n.) cyngaf (cyngaw) [m.]
burst - (v.) ymrwygo [ymrwyg-]
bury - (v.) claddu [cladd-; 3.s. & 2.s.imp. cladd], golo [gol-]
bus - (n.) bws [bysys, -au, m.]
bush - (n.) llwyn [-i, m.], perth [-i, f.], prys [m.], twmpath [-au, m.], twyn [-i, m.]
bushel - (n.) bwsiel [-i, m.?]
half a bushel - (n.) cibyn [-nau, m.]
half a bushel full - (n.) cibynnaid (cibyned) [cibynneidiau, cibyneidiau, m.]
business - (adj.) masnachol
business house - (n.) masnachdy [masnachdai, m.]
do business - (v.) masnachu [masnach-]
business - (n.) busnes [-au, -ion, mf.]
bustle - (n.) ffrwst [m.], ffwdan [f.], mwstwr [mwstwyr, m.], trybestod [m.], ystw+r [m.]
bustle - (v.) ffwdanu [ffwdan-]
busy - (adj.) amrygyr, prysur [prysur- &adj]
busybody - (n.) chwilgi [chwilgwn, m.]
busyness - (n.) prysurdeb [m.]
but - (conj.) eithr, hagen, ond
{ Eithr is "but" when it shows a contrast with what preceded
it, such as "not this but that". (Not everyone uses "eithr".) }
{ Ond is technically the senses of "but" that are like "only" as
in "none but that". However, it is generally used for all the
senses of "but". }
but - (prep.) namyn, ond, oni (onid)
butcher - (n.) cigydd [-ion, m.]
butcher - (v.) cigyddio [cigyddi-]
butchery - (n.) cigyddiaeth [f.]
butler - (n.) bwtler [-iaid, m.], trulliad [trulliaid, m.]
butt - (n.) pricsiwn [m.]
{ Pricsiwn is butt as in the butt of a joke. }
butt - (v.) cornio [corni-], twlcio [twlci-]
butter - (n.) ymenyn (menyn) [m.]
print of butter - (n.) breuan [-au, f.]
slice of bread and butter - (n.) brechdan [-au, f.]
butterfly - (n.) glo%yn byw, pili-pala [mf.]
butterfly stroke - (n.) nofio pili-pala
buttermilk - (n.) llaeth [lleithion, m.], llaeth enwyn
{ Llaeth is milk in S. Wales and buttermilk in N. Wales. }
buttery - (n.) bwtri [m.]
buttock - (n.) ffolen [-nau, f.]
button - (n.) botwm [botymau, m.]
button - (v.) botymu [botym-]
buttoned - (adj.) botwmog
buttonhole - (n.) rhwyll [-au, f.], rhwyllyn [m.]
buy - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], prynu [pryn-; 3.s. & 2.s.imp. pryn, pry+n]
{ Ceisio is used with the sense of "buy" in the
north-eastern dialect. }
{ Prynu is the usual word for "buy". }
buyer - (n.) prynwr [prynwyr, m.]
buzz - (n.) si [-on, -adau, m.], su [-on, m.]
buzz - (v.) suo [su-]
buzzard - (n.) boda [-od, mf.], boncath [-od, m.]
buzzing - (n.) suad [m.]
buzzword - (n.) bri-air [bri-eiriau, m.]
by - (adv.) heibio
beloved by - (adj.) annwyl gan, annwyl i
by a long way - (adv.) o bell ffordd
by a lot - (adv.) o lawer
by chance - (adv.) ar antur
by far - (adv.) o bell ffordd
by God! - (interj.) myn Duw
by hazard - (adv.) ar antur
by himself - (adv.) ar ei ben ei hun
by means of - (prep.) acha, trwy (drwy) [irreg.], trwy gyfrwng
by rote - (adv.) ar dafodleferydd
by the way - (adv.) gyda llaw
close by - (adv.) yngo (yngod)
go by sea - (v.) mordwyo [mordwy-]
reared by hand - (adj.) llawfaeth
sell by auction - (v.) arwerthu [arwerth-]
side by side - (adj.) cyfystlys
stand by - (v.) sefyll wrth
by - (prep.) at [at- &prep1], erbyn, fesul, gan (chan) [irreg.], ger, gerfydd, gogyfer, myn, trwy (drwy) [irreg.], wrth [irreg.]
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
{ Fesul is "by" as in the phrase "count by threes". }
{ Gerfydd is by when you take someone by the hand. }
{ Myn is "by" in swearing. }
bye - (interj.) hwyl
by-law - (n.) ad-ddeddf [f.]
C.M. Association - (n.) sasiwn [sasiynau, mf.]
cabal - (n.) clymblaid [clymbleidiau, f.]
cabbage - (n.) bresychen [bresych, f.]
cabin - (n.) bwthyn [bythynnod, m.], caban [-au, m.]
cable - (n.) cebl [-au, m.]
fiber-optic (fibre-optic) cable - (n.) cebl ffibr optig
cackle - (v.) clegar [clegar-], clochdar [clochdar-]
cadence - (n.) diweddeb [f.]
Caerleon - (prop.n.) Caerllion
Caernarvon - (prop.n.) Caernarfon
Caesar - (prop.n.) Cesar
caesura - (n.) gwant [-au, m.]
cafe - (n.) caffe [m.]
cairn - (n.) carn [-au, f.], carnedd [-i, -au, f.], clegr (clegyr) [-au, m.]
cake - (n.) cacen [-ni, -nau, f.], teisen [-nau, -ni, -nod, f.]
calamitous - (adj.) trychinebus
calamity - (n.) aflwydd [-au, -ion, m.], aflwyddiant [aflwyddiannau, m.], armes [f.], trychineb [-au, mf.]
calculate - (v.) castio [casti-], clandro [clandr-]
calendar - (n.) calendr [-au, m.]
calends - (n.) calan [m.]
calf - (n.) croth [-au, f.], llo [-i, -eau, m.]
{ Croth is the kind of calf you have on your leg. }
in calf - (adj.) cyflo
calibrate - (v.) graddnodi [graddnod-]
call - (n.) galw [m.], galwad [-au, mf.]
call on - (v.) galw yn
call - (v.) galw [galw-; 3.s. geilw; 2.s.imp. galw]
{ If you "call someone" on the phone, you "galw rhywun". "Galw yn"
translates the use of "call" that's equivalent to "visit" (or in
American "visit with" or "drip in on"), so you "galw yn" someone's
house or "galw yn" the office (that is, a specified office).
Sometimes, you can "galw ar" someone meaning to "galw yn" their
house, but "ymweld a+" is more correct than "galw ar" in this sense.
"Galw ar" is equivalent to the English "call upon (someone to do)":
"galwaf ar fy nhgyd-Gymry i sefyll yn y bwlch" "I will call upon my
fellow Welshmen to stand in the gap". }
caller - (n.) geilwad [geilwaid, m.]
calling - (n.) galwedigaeth [-au, f.]
calm - (adj.) canllaith, tawel [tawel- &adj]
grow calm - (v.) ymlonyddu [ymlonydd-]
calm - (n.) llonydd [m.], tawelwch [m.]
calm - (v.) distewi [distaw-; 3.s. distau*; 2.s.imp. distaw], llonyddu [llonydd-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
calumny - (n.) difri%aeth [f.]
Calvary - (prop.n.) Calfaria
Cambridge - (prop.n.) Caergrawnt
Cambridgeshire - (prop.n.) Swydd Gaergrawnt
camel - (n.) camel [-od, m.]
camp - (n.) cadlys [-oedd, m.], gwersyll [-oedd, m.]
camp - (v.) gwersyllu [gwersyll-]
campaign - (n.) rhyfelgyrch [-oedd, m.], ymgyrch [-oedd, mf.]
can - (n.) piser [-au, -i, m.]
as fast as he can - (adj.) nerth ei draed
as loud as he can - (adj.) nerth esgyrn ei ben
can - (v.) gallu [gall-; 3.s. gall, geill; 2.s.imp. gall], medru [medr-; 3.s. & 2.s.imp. medr]
{ "Gallu" is used predominantly in S. Wales. }
{ "Medru" is used predominantly in N. Wales. Compared to
"gallu", it has the additional sense of "know how to". }
canal - (n.) camlas [-au, camlesydd, camlesi, mf.], dyfrffos [-ydd, f.]
cancel - (v.) dirymu [dirym-]
cancer - (n.) cancr [m.]
candidate - (n.) ymgeisydd [ymgeiswyr, m.]
candle - (n.) cannwyll [canhwyllau, f.]
candlestick - (n.) canhwyllbren [canwyllbrennau, canwyllbrenni, mf.]
candlewick - (n.) pabwyr [m.]
cane - (n.) cansen [-ni, -nau, f.], corsen [-nau, cyrs, f.]
canker - (n.) cancr [m.]
canker - (v.) cancro [cancr-]
cannon - (n.) cyflegr [-au, m.], magnel [-au, f.]
canoe - (n.) ceufad [-au, m.]
canon - (n.) canon [-iaid, -au, mf.], canonwr [canonwyr, m.]
canonical - (adj.) canonaidd
canonist - (n.) canonwr [canonwyr, m.]
canonize - (v.) canoneiddio [canoneiddi-], seintio [seinti-]
canonry - (n.) canoniaeth [-au, f.]
canopy - (n.) nenlen [-ni, f.]
cantankerous - (adj.) cecrus
cantata - (n.) cantawd [-au, f.]
Canterbury - (prop.n.) Caergaint
canvas - (n.) cynfas [-au, fm.]
canvas sheet - (n.) llywionen [f.]
cap - (n.) cap [-iau, m.], capan [-au, m.]
capacitance - (n.) cynhwysiant [cynwysiannau, m.]
capacity - (n.) cynhwysedd [m.], gallu [-oedd, m.], swydd [-au, -i, f.]
{ Cynhwysedd is capacity when it is the amount something can hold. }
{ Gallu is a capacity that is an ability to do something,
such as a capacity for hard work. }
{ Swydd is capacity as a specified role, such as working
in the capacity of an international correspondent. }
cape - (n.) penrhyn [-noedd, -nau, m.], trwyn [-au, m.]
Cape of Good Hope - (prop.n.) Penrhyn Gobaith Da
capella, a - (adj.) digyfeiliant
caper - (v.) prancio [pranci-], rhygyngu [rhygyng-]
capillarity - (n.) atynfa [atynfeydd, f.], atyniad [-au, m.]
capital - (n.) cyfalaf [m.], prifddinas [-oedd, f.]
{ Prifddinas is the capital city. }
capital letter - (n.) llythyren fras
capitalism - (n.) cyfalafiaeth [f.]
capitalist - (n.) cyfalafwr [cyfalafwyr, m.], cyfalafydd [-ion, m.]
caprice - (n.) mympwy [-on, m.]
capricious - (adj.) mympwyol
captain - (n.) capten [capteiniaid, m.]
captaincy - (n.) capteiniaeth [-au, f.]
captive, lead - (v.) caethgludo [caethglud-]
captivity - (n.) caethglud [f.], caethgludiad [-au, m.], caethiwed [m.]
capture - (v.) cipio [cipi-]
river capture - (n.) afon ladrad
car - (n.) car [ceir, m.], cerbyd [-au, m.]
car park - (n.) maes parcio
Caractacus - (prop.n.) Caradog
Caratacos - (prop.n.) Caradog
carcass - (n.) abo (abwy) [m.], burgyn [-nod, -iaid, m.], dynin [m.], ysgerbwd [ysgerbydau, m.]
card - (n.) cerdyn [cardiau, m.]
smart card - (n.) cerdyn smart
card - (v.) cribo [crib-]
Cardiff - (prop.n.) Caerdydd
Cardigan - (prop.n.) Aberteifi
Cardiganshire - (prop.n.) Ceredigion
care - (n.) cur [-iau, m.], cyfarchwel (cyfarchwyl) [m.], gofal [-on, m.], ymgeledd [m.]
care for - (v.) arail [arail-]
health care - (n.) gofal iechyd
primary care - (n.) gofal sylfaenol
take care - (interj.) cymer ofal, cymerwch ofal
take care - (v.) carco [carc-], gofalu [gofal-], ymorol [ymorol-]
take care of - (v.) adneuo [adneu-]
care - (v.) gofalu [gofal-], malio [mali-], meindio [meindi-]
career - (n.) gyrfa [-oedd, gyrfeydd, f.], rhawd [rhodau, f.]
careful - (adj.) carcus, dichlyn, gofalus
careless - (adj.) diofal, ysgafala
carelessness - (n.) diofalwch [m.]
caress - (n.) anwes [-au, m.]
caress - (v.) anwesu [anwes-], anwylo [anwyl-], llochi [lloch-], pratio [prati-]
caresses - (n.pl.) mwythau
Carlisle - (prop.n.) Caerliwelydd
Carmarthen - (prop.n.) Caerfyrddin
carnage - (n.pl.) celanedd
carnal - (adj.) cnawdol
carol - (n.) carol [-au, f.], cwndid [-au, m.]
carol - (v.) caroli [carol-]
carousal - (n.) cyfeddach [-au, f.], gloddest [-au, m.], wtres [f.]
carouse - (v.) cyfeddach [cyfedd-], gloddesta [gloddest-]
carouser - (n.) cyfeddachwr [cyfeddachwyr, m.]
carpenter - (n.) saer [seiri, m.]
carpet - (n.) carped [-au, -i, m.]
carriage - (n.) cludiad [-au, m.]
carrion - (n.) burgyn [-nod, -iaid, m.], ysglyfaeth [-au, f.]
carrot - (n.) moronen [moron, f.]
carry - (v.) arwain [arweini-; 3.s. & 2.s.imp. arwain], cario [cari-], cludo [clud-], cywain [cywain- ?]
cart - (n.) ben [-ni, f.], cert [-i, f.], certwain [certweiniau, f.], certwyn [-i, f.], men [-ni, f.], troli [-%au, f.]
carter - (n.) certiwr [certwyr, m.], troliwr [trolwyr, m.]
cartful - (n.) mennaid (menned) [menneidiau, meneidiau, f.]
cartilage - (n.) madruddyn [m.]
cart-saddle - (n.) ystrodur [-iau, f.]
cart-shaft - (n.) llorp [-iau, f.]
carve - (v.) cerfio [cerfi-], ysgythru [ysgythr-]
carved - (adj.) cerfiedig
carving - (n.) cerfwaith [m.]
case - (n.) cas [m.], cyflwr [cyflyrau, m.]
{ Cas is a case that holds things. }
caseous - (adj.) cawsaidd
cash - (n.) arian [m.], arian parod
hard cash - (n.) arian sychion
cask - (n.) casgen (casg) [-ni, casgiau, f.]
cassette - (n.) caset [-iau, m.]
Cassivellaunus - (prop.n.) Caswallon
cassock - (n.) casul [-iau, -au, mf.]
cast - (n.) bwrw [m.], cast [-iau, m.], ergyd [-ion, f.], tafl [-au, f.]
cast hoar-frost - (v.) barugo [barug-], llwydrewi [llwydrew-]
cast iron - (n.) haearn bwrw
cast - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], castio [casti-], ergydio [ergydi-], taflu [tafl-; 3.s. teifl; 2.s.imp. tafl]
{ Bwrw is to throw down, or against. }
{ Taflu is to throw up or away. }
castellated - (adj.) castellog
castigate - (v.) cystwyo [cystwy-]
castle - (n.) caer [-au, ceyrydd, f.], castell [cestyll, m.]
castle - (v.) castellu [castell-]
castled - (adj.) castellog
castrate - (v.) disbaddu [disbadd-]
castrated - (adj.) disbaidd
castrator - (n.) disbaddwr [disbaddwyr, m.]
cat - (n.) cath [-od, -au, f.]
catacomb - (n.) beddgell [-oedd, f.]
catalog (catalogue) - (n.) llechres [-i, f.]
catamite - (n.) gwrywgydiwr [gwrywgydwyr, m.]
catapult - (n.) blif [-iau, m.], peiriant hyrddio
cataract - (n.) pilen [-nau, f.], pistyll [-oedd, m.], rhaeadr [-au, f.], sgwd [sgydiau, fm.]
catarrh - (n.) gormwyth [m.]
catch - (n.) helfa [-+u, helfeydd, f.]
catch birds - (v.) adara [adar-]
catch eels - (v.) llysywenna [llysywenn- &1, llysywen- &2+]
catch mice - (v.) llygota [llygot-]
catch sand eels - (v.) llymrieita [llymrieit-]
catch - (v.) dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal]
catchpole - (n.) ceisbwl [ceisbyliaid, m.]
catechism - (n.) holwyddoreg [-au, f.]
catechist - (n.) holwr [holwyr, m.]
catechize - (v.) holwyddori [holwyddor-]
catering - (n.) arlwyaeth [f.]
caterpillar - (n.) lindys [m.]
Catherine - (prop.n.) Cadi, Catrin
cathode - (n.) cathod [f.]
catholic - (adj.) catholig
Roman Catholic - (adj.) pabyddol
Roman Catholic - (n.) pabydd [-ion, m.]
catholicism - (n.) catholigrwydd [m.]
catholicity - (n.) catholigrwydd [m.]
cattle - (n.) da [-oedd, m.]
cattle dealer - (n.) porthmon [porthmyn, m.]
cattle grid - (n.) alch wartheg, bualch [bueilch, f.], grid gwartheg, rhwyll wartheg
herd of cattle - (n.) alaf [-oedd, elyf, m.]
cattle - (n.pl.) catel, gwartheg
catty - (adj.) cathaidd
caught, get - (v.) cael cop
{ The expression "cael cop" is only used in N. Wales. }
cauldron - (n.) crochan [-au, m.], pair [peiriau, m.]
causal - (adj.) damweiniol
causality - (n.) achosiaeth [m.]
causation - (n.) achosiant [m.]
cause - (n.) achlysur [-on, m.], achos [-ion, m.]
cause to - (v.) peri i
cause - (v.) achosi [achos-], peri [par-; 3.s. pair, pa+r; 2.s.imp. pa+r]
causeway - (n.) cawsai (cawsi) [mf.], sarn [-au, f.], seri [m.]
caustic - (adj.) cignoeth
caution - (n.) gochelgarwch [m.], gwyliadwriaeth [m.]
caution - (v.) rhybuddio [rhybuddi-]
cautious - (adj.) gochelgar, gwyliadwrus
cavalryman - (n.) marchfilwr [marchfilwyr, m.]
cave - (n.) ogof [-au, -a+u, -eydd, f.]
cavil - (n.) geirddadl [f.]
cavity - (n.) ceudod [m.]
caw - (v.) cogor [cogor-], crawcian (crawcio) [crawci-]
CD-ROM - (n.) crynoddisg -- cof darllen yn unig
cease - (v.) pallu [pall-], peidio [peidi-; 3.s. & 2.s.imp. paid]
{ Pallu has a sense of failing, no longer to be able to
do, to cease through some fault or refusal. }
{ Peidio is to stop doing something which one has done or
has been doing, or ("actively") not to do it. }
cease work at eve - (v.) noswylio [noswyli-]
ceaseless - (adj.) di-baid (dibaid)
cedar - (n.) cedrwydden [cedrwydd, f.]
ceiling - (n.) nen [-nau, -noedd, f.], nenfwd [nenfydau, m.]
celebrate - (v.) dathlu [dathl-]
celebrated - (adj.) hyglod
celebration - (n.) dathliad [-au, m.]
celerity - (n.) chwyrndra [m.]
celestial - (adj.) nefol (nefolaidd), wybrennol
cell - (n.) cafell [-au, f.], cell [-oedd, -au, f.]
cellar - (n.) seler [-au, -ydd, -i, f.]
cellular - (adj.) cellog
cellular network - (n.) rhwydwaith cellog
Celtic - (adj.) Celtaidd
cement - (v.) asio [asi-], gludio [gludi-]
cemetery - (n.) claddfa [claddfeydd, f.]
censer - (n.) thuser [-au, f.]
censor - (v.) sensro [sensr-]
censure - (n.) cerydd [-on, m.], sen [-nau, f.]
censure - (v.) beio [bei-], sennu [senn- &1, sen- &2+]
census - (n.) cyfrifiad [-au, m.]
centenary - (n.) canmlwyddiant [canmlwyddiannau, m.]
centennial - (adj.) canmlwydd
centennial - (n.) canmlwyddiant [canmlwyddiannau, m.]
center (centre) - (adj.) canol
center (centre) of gravity - (n.) craidd disgyrchiant
center (centre) - (n.) canol [-au, m.], canolbwynt [-iau, m.], canolfan [-nau, mf.], canolwr [canolwyr, m.], craidd [creiddiau, m.]
{ Canolwr is the kind of center (centre) who plays
football. }
center (centre) - (v.) canolbwyntio [canolbwynti-], canoli [canol-]
central - (adj.) canolog
centurion - (n.) canwriad [canwriaid, m.]
century - (n.) canrif [-oedd, -au, f.]
ceremonial - (adj.) seremoni%ol
ceremony - (n.) defod [-au, f.], seremoni [-au, f.]
certain - (adj.) diau, dilys [dilys- &adj], diogel, dir, rhyw, saff, sicr [sicr- &adj]
{ "Saff" is used in N. Wales. }
{ Diau means without doubt, so is often
interchangeable with "sicr". }
{ Dilys is suitable, or authentic; it translates
"certain" only when it mean "true" (for which "certain" is perhaps
rarely used). }
{ Sicr is assured, so "gallaf eich sicr.hau"-I can
(re)assure you. }
certain day - (n.) dyddgwaith [m.]
certainly - (adv.) sbo
certainty - (n.) sicrwydd [m.]
certificate - (n.) tystysgrif [-au, f.]
certify - (v.) dilysu [dilys-]
cetera, et - (adv.) ac ati
chafe - (v.) brochi [broch-], ffromi [ffrom-], llidio [llidi-], rhwbio (rhwbian) [rhwbi-], sorri [sorr- &1, sor- &2+]
{ You "ffromi wrth" someone or something. }
chafer - (n.) chwil [-od, mf.]
chaff - (n.) mwlwg [m.], peiswyn [m.]
chaff - (n.pl.) us
chaffinch - (n.) asgell fraith, gwinc [-od, f.], ji-binc [-od, f.], pinc [-od, mf.]
chain - (n.) aerwy [-au, -on, m.], cadwyn [-i, -au, f.], tid [-au, f.], tres [-i, f.]
in chains - (adj.) cadwynog
ornamented torque or chain - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
chain - (v.) cadwyno [cadwyn-]
chained - (adj.) cadwynog
chair - (adj.) cadeiriol
chair - (n.) cadair [cadeiriau, f.], ysto+l [ystolion, f.]
chair - (v.) cadeirio [cadeiri-]
chair-back - (n.) bancr [m.]
chaired - (adj.) cadeiriog
chaired bard - (n.) cadeirfardd [cadeirfeirdd, m.]
chairman - (n.) cadeirydd [-ion, cadeirwyr, m.]
chairwoman - (n.) cadeiryddes [-au, f.]
chalk - (n.) sialc [-iau, m.]
challenge - (n.) her [-iau, f.], sialens [f.]
challenge - (v.) herio (herian) [heri-], sialensio [sialensi-]
challenging - (adj.) hergar
chamber - (n.) cell [-oedd, -au, f.], siambr [f.], ystafell [-oedd, f.]
chamberlain - (n.) ystafellydd [-ion, m.]
champion - (n.) campwr [campwyr, m.], hyrwyddwr [hyrwyddwyr, m.], pencampwr [pencampwyr, m.], rhyswr [rhyswyr, m.]
chance - (n.) cyfle [-on, -adau, -oedd, m.], damwain [damweiniau, f.], siawns [f.]
by chance - (adv.) ar antur
chancel - (n.) cangell [canghellau, f.]
chancellorship - (n.) cangelloriaeth [f.]
chandler - (n.) canhwyllwr [canhwyllwyr, m.]
change - (n.) cyfnewidiad [-au, m.], newid [m.]
{ Newid is change of all sorts, including the money
returned after a transaction. }
change color (colour) - (v.) amliwio [amliwi-]
change key - (v.) trawsgyweirio [trawsgyweiri-]
change - (v.) cyfnewid [cyfnewidi-], newid [newidi-; 2.s.imp. newid]
changeable - (adj.) anwadal, cyfnewidiol, oriog
changeless - (adj.) anghyfnewidiol
changer - (n.) cyfnewidiwr [cyfnewidwyr, m.]
channel - (n.) cwndid [-au, m.], cwter [-i, -ydd, f.], sianel [-i, f.]
chant - (n.) corgan [-au, f.]
chant - (v.) canu [can-; 3.s. & 2.s.imp. ca+n], corganu [corgan-]
chaos - (n.) anhrefn [mf.], tryblith [m.]
chaotic - (adj.) anhrefnus
chapel - (n.) betws [m.], capel [-i, -au, m.]
chapel of ease - (n.) capel anwes
chapel-goer - (n.) capelwr [capelwyr, m.]
chaplain - (n.) caplan [-iaid, m.]
chaplaincy - (n.) caplaniaeth [-au, f.]
chaplet - (n.) amdorch [amdyrch, f.]
chapter - (n.) pennod [penodau, f.]
char - (v.) golosgi [golosg-]
character - (n.) cymeriad [-au, m.], nod [-au, -ion, mf.], nodwedd [-ion, f.]
{ Nod is a character on your keyboard. }
optical character recognition - (n.) adnabyddiad marciau gweledol
characteristic - (adj.) nodweddiadol
characteristic - (n.) nodwedd [-ion, f.]
characteristics - (n.pl.) teithi
characterize - (v.) hynodi [hynod-], nodweddu [nodwedd-]
charcoal - (n.) sercol [m.?]
charcoal - (n.pl.) marworyn [marwor, m.]
charge - (n.) cyhuddiad [-au, m.], ergyd [-ion, f.], gofal [-on, m.], gwefr [f.], pris [-iau, -oedd, m.], rhuthr [-au, m.], siars [f.]
{ Cyhuddiad is the king of charge you file in court. }
{ Ergyd is the charge that dynamite produces. }
{ Gofal is a person under your charge or the charge itself. }
{ Gwefr is the charge that an ion has (electrical). }
{ Pris is the charge you have to pay for merchandise. }
{ Rhuthr is a charge that an army does against the enemy. }
{ Siars is a charge that a superior gives to a subordinate. }
charge - (v.) cyhuddo [cyhudd-], siarsio [siarsi-]
{ Cyhuddo is charging someone of a crime. }
{ Siarsio is charge when you tell someone what to do. }
charger - (n.) march [meirch, m.]
chariot - (n.) cerbyd [-au, m.]
charitable - (adj.) elusen.gar, elusennol
charity - (n.) cardod [-au, f.], elusen.garwch [m.]
Charles - (prop.n.) Siarl
charm - (n.) cyfaredd [-ion, -au, f.], hud [-ion, m.], swyn [-ion, m.]
charm - (v.) aswyno [aswyn-], cyfareddu [cyfaredd-], hudo [hud-], swyno [swyn-]
charming - (adj.) swynol
chart - (n.) siart [-iau, f.]
flip chart - (n.) siart droi
charter - (n.) breinlen [-ni, -nau, f.], siartr [-au, f.]
chase - (n.) helwriaeth [-au, f.], ymlidiad [-au, m.]
chase - (v.) hel [heli-], ymlid [ymlid-]
chaste - (adj.) dillyn, diwair
chastening - (adj.) ceryddol
chastise - (v.) ceryddu [cerydd-], coethi [coeth-], cystwyo [cystwy-]
chastisement - (n.) cerydd [-on, m.]
chastiser - (n.) ceryddwr [ceryddwyr, m.]
chastising - (adj.) ceryddol
chastity - (n.) diweirdeb [m.]
chasuble - (n.) casul [-iau, -au, mf.]
chat - (n.) sgwrs [sgyrsiau, f.], ymgom [-iau, -ion, f.]
chat - (v.) sgwrsio [sgwrsi-], ymgomio [ymgomi-]
chattels - (n.pl.) catel
chatter - (n.) clebar (cleber) [mf.], trydar [m.]
chatter - (v.) clebran [clebr-], cogor [cogor-], trydar [trydar-]
chattering - (n.) cogor [m.], deincryd [m.]
{ Deincryd refers specifically to teeth
chattering or gnashing. }
cheap - (adj.) rhad
cheapness - (n.) rhadlondeb (rhadlonrwydd) [m.]
cheat - (n.) hocedwr [hocedwyr, m.]
cheat - (v.) cafflo [caffl-], castio [casti-], hocedu [hoced-], twyllo [twyll-]
check - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], ataliad [-au, m.], ataliaeth [-au, f.]
check digit - (n.) did gwirio
unable to be checked - (adj.) anhyludd
checker, spell - (n.) gwiriwr sillafu
cheek - (n.) boch [-au, f.], cern [-au, f.], gran [-nau, m.], grudd [-iau, mf.]
cheek - (v.) bochio (bochian) [bochi-]
cheeks - (n.) deurudd [m.]
cheeky - (adj.) egr
cheer - (n.) lloniant [lloniannau, m.]
cheer - (v.) llonni [llonn- &1, llon- &2+], sirioli (siriolu) [siriol-]
cheerful - (adj.) llawen, siriol
cheerfulness - (n.) sirioldeb [m.]
cheerless - (adj.) aflawen, anaraul, blwng [f. blong]
cheese - (n.) caws [m.]
a cheese - (n.) cosyn [-nau, -nod, m.]
cheese-vat - (n.) cawsellt [-ydd, -i, -au, m.]
cheesy - (adj.) cawsaidd
chemical - (adj.) cemegol
chemist - (n.) cemegwr [cemegwyr, m.], fferyllydd [-ion, m.]
chemistry - (n.) cemeg [f.]
cherish - (v.) anwesu [anwes-], anwylo [anwyl-], coledd (coleddu) [coledd-], mynwesu [mynwes-], ymgeleddu [ymgeledd-], ymserchu [ymserch-]
cherisher - (n.) coleddwr [coleddwyr, m.]
cherry - (n.) ceiriosen [ceirios, f.]
cherub - (n.) cerub (ceriwb) [-iaid, m.]
chess - (n.) gwyddbwyll [f.]
chessboard - (n.) tawlbwrdd [tawlbyrddau, m.]
chest - (n.) brest [-iau, f.], cist [-iau, f.], coffr [-au, m.], dwyfron [-nau, f.]
Chester - (prop.n.) Caerlleon
chestful - (n.) cistaid (cisted) [cisteidiau, f.]
chestnut - (n.) castan [-au, f.]
chestnut tree - (n.) castanwydden [castanwydd, f.]
chew - (v.) cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno]
chew cud - (v.) cil-gnoi (cilgnoi) [cil-gno- &i, cilgno- &i]
chew one's cud - (v.) atgnoi [atgno- &i]
chewing - (n.) cno [-eon, m.]
second chewing - (n.) atgno [-au, -eau, -eon, m.], atgnofa [atgnofeydd, f.]
chick - (n.) cyw [-ion, m.]
chicken - (n.) cyw [-ion, m.]
chickpeas - (n.pl.) corbys
chief - (adj.) pen [penn- &adj], pennaf, prif
chief bard - (n.) prifardd [prifeirdd, m.]
chief musician - (n.) pencerdd [penceirddiaid, m.]
chief officer - (n.) penswyddog (pen-swyddog) [-ion, m.]
chief rhyme - (n.) prifodl [-au, f.]
chief - (n.) bre%yr [brehyrion, -iaid, m.], pen [-nau, m.], penaig [m.], pennaeth [penaethiaid, m.], primas [m.]
chilblains - (n.) cibwst (cibws) [f.]
child - (n.) plentyn [plant, m.]
childhood - (n.) mabandod [f.], maboed [m.], mebyd [m.], plentyndod [m.]
childish - (adj.) babanaidd, bachgennaidd, plentynnaidd
grow childish - (v.) babanu [baban-]
childishness - (n.) plentyneiddiwch [m.], plentynrwydd [m.]
childless - (adj.) amhlantadwy
childlike - (adj.) babanaidd
children, bear - (v.) planta [plant-]
children, beget - (v.) planta [plant-]
children, handicapped - (n.) plant dan anfantais
children, little - (n.pl.) plantos
chill - (adj.) oer [oer- &adj]
chill - (v.) oeri [oer-]
chilling - (adj.) addoer
chillness - (n.) oerni [m.]
chilly - (adj.) anwydog (anwydus), fferllyd, oeraidd, oerfelog, oerllyd, rhynllyd
chilly - (n.) rhyndod [m.]
chimney - (n.) ffumer [-au, m.], llumon [m.], lwfer [-au, m.], simdde [-au?, f.], simnai [simneiau, f.]
chin - (n.) elgeth [f.], ge+n [genau, f.]
double chin - (n.) tagell [-au, tegyll, f.]
chink - (v.) tincian [tinci-]
chip - (n.) asglodyn [asglodion, asglod, m.], pric [-iau, m.]
chip - (v.) naddu [nadd-; 3.s. & 2.s.imp. nadd]
chips - (n.pl.) naddion
Chirk - (prop.n.) Y Waun
chiropody - (n.) trin traed
chirp - (n.) trydar [m.]
chirp - (v.) grillian (grillio) [grilli-], trydar [trydar-]
chisel - (n.) cy+n [cynion, m.], gaing [geingau, geingiau, geingion, f.]
chisel - (v.) cynio [cyni-], geingio [geingi-]
chitter - (v.) yswitian [yswiti-]
choice - (adj.) amheuthun, dewisol
choice - (n.) dewis [m.], dewisiad [-au, m.]
choir - (n.) co+r [corau, m.]
choke - (v.) llindagu [llindag-], tagu [tag-]
choking - (n.) tagfa [tagfeydd, f.]
cholera morbus - (n.) geri marwol
choose - (v.) dethol [dethol-], dewis [dewis-], dichlyn [dichlyn-]
chop - (n.) golwyth [-ion, m.]
chop - (v.) malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l]
choral - (adj.) corawl
chord - (n.) cord [-iau, m.], tant [tannau, m.]
chorus - (n.) byrdwn [-au?, m.], cytgan [-au, mf.]
Christ - (prop.n.) Crist [m.]
Jesus Christ - (prop.n.) Iesu Grist
christening - (n.) bedydd [-iau, m.]
Christian - (adj.) Cristnogol
Christian - (n.) Cristion [Cristnogion, m.]
Christianity - (n.) Cristnogaeth [f.]
Christmas - (prop.n.) Nadolig [m.]
Merry Christmas - (interj.) Nadolig llawen
chromosome - (n.) cromosom [-au, m.]
chronic - (adj.) par.haol
chronicle - (n.) brud [-iau, m.], coflyfr [-au, m.], cronicl [-au, m.]
chronicle - (v.) croniclo [cronicl-]
chronological - (adj.) amseryddol
chronologist - (n.) amserydd [-ion, m.]
chronology - (n.) amseryddiaeth [f.]
chunk - (n.) cwlff (cwlffyn) [cylffiau, m.]
church - (adj.) eglwysig
parochial church - (n.) eglwys y plwyf
church - (n.) eglwys [-i, -ydd, f.], llan [-nau, f.]
churchman - (n.) eglwyswr [eglwyswyr, m.]
churchwoman - (n.) eglwyswraig [eglwyswragedd, f.]
churchyard - (n.) mynwent [-au, -ydd, f.]
churl - (n.) adwr [m.], delff [m.], taeog [-au, -ion, m.]
churlish - (adj.) taeog, taeogaidd
churlishness - (n.) afrywiogrwydd [m.]
churn - (n.) buddai [buddeiau, f.]
churn - (v.) corddi [cordd-]
churner - (n.) corddwr [corddwyr, m.]
churning - (n.) corddiad [-au, m.]
cigar - (n.) sigar [-au, f.]
cigarette - (n.) sigaret [-au, -s, f.]
cinders - (n.pl.) ulw
cinnamon - (n.) sinamon [m.?], synamon [m.]
circle - (n.) amgarn [-au, mf.], cant [-au, m.], cylch [-au, -oedd, m.], cylchedd [-au, m.]
circumscribed circle - (n.) amgylch [-au, -oedd, m.]
lead in circles - (v.) cylcharwain [cylcharweini-]
circle - (v.) cylchio [cylchi-]
circuit - (n.) amdaith [amdeithiau, f.], amgylch [-au, -oedd, m.], cylchdaith [cylchdeithiau, f.], cylchedd [-au, m.]
{ Amdaith is an electrical circuit. }
circuitous - (adj.) cwmpasog
circular - (n.) cylchlythyr [-au, m.]
circulate - (v.) cylchredeg [cylchred-], lledaenu [lledaen-]
circulation - (n.) cylchrediad [m.]
circulatory - (adj.) cylchredol
circumcise - (v.) enwaedu [enwaed-]
circumcision - (n.) enwaediad [-au, m.]
circumference - (n.) amgylchedd [-ion, -au, m.]
circumflex - (n.) acen grom, to bach
circumlocute - (v.) cylchymadroddi [cylchymadrodd-]
circumlocution - (n.) cylchymadrodd [-ion, m.]
circumscribed circle - (n.) amgylch [-au, -oedd, m.]
circumspect - (adj.) dichlyn, dichlynaidd, gwagelog
circumstance - (n.) amgylchiad [-au, m.]
circumstantial - (adj.) amgylchiadol
cistern - (n.) dyfrgist [-iau, f.]
citation - (n.) dyfyniad [-au, m.]
cite - (v.) dyfynnu [dyfynn- &1, dyfyn- &2+]
citizen - (n.) dinesydd [dinasyddion, m.]
citizenship - (n.) dinasyddiaeth [f.]
city - (n.) caer [-au, ceyrydd, f.], dinas [-oedd, f.]
civic - (adj.) dinesig
civil - (adj.) cartrefol, dinesig, gwladol
civilization - (n.) gwareiddiad [m.]
civilize - (v.) gwareiddio [gwareiddi-]
civilized - (adj.) gwaraidd, gwareiddiedig
clack - (n.) clec [-iau, -s, f.], clep [-iau, f.]
clack - (v.) clecian [cleci-], clegar [clegar-]
claim - (n.) hawl [-iau, holion, f.], honiad [-au, m.]
lay claim to - (v.) ymhonni [ymhonn- &1, ymhon- &2+]
claim - (v.) arddel [arddel-], arddelu (arddelwi) [arddel-], hawlio [hawli-]
claimant - (n.) hawlydd [-ion, m.]
clam - (n.) cragen fylchog
clamber - (v.) cribo [crib-], dringo [dring-]
clammy - (adj.) cleiog, gludiog, toeslyd
clamor (clamour) - (n.) baldordd [m.], cri [-au, f.], dadwrdd [m.], gwaedd [-au, f.], na+d [nadau, f.]
clamor (clamour) - (v.) crochlefain [crochlef-]
clamp - (n.) craff [-au, mf.], ystyffwl [m.?]
clan - (n.) ciwdod [f.], llwyth [-au, m.], tylwyth [-au, m.]
clandestine - (adj.) lladradaidd
clang - (n.) clonc [-iau, f.], tinc [-iau, -iadau, m.]
clank - (n.) clonc [-iau, f.]
clank - (v.) tincian [tinci-]
clap - (n.) clep [-iau, f.], trwst [trystau, m.], twrf [tyrfau, m.]
{ Twrf is a clap of thunder. }
clap - (v.) clepian [clepi-], curo [cur-], curo dwylo, taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
clarify - (v.) croywi [croyw-], egluro [eglur-], gloywi [gloyw-], puro [pur-], teru [ter-]
{ Egluro is to clarify a concept. }
{ Gloywi is to clarify an object. }
{ Puro is to clarify an object. }
clarinet - (n.) clarine/t [clarinetau, m.], torbib [-au, f.]
clarion - (n.) utgorn [utgyrn, m.]
clarity - (n.) eglurdeb (eglurder) [m.]
clash - (n.) tonc [-iau, f.], tyrfu [m.?]
clash - (v.) gwrthdaro [gwrthdar-], taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
clasp - (n.) bach [-au, mf.], clesbyn [m.], gwa%eg [f.?]
clasp - (v.) cofleidio [cofleidi-], gwa%egu [gwa%eg-]
{ Cofleidio is when two people clasp. }
{ Gwa%egu is fastening a clasp. }
class - (n.) dosbarth [-iadau, -au, m.]
class - (v.) dosbarthu [dosbarth-]
classic - (adj.) awduraidd
classic - (n.) clasur [-on, m.]
classical - (adj.) clasurol
classify - (v.) dosbarthu [dosbarth-]
clatter - (n.) trwst [trystau, m.]
clatter - (v.) clepian [clepi-], clewtian [clewti-], trystio [trysti-]
clause - (n.) adran [-nau, f.], bannod [banodau, f.], cymal [-au, m.]
claw - (n.) crafanc [crafangau, f.], ewin [-edd, mf.]
having claws - (adj.) ewinog
claw - (v.) crafangio (crafangu) [crafangi-], cripio [cripi-], ewino [ewin-]
clay - (n.) clai [cleiau, m.]
clayey - (adj.) cleiog
clean - (adj.) gla+n [gleni- &adj], glanwaith, syber
clean - (v.) glanhau [glan- &hau]
{ "Glanhau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
cleaner, vacuum - (n.) hwfar [m.?]
cleanliness - (n.) glanweithdra [m.]
cleanly - (adj.) glanwaith
cleanness - (n.) glendid [m.]
cleanse - (v.) carthu [carth-], glanhau [glan- &hau], puro [pur-]
{ "Glanhau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
cleanser - (n.) carthwr [carthwyr, m.]
cleansing - (adj.) glanhaol
cleansing - (n.) glanhad [m.]
{ "Glanhad" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
clear - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], claer, clir [clir- &adj], croyw [f. croew; pl. -on], eglur, gloyw [pl. -on], plaen, te+r
clear up - (v.) sychgoli [sychgol-]
{ Sychgoli means clear up when speaking of weather. }
clear y - (n.) sain ganol gaee%dig
make clear - (v.) egluro [eglur-]
clear - (v.) amlymu [amlym-], arloesi [arloes-], clirio [cliri-], croywi [croyw-], teru [ter-]
clearness - (n.) claerder [m.], croywder [m.], eglurdeb (eglurder) [m.], gloywder [m.]
cleave - (v.) fforchogi [fforchog-], glynu [glyn-; 3.s. & 2.s.imp. gly+n], hollti [hollt-]
{ Fforchogi is to divide or cleave a hoof. }
{ Glynu is cleave in the sense of adhere. }
{ Hollti is cleave in the sense of split apart. }
cleave to - (v.) glynu wrth, ymlynu [ymlyn-]
cleff - (n.) allwedd [-i, -au, f.], cleff [m.?]
cleft - (adj.) fforchog
full of clefts - (adj.) agennog
cleft - (n.) agen [-nau, f.], hollt [-au, mf.]
clement - (adj.) tirion, trugarog, tyner
clench - (v.) cau yn dyn, clensio [clensi-]
clergy - (n.) offeiriad [offeiriaid, m.]
clergyman - (n.) clerigwr [clerigwyr, m.], offeiriad [offeiriaid, m.], person [-iaid, m.]
clerical - (adj.) clerigol, perthynol glerc
{ Clerigol is clerical referring to the clergy. }
{ Perthynol glerc is clerical referring to a clerk. }
clerk - (n.) clerc [-od, m.]
serve as clerk - (v.) clercio [clerci-]
clever - (adj.) ciwt, clyfar, deheuig, hyfedr, medrus
cleverness - (n.) clyfrwch [m.], deheurwydd [m.], medr [-au, m.], medrusrwydd [m.]
click - (n.) clec [-iau, -s, f.]
click - (v.) clecian [cleci-], clepian [clepi-], clician [clici-]
clicket - (n.) clicied (cliced) [-au, -i, f.]
client - (n.) cwsmer [-iaid, m.], cyflogydd [-ion, m.]
cliff - (n.) allt [elltydd, f.], clogwyn [-i, -au, m.], gallt [gelltydd, f.]
climate - (n.) hinsawdd [hinsoddau, f.]
climatic - (adj.) hinsoddol
climax - (n.) uchafbwynt [-iau, m.]
climb - (n.) dringad [m.], dringfa [dringfeydd, f.]
steep climb - (n.) gorifyny [m.]
climb - (v.) cripio [cripi-], dringad [dringad-], dringo [dring-]
climber - (n.) dringhedydd [dringedyddion, m.], dringwr [dringwyr, m.]
clinch - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea], clensio [clensi-], cloi [clo- &i; 3.s. clo, cly*; 2.s.imp. clo]
cling - (v.) cydio [cydi-], glynu [glyn-; 3.s. & 2.s.imp. gly+n]
clinic - (n.) clinig [m.?], meddygfa [meddygfeydd, f.]
clinical - (adj.) clinigol
clink - (n.) agen [-nau, f.]
clink - (v.) tincian [tinci-]
clip - (v.) clipio [clipi-], cneifio [cneifi-], tocio [toci-]
clipboard - (n.) clipfwrdd [clipfyrddau, m.]
clique - (n.) clic [m.?], clymblaid [clymbleidiau, f.]
cliquishiness - (n.) clymbleidiaeth [f.]
cloak - (n.) arwisg [-oedd, f.], clog [-au, mf.], clogyn [-nau, m.], cob [-au, mf.], cochl [-au, mf.], hugan [-au, f.], mantell [-oedd, mentyll, f.]
cloak - (v.) celu [cel-], cochli [cochl-], cuddio [cuddi-]
clock - (n.) awrlais [awrleisiau, m.], cloc [-iau, m.]
clod - (n.) priddell [-au, -i, f.], tywarchen [tywarch, f.]
clog - (n.) clocsen [clocsiau, f.]
clog - (v.) llesteirio (llestair) [llesteiri-], tagu [tag-]
cloister - (n.) clas [m.], clwysty [clwystai, m.]
clone - (n.) clo+n [clonau, m.]
close - (adj.) agos [agos- &adj; nesed; nes; nesaf], caeth [pl. -ion], clo\s, craff, mwll [f. moll], mwrn, myglyd, tesog, trymaidd, trymllyd, tyn [f. ten]
{ Mwll is close in the sense of hot and sticky. }
{ Mwrn is close in the sense of hot and sticky. }
{ Myglyd is close in the sense of stifling. }
a close shave - (adv.) cael a chael
close by - (adv.) yngo (yngod)
look closely - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff]
look closely at - (v.) craffu ar
close - (n.) buarth [-au, m.], cadlas [cadlesydd, f.], cae [-au, m.], clas [m.], clos [-ydd, m.], clwt [clytiau, m.], diwedd [-au, m.], diweddglo [-eon, m.]
{ Buarth is the close that is an enclosed space. }
{ Cae is the kind of close that is an enclosed space. }
{ Clas is the close that is an enclosed space. }
{ Clos is the close that is an enclosed space. }
{ Clwt is the kind of close that is an enclosed space. }
{ Diwedd is the kind of close that comes at the end. }
{ Diweddglo is the kind of close that comes at the end. }
close - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea], closio [closi-], terfynu [terfyn-]
closed - (adj.) caead, caee%dig, cloe%dig
closet - (n.) cell [-oedd, -au, f.], geudy [geudai, m.], ystafell [-oedd, f.]
closure - (n.) cloadur [m.]
clot - (n.) tolchen [-ni, f.]
clot - (v.) ceulo [ceul-], tolchi [tolch-]
cloth - (n.) brethyn [-nau, m.], cadach [-au, m.], lliain [llieiniau, m.]
asbestos cloth - (n.) urael [m.]
full cloth - (v.) pannu [pann- &1, pan- &2+]
clothe - (v.) dilladu [dillad-], gwisgo [gwisg-]
clothes - (n.pl.) dilledyn [dillad, m.], gwisg [-oedd, f.]
swaddling clothes - (n.) cewyn [-nau, -non, m.]
clothier - (n.) brethynnwr [brethynnwyr, m.], dilledydd [-ion, m.]
clothing - (n.) archen [f.], archenad [m.]
clothing - (n.pl.) dilledyn [dillad, m.]
clotted dirt - (n.) cagl [-au, m.]
cloud - (n.) cwmwl [cymylau, m.]
cloud - (v.) cymylu [cymyl-]
clouded - (adj.) cymylog
cloudy - (adj.) cymylog
clout - (n.) brat [-iau, m.], carp [-iau, m.], cernod [-iau, f.], cerpyn [carpiau, m.], clewt [-iau, m.], clwt [clytiau, m.], llarp [-iau, m.], pilyn [pilion, -nau, m.]
clout - (v.) clewtian [clewti-], clytio [clyti-]
cloven - (adj.) fforchog
clover - (n.) clofer [m.?], meillionen [meillion, f.]
clovery - (adj.) meillionog
clown - (n.) clown [cloynnau, m.], croesan [-iaid, -aid, -od, m.], lleban [-od, m.]
cloy - (v.) digoni [digon-], syrffedu [syrffed-]
{ You "syrffedu ar" something. }
club - (n.) clopa [-+u, fm.], clwb [clybiau, m.], clwpa [-od, m.], pastwn [pastynau, m.]
club - (v.) clybio [clybi-], coedio [coedi-], pastynu [pastyn-]
{ Coedio has the meanings "beat" or
"escape" only in the N. Wales dialect. }
cluck - (v.) clegar [clegar-], clochdar [clochdar-], clocian [cloci-], clwcian [clwci-], crecian [creci-]
clue - (n.) arwydd (arw+y) [-ion, mf.], pen llinyn
clump - (n.) clamp [-iau, m.], clwmp [-iau, f.?], cyff [-ion, -iau, m.]
clumsiness - (n.) bwn.glerwch [m.]
clumsy - (adj.) abrwysg, afrosgo, afrwydd, anfedrus, anfytynaidd, anghelfydd, anhyfedr, annethau, annillyn, carbwl, carfaglog, clogyrnaidd, lletchwith, llibin, trwsgl [f. trosgl], trwstan
cluster - (n.) bagad [-au, mf.], clwstwr [clystyrau, m.], swp [sypiau, m.]
small cluster - (n.) bagedyn [m.]
cluster - (v.) bagadu [bagad-], casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], pyngad (pyngu) [pyng-], tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr]
clutch - (n.) bachell [-ion, -au, f.], crafanc [crafangau, f.], gafael [-ion, f.]
clutch - (v.) crafangio (crafangu) [crafangi-]
clutches - (n.pl.) hafflau
clutter - (n.) helynt [-ion, f.]
clutter - (v.) dadwrdd [dadyrdd-]
co- - (pfx.) cyd-
{ "Cyd-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
coach - (n.) cerbyd [-au, m.], hyfforddwr [hyfforddwyr, m.]
{ Cerbyd is the kind of coach you ride in. }
{ Hyfforddwr is the coach who heads a team. }
coachman - (n.) cerbydwr [cerbydwyr, m.]
coadjutor - (n.) cynorthwyydd [-ion, m.]
coagulate - (v.) ceulo [ceul-]
coal - (n.) glo [m.], glo%yn [gloynnod, gloynnau, m.]
coalesce - (v.) cyd-doddi [cyd-dodd-], cyfuno [cyfun-]
coalition - (n.) clymblaid [clymbleidiau, f.], cyfuniad [-au, m.], cynghrair [cynghreiriau, mf.]
{ Clymblaid is coalition as a group of people. }
{ Cyfuniad is coalition as a process. }
{ Cynghrair is coalition as a group of people. }
coarse - (adj.) aflednais, bras [bras- &adj], garw [pl. geirwon, geirw]
{ Aflednais is coarse in behavior (behaviour). }
{ Bras is coarse in texture. }
{ Garw is coarse in behavior (behaviour). }
coarse grass - (n.) bragwair [m.]
coarse long hair - (n.) rhawn [m.]
tall coarse grass - (n.pl.) marchwellt
coast - (n.) arfordir [-oedd, m.], glan [-nau, glennydd, f.], goror [-au, m.]
coast - (v.) hwylio gyda'r tir
coat - (n.) cob [-au, mf.], cot (co+t) [cotiau, f.], pais [peisiau, f.]
coat of mail - (n.) llurig [-au, f.]
coating - (n.) caen [-au, f.], golchiad [-au, m.]
coax - (v.) denu [den-], hudo [hud-], perswadio [perswadi-]
cobble - (n.) carreg balmant
cobble - (v.) coblan (coblo) [cobl-], crydda [crydd-]
cobbler - (n.) cobler [-iaid, m.], coblwr [coblwyr, m.], crydd [-ion, m.]
cobblestone - (n.) carreg balmant
cobweb - (n.) gwe pryf cop, gwe'r cor
cock - (n.) ceiliog [-od, m.], cogwrn [cogyrnau, cegyrn, m.], mwdwl [mydylau, m.]
{ Cogwrn is the kind of cock that corn has. }
{ Mwdwl is a cock of hay. }
cock - (v.) cocian (cocio) [coci-], codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], mydylu [mydyl-], picio [pici-]
cock-crow - (n.) plygain [plygeiniau, m.]
cockerel - (n.) ceiliogyn [m.], cyw ceiliog
cockle - (n.) cocsen [cocos, cocs, f.]
cockles - (n.pl.) rhython
cockroach - (n.) chwilen ddu
cock-sure - (adj.) gor.hyderus, gorbendant
cocoa - (n.) coco [m.?]
cod - (n.) penfras [m.]
coddle - (v.) codlo [codl-], llochi [lloch-], panso [pans-]
code - (n.) cyfundrefn [-au, f.], dosbarth [-iadau, -au, m.], rheithlyfr [-au, m.]
codex - (n.) ysgriflyfr [-au, m.]
codicil - (n.) atodiad at ewyllys, o+l-ewyllys [-iau, fm.]
codify - (v.) cyfundrefnu [cyfundrefn-], dosbarthu [dosbarth-]
codpiece - (n.) balog [-au, f.]
coefficient - (n.) cyfernod [-au, m.]
coerce - (v.) gorfodi [gorfod-], gorthrechu [gorthrech-]
{ You "gorfodi i" a person. }
coersion (coercion) - (n.) gorthrech [m.]
coeval - (adj.) cyfoed
coffee - (n.) coffi [m.]
coffer - (n.) cist [-iau, f.], coffr [-au, m.]
coffin - (n.) arch [eirch, f.], ysgri+n [ysgriniau, f.]
cog - (n.) co\g [m.?], dant olwyn gocos
cog - (v.) cogio [cogi-]
cogent - (adj.) argyhoeddiadol, cryf [f. cref; pl. -ion; cryf- &adj], grymus
cogitate - (v.) meddwl [meddyli-; 3.s. & 2.s.imp. meddwl], myfyrio [myfyri-]
cognate - (adj.) cytras, perthynol
cognitive - (adj.) gwybyddol
cognizant - (adj.) hysbys
cogs - (n.pl.) cocos
cogwheel - (n.) olwyn gocos
cohabit - (v.) cyd-drigo [cyd-drig-], cyd-fyw [def.], cytal [cytal-]
cohere - (v.) cydlynu [cydlyn-], cyflynu [cyflyn-]
cohesion - (n.) cydlyniad [m.], cyflyniad [-au, m.]
cohort - (n.) mintai o filwyr
coil - (n.) torch [-au, f.]
coil - (v.) torchi [torch-]
coiled - (adj.) torchog
coin - (adj.) bathol
base coin - (n.) arian drwg
coin - (n.) arian bath, bath [-au, m.]
coin - (v.) bathu [bath-]
coinage - (n.) bathiad [-au, m.]
coincide - (v.) cyd-ddigwydd [cyd-ddigwydd-], cytuno [cytun-]
coincidence - (n.) cyd-ddigwyddiad [-au, m.]
coined - (adj.) bathol
coiner - (n.) bathwr [bathwyr, m.]
coining - (n.) bathiad [-au, m.]
coke - (n.) co+c [m.?], golosg [-ion, m.]
cold - (adj.) anghynnes, anwydog (anwydus), oer [oer- &adj], oerfelog
bad cold - (n.) annwyd trwm
having a cold - (adj.) anwydog (anwydus)
perish with cold - (v.) fferru [fferr- &1, ffer- &2+]
starve with cold - (v.) rhynnu [rhynn- &1, rhyn- &2+], sythu [syth-]
cold - (n.) annwyd [anwydau, -on, m.], oerfel [m.], oerni [m.]
{ Annwyd is the kind of cold you catch if you don't dress warmly. }
{ Oerfel is the kind of cold that is outside when it snows. }
{ Oerni is the kind of cold that is outside when it snows. }
coldish - (adj.) oeraidd
coldness - (n.) oerder [m.], oerfelgarwch [m.], oerni [m.]
colic - (n.) bolgno [m.], bolgnofa [bolgnofeydd, f.], bolwst [mf.]
collaborate - (v.) cydgyfansoddi [cydgyfansodd-], cydlafurio [cydlafuri-]
collapse - (n.) cwymp [-au, m.], ymollyngdod [m.]
collapse - (v.) cydymollwng [cydymollyng-], ymollwng [ymollyng-]
collar - (n.) aerwy [-au, -on, m.], coler [-i, -au, fm.]
cow collar - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
collar - (v.) colero (coleru) [coler-]
collate - (v.) cyfleu [cyfle-], cymharu [cymhar-]
collateral - (adj.) cyfochrol, cyfystlys
colleague - (n.) cyd-swyddog [-ion, m.], cydweithiwr [cydweithwyr, m.]
collect - (n.) colect [m.?]
collect - (v.) casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], cronni [cronn- &1, cron- &2+], crynhoi [crynho- &i], cynnull [cynnull-], hel [heli-]
{ "Crynhoi" is accented on the last syllable, against the usual rule. }
{ Casglu is to make a "casgliad", a collection.
It is essentially equivalent to "hel". You can "ymhel" and
"ymgasglu" more-or-less equally well. There are some unlikely uses
of "casglu", but these are marginal. Some people say "casglu" for
"cronni" (gather into a "cronfa", of course, rather than a
"casgliad") and there is a medical sense of "casglu" (and "cronni")
which is for pus to gather. "Casglu" can also mean "gather" in the
sense of infer, as in "I gather that you're leaving the company." }
{ Cronni is to collect a substance rather than
individuals. There is a sense of a sump, or a reservoir, or of a
fund perhaps. }
{ Hel is essentially equivalent to "casglu".
"Hel casgliad" is to make a collection. Mind you I guess I would
use "ymhel" for to have to do with, though, rather than to gather
together. ("Paid ag ymhel a+ nhw, dydyn nhw ddim yn bobl capel" --
"You don't want anything to do with them, they're good for
nothings".) There are some things that you can "hel" in an aimless
way: "hel meddyliau" is to daydream. }
collection - (n.) casgl [-ion, mf.], casgliad [-au, m.], crynhoad [crynoadau, m.]
collector - (n.) casglwr [casglwyr, m.], casglydd [-ion, m.]
college - (n.) athrofa [-+u, athrofeydd, f.], ban.gor [-au, mf.], clas [m.], coleg [-au, m.]
{ Coleg is the usual word for college. }
collegian - (n.) colegwr [colegwyr, m.]
collegiate - (adj.) athrofaol, colegol
collide - (v.) gwrthdaro [gwrthdar-]
collie - (n.) ci defaid
collier - (n.) glowr [glowyr, m.], llong lo
{ Llong lo is the collier that is a ship. }
colliery - (n.) glofa [glofeydd, f.], gwaith glo, pwll glo
collision - (n.) gwrthdrawiad [-au, m.]
colloquial - (adj.) llafar, ymddiddanol
colon - (n.) colon [-au, m.], gorwahannod [gorwahanodau, m.]
colonel - (n.) cyrnol [m.], milwriad [milwriaid, m.]
colonist - (n.) gwladychwr [gwladychwyr, m.]
colonize - (v.) gwladychu [gwladych-]
colony - (n.) gwladfa [gwladfeydd, f.], gwladychfa [-oedd, f.], trefedigaeth [-au, f.]
color (colour) - (n.) baner [-i, -au, f.], gne [m.], lliw [-iau, m.]
{ Baner is the color (colour) that a color (colour)
guard carries. }
change color (colour) - (v.) amliwio [amliwi-]
color (colour) too highly - (v.) gorliwio [gorliwi-]
of good color (colour) - (adj.) lliwgar
twice the color (colour) of - (adj.) deune
color (colour) - (v.) arlliwio [arlliwi-], cochi [coch-], coluro [colur-], lliwio [lliwi-]
colored (coloured) - (adj.) lliwiog
colorful (colourful) - (adj.) lliwgar
colorless (colourless) - (adj.) afliwiog
colossal - (adj.) anferth, cawraidd
colporteur - (n.) Beibl-gludydd [-ion, m.]
colt - (n.) ebol [-ion, m.]
colter (coulter) - (n.) cwlltwr [cylltyrau, m.]
column - (n.) colofn [-au, f.]
comb - (n.) crib [-au, fm.], dil [-iau, m.]
comb - (v.) cribo [crib-]
combat - (n.) brwydr [-au, f.], cyfranc [cyfrangau, fm.], ornest [-au, f.]
combat - (v.) brwydro [brwydr-], gwrthladd [gwrthladd-]
combatant - (n.) brwydrwr [brwydrwyr, m.], ymladdwr [ymladdwyr, m.]
combination - (n.) cyfuniad [-au, m.]
combine - (v.) cyfuno [cyfun-]
combustible - (adj.) hylosg
combustion - (n.) llosgiad [-au, m.]
come - (v.) dod (dyfod; dw+ad) [irreg.]
{ "Dod" is used in S. Wales and "dw+ad" in N. Wales. The literary
version is "dyfod". }
come for a walk - (v.) dod am dro
comedian - (n.) digrifwr [digrifwyr, m.]
comedy - (n.) comedi [-%au, fm.]
comeliness - (n.) mireinder [m.]
comely - (adj.) gla+n [gleni- &adj], golygus, gosgeiddig, hawddgar, mirain, prydweddol, teg [tec- &adj], telaid
comer - (n.) dyfodiad [dyfodiaid, m.]
comet - (n.) comed [-au, f.], seren gynffon
comfort - (n.) cysur [-on, m.], diddanwch [m.]
comfort - (v.) cysuro [cysur-], diddanu [diddan-]
comfortable - (adj.) comfforddus, cyfforddus (cyffyrddus), cysurus, hwylus
comforter - (n.) cysurwr [cysurwyr, m.], diddanwr [diddanwyr, m.], diddanydd [-ion, m.]
comfortless - (adj.) anniddan, anniddos
comic - (adj.) digrif (digrifol), ysmala
coming - (adj.) dyfodol
coming - (n.) dyfodiad [-au, m.]
comma - (n.) coma [m.], rhagwahannod [-au, -ion, mf.]
command - (n.) gorchymyn [gorchmynion, m.], llywodraeth [-au, f.], siars [f.]
{ Gorchymyn is the kind of command you give. }
{ Llywodraeth is the kind of command you take orders from. }
command - (v.) erchi [arch-; 3.s. eirch], gorchymyn [gorchmynn- &1, gorchmyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorchymyn]
{ You "erchi i" a person. }
{ You "gorchymyn i" a person. }
commandeer - (v.) atafael (atafaelu) [atafael-], meddiannu [meddiann- &1, meddian- &2+]
commandment - (n.) gorchymyn [gorchmynion, m.]
commemorate - (v.) coffa/u [coff- &a/u], dathlu [dathl-]
commence - (v.) dechrau [dechreu-; 3.s. & 2.s.imp. dechrau]
commend - (v.) canmol [canmol-], cymeradwyo [cymeradwy-]
commendable - (adj.) clodwiw
commendation - (n.) canmoliaeth [-au, f.]
commendatory - (adj.) cymeradwyol
commensurate - (adj.) cymesur, cymesurol
comment - (n.) sylw [-adau, m.]
comment - (v.) esbonio [esboni-], sylwi [sylw-]
commentary - (n.) esboniad [-au, m.]
commentator - (n.) esboniwr [esbonwyr, m.]
commerce - (n.) masnach [-au, f.]
have commerce with - (v.) ymgyfathrachu [ymgyfathrach-]
commercial - (adj.) masnachol
commination - (n.) bygythiad [-au, m.], cominasiwn [m.]
commingle - (v.) cydgymysgu [cydgymysg-], cymysgu [cymysg-]
commiserate - (v.) cyd-dosturio [cyd-dosturi-], cydofidio [cydofidi-], gresynu [gresyn-]
{ You "cyd-dosturio a+" a person. }
{ You "cydofidio a+" a person. }
commission - (n.) comisiwn [m.], dirprwyaeth [-au, f.]
commissioner - (n.) comisiynydd [-ion, m.], dirprwywr [dirprwywyr, m.]
commit - (v.) cyflawni [cyflawn-], cyflwyno [cyflwyn-], cymynnu [cymynn- &1, cymyn- &2+], traddodi [traddod-]
commit adultery - (v.) godinebu [godineb-]
commit fornication - (v.) puteinio [puteini-]
committal - (n.) cymyndod [m.]
committee - (n.) pwyllgor [-au, m.]
committee-man - (n.) pwyllgorwr [pwyllgorwyr, m.]
commodious - (adj.) cyfleus, eang [ehang- &adj], helaeth
commodity - (n.) nwydd [-au, m.], nwydd masnachol
common - (adj.) cyd, cyffredin, sathredig
common people - (n.) gwre+ng [coll. & m.]
common sense - (n.) synnwyr cyffredin
common - (n.) comin [m.], cytir [-oedd, m.], tir cyffredin
commonness - (n.) cyffredinwch [m.]
commons - (n.pl.) cyffredin
commonwealth - (n.) cymanwlad [f.]
commot - (n.) cwmwd [cymydau, m.]
commotion - (n.) cyffro [-adau, -au, m.], cynnwrf [m.], mwstwr [mwstwyr, m.], terfysg [-oedd, m.], trybestod [m.]
make commotion - (v.) tyrfo (tyrfu) [tyrf-]
communal - (adj.) cymunol
commune - (n.) ymddiddan [-ion, m.]
commune - (v.) cymuno [cymun-]
communicable - (adj.) cyfranogol
communicant - (n.) cymunwr [cymunwyr, m.]
communicate - (v.) cyfrannu [cyfrann- &1, cyfran- &2+], cymuno [cymun-]
communion - (n.) cymdeithas [-au, f.], cymun (cymundeb) [m.]
communism - (n.) comiwnyddiaeth [f.]
communist - (adj.) comiwnyddol
communist - (n.) comiwnydd [-ion, m.]
community - (n.) cymdeithas [-au, f.], cymuned [-au, f.]
monastic community - (n.) clas [m.]
commute - (v.) cyfnewid [cyfnewidi-], newid [newidi-; 2.s.imp. newid]
{ Cyfnewid is commute in the sense of exchange. }
{ Newid is commute in the sense of exchange. }
compact - (adj.) cryno
compact disk - (n.) crynoddisg [-iau, f.]
compact - (n.) cyfamod [-au, m.], cytundeb [-au, m.]
compact - (v.) crynhoi [crynho- &i]
{ "Crynhoi" is accented on the last syllable, against the usual rule. }
companion - (n.) cilydd [-ion, m.], cydymaith [cymdeithion, m.]
companionship - (n.) cwmni%aeth [f.]
company - (n.) cwmni [cwmni%au, cwmni%oedd, m.], cwmpeini (cwmpni) [m.], cymdeithas [-au, f.], cyweithas [m.]
comparative - (adj.) cymharol
compare - (v.) cyferbynnu [cyferbynn- &1, cyferbyn- &2+], cyffelybu [cyffelyb-], cymharu [cymhar-], cystadlu [cystadl-]
comparison - (n.) cymhariaeth [cymariaethau, f.]
compartment - (n.) adran [-nau, f.], rhan [-nau, f.]
compass - (n.) compod [-au, m.], cwmpas [-oedd, -au, m.], cwmpawd [cwmpodau, m.], cylchedd [-au, m.]
compass - (v.) amgylchu [amgylch-]
compassion - (n.) tosturi [-aethau, m.], trugaredd [-au, fm.]
compassionate - (adj.) tosturiol, trugarog
compassionate - (v.) tosturio [tosturi-]
{ You "tosturio wrth" a person. }
compatibility - (n.) cytunedd [m.]
compatible - (adj.) cydweddol, cyson
compatriot - (n.) cydwladwr (cyd-wladwr) [cydwladwyr, m.]
compeer - (adj.) cydradd, cyfurdd
compel - (v.) cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], gorfodi [gorfod-]
{ You "gorfodi i" a person. }
compendium - (n.) crynodeb [-au, m.], talfyriad [-au, m.]
compensate - (v.) ad-dalu [ad-dal-; 3.s. & 2.s.imp. ad-da+l], digolledu [digolled-], talu iawn
compensation - (n.) ad-daledigaeth [-au, fm.], ad-daliad [-au, m.], iawn [m.], iawndal [m.]
compete - (v.) cydymgeisio [cydymgeisi-], cystadlu [cystadl-]
competent - (adj.) cymwys
competition - (n.) cydymgais [cydymgeisiau, m.], cystadleuaeth [-au, f.]
{ Cydymgais is competition in the abstract. }
competitive - (adj.) cydymgeisiol, cystadleuol
competitor - (n.) cystadleuwr [cystadleuwyr, m.], cystadleuydd [-ion, m.]
compile - (v.) casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], cyfansoddi [cyfansodd-], cynnull [cynnull-]
complacent - (adj.) digonol, hunan-foddhaus
complain - (v.) achwyn [achwyn-], cwynfan (cwynfanu) [cwynfan-], cwyno (cwynfan; cwynofain) [cwyn-], grwgnach [grygn-]
complainant - (n.) achwynwr [achwynwyr, m.], achwynyddes [-au, f.]
complainer - (n.) achwynwr [achwynwyr, m.]
complaining - (adj.) achwyn.gar
complaint - (n.) achwyn [-ion, m.], achwyniad [-au, m.], anhwylder (anhwyldeb) [-au, m.], cwyn [-ion, -au, mf.]
{ Anhwylder (anhwyldeb) is specifically a complaint about
health. }
complaisant - (adj.) hynaws, moesgar
complement - (n.) cyflawnder [m.], cyflenwad [-au, m.]
complement - (v.) cyflawni [cyflawn-]
complete - (adj.) crwn [f. cron; pl. crynion], cyflawn, cyman, llwyr
complete - (v.) cwblhau [cwbl- &hau], cyfannu [cyfann- &1, cyfan- &2+], cyflawni [cyflawn-], gorffen [gorffenn- &1, gorffen- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorffen]
completely - (adv.) o'r bron
completeness - (n.) llwyredd [m.]
complex - (adj.) cymhleth, dyrys
complex - (n.) atalnwyd [-au, f.]
{ Atalnwyd is a "complex" in the psychological sense. }
complexion - (n.) gwawr [f.], gwedd [-au, -iau, f.], pryd [m.]
complexity - (n.) cymhlethdod [m.]
complicate - (v.) cymhlethu [cymhleth-], drysu [drys-]
complicated - (adj.) cymhleth
complicity - (n.) cyfranogaeth [f.], cyfranogaeth mewn drwg
compliment - (n.) canmoliaeth [-au, f.], cyfarchiad [-au, m.]
{ Canmoliaeth is a compliment that praises someone. }
{ Cyfarchiad is a compliment that is a greeting. }
complimentary - (adj.) canmoliaethus
comply - (v.) cydsynio [cydsyni-], ufuddhau [ufudd- &hau]
comport - (v.) ymarweddu [ymarwedd-], ymddwyn [ymddyg-]
compose - (v.) cyfansoddi [cyfansodd-], cysodi [cysod-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
{ Cyfansoddi is compose when you're writing something. }
{ Cysodi is compose in the sense of laying out type. }
{ Tawelu is compose when you become or make quiet. }
compose englynion - (v.) englyna (englynu) [englyn-]
compose poetry - (v.) barddoni [barddon-], prydyddu [prydydd-]
composed - (adj.) hunan-feddiannol
composer - (n.) cyfansoddwr [cyfansoddwyr, m.]
composer of ballads - (n.) baledwr [baledwyr, m.]
composer of englynion - (n.) englynwr [englynwyr, m.]
composer of interludes - (n.) anterliwtiwr [anterliwtwyr, m.]
composite - (adj.) cyfansawdd
composition - (n.) cyfansoddiad [-au, m.], cymysg [m.]
{ Cyfansoddiad is the kind of composition a person
produces. }
{ Cymysg is the kind of composition that tells what
something is made of. }
compositor - (n.) cysodwr [cysodwyr, m.], cysodydd [-ion, m.]
compost - (n.) compost [m.?], gwrtaith [m.]
composure - (n.) hunan-feddiant [m.], tawelwch [m.]
compound - (adj.) cyfansawdd
compound interest - (n.) adlog [-au, m.]
compound word - (n.) cyfansoddair [cyfansoddeiriau, m.]
compound - (n.) cyfansawdd [cyfansoddion, m.], cymysg [m.]
{ Cymysg is a chemical compound. }
compound - (v.) cymysgu [cymysg-]
comprehend - (v.) amgyffred [amgyffred-], cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+], dirnad [dirnad-]
{ Amgyffred is comprehend when you contain something. }
{ Cynnwys is comprehend when you contain something. }
{ Dirnad is comprehend when you understand something. }
comprehension - (n.) amgyffred [-ion, m.], amgyffrediad [m.], dirnadaeth [f.]
{ Amgyffred is comprehension in the sense of containment. }
{ Dirnadaeth is comprehension in the sense of
understanding. }
comprehensive - (adj.) cynhwysfawr
compress - (v.) crynhoi [crynho- &i], cywasgu [cywasg-], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg]
{ "Crynhoi" is accented on the last syllable, against the usual rule. }
compression - (n.) cywasgedd [m.]
comprise - (v.) amgyffred [amgyffred-], cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+]
compromise - (n.) cyfaddawd [-au, cyfaddodau, m.], cymrodedd [m.], cytundeb [-au, m.]
compromise - (v.) cymrodeddu [cymrodedd-], peryglu [perygl-]
{ Cymrodeddu is compromise when you find common ground. }
{ Peryglu is compromise when you endanger yourself. }
compulsion - (n.) gorfodaeth [f.]
compulsory - (adj.) gorfodol
compunction - (n.) dwysbigiad cydwybod, gofid [-iau, -ion, m.]
computational - (adj.) cyfrifiadureg
compute - (v.) cyfrif [cyfrif-]
computer - (adj.) cyfrifiadurol
computer literacy - (n.) llythrennedd cyfrifiadurol
palm-top computer - (n.) pocediadur [-on, m.]
related to computers - (adj.) cyfrifiadurol
computer - (n.) cyfrifiadur [-on, m.]
computing - (adj.) cyfrifiadeg
comrade - (n.) cydymaith [cymdeithion, m.], cymrawd [cymrodyr, m.]
concave - (adj.) cafnog (cafniog), cau
conceal - (v.) celu [cel-], coluro [colur-], cuddio [cuddi-], dirgelu [dirgel-], golo [gol-]
conceal a part - (v.) darn.guddio [darn.guddi-]
conceal from - (v.) celu rhag
concealed - (adj.) ce+l, cudd, cuddiedig
concealment - (n.) argel [-ion, mf.], ce+l [m.], celc [mf.]
concede - (v.) addef [addef-], caniata/u [caniat- &a/u]
conceit - (n.) cyse+t [m.?], hunan-dyb [m.], hunanoldeb [m.], mympwy [-on, m.], tyb [-iau, mf.]
conceited - (adj.) hunanol
conceive - (v.) beichiogi [beichiog-], dirnad [dirnad-], synied (synio) [syni-], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb], ymddw+yn [ymddyg-]
{ Beichiogi is conceive when it refers to a baby. }
{ Dirnad is conceive when it refers to an idea. }
{ Synied (synio) is conceive when it refers to an idea. }
{ Tybio (tybied) is conceive when it refers to an idea. }
{ Ymddw+yn is conceive or bear when it refers to a baby. }
{ You "beichiogi ar" someone. }
concentrate - (v.) canolbwyntio [canolbwynti-], crynhoi [crynho- &i]
{ "Crynhoi" is accented on the last syllable, against the usual rule. }
conception - (n.) beichiogiad [m.], meddylrith [-iau, m.], syniad [-au, m.]
{ Beichiogiad is conception of a baby. }
{ Meddylrith is an abstract conception. }
{ Syniad is an abstract conception. }
concern - (n.) busnes [-au, -ion, mf.], diddordeb [-au, m.], gofal [-on, m.], pryder [-on, m.]
{ Busnes is a business concern. }
{ Diddordeb is a business concern. }
{ Gofal is a concern you feel. }
{ Pryder is a concern you feel. }
concern - (v.) bod a wnelo a+, perthyn [perthyn-]
concerning - (prep.) parthed, ynghylch
concert - (n.) cyngerdd [cyngherddau, cyngherddi, mf.]
in concert - (adv.) ar y cyd
concert - (v.) cyd-drefnu [cyd-drefn-]
concession - (n.) caniata+d [m.], goddefiad [-au, m.]
conciliate - (v.) cymodi [cymod-], heddychu [heddych-]
concise - (adj.) byr [f. ber; pl. -ion; byrr- &adj], cryno, cynhwysfawr
conclave - (n.) cyfarfod dirgel
conclude - (v.) barnu [barn-; 3.s. barn, beirn*; 2.s.imp. barn], casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], dibennu [dibenn- &1, diben- &2+], diweddu [diwedd-], gorffen [gorffenn- &1, gorffen- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorffen]
{ Barnu is conclude meaning to arrive at a conclusion. }
{ Casglu is conclude meaning to arrive at a conclusion. }
{ Dibennu is conclude meaning come to an end. }
{ Diweddu is conclude meaning come to an end. }
{ Gorffen is conclude meaning come to an end. }
conclusion - (n.) casgliad [-au, m.], clo [-eau, -eon, m.], diwedd [-au, m.], diweddglo [-eon, m.]
{ Casgliad is the kind of conclusion that you draw;
it is the same word as a collection or gathering. }
{ Clo is a lock, so something that completes and
closes, the close of a letter, the close of a speech, the bit at the
end that sums it up and ties up loose ends, the signing off. }
{ Diwedd is a final end; the end of you life is your
death, the end of a meal is when you get up from a table. The
"diwedd" of a speech is where the "clo" ought to be. Every speech
has a "diwedd", not every speech has a "clo". }
{ Diweddglo, the "clo" (lock) at the "diwedd" (end), that
which completes and closes something. }
conclusive - (adj.) terfynol
concoct - (v.) dyfeisio [dyfeisi-], llunio [lluni-]
concoction - (n.) cymysgedd [mf.]
concomitant - (adj.) cyfredol
concord - (n.) cydfod [-au, m.], cytgord [m.]
concordance - (n.) mynegair [mynegeiriau, m.]
concourse - (n.) torf [-eydd, -oedd, f.], tyrfa [-oedd, f.]
concrete - (adj.) concrit, diriaethol
concubine - (n.) cyffoden [-nod, f.], gordderch [-adon, m.]
concupiscence - (n.) chwant [-au, m.], trachwant [-au, m.]
concur - (v.) cyd-fynd (cyd-fyned) [cyd-- &mynd], cydredeg [cydred-], cytuno [cytun-]
concussion - (n.) cyd-drawiad [-au, m.], ysgytiad [-au, m.]
condemn - (v.) collfarnu [collfarn-], condemnio [condemni-]
condemnation - (n.) collfarn [-au, f.], condemniad [-au, m.], damnedigaeth [f.]
condemnatory - (adj.) barnol
condense - (v.) crynhoi [crynho- &i], tewychu [tewych-]
{ "Crynhoi" is accented on the last syllable, against the usual rule. }
{ Crynhoi is condense when you compact something. }
{ Tewychu is condense when you form condensation. }
condescend - (v.) ymostwng [ymostyng-]
condescension - (n.) iselfrydedd [m.]
condign - (adj.) dyledus, haeddiannol, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj]
condiment - (n.) cyffaith [cyffeithiau, m.]
condition - (n.) amod [-au, mf.], ansawdd [ansoddau, mf.], cyflwr [cyflyrau, m.], teler [-au, m.]
{ Amod is a condition in the sense of a stipulation. }
{ Ansawdd is the condition that characterizes the state
of something. }
{ Cyflwr is the condition that characterizes the state
of something. }
{ Teler is a condition in the sense of a stipulation. }
condition - (v.) cyflyru [cyflyr-]
conditional - (adj.) amodol
condole - (v.) cydofidio [cydofidi-], cydymdeimlo [cydymdeiml-]
{ You "cydofidio a+" a person. }
condone - (v.) maddau [maddeu-], pasio heibio i
{ You cannot use a person as the direct object of "maddau"; a person is
always an indirect object and is introduced with "i". Thus, you would
"maddau pechod" (forgive a sin), but say "maddewch i mi" (forgive me). }
conduce - (v.) arwain [arweini-; 3.s. & 2.s.imp. arwain], tueddu [tuedd-]
conduct - (n.) buchedd [-au, f.], ymarweddiad [-au, m.], ymddygiad [-au, m.]
conduct oneself - (v.) ymarweddu [ymarwedd-]
safe conduct - (n.) cwndid [m.]
conduct - (v.) arwain [arweini-; 3.s. & 2.s.imp. arwain], dwyn ymlaen, hebrwng [hebryng-]
conductor - (n.) arweinydd [-ion, m.], hebryngydd [-ion, m.]
conduit - (n.) cwndid [-au, m.], pibell ddw+r
cone - (n.) co+n [m.?], cogwrn [cogyrnau, cegyrn, m.], cornet (corned) [-i, m.], pigwrn [pigyrnau, m.]
confabulate - (v.) ymddiddan [ymddiddan- ?], ymgomio [ymgomi-]
confabulation - (n.) anwiredd [-au, m.]
confection - (n.) cyffaith [cyffeithiau, m.]
confederate - (n.) cynghreiriad [cynghreiriaid, m.], cynghreiriwr [cynghreirwyr, m.]
confederate - (v.) cydfwriadu [cydfwriad-], cynghreirio [cynghreiri-]
confer - (v.) rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho, dyro; 3.s.pres. subj. rhotho], ymgynghori [ymgynghor-]
{ Rhoi (rhoddi) is confer in the sense of bestow. }
{ Ymgynghori is confer in the sense of consult. }
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
confer degree - (v.) urddo [urdd-]
confer rank - (v.) urddo [urdd-]
conference - (n.) cynhadledd [cynadleddau, f.]
meet in conference - (v.) cynadledda [cynadledd-]
conferring blessing - (adj.) bendithiol
confess - (v.) addef [addef-], cyfaddef [cyfaddef-; 3.s. & 2.s.imp. cyfaddef], cyffesu [cyffes-]
confessed - (adj.) addefedig
confession - (n.) addefiad [-au, m.], cyfaddefiad [-au, m.], cyffes [-ion, f.], cyffesiad [-au, m.]
auricular confession - (n.) clustgyffes [f.]
confessional - (n.) cyffesgell [-oedd, f.]
confessor - (n.) cyffeswr [cyffeswyr, m.], cyffesydd [-ion, m.]
confide - (v.) hyderu [hyder-], ymddiried [ymddiried-; 3.s. & 2.s.imp. ymddiried]
confidence - (n.) hyder [m.], ymddiried [m.], ymddiriedolaeth [f.]
confident - (adj.) hyderus
confidential - (adj.) cyfrinachol
confine - (n.) cyffin [-iau, -ydd, fm.], goror [-au, m.]
confine - (v.) adarwain [adarwein-; 3.s. & 2.s.imp. adarwain], caethiwo [caethiw-], carcharu [carchar-], cyfyngu [cyfyng-]
confined - (adj.) caeth [pl. -ion], caethiwus, cyfyng
confining - (adj.) caethiwus
confirm - (v.) ategu [ateg-], cadarnhau [cadarn- &hau], conffirmio [conffirmi-], cyfnerthu [cyfnerth-], sicr.hau [sicr.- &hau]
{ "Sicr.hau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
confirmation - (n.) ategiad [m.], conffirmasiwn [m.]
confirming - (adj.) ategol
confiscate - (v.) atafael (atafaelu) [atafael-], atafaelu [atafael-]
confiscation - (n.) atafaeliad [m.]
conflagration - (n.) goddaith [goddeithiau, f.], tanllwyth [-i, m.]
conflict - (n.) cyfrysedd [-au, mf.], gwrthdrawiad [-au, m.], ymladdfa [ymladdfeydd, f.]
{ Cyfrysedd is conflict in the sense of a fight. }
{ Gwrthdrawiad is conflict in an abstract sense. }
{ Ymladdfa is conflict in the sense of a fight. }
conflict - (v.) anghytuno [anghytun-], gwrthdaro [gwrthdar-]
confluence - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.], cymer [-au, m.]
conform - (v.) cydffurfio [cydffurfi-], cydymffurfio [cydymffurfi-]
conforming - (adj.) cydffurfiol
conformity - (n.) cydymffurfiad [-au, m.]
confound - (v.) cymysgu [cymysg-], drysu [drys-], gwaradwyddo [gwaradwydd-]
confront - (v.) wynebu (gwynebu) [wyneb-]
confuse - (v.) cymysgu [cymysg-], drysu [drys-]
confused - (adj.) cymysglyd, ffwndrus, pendraphen, rhwystrus
be confused - (v.) drysu [drys-]
become confused - (v.) ffwndro [ffyndr-]
confusing - (adj.) dryslyd
confusion - (n.) anhrefn [mf.], astrusi [m.], dryswch [m.], ffwndwr [m.], llanastr (llanast) [-au?, m.]
confute - (v.) dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-], gwrthbrofi [gwrthbrof-]
congeal - (v.) ceulo [ceul-], fferru [fferr- &1, ffer- &2+], rhewi [rhew-], tewychu [tewych-]
congenial - (adj.) cydnaws, hynaws
congenital - (adj.) cynhwynol, genedigol
congeries - (n.) crug [-iau, m.], cruglwyth [-i, -au, m.], crugyn [crugiau, -nau, m.]
congest - (v.) cronni [cronn- &1, cron- &2+], gorlanw [gorlan-]
conglomerate - (v.) dirwyn [dirwyn-], pentyrru [pentyrr- &1, pentyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. pentwr]
congratulate - (v.) llon.gyfarch [llon.gyfarch-]
congratulation - (n.) llon.gyfarchiad [-au, llon.gyfarchion, m.]
congregate - (v.) ymgynnull [ymgynnull-]
congregation - (n.) cynulleidfa [-oedd, f.]
congregational - (adj.) cynulleidfaol
congress - (n.) cymanfa [-oedd, f.], cyngres [-au, -i, f.]
conjecture - (n.) dychymyg [dychmygion, m.], dyfaliad [-au, m.], tyb [-iau, mf.]
conjecture - (v.) dyfalu [dyfal-]
conjugal - (adj.) cydweddog, priodasol
conjugate - (v.) cydieuo [cydieu-], rhedeg [rhed-; 3.s. & 2.s.imp. rhed], treiglo berf
conjunction - (n.) cysylltair [cysyllteiriau, m.], cysylltiad [cysylltiaid, m.]
conjure - (v.) aswyno [aswyn-], consurio [consuri-], tynghedu [tynghed-]
conjurer - (n.) consuriwr [consurwyr, m.]
conjuring - (n.) consuriaeth [f.]
connect - (v.) cydio [cydi-], cysylltu [cysyllt-]
connect to - (v.) cysylltu a+
connected - (adj.) cysylltiedig, cysylltiol
connecting - (adj.) cysylltiol
connection (connexion) - (n.) cyfundeb [-au, m.], cyswllt [cysylltiadau, cysylltau, m.], cysylltiad [-au, m.]
in connection (connexion) - (adv.) yngly+n
in connection (connexion) with - (prep.) yngly+n a+
connectional (connexional) - (adj.) cyfundebol
connectivity - (n.) cysylltedd [m.]
connive - (v.) cau llygaid rhag, goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef]
connotation - (n.) cynodiad [-au, m.]
connote - (v.) arwyddo [arwydd-], dynodi [dynod-]
connubial - (adj.) cydweddog, priodasol
conquer - (v.) concro [concr-], gorchfygu [gorchfyg-], goresgyn [goresgyn-], trechu [trech-]
conqueror - (n.) concwerwr [concwerwyr, m.], gorchfygwr [gorchfygwyr, m.], goresgynnwr [goresgynnwyr, m.], goresgynnydd [-ion, m.]
conquest - (n.) buddugoliaeth [-au, f.], concwest [-au, f.], goresgyniad [-au, m.]
consanguinity - (n.) gwaedoliaeth [f.]
conscience - (n.) cydwybod [-au, f.]
conscientious - (adj.) cydwybodol
conscious - (adj.) ymwybodol
be conscious of - (v.) ymdeimlo [ymdeiml-]
consciousness - (n.) ymwybyddiaeth [f.]
conscription - (n.) gorfodaeth filwrol
consecrate - (v.) cysegru [cysegr-]
consecrated - (adj.) cysegredig [cysegredic- &adj]
consecration - (n.) cysegriad [-au, m.]
consecutive - (adj.) olynol
consent - (n.) bodd [m.], caniata+d [m.], cydsyniad [-au, m.], cytundeb [-au, m.]
consent to - (v.) cydsynio a+, cytuno a+
consent - (v.) cydsynio [cydsyni-], cytuno [cytun-]
consequence - (n.) canlyniad [-au, m.], pwys [-au, -i, m.]
{ Canlyniad is consequence in the sense of result. }
{ Pwys is consequence in the sense of importance. }
consequent - (adj.) canlynol, dilynol
conservancy - (n.) ceidwadaeth [f.]
conservatism - (n.) ceidwadaeth [f.]
Conservative - (n.) Ceidwadwr [Ceidwadwyr, m.]
conservative - (adj.) ceidwadol, tori%aidd
conservatory - (n.) ty+ gwydr
conserve - (v.) amddiffyn [amddiffynn- &1, amddiffyn- &2+; 3.s. amddiffyn], cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], diogelu [diogel-]
consider - (v.) cysidro [cysidr-], pwyllo [pwyll-], ystyried [ystyri-]
considerable - (adj.) cryn
considerate - (adj.) tosturiol, ystyriol
consideration - (n.) atchwyl [-iau, m.], ystyriaeth [-au, f.]
consign - (v.) traddodi [traddod-], trosglwyddo [trosglwydd-]
consist - (v.) bod [irreg.], cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+]
consistency - (n.) cysondeb [m.]
consistent - (adj.) cyson
consistory - (n.) llys eglwysig
consociate - (n.) cymrodor [-ion, m.]
consolation - (n.) cysur [-on, m.], diddanwch [m.], dyhuddiant [m.]
console - (v.) cysuro [cysur-], diddanu [diddan-], dyhuddo [dyhudd-]
consolidate - (v.) caledu [caled-], cyfnerthu [cyfnerth-], cyfuno [cyfun-]
consonant - (adj.) cysain, cyson
consonant - (n.) cytsain [cytseiniaid, f.]
consonantal - (adj.) cytseiniol
consort - (n.) cydwedd [-iaid, -ion, -au, mf.], cymar [cymheiriaid, m.]
consort - (v.) cyfeillachu [cyfeillach-], cymdeithasu [cymdeithas-]
conspicuous - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], bannog
conspiracy - (n.) brad [-au, m.], bradwriaeth [f.], cynllwyn [-ion, m.]
conspirator - (n.) cynllwynwr [cynllwynwyr, m.]
conspire - (v.) bradfwriadu [bradfwriad-], cynllwyn [cynllwyn-]
constable - (n.) cwnstabl [-iaid, m.], heddgeidwad [heddgeidwaid, m.]
constant - (adj.) cyson, dianwadal, gwastad
Constantine - (prop.n.) Cystennin
Constantinople - (prop.n.) Caergystennin
constellation - (n.) cysawd [cysodau, m.], cytser [-au, m.]
consternation - (n.) braw [-iau, m.], dychryn [-iadau, m.]
constipate - (v.) rhwymo [rhwym-]
constipated - (adj.) bolrwym
constipation - (n.) rhwymedd [m.]
constituency - (n.) cynrychiolaeth [f.], etholaeth [-au, f.]
constituent - (adj.) cyfansoddol
constituent - (n.) defnydd [-iau, m.], etholwr [etholwyr, m.]
{ Defnydd is the constituent that constitutes something. }
{ Etholwr is the constituent that elects someone. }
constitute - (v.) cyfansoddi [cyfansodd-]
constitution - (n.) cyfansoddiad [-au, m.], ffurflywodraeth [f.]
constitutional - (adj.) cyfansoddiadol
constrain - (v.) cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], gorfodi [gorfod-]
{ You "gorfodi i" a person. }
constrict - (v.) gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg], tynhau [tyn- &hau]
construct - (v.) adeiladu (adeiliadu) [adeilad-, adeiliad-], ffurfio [ffurfi-], llunio [lluni-], saerni%o [saerni%-]
construct sentences - (v.) brawddegu [brawddeg-]
construction - (n.) adeiladaeth [-au, f.], cystrawen [-nau, f.], saerni%aeth [f.]
constructive - (adj.) adeiladol (adeiliadol)
construe - (v.) cyfieithu [cyfieith-], dehongli [dehongl-]
consul - (n.) consul [m.?], rhaglaw [-iaid, rhaglofiaid, m.], ynad [-on, m.]
consult - (v.) ymgynghori [ymgynghor-]
consultation - (n.) ymgynghoriad [-au, m.]
consultee - (n.) ymgyngoredig [-ion, m.]
consume - (v.) difa [dif-], nychu [nych-], treulio [treuli-], ysu [ys-]
consuming - (adj.) difaol, ysol
consummate - (adj.) cyflawn, perffaith
consummate - (v.) cyflawni [cyflawn-], perffeithio [perffeithi-]
consumption - (n.) darfodedigaeth [m.], traul [treuliau, f.]
{ Darfodedigaeth is the consumption treated with medicine. }
{ Traul is the kind of consumption that can be
conspicuous. }
contact - (n.) cyffyrddiad [-au, m.]
contagion - (n.) haint [heintiau, mf.]
contagious - (adj.) heintus
contain - (v.) amgyffred [amgyffred-], cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+], dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal]
contaminate - (v.) halogi [halog-], heintio [heinti-], llygru [llygr-]
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
contemplate - (v.) bwriadu [bwriad-], myfyrio [myfyri-], ystyried [ystyri-]
{ Bwriadu is contemplate in the sense of intend. }
{ Myfyrio is contemplate in the sense of meditate. }
{ Ystyried is contemplate in the sense of consider. }
contemplative - (adj.) myfyrgar
contemporary - (adj.) cyfoed, cyfoes, cyfoesol
{ Cyfoed means "of the same age" -- children in the
same class are "cyfoed". }
{ Cyfoes means "from the same period", or sometimes "the same
period as us", i.e., "modern". }
be contemporary - (v.) cyfoesi [cyfoes-]
contemporary - (n.) cyfoed [-ion, m.], cyfoeswr [cyfoeswyr, m.]
contempt - (n.) dibristod [m.], dirmyg [m.], diystyrwch [m.]
contemptible - (adj.) dirmygus, diystyr
contemptuous - (adj.) atethol, dibris, dirmygus, diystyr, diystyrllyd, tremygus
contend - (v.) amwyn [amwyn-], cynhennu [cynhenn- &1, cynnen- &2+], taeru [taer-], ymddadlau [ymddadleu-], ymrafael [ymrafael-], ymryson [ymryson-]
contend with - (v.) ymryson a+
content - (adj.) bodlon (boddlon)
be content - (v.) bodloni [bodlon-]
content to - (adj.) bodlon o
content - (n.) cyd-destun [m.]
content - (v.) bodloni [bodlon-]
contented - (adj.) diddig
contention - (n.) anheddwch [m.], cynfyl [m.], cynnen [cynhennau, f.], ymrafael [-ion, m.], ymryson [-au, m.]
bone of contention - (n.) asgwrn y gynnen
contentious - (adj.) anghysonair, cynhennus, ymrafaelgar, ymryson.gar
contentment - (n.) bodlonrwydd (boddlonrwydd) [m.], diddigrwydd [m.]
contents - (n.) cynhwysiad [m.], cynnwys [cynhwysion, m.], cynnwys [m.]
contest - (n.) cyfergyr [f.], cystadleuaeth [-au, f.], ornest [-au, f.], ymrysonfa [ymrysonfeydd, f.]
contest - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], ymladd [ymladd-], ymryson [ymryson-]
context - (n.) cyd-destun [m.]
contiguous - (adj.) cyfagos, cyffiniol
continent - (adj.) cymedrol, diwair
continent - (n.) cyfandir [-oedd, m.]
continental - (adj.) cyfandirol
contingency - (n.) damwain [damweiniau, f.], digwyddiad [-au, m.]
contingent - (adj.) damweiniol
contingent - (n.) mintai [minteioedd, f.]
continual - (adj.) gwastad, gwastadol, par.haus
continuance - (n.) par.had [m.]
continuation - (n.) par.had [m.]
continue - (v.) aros [ar.hos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], par.hau (para) [par- &hau; 3.s. pery, par.ha, para; 2.s.imp. para]
{ Dal (dala) has much the same meaning as "parhau":
"Parhau i wneud" and "dal i wneud" (to continue to do) have
identical meanings. On the other hand, you would not use "para" for
"yn dal yma" (= "yn dal i fod yma") (is still here). }
{ Par.hau (para) is used by itself to mean "continue
(in a right state)", "extend in time" that "dal" is not used, for
example, "faint mae'r ddrama'n para?" (how long does the drama
last) or "mae'r sgidiau yma'n para'n dda" (these shoes are lasting
well).
(endure) Par.hau (para) is endure both in the sense of to last and
in the sense of to persevere. }
continuous - (adj.) di-dor (didor), di-fwlch (difwlch), par.haol
contort - (v.) dirdynnu [dirdynn- &1, dirdyn- &2+], nydd-droi [nydd-dro- &i]
contour - (n.) amlinell [-au, f.], tro [-eau, -eon, m.]
contra- - (pfx.) croes-, gwrth-
{ "Croes" causes a soft mutation to the affixed stem. }
{ "Gwrth" causes a soft mutation to the affixed stem. }
contraband - (adj.) gwaharddedig
contract - (n.) cyfamod [-au, m.], cytundeb [-au, m.]
contract - (v.) byr.hau [byr.- &hau], cyfamodi [cyfamod-], cytuno [cytun-]
{ Byr.hau means contract in the sense of shorten. }
{ Cyfamodi is to contract in the sense of to make an
agreement. }
{ Cytuno is to contract in the sense of to make an
agreement. }
contraction - (n.) cywasgiad [-au, m.], talfyriad [-au, m.]
contradict - (v.) gwrth-ddweud (gwrthddywedyd) [gwrth-ddweud-]
contradiction - (n.) gwrthddywediad [-au, m.]
contraflow - (n.) gwrthlif [f.]
contrary - (adj.) croes, gwrthwyneb
contrast - (n.) cyferbyniad [-au, m.], gwrthgyferbyniad [-au, m.]
contrast - (v.) cyferbynnu [cyferbynn- &1, cyferbyn- &2+], gwrthgyferbynnu [gwrthgyferbynn- &1, gwrthgyferbyn- &2+]
contravene - (v.) torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr], troseddu [trosedd-]
contraversialist - (n.) dadleuwr [dadleuwyr, m.], dadleuydd [-ion, m.]
contribute - (v.) cyfrannu [cyfrann- &1, cyfran- &2+]
contributing - (adj.) cyfrannol
contribution - (n.) cyfraniad [-au, m.]
contributor - (n.) cyfrannwr [cyfrannwyr, m.]
contrite - (adj.) cystuddiedig, drylliedig, drylliog, edifeirus (edifeiriol)
contrive - (v.) dyfeisio [dyfeisi-], llwyddo [llwydd-], trefnu [trefn-]
control - (n.) llywodraeth [-au, f.], rheolaeth [f.]
control oneself - (v.) ymgynnal [ymgynhali-]
control - (v.) llywodraethu [llywodraeth-], rheoli [rheol-]
controller - (n.) rheolwr [rheolwyr, m.]
controversial - (adj.) dadleuol
controversy - (n.) dadl [-euon, -au, f.]
controvert - (v.) dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-], gwrthbrofi [gwrthbrof-], gwrthddadlau [gwrthddadleu-]
contumacious - (adj.) gwrthnysig
contumely - (n.) anfri [m.], gwarth [m.], sar.had [-au, m.]
contuse - (v.) cleisio [cleisi-]
contusion - (n.) ysictod [m.]
conundrum - (n.) dychymyg [dychmygion, m.], pos [-au, m.]
convalesce - (v.) gwella [gwell-], hybu [hyb-], ymadfer [ymadfer-]
convene - (v.) cynnull [cynnull-], galw [galw-; 3.s. geilw; 2.s.imp. galw], gwysio [gwysi-]
{ If you "call someone" on the phone, you "galw rhywun". "Galw yn"
translates the use of "call" that's equivalent to "visit" (or in
American "visit with" or "drip in on"), so you "galw yn" someone's
house or "galw yn" the office (that is, a specified office).
Sometimes, you can "galw ar" someone meaning to "galw yn" their
house, but "ymweld a+" is more correct than "galw ar" in this sense.
"Galw ar" is equivalent to the English "call upon (someone to do)":
"galwaf ar fy nhgyd-Gymry i sefyll yn y bwlch" "I will call upon my
fellow Welshmen to stand in the gap". }
convenience - (n.) cyfleuster (cyfleustra) [cyfleusterau, m.], hwylustod [m.]
convenient - (adj.) cyfaddas, cyfleus, gweddus, hwylus, hylaw, hyrwydd
convent - (n.) cwfaint [cwfeintiau, mf.], lleiandy [lleiandai, m.], mynachdy [mynachdai, m.]
conventicle - (n.) ty+ cwrdd
convention - (n.) confensiwn [m.], cymanfa [-oedd, f.], cytundeb [-au, m.], defod [-au, f.]
{ Confensiwn is a convention that's just the way people do
things. }
{ Cymanfa is a convention that is a group of people. }
{ Cytundeb is convention meaning an agreement. }
{ Defod is a convention that's just the way people do
things. }
conventional - (adj.) confensiynol
converge - (v.) cydgyfeirio [cydgyfeiri-]
conversant - (adj.) cyfarwydd, cynefin
conversation - (n.) sgwrs [sgyrsiau, f.], ymarwar [m.], ymddiddan [-ion, m.], ymgom [-iau, -ion, f.]
conversazione - (n.) ymgomwest [f.]
converse - (adj.) cyferbyniol, gwrthwyneb
converse - (n.) cyferbyniad [-au, m.], gwrthwyneb [m.]
converse - (v.) ymddiddan [ymddiddan- ?], ymgomio [ymgomi-]
conversion - (n.) dychweliad [-au, m.], tro [-eau, -eon, m.], troe%digaeth [-au, f.]
convert - (adj.) dychweledig [pl. -ion]
convert - (v.) am-droi (amdroi) [am-dro- &i; amdro- &i], dychwelyd [dychwel-; 3.s. & 2.s.imp. dychwel], newid [newidi-; 2.s.imp. newid], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro], trosi [tros-]
{ Trosi is to convert a goal. }
converted - (adj.) dychweledig [pl. -ion], troe%dig
convex - (adj.) amgrwm [f. amgrom], argrwm (argrwn) [f. argrom], crwm [f. crom; crwm- &adj]
convey - (v.) cludo [clud-], cyfleu [cyfle-], cywain [cywain- ?], danfon [danfon-; 3.s. denfyn; 2.s.imp. danfon], hebrwng [hebryng-], trosglwyddo [trosglwydd-], trosi [tros-]
{ Cludo means to carry. }
{ Cywain is convey in the sense of carry. }
{ Trosglwyddo is convey when you convey a meaning. }
{ Trosi is convey when you convey a meaning. }
convict - (n.) penydgarcharor [-ion, m.], troseddwr [troseddwyr, m.]
convict - (v.) argyhoeddi [argyhoedd-], barnu'n euog
{ Argyhoeddi is convict in the sense of convince. }
{ Barnu'n euog is convict in the sense of finding guilty. }
conviction - (n.) arddeliad [-au, m.], argyhoeddiad [-au, m.]
convince - (v.) argyhoeddi [argyhoedd-], darbwyllo [darbwyll-]
convincing - (adj.) argyhoeddiadol
convivial - (adj.) llawen
convocation - (n.) confocasiwn [m.]
convoke - (v.) gwysio [gwysi-]
convolution - (n.) dirwyniad [-au, m.], troelliad [-au, m.]
convolvulus - (n.) cwlwm coed
convoy - (n.) gosgordd [-ion, f.]
convoy - (v.) hebrwng [hebryng-]
convulse - (v.) dirdynnu [dirdynn- &1, dirdyn- &2+], dirgrynu [dirgryn-]
Conway - (prop.n.) Conwy
coo - (v.) lleisio fel colomen
cook - (n.) cog [-au, m.], cogydd [-ion, m.], cogyddes [-au, f.]
cook - (v.) arlwyo [arlwy-], coginio [cogini-], digoni [digon-], gwneud bwyd
cookery - (n.) coginiaeth [f.], cogyddiaeth [f.]
cookie - (n.) cwci [-s, m.?]
{ Cwci is a cookie that a net browser stores on your machine. }
cool - (adj.) claear, didaro, hunan-feddiannol, oer [oer- &adj], oeraidd, oerllyd
{ Claear is cool with respect to temperature. }
{ Didaro is cool with respect to interest. }
{ Hunan-feddiannol is cool with respect to composure. }
{ Oer is cool with respect to temperature. }
{ Oeraidd is cool with respect to temperament. }
{ Oerllyd is cool with respect to temperament. }
cool - (v.) oeri [oer-], ymoeri [ymoer-]
coolness - (n.) oerfelgarwch [m.]
coop - (n.) cawell [cewyll, m.], cut ieir
coop - (v.) cutio [cuti-]
cooper - (n.) cowper [m.], cylchwr [cylchwyr, m.]
co-operate - (v.) cydweithio [cydweithi-], cydweithredu [cydweithred-]
co-operation - (n.) cydweithrediad [-au, m.]
co-opt - (v.) cyfethol [cyfethol-]
co-ordinate - (adj.) cyfurdd
co-ordinate - (v.) cyfurddo [cyfurdd-]
cop - (n.) co\b [-iau, mf.]
cope - (n.) cochl [-au, mf.]
cope - (v.) ymdaro a+
copious - (adj.) dibrin, helaeth
copper - (n.) copr [m.], efydd [m.], efyddyn [-nau, m.], pair [peiriau, m.], pres [m.]
copper money - (n.) arian cochion
copse - (n.) prysglwyn [m.?]
copse - (n.pl.) prysgwydd
copula - (n.) cyplad [m.?]
copulation - (n.) cyd [-iau, -au, m.]
copy - (n.) adysgrif [-au, f.], copi [-%au, m.]
copy - (v.) adysgrifio [adysgrifi-], copi%o [copi%-]
copy-book - (n.) copi [-%au, m.]
copyist - (n.) copi%wr [copi%wyr, m.]
copyright - (n.) hawlfraint [hawlfreintiau, f.]
coquette - (n.) coegen [-nod, f.], hoeden [-nau, -nod, f.], mursen [-nod, f.]
coquette - (v.) mursennu [mursenn- &1, mursen- &2+]
coquettish - (adj.) hoedennaidd
coracle - (n.) corwg (corwgl; cwrwg; cwrwgl) [corygau, coryglau, cwrygau, cwryglau, m.]
coral - (n.) cwrel [-au, m.]
cord - (n.) cord [-iau, m.], cortyn [-nau, m.], rhaff [-au, f.], rheffyn [-nau, m.], tennyn [tenynnau, m.]
spinal cord - (n.) madruddyn y cefn
umbilical cord - (n.) llinyn bogail
cord - (v.) rheffynnu [rheffynn- &1, rheffyn- &2+]
cordial - (adj.) calonnog, o galon
cordial - (n.) cordial [m.?], gwirod [-ydd, -au, m.]
cordless phone - (n.) ffo+n symudol
cordon - (n.) cadwyn [-i, -au, f.], rhes [-i, -au, f.]
Cordovan leather - (n.) cordwal [m.]
corduroy - (n.) melfare/d [m.], rib [m.?]
cordwain - (n.) cordwal [m.]
core - (n.) bywyn [-nau, m.], calon [-nau, f.], curn [-au, f.], curnen [-nau, f.], perfedd [-ion, m.]
coriander - (n.) coriander [m.]
Corinth - (prop.n.) Corinth
cork - (n.) corc [m.], corcyn [cyrc, m.]
cork - (v.) corcio [corci-], topio [topi-]
cormorant - (n.) bilidowcar [m.], morfran [morfrain, f.], mulfran [mulfrain, f.]
corn - (n.) corn [cyrn, m.], llafur [-iau, m.], y+d [ydau, m.]
{ Corn is the kind of corn you don't want on your foot. }
{ Llafur is the kind of corn you eat. }
{ Y+d is the kind of corn you eat. }
ear of corn - (n.) tywysen [tywys, -nau, f.]
heap of corn sheaves - (n.) beisgawn [-au, f.]
mixed corn - (n.) amyd [m.], siprys [m.]
{ "Siprys" is corn mixed with oats and barley. }
sheaf of corn - (n.) aberthged [f.]
{ "Aberthged" is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
corncrake - (n.) rhegen yr y+d (rhegen ryg) [f.]
corner - (n.) bach [-au, mf.], bachell [-ion, -au, f.], ban [-nau, mf.], cil [-iau, -ion, m.], congl [-au, f.], cornel [-i, -au, mf.], ongl [-au, f.]
corner - (v.) cornelu [cornel-]
cornerstone - (n.) maen y gongl
cornice - (n.) cornis [m.?]
Cornish - (n.) Cernyweg [f.]
Cornwall - (prop.n.) Cernyw
coronation - (n.) coroni [m.], coroniad [-au, m.]
coroner - (n.) crwner [-iaid, m.], trengholydd [-ion, m.]
inquest of coroner - (n.) trengholiad [-au, m.]
coronet - (n.) coronig [f.], talaith [taleithiau, f.]
corporal - (adj.) corfforol, yn un corff
corporate - (adj.) corfforaethol, corfforedig
corporation - (n.) cest [-au, -iau, f.], corfforaeth [-au, f.]
corporeal - (adj.) corfforol, materol
corps - (n.) corfflu [-oedd, m.]
corpse - (n.) abar [m.], celain [celanedd, celaneddau, f.], corff marw, dynin [m.]
corpulent - (adj.) boliog, cestog, corffol, tew [pl. -ion]
corpuscle - (n.) corffilyn [corffilod, m.]
correct - (adj.) cywir [cywir- &adj]
correct - (v.) ceryddu [cerydd-], cywiro [cywir-]
correction - (n.) cerydd [-on, m.], cywiriad [-au, m.]
correctness - (n.) cywirdeb [m.]
corrector - (n.) cywirwr [cywirwyr, m.], gwiriwr [gwirwyr, m.]
correlate - (v.) cydberthnasu [cydberthnas-]
correspond - (v.) cyfateb [cyfateb-; 3.s. cyfetyb, cyfateb; 2.s.imp. cyfateb], gohebu [goheb-], ymateb [ymateb-; 3.s. ymetyb, ymateb; 2.s.imp. ymateb], ymohebu [ymoheb-]
{ Cyfateb is correspond in the sense of agree. }
{ Gohebu is correspond like a reporter. }
{ Ymohebu is correspond like a reporter. }
correspondence - (n.) cyfatebiaeth [-au, f.], gohebiaeth [f.]
{ Cyfatebiaeth is the kind of correspondence you
draw between two things. }
{ Gohebiaeth is the kind of correspondence you have with your pen pal. }
email correspondence - (n.) ehebiaeth [f.]
correspondent - (n.) gohebydd [-wyr, -ion, m.]
corresponding - (adj.) anghytrig, cyfatebol, gohebol
corridor - (n.) llwybr [-au, m.], rhodfa [rhodfeydd, f.]
corroborate - (v.) cadarnhau [cadarn- &hau], cyfnerthu [cyfnerth-]
corroboration - (n.) ategiad [m.]
corroborative - (adj.) ategol
corrode - (v.) bwyta [bwyt- &a/u; 3.s. bwyty; 2.s.imp. bwyta+], cancro [cancr-], rhydu [rhyd-], treulio [treuli-], ysu [ys-]
corrosive - (adj.) ysol
corrugate - (v.) crebachu [crebach-], crychu [crych-], rhychu [rhych-]
corrupt - (adj.) braen, llwgr, llygredig, pwdr [pl. pydron]
corrupt - (v.) llygru [llygr-]
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
corrupter - (n.) llygrwr [llygrwyr, m.]
corruptible - (adj.) llygradwy
corruption - (n.) llwgr [m.], llygredigaeth [-au, f.], llygriad [-au, m.]
corruptness - (n.) llygredd [m.]
corset - (n.) staes [f.?]
coruscate - (v.) fflachio [fflachi-], gwreichioni [gwreichion-]
cosmonaut - (n.) gofodwr [gofodwyr, m.]
cost - (n.) cost [-au, fm.], traul [treuliau, f.]
cost - (v.) costio [costi-]
costive - (adj.) bolrwym, rhwym
costly - (adj.) costus, drud [pl. -ion], drudfawr, prid
costume - (n.) gwisg [-oedd, f.]
cosy - (adj.) clyd [f. cled], cysurus
cot - (n.) bwth [bythod, m.], gwely bychan
{ Bwth is cot in the sense of cottage. }
{ Gwely bychan is the cot you sleep on. }
coterie - (n.) clymblaid [clymbleidiau, f.], cyfrinfa [cyfrinfeydd, -oedd, -+u, f.]
cottage - (n.) bwth [bythod, m.], bwthyn [bythynnod, m.], penty [pentai, m.], ty+ [tai, m.]
cottager - (n.) bythynnwr [bythynnwyr, m.]
cotton - (adj.) cotymaidd
cotton - (n.) cotwm [cotymau, m.], edau [edafedd, f.]
cottony - (adj.) cotymaidd
cotyledon - (n.) had-deilen [f.]
couch - (n.) glwth [glythau, m.], gorweddfa [-oedd, f.], gorweddfan [-nau, f.], gwa+l [-au, f.], lleithig [f.], tyle [-au, f.]
couch - (v.) gorwedd [gorwedd-; 3.s. & 2.s.imp. gorwedd]
cough - (n.) peswch [m.], pesychiad [-au, m.]
whooping cough - (n.) pas [m.]
cough - (v.) pesychu (peswch) [pesych-]
council - (n.) cwnsel [-au, -oedd, -i, m.], cyngor [cynghorau, m.]
privy council - (n.) cyfrin-gyngor [cyfrin-gynghorau, m.]
councillor - (n.) cynghorwr [cynghorwyr, m.]
counsel - (n.) cwnsel [-au, -oedd, -i, m.], cyngor [cynghorion, m.], dadleuydd [-ion, m.]
{ Cyngor is the counsel that is advice. }
{ Dadleuydd is the counsel you hire to represent you. }
counsel - (v.) cynghori [cynghor-]
counselee - (n.) ymgynghorai [ymgyngoreion, m.]
counselor (counsellor) - (n.) cwnseler [-iaid, m.], cynghorwr [cynghorwyr, m.]
count - (n.) cyfrif [-on, -au, m.], iarll [ieirll, m.]
{ Cyfrif is the count that has to do with numbers. }
{ Iarll is the count who marries a countess. }
count - (v.) cyfrif [cyfrif-], rhifo [rhif-]
countenance - (n.) cefnogaeth [f.], wynepryd [m.]
{ Cefnogaeth is the countenance that is outward support. }
{ Wynepryd is the countenance on your face. }
countenance - (v.) cefnogi [cefnog-]
counter - (n.) cownter [m.?]
counter- - (pfx.) gwrth-
{ "Gwrth" causes a soft mutation to the affixed stem. }
counteract - (v.) gwrthweithio [gwrthweithi-]
counterfeit - (adj.) ffug, gau
counterfeit - (v.) ffugio [ffugi-]
counterfoil - (n.) gwrthddalen [f.?]
countermand - (v.) gwrthorchymyn [gwrthorchmynn- &1, gwrthorchmyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gwrthorchymyn]
counterpane - (n.) cwilt gwely, cwrlid [-au, m.]
counterpart - (n.) cymar [cymheiriaid, m.], rhan gyfatebol
counterpoint - (n.) gwrthbwynt [-iau, m.]
countersign - (v.) adarwyddo [adarwydd-]
countervail - (v.) gwrthbwyso [gwrthbwys-], tycio yn erbyn
countess - (n.) iarlles [-au, f.]
counting - (n.) cyfrifiad [-au, m.]
countless - (adj.) amnifer, di-rif
countrified - (adj.) gwladaidd, gwledig
country - (adj.) gwledig
of a country - (adj.) gwladol
open country - (n.) maestir [-oedd, m.]
country - (n.) bro [-ydd, f.], gwlad [gwledydd, f.], pau [peuoedd, f.], peues [f.]
countryman - (n.) gwladwr [gwladwyr, m.]
county - (n.) sir [-oedd, f.], swydd [-au, -i, f.]
coup - (n.) ergyd [-ion, f.], stro+c [f.], trawiad (tarawiad) [-au, m.]
couple - (n.) cwpl [cyplau, m.]
couple - (v.) cyplu [cypl-], cyplysu [cyplys-]
couplet - (n.) cwpled [-i, -au, m.]
coupling - (n.) cwplws [cyplysau, m.], cyd [-iau, -au, m.]
coupon - (n.) cwpon [-au, m.]
courage - (n.) dewrder [m.], glewdra (glewder) [m.], gwroldeb [m.]
be of good courage - (v.) ymwroli [ymwrol-]
courageous - (adj.) gwrol
courier - (n.) cennad [cenhadau, cenhadon, f.]
course - (n.) cerrynt [mf.], cwrs [cyrsiau, m.], gyrfa [-oedd, gyrfeydd, f.], hynt [-iau, -oedd, f.], rhawd [rhodau, f.], rhedfa [f.], treigl [-au, m.], ystod [-au, -ion, f.]
{ Cerrynt is the same word as the English (water, or
electrical) "current" and so "course" only when this means a flow or
a path. }
{ Cwrs is a borrowed word that has the technical meaning of an
educational experience, or a course of treatment, or perhaps a
running track or golf course. }
{ Gyrfa is the "course" is the sense of "race". }
{ Hynt is the sort of course that is one's life -- "holi
hynt rhywun" is to "ask after" them, ask how the course of their
life is going. }
{ Ystod is used primarily in the phrase "yn ystod"
(during, in the course of). }
in the course of - (prep.) yn ystod
of course - (adv.) wrth gwrs
put on a course - (v.) cynnal cwrs
court - (n.) cwrt [cyrtiau, m.], cyntedd [-au, m.], llys [-oedd, m.]
{ Cyntedd is court in the sense of courtyard. }
{ Llys is the kind of court a judge sits in. }
divorce court - (n.) ysgarlys [-oedd, m.]
court - (v.) caru [car-; 3.s. & 2.s.imp. ca+r], gwahodd (gwadd) [gwahodd-]
{ Caru is court when you're dating someone. }
{ Gwahodd (gwadd) is court when you court disaster. }
courteous - (adj.) cwrtais, syberw
courtesy - (n.) cwrteisi (cwrteisrwydd) [m.]
courtier - (n.) gw+r llys, llyswr [llyswyr, m.]
courtly - (adj.) llysaidd
courtship - (n.) carwriaeth [-au, f.]
courtyard - (n.) buarth [-au, m.], clos [-ydd, m.], cwrt [cyrtiau, m.], iard [ierdydd, f.]
cousin, female - (n.) cyfnither [-oedd, f.]
cousin, female second - (n.) cyfyrderes [-au, f.]
cousin, first - (n.) cefnder [cefndyr, m.]
cousin, second - (n.) cyfyrder [cyfyrdyr, m.]
cove - (n.) cil [-iau, -ion, m.], cilfach [-au, f.]
covenant - (n.) cyfamod [-au, m.]
covenant - (v.) amodi [amod-], cyfamodi [cyfamod-]
covenanted - (adj.) cyfamodol
covenanter - (n.) cyfamodwr [cyfamodwyr, m.]
cover - (n.) caead [-au, m.], clawr [cloriau, m.], cwfert [m.], gorchudd [-ion, m.], gwerchyr [m.]
{ Caead is the top of a tin or vessel. }
cover - (v.) anhuddo [anhudd-], gorchuddio [gorchuddi-], gordoi [gordo- &i], hulio [huli-], toi [to- &i]
{ Anhuddo especially has the meaning of covering with fire. }
covered - (adj.) anhuddol
covering - (n.) achwre (achfre) [m.], amwisg [-oedd, f.], anhudded [m.], cnwd [cnydau, m.], gorchudd [-ion, m.], hugan [-au, f.]
coverlet - (n.) cwilt [-iau, m.], cwrlid [-au, m.], cylched [-au, m.]
coverlid - (n.) cwilt [-iau, m.], cwrlid [-au, m.]
covert - (adj.) ce+l, cudd
covert - (n.) dirgel [-ion, m.], lloches [-au, f.], prysglwyn [m.?]
covet - (v.) chwanta (chwantu) [chwant-], chwenychu (chwennych) [chwenych-; 3.s. & 2.s.imp. chwennych], trachwantu (trachwanta) [trachwant-]
covetous - (adj.) trachwantus
covetousness - (n.) trachwant [-au, m.]
covey - (n.) haid [heidiau, f.], nythaid o betris
cow - (n.) buwch [buchod, f.]
afterbirth of a cow - (n.) brych [m.]
barren cow - (n.) myswynog [-ydd, -au, f.]
cow collar - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
cow - (v.) bygylu [bygyl-], torri ysbryd
coward - (n.) adwr [m.], anwr [anwyr, m.], llwfrddyn [-ion, m.], llwfrgi [llwfrgwn, m.], llwfryn [m.]
cowardice - (n.) llwfrdra [m.]
cowardly - (adj.) anw+raidd, llwfr [f. llofr]
Cowbridge - (prop.n.) Y Bont-faen
cower - (v.) cyrcydu [cyrcyd-], yswatio [yswati-]
cow-house - (n.) beudy [beudai, -au, m.], glowty [glowtai, m.]
cow-house post - (n.) buddel (buddelw) [buddelwydd, mf.]
cowl - (n.) cwcwll [cycyllau, m.], cwfl [cyflau, m.]
cowled - (adj.) cycyllog
co-worker - (n.) cydweithiwr [cydweithwyr, m.]
cowpox - (n.) brech y fuwch
cows - (n.pl.) gwartheg
herd of cows - (n.) buches [-au, -i, f.]
cowslip - (n.) briallu Mair
coxcomb - (n.) coegddyn [-ion, m.], coegyn [-nod, m.], pefryn [m.], ysgogyn [m.]
coxwain - (n.) llywydd cwch
coy - (adj.) gwylaidd, yswil
Coychurch - (prop.n.) Llan.grallo
cozen - (v.) hocedu [hoced-], hudo [hud-], twyllo [twyll-]
crab - (n.) cranc [-od, -iau, m.]
crabapple - (n.) afal crabas, afal sur
crabbed - (adj.) crebachlyd
crack - (n.) clec [-iau, -s, f.], crac [-iau, m.]
crack - (v.) agennu [agenn- &1, agen- &2+], brolio [broli-], clecian [cleci-], cracio [craci-]
cracked - (adj.) craciog
crackle - (v.) clindarddach [clindardd-], crecian [creci-]
crackling - (n.) clindarddach [m.]
cradle - (n.) cadair fedi, cawell [cewyll, m.], crud [-au, m.]
craft - (n.) celf [-au, f.], celfyddyd [-au, f.], crefft [-au, f.], cyfrwystra (cyfrwyster) [m.], dichell [-ion, f.], llestr [-i, m.], llong [-au, f.], ystryw [-iau, f.]
{ Celf is a craft that is an art form. }
{ Celfyddyd is a craft that is an art form. }
{ Crefft is a craft that is a handicraft. }
{ Cyfrwystra (cyfrwyster) is the kind of craft that is cunning
or deceitful. }
{ Dichell is the kind of craft that is cunning
or deceitful. }
{ Llestr is the kind of craft you ride in. }
{ Llong is the kind of craft you sail in. }
smith's craft - (n.) gofaniaeth [f.]
craftsman - (n.) crefftwr [crefftwyr, m.]
crafty - (adj.) cyfrwys, dichellgar, diferiog, dyfeisgar, sgilgar, ystrywgar
crag - (n.) clegr (clegyr) [-au, m.], clogwyn [-i, -au, m.], craig [creigiau, f.]
craggy - (adj.) clogwynog, ysgithrog
cram - (v.) gorlenwi [gorlenw-], saco [sac-], stwffio [stwffi-]
cramp - (n.) cramp [m.?], creffyn [-nau, m.], cwlwm gwythi
cramp - (v.) caethiwo [caethiw-], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg]
crane - (n.) craen [-iau, m.], cre%yr [crehyrod, m.], crychydd [-ion, m.], garan [-od, mf.]
crane - (v.) estyn gwddf
cranium - (n.) pen.glog [-au, f.]
cranny - (n.) agen [-nau, f.], agennig [m.], hollt [-au, mf.]
crash - (n.) gwrthdrawiad [-au, m.], twrf [tyrfau, m.]
crash - (v.) chwilfriwio [chwilfriwi-]
crass - (adj.) dybryd, naff, praff [pl. preiffion; praff- &adj], tew [pl. -ion]
{ "Naff" is a slang term. }
{ Dybryd is crass with respect to behavior (behaviour). }
{ Praff is crass with respect to size. }
{ Tew is crass with respect to size. }
crate - (n.) cawell llestri
crater - (n.) cawg [-iau, m.], ceudod [m.], safn llosgfynydd
{ Safn llosgfynydd is specifically a volcano's crater. }
cravat - (n.) cadach gwddf, crafat [m.?]
crave - (v.) blysio [blysi-], chwenychu (chwennych) [chwenych-; 3.s. & 2.s.imp. chwennych], crefu [cref-], deisyf (deisyfu) [deisyf-], ffrawddunio [ffrawdduni-], ymhw+edd [ymhwedd-]
{ You "crefu ar" a person. }
craven - (adj.) llwfr [f. llofr]
craven - (n.) llwfr [m.?]
craving - (n.) blys [-iau, m.], chwant [-au, m.]
crawl - (v.) cropian [cropi-], llusgo [llusg-], ymlusgo [ymlusg-]
front crawl - (n.) nofio rhydd
craze - (n.) chwilen [chwilod, f.], ysfa [ysfeydd, f.]
creak - (n.) gwich [-iau, f.]
creak - (v.) crecian [creci-], grillian (grillio) [grilli-], gwichian (gwichio) [gwichi-], rhincian [rhinci-]
creaking - (adj.) gwichlyd
cream - (adj.) melynwyn
ice cream - (n.) hufen ia+
cream - (n.) hufen [m.]
creamery - (n.) hufenfa [hufenfeydd, f.]
creamy - (adj.) hufennaidd
crease - (n.) o+l plygu, plyg [-ion, -iau, m.]
crease - (v.) crychu [crych-]
create - (v.) creu [cre-]
not created - (adj.) digree%dig
creation - (n.) cread [m.], creadigaeth [-au, f.]
creative - (adj.) creadigol
creativity - (n.) creadigedd [m.], creadigrwydd [m.]
creator - (n.) cre%wr [crewyr, m.], creawdwr [creawdwyr, m.]
creature - (n.) creadur [-iaid, m.], creadures [-au, f.]
credence - (n.) coel [-ion, f.], cred [-au, f.], ffydd [f.]
credential - (n.) credlythyr [-au, m.]
credibility - (n.) hygoeledd [m.]
credible - (adj.) credadwy, hygoel, hygred
credit - (n.) clod [-ydd, mf.], coel [-ion, f.], cred [-au, f.], credyd [-au, m.]
{ Clod is the type of credit you get for a job well done. }
{ Coel is the type of credit you can use to buy things. }
{ Cred is the type of credit you can use to buy things. }
{ Credyd is the type of credit you get for a job well done. }
on credit - (adv.) ar goel
credit - (v.) coelio [coeli-]
creditor - (n.) coeliwr [coelwyr, m.], echwynnwr [echwynnwyr, m.], gofynnwr [gofynnwyr, m.]
credulity - (n.) hygoeledd [m.]
credulous - (adj.) hygoel, hygoelus
creed - (n.) credo [-au, mf.]
creek - (n.) cilfach [-au, f.]
creel - (n.) cryw [-iau, m.]
creep - (v.) cripio [cripi-], cropian [cropi-], ymgripio [ymgripi-], ymlusgo [ymlusg-]
cremate - (v.) amlosgi [amlosg-]
crematorium - (n.) amlosgfa [amlosgfeydd, f.]
crepe (crape) - (n.) cre+p [m.?]
crescent - (adj.) cynyddol
crescent - (n.) hanner lleuad
cress - (n.pl.) berwr
crest - (n.) arfau bonedd, copa [-+u, -on, m.], crib [-au, fm.], mwng [myngau, m.]
{ Arfau bonedd is a crest of arms. }
{ Copa is the crest that is the top of something. }
{ Crib is the crest that is the top of something. }
{ Mwng is the crest that some animals have on their tops. }
crestfallen - (adj.) penisel
crevice - (n.) agen [-nau, f.], hollt [-au, mf.], rhigol [-au, -ydd, f.]
crew - (n.) ciwed [coll.f.], criw [-iau, m.], gwerin [-oedd, coll.f.], gwerin llong, haid [heidiau, f.]
crewel - (n.) edau fain o wla+n
crib - (n.) caban [-au, m.], gwely plentyn, preseb [-au, m.]
{ Caban is crib in the sense of booth. }
{ Gwely plentyn is the crib a baby sleeps in. }
{ Preseb is crib in the sense of stall. }
crib - (v.) caethiwo [caethiw-]
cricket - (n.) criced [m.], cricsyn [crics, m.]
{ Criced is the cricket that is a game. }
{ Cricsyn is the cricket that is an insect. }
Crickhowell - (prop.n.) Crucywel
crier - (n.) cri%wr [cri%wyr, m.]
crime - (n.) anghyfraith [m.], caredd [-au, m.], trosedd [-au, mf.]
criminal - (adj.) troseddol
criminal - (n.) troseddwr [troseddwyr, m.]
crimp - (v.) crebachu [crebach-], crimpio [crimpi-], crychu [crych-]
crimson - (adj.) rhudd [pl. -ion], rhuddgoch [pl. -ion]
crimson - (n.) rhuddgoch [m.?]
cringe - (v.) creinio [creini-], cynffonna [cynffonn- &1, cynffon- &2+], ffalsio [ffalsi-], ymgreinio [ymgreini-]
cripple - (n.) cloff [-ion?, m.], efrydd [-ion, m.]
cripple - (v.) cloffi [cloff-], efryddu [efrydd-], llesteirio (llestair) [llesteiri-], llyffetheirio [llyffetheiri-]
crippled - (adj.) efrydd [pl. -ion]
crisis - (n.) argyfwng [argyfyngau, argyfyngoedd, m.]
crisp - (adj.) cras [pl. creision], crisbin, crych [f. crech], sychgola
criterion - (n.) maen prawf, safon [-au, f.]
critic - (n.) beirniad [beirniaid, m.]
critical - (adj.) beirniadol, peryglus [perycl- &adj], pryderus
{ Beirniadol is critical as relates to a critic. }
{ Peryglus is critical in the sense of dangerous. }
{ Pryderus is critical in the sense of anxious. }
criticism - (n.) beirniadaeth [-au, f.]
criticize (criticise) - (v.) beirniadu [beirniad-]
croak - (n.) crawc [-iau, f.]
croak - (v.) ceintach [ceintach-], cogor [cogor-], crawcian (crawcio) [crawci-]
croaker - (n.) ceintachwr [ceintachwyr, m.]
crochet - (n.) crosiet [m.]
crochet - (v.) crosio [crosi-]
crock - (n.) ewach [-od, m.], llestr pridd, priddell [-au, -i, f.]
{ Ewach is an animal. }
{ Llestr pridd is an earthen dish. }
{ Priddell is an earthen dish. }
crocodile - (n.) crocodil [-od?, m.?]
croft - (n.) cadlas [cadlesydd, f.], crofft [-ydd, -au, f.], llain [lleiniau, f.], tyddyn [-nod, -nau, m.]
cromlech - (n.) cromlech [-i, -au, f.]
crony - (n.) cydymaith [cymdeithion, m.], cyfaill agos
crook - (n.) bagl [-au, f.], crwca [m.], ffon fugail
{ Bagl is the kind of crook a shepherd carries. }
crooked - (adj.) adw+yr [adwyr- &adj], aniawn, anunion, cam [pl. ceimion], crwca, gw+yr, gwyrgam
crookedness - (n.) camder (camdra) [m.], gwyrni [m.]
croon - (v.) grwnan [grwnan- ?], mwmian canu
crop - (n.) cnwd [cnydau, m.], crombil [-iau, f.], cynnyrch [cynhyrchion, m.], glasog [-au, f.]
{ Cnwd is the kind of crop you grow in the fields. }
{ Crombil is the kind of crop a bird has. }
{ Cynnyrch is the kind of crop you grow in the fields. }
{ Glasog is the kind of crop a bird has. }
crop - (v.) cnydio [cnydi-], cwtogi [cwtog-], tocio [toci-], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr]
crosier - (n.) bagl esgob
cross - (adj.) croes, traws
{ Croes tends to mean across the direction of something
else (like the cross-piece of a cross). A "croesbren" is one
attached at right angles to a vertical post. "Yn groes i'r ffordd"
is at right angles to the traffic on the road. "Yn groes i" can
also mean "in the opposite direction to": "mynd yn groes i bawb
arall" -- "going against the traffic". }
{ Traws tends to be something to do with "from one side to
the other". A "trawsbren" goes from one wall to the other, across
the gap. "Ar draws y ffordd" is over (to/on) the other side of the
street. }
cross oneself - (v.) ymgroesi [ymgroes-], ymswyno [ymswyn-]
cross out - (v.) croesi allan
cross - (n.) croes [-au, f.], croesbren [-nau, -ni, mf.], crog [-au, f.], crwys [-au, f.]
cross - (v.) croesi [croes-]
cross-cross - (adj.) croesymgroes
cross-cross - (n.) cris-groes [f.]
cross-examination - (n.) croesholiad [-au, m.]
cross-examine - (v.) croesholi [croeshol-; 3.s. & 2.s.imp. croeshawl]
cross-eyed - (adj.) llygatgroes
cross-grained - (adj.) afrywiog
crossroad - (n.) croesffordd [croesffyrdd, f.]
cross-saw - (n.) trawslif [f.]
crossword - (n.) croesair [croeseiriau, m.]
crotchet - (n.) cromfach [-au, f.], crosiet [m.], mympwy [-on, m.]
crouch - (v.) cyrcydu [cyrcyd-], gwyro i lawr
crouching - (adj.) ar gwrcwd
croup - (n.) crw+p [m.?]
crow - (n.) bra+n [brain, mf.], trosol haearn
{ Bra+n is the crow that is a black bird. }
{ Trosol haearn is the crow you pry with. }
crow - (v.) canu [can-; 3.s. & 2.s.imp. ca+n], canu fel ceiliog, ymffrostio [ymffrosti-]
{ Canu fel ceiliog is the crowing a rooster does. }
{ Canu is the crowing a rooster does. }
{ Ymffrostio is the crowing a braggart does. }
crowbar - (n.) gwif [-iau, -ion, m.], trosol [-ion, m.]
crowd - (n.) crwth [crythau, m.], torf [-eydd, -oedd, f.], twr [tyrrau, m.], tyrfa [-oedd, f.]
crowd together - (v.) tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr], ymdyrru [ymdyrr- &1, ymdyr- &2+]
crowd - (v.) heidio [heidi-], tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr]
crown - (n.) coron [-au, fm.], corun [-au, m.]
{ Coron is the kind of crown placed on a head to indicate royalty. }
{ Corun is the kind of crown Jack fell down and broke. }
crown - (v.) coroni [coron-]
crowned - (adj.) coronog
crowner - (n.) crwner [-iaid, m.]
crucial - (adj.) hanfodol, terfynol
crucible - (n.) tawddlestr [-i, m.]
crucifix - (n.) crog [-au, f.], crwys [-au, f.], delw Crist ar y groes
crucifixion - (n.) croeshoeliad [m.]
crucify - (v.) croeshoelio [croeshoeli-]
crude - (adj.) amrwd, crai, cri, llymrig
cruel - (adj.) addoer, adwythig, an.guriol (an.giriol), annhirion, annynol, anwar [anwar- &adj], anwaraidd, aruthr, creulon [creulon- &adj], dywal, en.giriol, milain
cruelty - (n.) creulondeb [-au, m.]
cruise - (n.) mordaith [mordeithiau, f.]
cruise - (v.) morio [mori-]
cruiser - (n.) gwiblong [-au, f.]
crumb - (n.) briwsionyn (briwsyn) [briwsion, m.]
crumb - (n.pl.) mwyd [-ion, -od, m.]
crumble - (v.) briwsioni [briwsion-], malurio [maluri-]
crumple - (v.) crychu [crych-], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg]
crunch - (v.) cnoi yn drystiog, grillian (grillio) [grilli-], sathru yn drystiog
crupper - (n.) crwper [m.], pedrain [pedreiniau, f.], pen o+l
crusade - (n.) croesgad [-au, f.], rhyfel y groes
crusader - (n.) croesgadwr [croesgadwyr, m.]
crush - (n.) torf [-eydd, -oedd, f.], ymwasg [f.]
crush - (v.) gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg], llethu [lleth-], ysigo [ysig-]
crust - (n.) cramen [-nau, f.], crawen [-nau, f.], crest [m.], crofen [-nau, -ni, f.], crwst [crystiau, m.], crystyn [crystiau, m.]
crutch - (n.) bagl [-au, f.], baglan [f.], ffon fagl
cry - (n.) cri [-au, f.], diasbad [-au, f.], disgyr [f.], dolef [-au, f.], gwaedd [-au, f.], llef [-au, -ydd, f.], na+d [nadau, f.]
battle cry - (n.) rhyfelgri [-au, -oedd, m.]
cry fie - (v.) wfftio [wffti-]
cry out - (v.) dolefain [dolef-], nadu [nad-]
war cry - (n.) rhyfelgri [-au, -oedd, m.]
cry - (v.) crio [cri-], gweiddi (gwaeddi) [gweidd-, gwaedd-], llefain [llef-], wylo [wyl-]
cryptic - (adj.) cyfrin, dirgel [dirgel- &adj]
crystal - (adj.) crisial, grisialaidd
crystal - (n.) crisial [-au, m.], grisial [m.]
crystalline - (adj.) grisialaidd
crystallization (crystallisation) - (n.) crisialiad [m.]
crystallize (crystallise) - (v.) crisialu [crisial-]
cub - (n.) cenau [cenawon, m.]
cube - (n.) ciwb [m.]
cubicle - (n.) cuddygl [m.?]
cubit - (n.) cufydd [-au, m.], cyfelin [-au, f.]
cuckold - (n.) cwcwallt [-iaid, -od, m.]
cuckold - (v.) cwcwalltu [cwcwallt-]
cuckoo - (n.) cog [-au, f.], cwcw [-od, f.], gwirionyn [m.]
{ Cog is a bird. }
{ Cwcw is a bird. }
{ Gwirionyn is cuckoo as a simpleton. }
cucumber - (n.) cucumer [-au, m.]
cud - (n.) cil [-iau, -ion, m.]
chew cud - (v.) cil-gnoi (cilgnoi) [cil-gno- &i, cilgno- &i]
chew one's cud - (v.) atgnoi [atgno- &i]
cuddle - (v.) anwesu [anwes-], anwylo [anwyl-], tolach [tol-]
cudgel - (n.) ffon [ffyn, f.], pastwn [pastynau, m.]
cudgel - (v.) ffonodio [ffonodi-], pastynu [pastyn-]
cue - (n.) awgrym [-au, -iadau, m.], ciw [m.]
cuff - (n.) cernod [-iau, f.], dyrnod [-iau, -au, mf.], torch llawes
{ Cernod is the kind of cuff that hurts when you receive one. }
{ Dyrnod is the kind of cuff that hurts when you receive one. }
{ Torch llawes is the kind of cuff a sleeve has. }
cuff - (v.) cernodio [cernodi-], dyrnodio [dyrnodi-]
cuirass - (n.) dwyfronneg [dwyfronegau, f.], llurig [-au, f.]
culinary - (adj.) coginiol
cull - (v.) dewis [dewis-], pigo [pig-]
culminate - (v.) cyrraedd ei anterth
culpable - (adj.) beius, camweddus
culprit - (n.) drwgweithredwr [drwgweithredwyr, m.], troseddwr [troseddwyr, m.]
cult - (n.) addoliad [-au, m.], cwlt [m.?]
cultivate - (v.) amaethu [amaeth-], arail [arail-], diwyllio [diwylli-], gwrteithio [gwrteithi-], hwsmona [hwsmon-], meithrin [meithrin-], trin [trini-]
cultivation - (n.) gwrteithiad [m.], hwsmonaeth [f.]
cultivator - (n.) meithrinwr [meithrinwyr, m.], meithrinydd [-ion, m.]
cultural - (adj.) diwylliadol
culture - (n.) diwylliant [diwylliannau, m.], gwrtaith [m.], gwrteithiad [m.]
culture - (v.) gwrteithio [gwrteithi-]
cultured - (adj.) coeth, diwylliedig
cumber - (v.) beichio [beichi-], llesteirio (llestair) [llesteiri-]
cumbersome - (adj.) afrosgo, beichus
cumin - (n.) cwmin [m.?]
cunning - (adj.) cyfrwys, cywrain, dichellgar, dyfeisgar, ffel, sgilgar
cunning and malicious - (adj.) dichellddrwg
cunning - (n.) cyfrwystra (cyfrwyster) [m.], ffalster [m.], medr [-au, m.]
cup - (n.) cwpan [-au, mf.], ffiol (phiol) [-au, f.], godard (godart) [-au, f.], gorflwch [gorflychau, m.]
cup-bearer - (n.) menestr [m.]
cupbearer - (n.) trulliad [trulliaid, m.]
cupboard - (n.) cwpwrdd [cypyrddau, m.]
cupful - (n.) cwpanaid (cwpaned) [cwpaneidiau, mf.]
cupidity - (n.) gwanc am elw, trachwant [-au, m.]
cur - (n.) corgi [corgwn, m.], costog [-ion, m.], taeog [-au, -ion, m.]
{ Corgi is a cur that is a dog. }
{ Costog is a cur that is a dog. }
{ Taeog is a human who acts like a cur. }
curacy - (n.) curadiaeth [-au, f.]
curate - (n.) curad [-iaid, m.]
curate - (v.) curadu [curad-]
curator - (n.) ceidwad [ceidwaid, m.], curadur [-on, m.]
curb - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], cwrbyn [-ion?, m.], genfa [genfa+u, genfeydd, f.], ymyl [-au, -on, mf.]
curb - (v.) ffrwyno [ffrwyn-]
curd - (n.) caul [ceulion, ceuliau, m.], caws [m.], ceuled [m.]
curd - (v.) cawsio [cawsi-]
curdle - (v.) cawsio [cawsi-], cawsu [caws-], ceulo [ceul-]
curdled - (adj.) cawsiog, meiddlyd
curds - (n.pl.) cawsion
cure - (n.) gofal [-on, m.], iacha+d [m.], meddyginiaeth [-au, f.]
{ Gofal is cure in the old-fashioned sense of care. }
{ Iacha+d is the cure that refers to return to health. }
{ Meddyginiaeth is the cure that refers to the medicine. }
cure - (v.) halltu [hallt-], iacha/u [iach- &a/u], meddyginiaethu [meddyginiaeth-]
{ Halltu is the curing that puts salt in something. }
{ Iacha/u is curing that restores to health. }
{ Meddyginiaethu is curing that restores to health. }
curfew - (n.) dyhuddgloch [dyhuddglychau, dyhuddglych, f.], hwyrgloch [hwyrglychau, hwyrglych, f.]
curiosity - (n.) chwilfrydedd [m.], cywreinbeth [-au, cywreinion, m.], cywreinrwydd [m.]
{ Cywreinbeth is a curiosity, i.e., something curious. }
{ Cywreinrwydd is the abstract concept of curiosity. }
curious - (adj.) chwilfrydig, chwilgar, cywrain, holgar, hynod
curl - (n.) cudyn [-nau, m.], cwrlyn [m.]
curl - (v.) crychu [crych-], modrwyo [modrwy-]
curlew - (n.) gylfinir [m.]
curliness - (n.) crychni [m.]
curly - (adj.) crych [f. crech], cyrliog
curmudgeon - (n.) cerlyn [-ion?, m.], cybydd [-ion, m.], dyn.gaswr [dyn.gaswyr, m.], taeog [-au, -ion, m.]
currant bread - (n.) bara brith
currants - (n.pl.) cyrains (cyrans), grawn Corinth, rhyfon
currency - (n.) arian breiniol
current - (adj.) rhedegol
current money - (n.) arian bath, arian treigl
current - (n.) cerrynt [mf.], ffrwd [ffrydiau, f.], llif [-ogydd, m.]
curriculum - (n.) cwriwcwlwm [m.], cwrs addysg, maes llafur
currier - (n.) crwynwr [crwynwyr, m.]
curry - (v.) cribo [crib-], trin lledr, ysgrafellu [ysgrafell-]
curry-comb - (n.) ysgrafell [-od, -i, f.]
curse - (n.) andras (andros) [-iaid, m.], melltith [-ion, f.], rheg [-au, rhegfeydd, f.]
{ Melltith is curse in the sense of hex. }
{ Rheg is curse in the sense of naughty words. }
given to cursing - (adj.) rheglyd
curse - (v.) melltithio [melltithi-], rhegi [rheg-]
{ Melltithio is curse in the sense of calling a curse upon someone. }
{ Rhegi is to say naughty words. }
cursed - (adj.) melltigedig (melltigaid)
cursor - (n.) cwrswr [cwrswyr, m.], rhedell [-au, f.]
cursory - (adj.) brysiog, diofal
curt - (adj.) byr [f. ber; pl. -ion; byrr- &adj], cryno, cwta [f. cota], swta, sychgola
curtail - (v.) cwtogi [cwtog-], prinhau [prin- &hau], talfyrru [talfyri-]
curtain - (n.) llen [-ni, f.]
curtsy - (n.) cyrtsi [f.?]
curvature - (n.) camedd [m.]
curve - (n.) cromlin [-iau, f.], tro [-eau, -eon, m.]
{ Cromlin is a curve as a mathematical object. }
{ Tro is a general curve, like you find on a road. }
curve - (v.) camu [cam-], gwyro [gwyr-], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
curved - (adj.) crwm [f. crom; crwm- &adj]
cushion - (n.) clustog [-au, fm.]
custard - (n.) cwstard [m.]
custodian - (n.) ceidwad [ceidwaid, m.]
custody - (n.) cadwraeth [f.], dalfa [dalfeydd, f.], gwarchodaeth [f.]
custom - (adj.) dewisol
custom setting - (n.) gosodiad dewisol
custom - (n.) arfer [-ion, mf.], arferiad [-au, m.], cwsmeriaeth [f.], cynefod [-au, f.], defod [-au, f.], toll [-au, f.]
{ Arfer is something one is accustomed to do. }
{ Arferiad is something one is accustomed to do. }
{ Defod is a custom that is a convention. }
{ Toll is the type of custom you pay when you enter a
country. }
customary - (adj.) arferol, gnawd
customer - (n.) cwsmer [-iaid, m.]
customs - (n.pl.) defion
cut - (n.) archoll [-ion, mf.], briw [-iau, -ydd, m.], golwyth [-ion, m.], hac [-iau, m.], toriad [-au, m.]
{ Golwyth is a cut of meat. }
cut up - (v.) darnio [darni-]
cut - (v.) lladd [lladd-; 3.s. & 2.s.imp. lladd], toli [tol-; 3.s. & 2.s.imp. tawl], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr], trychu [trych-], ysgythru [ysgythr-]
cutaneous - (adj.) croenol
cute - (adj.) ciwt
cuticle - (n.) croen [crwyn, m.], pilen [-nau, f.]
cutler - (n.) cyllellwr [cyllellwyr, m.]
cutlet - (n.) golwyth [-ion, m.]
cutter - (n.) torrwr [torrwyr, m.]
cutting - (adj.) crafog, miniog
cutting - (n.) trychiad [-au, m.]
cwm - (n.) cwm [cymau, cymoedd, m.]
cyberspace - (n.) rhithofod [m.]
cycle - (n.) cylch [-au, -oedd, m.], olwyn [-ion, f.]
cycle - (v.) olwyno [olwyn-]
cyclone - (n.) trowynt [-oedd, m.]
cyclotron - (n.) troellwr [troellwyr, m.]
cygnet - (n.) alarchen [f.], cyw alarch
cylinder - (n.) rho+l [rholiau, f.], silindr [-au, m.]
cymbal - (n.) symbal [-au, m.]
cynghanedd, form - (v.) cynganeddu [cynganedd-]
cynghanedd, in - (adj.) cynganeddol
cynic - (n.) gwawdiwr [gwawdwyr, m.], sinig [m.]
cynical - (adj.) gwawdlyd
dab - (n.) dab [m.?]
dab - (v.) dabio [dabi-], dwbio [dwbi-]
dabble - (v.) dablo [dabl-], diblo [dibl-], slotian [sloti-], yslotian [ysloti-]
dad - (n.) dada [m.], tad [-au, m.], tada [m.], tyta [m.]
dada - (n.) dada [m.], tad [-au, m.], tada [m.], tyta [m.]
daddy - (n.) dada [m.], tad [-au, m.], tada [m.], tyta [m.]
daffodil - (n.) cenhinen Bedr
daft - (adj.) gwirion [pl. -iaid; gwirion- &adj], hurt
dagger - (n.) bidog [-au, mf.], dagr [-au, m.]
daily - (adj.) beunyddiol, dyddiol
daily - (adv.) beunydd
dainty - (adj.) amheuthun, danteithiol, del, dillyn
dainty - (n.) amheuthun [-ion, m.], danteithfwyd [danteithion, m.]
dairy - (n.) bwtri [m.], llaethdy [llaethdai, m.]
daisy - (n.) llygad y dydd
dale - (n.) bro [-ydd, f.], cwm [cymau, cymoedd, m.], do+l [dolydd, dolau, doliau, f.], dyffryn [-noedd, m.], glyn [-noedd, m.]
{ Cwm is actually an English word, which Webster's
helpfully defines as "cirque"; Webster's defines "cirque" as "a deep
steep-walled basin on a mountain shaped like half a bowl". A "cwm"
is something in the mountains, it has a distinct "pen" or "blaen"
where it is closed; I have no sense of its being broad and lush.
Cwm Pennant is a valley that ends at the ridge by Rhyd Ddu in the
middle of Snowdonia and you wouldn't try to grow much more than
sheep in it, even though it is broad. }
{ Dyffryn is low land, meadows, that sort of thing, probably
extending both ways from where you are. A "dyffryn" tends to be
broad and lush. Dyffryn Clwyd is a "dyffryn"; it is a broad river
valley in which the principal stock is cattle. }
dalliance - (n.) maldod [m.]
dally - (v.) cellwair [cellweir- ?], pencawna [pencawn-], swmera [swmer-], ymdroi [ymdro- &i]
{ Cellwair is dally in the sense of trifle. }
{ Pencawna is dally in the sense of trifle. }
{ Swmera is dally in the sense of loiter. }
{ Ymdroi is dally in the sense of loiter. }
dam - (n.) argae [-au, m.], cored [-au, f.], cronfa [cronfeydd, f.], mamog [-iaid, -ion, f.]
{ Argae is the dam that holds back waters. }
{ Cored is the dam that holds back waters. }
{ Cronfa is the dam that holds back waters. }
{ Mamog is the dam that gives birth to baby animals. }
dam - (v.) arga/u [arg- &a/u], cronni [cronn- &1, cron- &2+]
damage - (n.) amhariad [m.], difrod [-iau, m.], niwed [niweidiau, m.]
damage - (v.) amharu [amhar-], niweidio [niweidi-]
{ You "amharu ar" something. } }
dame - (n.) arglwyddes [-au, f.], gwraig [gwragedd, f.], meistres [-i, f.]
{ The word 'gwraig' has only one syllable. }
damn - (v.) cyfrgolli [cyfrgoll-], damnio [damni-]
damnation - (n.) damnedigaeth [f.]
damnatory - (adj.) damniol
damning - (adj.) damniol
damp - (adj.) gwlybyrog, llaith [pl. lleithion]
damp - (n.) lleithder (lleithdra) [m.]
damp - (v.) lleitho [lleith-]
damsel - (n.) herlodes (lodes) [-i, f.], llances [-i, -au, f.], morwyn [morynion, f.]
dance - (n.) dawns [-iau, f.]
dance - (v.) dawnsio [dawnsi-], llemain [llem- ?]
dancer - (n.) dawnsiwr [dawnswyr, m.]
dandelion - (n.) dant y llew
dandruff - (n.) cen [m.], mardon [m.?]
dandy - (n.) coegyn [-nod, m.], dandi [m.?]
danger - (n.) enbydrwydd [m.], perygl (peryg) [-on, m.]
dangerous - (adj.) enbyd (enbydus), peryglus [perycl- &adj]
dangle - (v.) hongian [hongi-], siglo [sigl-]
{ Hongian is dangle as an intransitive verb. }
{ Siglo is dangle as a transitive verb. }
dapper - (adj.) del, heini, sionc, twt
dapple - (v.) britho [brith-], ysmotio [ysmoti-]
dare - (v.) anturio [anturi-], beiddio [beiddi-; 3.s. & 2.s.imp. baidd], herfeiddio [herfeiddi-], herio (herian) [heri-], meiddio [meiddi-; 3.s. & 2.s.imp. maidd], osio [osi-], rhyfygu [rhyfyg-]
daring - (adj.) beiddgar, glew [pl. -ion], herfeiddiol, mentrus
daring - (n.) beiddgarwch [m.]
dark - (adj.) cethin, tywyll [f. tywell]
dark blue - (adj.) gwrm
dark - (n.) nos [-au, nosweithiau, f.], tywyllwch [m.]
{ Nos probably always means "night". }
darken - (v.) caddugo [caddug-], tywyllu [tywyll-]
darkness - (n.) caddug [m.], gwyll [-ion, m.], tywyllwch [m.]
gross darkness - (n.) fagddu [f.]
darling - (adj.) annwyl [anwyl- &adj]
darling - (n.) anwylyd [anwyliaid, mf.], cariad [-au, -on, mf.]
darn - (v.) brodio [brodi-], cyweirio [cyweiri-], trwsio [trwsi-]
dart - (n.) picell [-au, f.], saeth [-au, f.]
dart - (v.) gwanu [gwan-; 3.s. & 2.s.imp. gwa+n], picio [pici-], saethu [saeth-]
dash - (n.) llinell [-au, f.], rhuthr [-au, m.], ystremp [-iau, f.]
{ Llinell is the dash that is a piece of punctuation. }
{ Rhuthr is the dash that means you are moving quickly. }
dash - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], chwilfriwio [chwilfriwi-], rhuthro [rhuthr-]
{ Chwalu is dash when you dash something into pieces. }
{ Chwilfriwio is dash when you dash something into pieces. }
{ Rhuthro is dash when you run quickly. }
dastard - (n.) llwfryn [m.]
data - (n.) data [m.]
database - (n.) cronfa ddata, databas [-au, m.]
relational database - (n.) cronfa ddata berthynol
date - (n.) amseriad [-au, m.], dyddiad [-au, m.]
have a date - (v.) cadw oed
date - (v.) amseru [amser-], cadw oed, dyddio [dyddi- {only 3.s. forms exist}]
dating - (n.) amseriad [-au, m.]
daub - (v.) dwbio [dwbi-], iro [ir-]
daughter - (n.) merch [-ed, f.]
daughter-in-law - (n.) gwaudd [f.], merch-yng-nghyfraith [merched-yng-nghyfraith, f.]
daunt - (v.) dantio [danti-], digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+], llwfr.hau [llwfr.- &hau]
David - (prop.n.) Dafydd (Dewi)
David's, St. - (prop.n.) Mynyw, Tyddewi
dawdle - (v.) swmera [swmer-], ymdroi [ymdro- &i]
dawn - (n.) cyfddydd [-iau, m.], cynddydd [m.], gwawr [f.], plygain [plygeiniau, m.]
dawn - (v.) dyddhau [dydd- &hau], dyddio [dyddi- {only 3.s. forms exist}], gwawrio [gwawri-]
dawning - (adj.) plygeiniol
day - (n.) diwrnod [-au, -iau, m.], dwthwn [m.], dydd [-iau, m.]
{ Diwrnod is especially used for "day" in the sense of 24 hours. }
{ Dydd is largely the kind of "day" that is not night. The days
of the week all use "dydd": "Dydd Llun" (Monday). }
become day - (v.) dyddhau [dydd- &hau], dyddio [dyddi- {only 3.s. forms exist}]
certain day - (n.) dyddgwaith [m.]
day before yesterday - (adv.) echdoe
day before yesterday - (n.) echdoe [m.]
ember day - (n.) catgor [-iau, -au, m.]
every day - (adv.) beunydd
every day - (n.) diwetydd (diwedydd) [m.]
feast day - (n.) dygwyl [m.]
first day of month - (n.) calan [m.]
New Year's Day - (n.) y Calan
next day - (adv.) drannoeth, trannoeth
the Ancient of Days - (n.) yr hen Ddihenydd
three days - (n.pl.) tridiau
three days later - (adv.) tradwy
two days - (n.) deuddydd [-iau, m.]
two days later - (adv.) trennydd
daybreak - (n.) boreddydd [-iau, m.], cyfddydd [-iau, m.], cynddydd [m.], gwawr [f.]
daydream - (v.) hel meddyliau
daysman - (n.) dyddiwr [dyddwyr, m.]
daze - (v.) dallu [dall-], pensyfrdanu [pensyfrdan-], syfrdanu [syfrdan-], synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
{ Dallu is daze in the sense of dazzle. }
{ Syfrdanu is daze in the sense of amaze. }
{ Synnu is daze in the sense of amaze. }
dazed - (adj.) pensyfrdan, syfrdan
dazzle - (v.) britho [brith-], dallu [dall-], disgleirio [disgleiri-], pelydru [pelydr-]
{ Dallu is dazzle as a transitive verb. }
{ Disgleirio is an intransitive dazzle. }
{ Pelydru is dazzle as an intransitive verb. }
dazzling - (adj.) disglair, llachar
de- - (pfx.) an- (a-; af-)
{ "An (a-; af-)" causes a nasal mutation to the affixed stem. }
deacon - (n.) blaenor [-iaid, m.], diacon [-iaid, m.]
deaconess - (n.) diacones [f.]
deaconly - (adj.) diaconaidd
deacons' pew - (n.) se+t fawr
dead - (adj.) difywyd, marw [pl. meirw, meirwon]
dead body - (n.) celain [celanedd, celaneddau, f.]
Dead Sea - (prop.n.) Y Mo+r Marw
half dead - (adj.) adfyw
mourn for the dead - (v.) arwylo [arwyl-]
dead - (adv.) hollol
dead - (n.) marw [meirw, meirwon, m.]
deaden - (v.) marweiddio [marweiddi-], marwhau [marw- &hau]
deadlock - (n.) clo marw
deadly - (adj.) angheuol, marwol [pl. -ion]
deadness - (n.) marweidd-dra [m.]
deaf - (adj.) byddar [pl. byddair]
deaf person - (n.) byddar [-iaid, byddair, m.]
profoundly deaf - (adj.) cwbl byddar, hollol byddar
deafen - (v.) byddaru [byddar-]
deafening - (adj.) byddarol
deafness - (n.) byddardod [m.]
deal - (n.) llawer [-oedd, m.], trafodaeth [-au, f.]
{ Llawer is deal as in "a great deal of trouble".}
{ Trafodaeth is a deal you make with a business partner. }
deal with - (v.) ymdrin [ymdrini-]
deal - (v.) delio [deli-], trin [trini-], ymwneud (ymwneuthur) [ymwn- &mynd; ymwnel- {only (1.s. & 2.s. & p.)pres. ind. forms exist}; 3.s. ymwnel]
dealer - (n.) masnachwr [masnachwyr, m.]
cattle dealer - (n.) porthmon [porthmyn, m.]
dean - (n.) deon [-iaid, m.]
deanery - (n.) deondy [deondai, m.], deoniaeth [-au, f.]
dear - (adj.) annwyl [anwyl- &adj], cariadus, cu, drud [pl. -ion], hoff, mwyn [mwyn- &adj], prid
{ Annwyl means "beloved", so that "He is dear to me" is
"mae o'n annwyl i mi". The salutation is "annwyl gyfaill" (dear
friend) so it is always "annwyl" at the top of a letter. }
{ Cu is the kind of dear of whom you are fond. }
{ Drud is dear in the sense of costly. }
{ Hoff is the kind of dear of whom you are fond. }
{ Mwyn, when translated as "dear", would be closer to
"(dear because) endearing". }
dear to - (adj.) annwyl gan, annwyl i
O dear me! - (interj.) O'r annwyl!
dear - (n.) anwylyd [anwyliaid, mf.], cariad [-au, -on, mf.]
dearness - (n.) anwyldeb [m.]
dearth - (n.) drudaniaeth [f.], prinder (prindra) [m.]
death - (n.) addoed [m.], adwedd [m.], angau [angheuoedd, mf.], dihenydd [dienyddiadau, m.], llaith [m.], marwolaeth [-au, f.], tranc [m.], trancedigaeth [f.]
put to death - (v.) dienyddio [dienyddi-]
death-rattle - (n.) rhoch [fm.], rhwnc [m.]
debar - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], cau allan, lluddio (lluddias) [lluddi-]
debase - (v.) darostwng [darostyng-], iselhau (iselu) [isel- &hau, isel-], llygru [llygr-]
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
debased language - (n.) bratiaith [f.]
debate - (n.) dadl [-euon, -au, f.]
debate about - (v.) dadlau am
debate with - (v.) dadlau a+
debate - (v.) dadlau [dadleu-], ymryson [ymryson-]
debater - (n.) dadleuwr [dadleuwyr, m.], dadleuydd [-ion, m.]
debauch - (n.) cyfeddach [-au, f.]
debauch - (v.) llygru [llygr-], treisio [treisi-]
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
{ Llygru is debauch when you do it yourself. }
{ Treisio is debauch when you do it to someone else. }
debility - (n.) gwendid [-au, m.], llesgedd [m.], musgrellni [m.]
debit - (n.) dyled [-ion, f.]
debit - (v.) codi ar, dyledu [dyled-]
debris - (n.) llutrod [m.], ysbwriel (ysbwrial) [m.]
debris - (n.pl.) malurion, mwnws
debt - (n.) dyled [-ion, f.]
in debt - (adj.) dyledog
debtor - (n.) dyledwr [dyledwyr, m.]
decadence - (n.) adfeiliad (adfeiliant) [m.], dirywiad [m.]
decalogue - (n.) y deg gorchymyn
decamp - (v.) cilio [cili-], dianc (diengyd; dihengyd) [dihang- &1, diang- &2+; 3.s. & 2.s.imp. dianc], ffoi [ffo- &i; 3.s. ffy; 2.s.imp. ffo]
decapitate - (v.) torfynyglu [torfynygl-], torri pen
decay - (n.) adfeiliad (adfeiliant) [m.], dadfeiliad [m.]
decay - (v.) adfeilio [adfeili-], dadfeilio [dadfeili-], edwi (edwino) [edw-, edwin-]
decayed - (adj.) adfeiliedig, amharus, methiannus
decayed stump - (n.) celffaint [celffeiniau, m.]
decease - (n.) marwolaeth [-au, f.], tranc [m.], trancedigaeth [f.], ymadawiad [m.]
decease - (v.) marw [def.], trengi [treng-]
{ (perish} Trengi is perish when something dies. }
deceased - (adj.) trancedig, ymadawedig
deceit - (n.) anghywirdeb [-au, m.], dichell [-ion, f.], ffalsedd [m.], hoced [-ion, f.], som [-au, f.], twyll [m.]
deceitful - (adj.) ffals [pl. ffeilsion], twyllodrus
deceitfulness - (n.) ffalster [m.]
deceive - (v.) hocedu [hoced-], siomi [siom-], twyllo [twyll-]
deceiver - (n.) twyllwr [twyllwyr, m.]
deceleration - (n.) arafiad [-au, m.]
December - (n.) Rhagfyr [m.]
decency - (n.) gweddeidd-dra [m.], gwedduster (gweddustra) [m.]
decent - (adj.) chwaethus, gweddaidd, gweddus, syber
deception - (n.) dichell [-ion, f.], ffug [-ion, m.], twyll [m.]
decide - (v.) penderfynu [penderfyn-]
decimal - (adj.) degol
decimal - (n.) degol [-ion, m.]
decimate - (v.) degymu [degym-]
decipher - (v.) dadrys [dadrys-], darllen [darllen-; 3.s. & 2.s.imp. darllen], dehongli [dehongl-]
decision - (n.) dyfarniad [-au, m.], penderfyniad [-au, m.]
decisive - (adj.) pendant, penderfynol
deck - (n.) bwrdd llong, dec [m.?]
deck - (v.) addurno [addurn-], pincio [pinci-], trwsio [trwsi-]
declaration - (n.) datganiad [-au, m.], mynegiad [-au, m.]
declarative - (adj.) mynegol
declare - (v.) cyhoeddi [cyhoedd-], datgan [datgan-], datganu [datgan-], mynegi [myneg-], traethu [traeth-]
decline - (n.) dadfeiliad [m.], darfodedigaeth [m.]
{ Dadfeiliad is the decline that leads to ruin. }
decline - (v.) dadfeilio [dadfeili-], gwrthod [gwrthod-; 3.s. gwrthyd; 2.s.imp. gwrthod], treiglo [treigl-]
{ Dadfeilio is decline when you fall to ruin. }
{ Gwrthod is decline when you turn down a deal. }
{ Treiglo is decline, devolve, or inflect
in the grammatical sense. }
declining - (adj.) llethrog
declivity - (n.) disgynfa [disgynfeydd, f.], goriwaered [m.], llethr [-au, -i, f.]
decoct - (v.) berweddu [berwedd-], toddi [todd-; 3.s. & 2.s.imp. tawdd], trwytho [trwyth-]
decoction - (n.) trwyth [-i, -au, m.]
decollate - (v.) decoladu [decolad-]
decompose - (v.) braenu [braen-], dadelfennu [dadelfenn- &1, dadelfen- &2+], pydru [pydr-]
{ Braenu is decompose when you rot. }
{ Dadelfennu is decompose when you break a problem into
parts. }
{ Pydru is decompose when you rot. }
decorate - (v.) addurno [addurn-], arwisgo [arwisg-]
decorative - (adj.) addurnol
decorator - (n.) addurnwr [addurnwyr, m.]
decorous - (adj.) gweddaidd, gweddus
decorum - (n.) gweddeidd-dra [m.], gwedduster (gweddustra) [m.]
decoy - (n.) hud [-ion, m.], magl [-au, f.]
decoy - (v.) hudo [hud-], llithio [llithi-]
decrease - (n.) lleihad [m.]
on the decrease - (adj.) ar drai
decrease - (v.) gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], lleihau [llei- &hau]
decree - (n.) act [-au, f.], arfaeth [-au, f.], gorchymyn [gorchmynion, m.]
decree - (v.) gorchymyn [gorchmynn- &1, gorchmyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorchymyn], lluniaethu [lluniaeth-]
{ You "gorchymyn i" a person. }
decrepit - (adj.) llegach, llesg, methedig [pl. -ion], musgrell
decrepit one - (n.) cleiriach [m.]
decriminalize - (v.) dad-droseddoli [dad-droseddol-]
decry - (v.) difri%o [difri%-], goganu [gogan-]
dedicate - (v.) cyflwyno [cyflwyn-], cysegru [cysegr-]
dedication - (n.) cyflwyniad [-au, m.]
deduce - (v.) casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], diddwytho [diddwyth-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
deduct - (v.) toli [tol-; 3.s. & 2.s.imp. tawl], tolli [toll-], tynnu ymaith
deduction - (n.) diddwythiad [-au, m.]
Dee - (prop.n.) Dyfrdwy
deed - (n.) gweithred [-oedd, f.]
deem - (v.) barnu [barn-; 3.s. barn, beirn*; 2.s.imp. barn], meddwl [meddyli-; 3.s. & 2.s.imp. meddwl], ystyried [ystyri-]
deep - (adj.) dwfn [f. dofn; pl. dyfn, dyfnion; dyfn- &adj], dwys [pl. -ion]
deep sleep - (n.) trwmgwsg [m.]
drink deeply - (v.) drachtio [drachti-]
deep - (n.) dwfn [m.?], dyfnder [-au, -oedd, m.], gorddyfnder [-au, m.]
deepen - (v.) dwysa/u [dwys- &a/u], dyfnhau [dyfn- &hau], trymhau [trym- &hau]
deepness - (n.) dyfndra [m.]
deer - (n.) carw [ceirw, m.], danas [m.]
deface - (v.) anurddo [anurdd-], difwyno [difwyn-], hagru [hagr-]
defalcate - (v.) celcio [celci-], darn.guddio [darn.guddi-], lladrata [lladrata-]
defamation - (n.) gogan [f.]
defame - (v.) athrodi [athrod-], difenwi [difenw-], difri%o [difri%-], goganu [gogan-], pardduo [parddu-]
default - (adj.) diofyn
default - (n.) diffyg [-ion, m.], gwall [-au, m.], meth [-ion, m.], pall [m.]
defeat - (n.) gorchfygiad [-au, m.]
defeat - (v.) gorchfygu [gorchfyg-]
defect - (n.) anaf [-au, m.], anafdod [m.], anghaffael [m.], bai [beiau, m.], coll [-iadau, m.], diffyg [-ion, m.], ffaeledd [-au, m.], gwall [-au, m.], nam [-au, m.], rhemp [f.]
defective - (adj.) diffygiol
defence - (n.) amddiffyn [m.?], amddiffyniad [m.], pill [-ion, m.]
defend - (v.) amddiffyn [amddiffynn- &1, amddiffyn- &2+; 3.s. amddiffyn], amwyn [amwyn-]
defend from - (v.) amddiffyn rhag
defendant - (n.) diffynnydd [diffynyddion, m.], diffynnyddes [-au, f.]
defender - (n.) amddiffynnwr [amddiffynnwyr, m.], amddiffynnydd [-ion, m.]
defer - (v.) gohirio [gohiri-], gwrogi [gwrog-], oedi [oed-], parchu [parch-; 3.s. peirch*], ymostwng [ymostyng-]
{ Gohirio is defer when you postpone something. }
{ Gwrogi is defer when you submit to someone. }
{ Oedi is defer when you postpone something. }
{ Parchu is defer when you submit to someone. }
{ Ymostwng is defer when you submit to someone. }
defiance - (n.) her [-iau, f.], herfeiddiad [m.]
defiant - (adj.) herfeiddiol
deficient - (adj.) diffygiol, prin [pl. -ion; prin- &adj], yn eisiau
deficit - (n.) diffyg [-ion, m.]
attention deficit disorder - (n.) anhwylder diffyg canolbwyntio
defile - (n.) bwlch [bylchau, m.], ceunant [ceunentydd, m.], culffordd [culffyrdd, f.]
defile - (v.) anharddu [anhardd-], difwyno [difwyn-], halogi [halog-]
defiled - (adj.) halog (halogedig)
defilement - (n.) halogrwydd [m.]
defiler - (n.) halogwr [halogwyr, m.]
define - (v.) darnodi [darnod-], diffinio [diffini-], penderfynu [penderfyn-]
{ Darnodi is define when you explain something clearly. }
{ Diffinio is define when you explain something clearly. }
{ Penderfynu is define when you determine the boundary of
something. }
definite - (adj.) pendant, penodol
definite article - (n.) bannod [banodau, f.]
definition - (n.) darnodiad [-au, m.], diffiniad [-au, m.], eglurdeb (eglurder) [m.]
{ Eglurdeb (eglurder) is the kind of definition a
television has. }
deflect - (v.) gwyro [gwyr-], osgoi [osgo-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
deforest - (v.) datfforestu [datfforest-]
deform - (v.) aflunieiddio [aflunieiddi-], aflunio [afluni-], anffurfio [anffurfi-], gwrthuno [gwrthun-], hagru [hagr-]
deformed - (adj.) afluniaidd, anffurfiol
deformity - (n.) anffurfiad [-au, m.]
defraud - (v.) hocedu [hoced-], twyllo [twyll-], ysbeilio [ysbeili-]
defray - (v.) talu treuliau
deft - (adj.) deheuig, hylaw, medrus
defunct - (adj.) marw [pl. meirw, meirwon], trancedig
defy - (v.) beiddio [beiddi-; 3.s. & 2.s.imp. baidd], herfeiddio [herfeiddi-], herio (herian) [heri-]
degenerate - (adj.) dirywiedig
degenerate - (v.) dirywio [dirywi-]
degeneration - (n.) dirywiad [m.]
degrade - (v.) difreinio [difreini-], diraddio [diraddi-], iselhau (iselu) [isel- &hau, isel-]
degraded - (adj.) llygredig
degrading - (adj.) diraddiol
degree - (n.) gradd [-au, f.]
confer degree - (v.) urddo [urdd-]
degree of kinship - (n.) ach [-au, -oedd, f.]
of high degree - (adj.) uchelradd
deify - (v.) dwyfoli [dwyfol-]
deign - (v.) teilyngu [teilyng-], ymostwng [ymostyng-]
deity - (n.) duw [-iau, m.], duwdod [m.], dwyfoldeb [m.]
{ Duw is Deity. }
{ Duwdod is the abstract concept of deity. }
{ Dwyfoldeb is the abstract concept of deity. }
deject - (v.) digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+], llwfr.hau [llwfr.- &hau]
dejected - (adj.) digalon
become dejected - (v.) anhyfrydu [anhyfryd-]
dejection - (n.) digalondid [m.]
delapidate - (v.) adfeilio [adfeili-], malurio [maluri-]
delay - (n.) atreg [m.], oediad [-au, m.]
without delay - (adj.) di-oed (dioed)
without delay - (adv.) diannod, yn syth, yn union
delay - (v.) addoedi [addoed-], gohirio [gohiri-], oedi [oed-]
delectable - (adj.) hyfryd [hyfryt- &adj], hyfrydlon
delegate - (n.) anfonog [-ion, m.], cynrychiolwr [cynrychiolwyr, m.], cynrychiolydd [-ion, m.], dirprwy [-on, m.]
delegate - (v.) dirprwyo [dirprwy-]
delete - (v.) dileu [dile-]
deleterious - (adj.) niweidiol
deletion - (n.) dilead [m.]
deliberate - (adj.) bwriadol, hamddenol, pwyllog
deliberate - (v.) ystyried yn bwyllog
deliberation - (n.) arafeiddiwch [m.]
delicacies - (n.pl.) danteithion
delicacy - (n.) amheuthun [-ion, m.], lledneisrwydd [m.], sew [-ion, m.]
delicate - (adj.) cain [pl. ceinion; cein- &adj], cynnil, gwanllyd (gwannaidd), llednais, manw+aidd, tyner
{ Cain is delicate in the sense of intricate. }
{ Gwanllyd (gwannaidd) is delicate in the sense of easily
destroyed. }
{ Llednais is delicate in the sense of modest. }
{ Manw+aidd is delicate in the sense of intricate. }
{ Tyner is delicate in the sense of gentle. }
delicious - (adj.) blasus, danteithiol, pe+r
delight - (n.) hoffter [-au, m.], hyfrydwch [m.], menwyd [m.]
delight oneself - (v.) ymhyfrydu [ymhyfryd-]
take delight - (v.) ymhoffi [ymhoff-]
delight - (v.) difyrru [difyrr- &1, difyr- &2+], hyfrydu [hyfryd-], ymddigrifo [ymddigrif-]
delightful - (adj.) braf, hyfryd [hyfryt- &adj]
{ The adjective "braf" is not mutated after "yn" as most
adjectives are. }
delights - (n.pl.) mwynder [-au, m.]
delimit - (v.) gosod terfynau
delineate - (v.) darlunio [darluni-], portreadu [portread-]
delinquency - (n.) bai [beiau, m.], trosedd [-au, mf.]
delirium - (n.) gwallgofrwydd [m.], syfrdandod [m.]
deliver - (v.) danfon [danfon-; 3.s. denfyn; 2.s.imp. danfon], gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared], traddodi [traddod-]
{ Danfon is deliver in the sense of escort. }
{ Gwaredu (gwared) is deliver in the sense of save. }
{ Traddodi is deliver in the sense of consign. }
deliverance - (n.) gwaredigaeth [-au, f.], ymwared [m.]
deliverer - (n.) traddodwr [traddodwyr, m.]
delivery - (n.) danfoniad [m.], traddodiad [-au, m.]
dell - (n.) ceunant [ceunentydd, m.], cwm [cymau, cymoedd, m.], glyn [-noedd, m.], pant [-iau, m.]
delude - (v.) hocedu [hoced-], hudo [hud-], llithio [llithi-], twyllo [twyll-]
deluge - (n.) cenllif [m.], dilyw (diluw) [-iau, m.], dylif [m.]
deluge - (v.) gorlifo [gorlif-]
delusion - (n.) cyfeiliornad [-au, m.], lledrith [m.], twyll [m.]
{ Lledrith is delusion in the sense of magic. }
delve - (v.) chwilio [chwili-], cloddio [cloddi-], palu [pal-], turio [turi-]
demand - (n.) galw [m.], galwad [-au, mf.], gofyn [-ion, m.], hawl [-iau, holion, f.]
{ Galwad is a demand, as in "this is our demand". }
{ Gofyn is a need or requirement, as in "this is what is
demanded." If there is "no demand for it, sir", the indefinite
abstraction, it could be either "gofyn" or "galwad". }
demand - (v.) erchi [arch-; 3.s. eirch], gofyn [gofynn- &1, gofyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gofyn], hawlio [hawli-], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
{ To ask a question, you "gofyn cwestiwn". To ask a person, you "gofyn i
berson". To ask a person a question, you "gofyn i berson am gwestiwn". }
{ You "erchi i" a person. }
demarcation - (n.) ffin [-iau, f.], gosodiad terfynau
demean - (v.) ymddwyn [ymddyg-]
demeanor (demeanour) - (n.) ymddygiad [-au, m.]
demented - (adj.) gorffwyll, gwallgof
demerit - (n.) anhaeddiant [m.]
demesne - (n.) bro [-ydd, f.], tiriogaeth [-au, f.], treftadaeth [f.]
Demetia - (prop.n.) Dyfed
demi- - (adj.) hanner
demise - (n.) marwolaeth [-au, f.], trosglwyddiad [m.]
democracy - (n.) democratiaeth [f.], gwerin [-oedd, coll.f.], gweriniaeth [-au, f.]
democrat - (n.) gweriniaethwr [gweriniaethwyr, m.], gwerinwr [gwerinwyr, m.], gwerinydd [-ion, m.]
demolish - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], distrywio [distrywi-], dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-]
demon - (n.) cythraul [cythreuliaid, m.], ysbryd drwg
demonstrate - (v.) arddan.gos (arddangos) [arddan.gos-; 3.s. ardden.gys; 2.s.imp. arddan.gos], profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
demonstration - (n.) arddan.gosfa (arddangosfa) [arddan.gosfeydd, arddangosfeydd, f.], arddan.gosiad (arddangosiad) [-au, m.], eglur.had [m.]
demonstrator - (n.) arddan.goswr (arddangoswr) [arddan.goswyr, m.]
demoralize - (v.) anfoesoli [anfoesol-], anwroli [anwrol-], llygru [llygr-]
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
{ Anfoesoli is demoralize when you remove someone's morals. }
{ Anwroli is demoralize when you make someone a coward. }
{ Llygru is demoralize when you remove someone's morals. }
demur - (v.) codi gwrthwynebiad, petruso [petrus-]
demure - (adj.) mursennaidd, swil
{ Mursennaidd is demure in the sense of prudish. }
{ Swil is demure in the sense of shy. }
den - (n.) ffau [ffeuau, f.], gwa+l [-au, f.], lloches [-au, f.]
Denby - (prop.n.) Dinbych
denial - (n.) gwad [-nau, m.], gwadiad [-au, m.], gwrthodiad [m.], naca+d [m.], ymwadiad [m.]
{ Gwad is denial when you disavow someone. }
{ Gwrthodiad is denial when you refuse something. }
{ Naca+d is denial when you refuse something. }
denier - (n.) gwadwr [gwadwyr, m.]
denizen - (n.) dinesydd [dinasyddion, m.], preswylydd [-ion, preswylwyr, m.]
denominate - (v.) cyfenwi [cyfenw-], enwi [enw-], galw [galw-; 3.s. geilw; 2.s.imp. galw]
{ If you "call someone" on the phone, you "galw rhywun". "Galw yn"
translates the use of "call" that's equivalent to "visit" (or in
American "visit with" or "drip in on"), so you "galw yn" someone's
house or "galw yn" the office (that is, a specified office).
Sometimes, you can "galw ar" someone meaning to "galw yn" their
house, but "ymweld a+" is more correct than "galw ar" in this sense.
"Galw ar" is equivalent to the English "call upon (someone to do)":
"galwaf ar fy nhgyd-Gymry i sefyll yn y bwlch" "I will call upon my
fellow Welshmen to stand in the gap". }
denomination - (n.) enw [-au, m.], enwad [-au, m.]
denote - (v.) arwyddo [arwydd-], arwyddoca/u [arwyddoc- &a/u], darnodi [darnod-], dynodi [dynod-], hynodi [hynod-]
denounce - (v.) condemnio [condemni-], cyhuddo [cyhudd-], lladd ar
dense - (adj.) dwys [pl. -ion], hurt, pendew, tew [pl. -ion]
{ Dwys is dense in a physical sense. }
{ Hurt is dense in a mental sense. }
{ Pendew is dense in a mental sense. }
{ Tew is dense in a physical sense. }
density - (n.) dwysedd [m.]
dent - (n.) tolc [-iau, m.]
dent - (v.) pantio [panti-], tolcio [tolci-]
dental - (adj.) deintiol
dented - (adj.) tolciog
dentist - (n.) deintydd [-ion, m.]
dentistry - (n.) deintyddiaeth [f.]
denude - (v.) dinoethi [dinoeth-], noethi [noeth-]
deny - (v.) gomedd [gomedd-; 3.s. & 2.s.imp. gomedd], gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad], gwrthod [gwrthod-; 3.s. gwrthyd; 2.s.imp. gwrthod], naca/u [nac- &a/u]
deny oneself - (v.) hunanymwadu [hunanymwad-], ymwadu [ymwad-]
{ You "ymwadu a+" something. }
depart - (v.) cychwyn [cychwynn- &1, cychwyn- &2+; 3.s. cychwyn], ymadael (ymadaw; ymado) [ymadaw-; 3.s. ymedy; 2.s.imp. yma+d]
{ Cychwyn is depart when you start a new course of action. }
{ Ymadael (ymadaw; ymado) is depart when you leave a place. }
depart from - (v.) ymadael a+
departed - (adj.) ymadawedig
department - (n.) adran [-nau, f.], dosbarth [-iadau, -au, m.]
departure - (n.) cychwyniad [-au, m.], ymadawiad [m.]
{ Cychwyniad is departure when you set out on a new course
of action. }
{ Ymadawiad is departure when you leave a place. }
depend - (v.) dibynnu [dibynn- &1, dibyn- &2+], ymddibynnu [ymddibyn-]
depend on - (v.) dibynnu ar
dependence - (n.) dibyniad [-au, m.], goglyd [m.], ymddibyniad [m.]
dependent - (adj.) dibynnol
dependent - (n.) dibynnydd [dibynyddion, m.]
depending - (adj.) dibynnol
depict - (v.) darlunio [darluni-], portreadu [portread-]
depiction - (n.) portread [-au, m.]
deplete - (v.) gwaca/u [gwac- &a/u], gwagu [gwag-], hysbyddu [hysbydd-]
deplore - (v.) gofidio [gofidi-], gresynu [gresyn-]
deplume - (v.) pluo (plufio) [plu-, plufi-]
deponent - (n.) deponent [m.?], tyst ar lw
depopulate - (v.) diboblogi [diboblog-]
deport - (v.) alltudio [alltudi-], ymarweddu [ymarwedd-]
{ Alltudio is deport in the sense of sending away. }
{ Ymarweddu is deport in the sense of conducting yourself. }
deportation - (n.) alltudiaeth [f.]
deportment - (n.) ymarweddiad [-au, m.], ymddygiad [-au, m.]
depose - (v.) deol [deol-], diorseddu [diorsedd-], diswyddo [diswydd-], tyngu [tyng- &1, tyngh- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twng], tystio [tysti-]
{ Deol is depose when you kick someone out. }
{ Diorseddu is depose when you dethrone someone. }
{ Diswyddo is depose when you remove someone from office. }
{ Tyngu is depose when you give a deposition. }
{ Tystio is depose when you give a deposition. }
deposit - (n.) adnau [adneuon, m.], blaendal [-iadau, m.], gwaddod [-ion, m.]
deposit sediment - (v.) gwaddodi [gwaddod-], gwaelodi [gwaelod-]
deposit - (v.) adneuo [adneu-], dodi i lawr
depositary - (n.) addod [-au, m.]
depositing - (adj.) adneuol
depositor - (n.) adneuwr [adneuwyr, m.]
depot - (n.) gorsaf [-oedd, f.], ystorfa [ystorfeydd, f.]
{ Gorsaf is a depot that is a train station. }
{ Ystorfa is a depot that is a storehouse. }
depradation - (n.) lladrad [-au, m.]
deprave - (v.) halogi [halog-], llygru [llygr-]
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
depraved - (adj.) llygredig
depravity - (n.) llygredd [m.]
deprecate - (v.) anghymeradwyo [anghymeradwy-]
depreciate - (v.) bychanu [bychan-], dibrisio [dibrisi-]
{ Bychanu is depreciate as in to belittle. }
{ Dibrisio is to depreciate financially. }
depreciation - (n.) dibristod [m.]
depredation - (n.) ysbeiliad [m.]
depress - (v.) digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], iselhau (iselu) [isel- &hau, isel-], pantio [panti-], pruddhau [prudd- &hau]
{ Digalonni is depress as in to discourage. }
{ Gostwng is depress as in to lower. }
{ Iselhau (iselu) is depress as in to lower. }
{ Pantio is depress as in to dent. }
{ Pruddhau is depress as in to sadden. }
depressed - (adj.) digalon, isel [ised; is; isaf], pruddglwyfus
as depressed - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
depression - (n.) digalondid [m.], dirwasgiad [-au, m.], iselder [-au, m.], pruddglwyf [m.]
deprive - (v.) amddifadu [amddifad-], difeddiannu [difeddiann- &1, difeddian- &2+], difreinio [difreini-], difuddio [difuddi-]
depth - (n.) dyfnder [-au, -oedd, m.], dyfndra [m.], eigion [-au, m.], iselder [-au, m.]
deputation - (n.) dirprwyaeth [-au, f.]
depute - (v.) dirprwyo [dirprwy-]
deputize - (v.) dirprwyo [dirprwy-]
deputy - (n.) dirprwy [-on, m.]
derange - (v.) anhrefnu [anhrefn-], drysu [drys-]
deride - (v.) gwatwar [gwatwar-; 3.s. & 2.s.imp. gwatwar], gwawdio [gwawdi-], testunio [testuni-]
derision - (n.) dirmyg [m.], gwatwar [m.], gwawd [m.]
derivation - (n.) haniad [m.], tadogaeth [f.], tarddiad [-au, m.]
derive - (v.) cael (caffael) [irreg.], deillio [deilli-], derbyn [derbyni-; 3.s. & 2.s.imp. derbyn], tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
{ Cael (caffael) is derive when you obtain something from
a source. }
{ Deillio is derive when you have something as origin. }
{ Derbyn is derive when you obtain something from a source. }
{ Tarddu is derive when you have something as origin. }
be derived - (v.) hanu [han-], tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
derogate - (v.) bychanu [bychan-], tynnu oddi wrth
derogatory - (adj.) bychanus
descant - (n.) cyfalaw [-on, f.], desgant [-iau?, f.?]
descend - (v.) disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn], hanfod [irreg.]
be descended - (v.) hanu [han-]
descendant - (n.) disgynnydd [disgynyddion, m.], esillydd [-ion, m.]
descent - (n.) ach [-au, -oedd, f.], disgynfa [disgynfeydd, f.], disgyniad [-au, m.], goriwaered [m.], gwaered [m.], haniad [m.], hil [-iau, f.]
{ Ach is the descent that was your lineage. }
{ Disgynfa is the descent you climb down. }
{ Disgyniad is the descent you climb down. }
{ Hil is the descent that was your lineage. }
line of descent - (n.) llinach [f.]
describe - (v.) darlunio [darluni-], disgrifio [disgrifi-]
description - (n.) darluniad [-au, m.], disgrifiad [-au, m.]
descriptive - (adj.) disgrifiadol
descry - (v.) canfod [can- &fod]
desecrate - (v.) digysegru [digysegr-], halogi [halog-]
desert - (adj.) anghyfanheddol, anghyfannedd, anial, diffaith
desert - (n.) anial [m.], anialwch [m.], diffaith [diffeithydd, m.], diffeithwch [m.], haeddiant [haeddiannau, m.]
{ Anial is the desert that has little water. }
{ Anialwch is the desert that has little water. }
{ Diffaith is the desert that has little water. }
{ Diffeithwch is the desert that has little water. }
{ Haeddiant is the kind of desert as in "just deserts". }
desert - (v.) cefnu ar, encilio [encili-], gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato]
{ You "gadael i" a person. }
deserter - (n.) enciliwr [encilwyr, m.]
desertion - (n.) encilfa [encilfeydd, f.]
deserve - (v.) haeddu [haedd-], rhyglyddu [rhyglydd-], teilyngu [teilyng-]
deserved - (adj.) teilwng
desiccate - (v.) disychu [disych-]
desiderate - (v.) chwenychu (chwennych) [chwenych-; 3.s. & 2.s.imp. chwennych]
design - (n.) arfaeth [-au, f.], cynllun [-iau, m.], dyluniad [-au, m.]
design - (v.) arfaethu [arfaeth-], cynllunio [cynlluni-], dylunio [dyluni-]
designate - (v.) dynodi [dynod-], penodi [penod-]
designated - (adj.) penodol
designer - (n.) cynllunydd [-ion, cynllunwyr, m.]
desirable - (adj.) dewisol, dymunol
desire - (n.) awydd [-au, m.], chwant [-au, m.], dihewyd [m.], dymuniad [-au, m.]
vehement desire - (n.) awyddfryd [m.]
desire - (v.) awyddu [awydd-], chwanta (chwantu) [chwant-], chwenychu (chwennych) [chwenych-; 3.s. & 2.s.imp. chwennych], deisyf (deisyfu) [deisyf-], dymuno [dymun-], eidduno [eiddun-]
desirous - (adj.) awyddus, chwannog
desist - (v.) peidio [peidi-; 3.s. & 2.s.imp. paid], ymatal [ymatal-; 3.s. ymetyl; 2.s.imp. ymatal]
desk - (n.) desg [-iau, f.]
reading desk - (n.) darllenfa [darllenfeydd, f.]
desktop - (adj.) pen-desg
desktop - (n.) bwrdd gwaith, pen-bwrdd [m.]
desolate - (adj.) anghyfannedd, anial
desolate place - (n.) anghyfanheddle [anghyfaneddleoedd, m.]
desolate - (v.) anghyfanheddu [anghyfanhedd-]
desolating - (adj.) anghyfanheddol
desolation - (n.) anghyfanhedd-dra [m.]
despair - (n.) anobaith [m.]
despair - (v.) anobeithio [anobeithi-]
despairing - (adj.) anobeithiol
desperado - (n.) rhyfygwr [rhyfygwyr, m.]
desperate - (adj.) anobeithiol, diobaith, gorffwyll
{ Anobeithiol is desperate in the sense of hopeless. }
{ Diobaith is desperate in the sense of hopeless. }
{ Gorffwyll is desperate in the sense of frenzied. }
despicable - (adj.) atgas (adgas), dirmygedig, ffiaidd
despise - (v.) dibrisio [dibrisi-], dirmygu [dirmyg-], diystyru [diystyr-], tremygu [tremyg-]
despite - (prep.) er [er- &prep2], er gwaethaf
despoil - (v.) anrheithio [anrheithi-], ysbeilio [ysbeili-]
despond - (v.) anobeithio [anobeithi-], digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+]
despondent - (adj.) digalon, isel ei ysbryd, isel-ysbryd
despot - (n.) gormeswr [gormeswyr, m.], unben [-iaid, unbyn, m.]
despot unit - (n.) unben [-iaid, unbyn, m.]
despotic - (adj.) unbenaethol
despotism - (n.) archdeyrnaeth [-au, f.], unbeiniaeth [f.], unbennaeth [f.]
dessert - (n.) danteithfwyd [danteithion, m.], melysfwyd [-ydd, m.], pwdin [m.]
{ Pwdin is a colloquial term for dessert. }
destination - (n.) cyrchfan [-nau, f.], nod [-au, -ion, mf.], pen taith
destine - (v.) arfaethu [arfaeth-], bwriadu [bwriad-], tynghedu [tynghed-]
destiny - (n.) tynged [tynghedau, f.], tynghedfen [tyngedfennau, f.]
destitute - (adj.) amddifad, anghenus, llwm [f. llom; pl. llymion], tlawd (tylawd) [pl. tlodion; tlot- &adj]
destitution - (n.) amddifadrwydd [m.], amddifedi [m.], llymder (llymdra) [m.], tlodi [m.]
destroy - (v.) anrheithio [anrheithi-], difa [dif-], difetha [difeth-], dinistrio [dinistri-], distrywio [distrywi-]
destroyer - (n.) difethwr [difethwyr, m.], dinistriwr [dinistrwyr, m.], dinistrydd [-ion, m.], distrywiwr [distrywwyr, m.]
destroying - (adj.) dinistriol, distrywiol
destruction - (n.) aball [f.], anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], boloch [m.], difethdod [m.], dinistr [-oedd, m.], distryw [m.]
destructive - (adj.) dinistriol, distrywgar, distrywiol
desultory - (adj.) anghysylltiol, didrefn
detach - (v.) datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod], gwahanu [gwahan-]
detachment - (n.) adran [-nau, f.], annibyniaeth [f.], didoliad [-au, m.]
{ Adran is a detachment to which you assign a task. }
{ Annibyniaeth is detachment that enables you to judge
impartially. }
{ Didoliad is detachment that is a separation. }
detail - (n.) manylyn [manylion, m.]
go into detail - (v.) manylu [manyl-]
detain - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], caethiwo [caethiw-]
detect - (v.) canfod [can- &fod], dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], darganfod [dargan- &fod]
detective - (n.) cuddswyddog [-ion, m.], ditectif [m.]
detention - (n.) ataliad [-au, m.], carchariad [m.]
deter - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], rhwystro [rhwystr-]
deter from - (v.) atal rhag, cadw rhag
deteriorate - (v.) dirywio [dirywi-], gwaethygu [gwaethyg-]
deterioration - (n.) dirywiad [m.]
determination - (n.) penderfyniad [-au, m.]
determine - (v.) penderfynu [penderfyn-], pennu [penn- &1, pen- &2+], terfynu [terfyn-]
determined - (adj.) penderfynol
determined to - (adj.) penderfynol o
determinism - (n.) penderfyniaeth [f.], rheidoliaeth [f.]
detest - (v.) atgasu [atgas-], casa/u [cas- &a/u], ffieiddio [ffieiddi-]
dethrone - (v.) diorseddu [diorsedd-]
detour - (n.) cwmpas [-oedd, -au, m.], cylch [-au, -oedd, m.]
detract - (v.) bychanu [bychan-], tynnu oddi wrth
detriment - (n.) anfantais [anfanteision, f.], colled [-ion, f.], niwed [niweidiau, m.]
deuce - (n.) andras (andros) [-iaid, m.]
devastate - (v.) anialu [anial-], diffeithio [diffeithi-], difrodi [difrod-]
devastator - (n.) difrodwr [difrodwyr, m.]
develop - (v.) datblygu [datblyg-]
developer, late - (n.) plentyn hwyrgynnydd
development - (n.) datblygiad [-au, m.]
deviate - (v.) gwyro [gwyr-], troi o'r neilltu
device - (n.) dychymyg [dychmygion, m.], dyfais [dyfeisiau, f.]
devil - (n.) andras (andros) [-iaid, m.], cythraul [cythreuliaid, m.], diafol [diefyl, dieifl, m.], diawl [-iaid, m.]
Devil's Bridge - (prop.n.) Pontarfynach
devilish - (adj.) cythreulig, dieflig
devious - (adj.) cyfeiliornus, diarffordd, troellog
{ Cyfeiliornus is devious in the malicious sense. }
{ Diarffordd is devious in the sense of tortuous. }
{ Troellog is devious in the sense of tortuous. }
devise - (v.) cymynroddi [cymynrodd-], dyfeisio [dyfeisi-]
{ Cymynroddi is devise in the sense of bequeath. }
{ Dyfeisio is devise in the sense of invent. }
devoid - (adj.) amddifad
devolution - (n.) treigliad (treiglad) [-au, m.], trosglwyddiad [m.]
devolve - (v.) disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn], syrthio [syrthi-; 3.s. & 2.s.imp. syrth], treiglo [treigl-]
{ Disgyn is devolve in the sense of fall. }
{ Syrthio is devolve in the sense of fall. }
{ Treiglo is decline, devolve, or inflect
in the grammatical sense. }
Devon - (prop.n.) Dyfnaint
devote - (v.) cyflwyno [cyflwyn-], cysegru [cysegr-], diofrydu [diofryd-]
devote oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
devoted - (adj.) ffyddlon, ymroddedig, ymroddgar
devotion - (n.) defosiwn [defosiynau, m.], dihewyd [m.], ymroad [-au, m.], ymroddiad [-au, m.]
devotional - (adj.) defosiynol
devour - (v.) difa [dif-], llewa [llew-], traflyncu [traflync-], ysu [ys-]
devouring - (adj.) difaol, ysol
devout - (adj.) addolgar, crefyddol, defosiynol
devout - (n.) duwiol [m.]
devoutness - (n.) addolgarwch [m.]
dew - (n.) gwlith [-oedd, m.]
dew - (v.) gwlitho [gwlith-]
dewdrop - (n.) gwlithyn [m.]
dewlap - (n.) tagell [-au, tegyll, f.]
dewy - (adj.) gwlithog
dexterity - (n.) deheurwydd [m.]
dextrous (dexterous) - (adj.) celfydd, dechau (deche), deheuig, hylaw, hywaith, llawdde, medrus
diabolical - (adj.) dieflig
diaconate - (n.) diaconiaeth [-au, f.]
diadem - (n.) coron [-au, fm.], coronbleth [-au, f.], talaith [taleithiau, f.]
diaeresis - (n.) didolnod [-au, mf.]
diagonal - (adj.) croeslinol, lletraws
diagonal - (n.) croeslin [f.?]
diagram - (n.) darlun eglur.haol, diagram [m.?]
dial - (n.) deial [-au?, m.]
dial up - (v.) deialu [deial-]
hand of dial - (n.) bys [-edd, -iau, m.]
dial - (v.) deialu [deial-]
dialect - (n.) tafodiaith [tafodieithoedd, f.]
dialectic - (n.) dilechdid [m.]
dialog (dialogue) - (n.) dadl [-euon, -au, f.], dialog [-au, m.], ymddiddan [-ion, m.]
diameter - (n.) diamedr [-au, m.], tryfesur [m.]
diamond - (n.) adamant [m.], diemwnt [m.]
diaper - (n.) clwt [clytiau, m.]
diaphragm - (n.) cefndedyn [m.], llen.gig [-au?, f.], lliein.gig [f.]
diarrhea (diarrhoea) - (n.) dolur rhydd, pib [-au, f.], rhyddni [m.]
diary - (n.) dyddiadur [-on, m.], dyddlyfr [-au, m.]
dice - (n.pl.) dis [-iau, m.]
dichotomous - (adj.) deubarthol, fforchog
dichotomy - (n.) deubarthiad [-au, m.]
dictate - (n.) arch [eirchion, f.], galwad [-au, mf.], gorchymyn [gorchmynion, m.]
dictate - (v.) adrodd [adrodd-; 3.s. edrydd; 2.s.imp. adrodd], gormesu [gormes-]
{ Adrodd is dictate in the sense of recite. }
{ Gormesu is dictate in the way a dictator works. }
dictation - (n.) arddywediad [-au, m.]
diction - (n.) geirwedd [f.], iaith [ieithoedd, f.], ieithwedd [-au, -ion, f.]
dictionary - (n.) geiriadur [-on, m.], geirlyfr [-au, m.]
rhyming dictionary - (n.) odliadur [-on, m.]
didactic - (adj.) athrawiaethol, hyfforddiadol
diddle - (v.) hocedu [hoced-], twyllo [twyll-]
die - (n.) bath [-au, m.], dis [-iau, m.]
{ Bath is the kind of die into which you pour molten metal. }
{ Dis is the kind of die with pips on it. }
die - (v.) darfod [dar- &fod], marw [def.], trengi [treng-], trigo [trig-]
{ (perish} Darfod is perish when something dies. }
{ (perish} Trengi is perish when something dies. }
diet - (n.) cyfarpar [m.], deiet [m.?], dogn [-au, m.], lluniaeth [m.], ymborth [m.]
{ Cyfarpar is the kind of diet you use to lose weight. }
{ Deiet is the kind of diet that defines what you eat. }
{ Dogn is the kind of diet you use to lose weight. }
{ Lluniaeth is the kind of diet that defines what you eat. }
{ Ymborth is the kind of diet that defines what you eat. }
dietetics - (n.) deieteg [f.], dieteteg [f.]
differ - (v.) amrywio [amrywi-], gwahaniaethu [gwahaniaeth-]
difference - (n.) gwahaniaeth [-au, m.], rhagor [-au, -ion, m.]
{ Gwahaniaeth is that which differentiates and is
neutral as to value. "Faint o wahaniaeth?" is "to what extent do
they differ?". }
{ Rhagor is related to "rhagoriaeth", an excellence,
an extent to which something is better, or in greater quantity
("rhagor o <rhywbeth>", more of <something>; "yn rhagori ar
<rhywbeth>", better than <something>). "Faint rhagor?" is "how much
more?", "how much longer?", "what greater extent?". }
different - (adj.) amgen (amgenach), gwahanol
different from - (adv.) amgen na
of different sounds - (adj.) amrysain
differentiate - (v.) gwahaniaethu [gwahaniaeth-]
differently - (adv.) amgen (amgenach)
difficult - (adj.) afrwydd, anawdd, anhawdd [anhawdd- &adj; anhawsed; anhaws; anhawsaf], anodd, astrus, caled [pl. -ion; calet- &adj], cyfyng, dyrys
difficulty - (n.) afrwyddineb [-au, m.], anhawster [anawsterau, m.]
diffidence - (n.) anhyder [m.], anymddiried [m.]
diffident - (adj.) anhyderus, petrusgar
diffuse - (adj.) anghryno, gwasgarog
diffuse - (v.) gwasgaru [gwasgar-; 3.s. gwesgyr*, gwasgar; 2.s.imp. gwasgar], lledaenu [lledaen-]
dig - (n.) pwniad [-au, m.]
dig - (v.) ceibio [ceibi-], cloddio [cloddi-], palu [pal-], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr]
digest - (n.) crynhoad [crynoadau, m.]
digest - (v.) cymathu [cymath-], toddi [todd-; 3.s. & 2.s.imp. tawdd], treulio [treuli-]
{ Cymathu is digesting mentally. }
{ Toddi is digesting physically. }
{ Treulio is digesting physically. }
digestion - (n.) traul [treuliau, f.], treuliad [m.]
digger - (n.) ceibiwr [ceibwyr, m.], cloddiwr [cloddwyr, m.], palwr [palwyr, m.]
earth digger - (n.) jac-codi-baw [m.]
{ Earth diggers in the UK are largely made by a company known as
JCB, and some wag decided that this stood for "Jac Codi Baw" (Jack
Lifts Dirt), by which they are now popularly known. }
digit - (n.) did [-au, m.], digid [-au, m.]
check digit - (n.) did gwirio
digital - (adj.) digidol
dignified - (adj.) urddasol
dignify - (v.) anrhydeddu [anrhydedd-], urddasu [urddas-]
dignity - (n.) balchder (balchedd) [m.], teilyngdod [m.], urddas [-au, m.]
digress - (v.) crwydro [crwydr-], gwyro [gwyr-]
dike - (n.) argae [-au, m.], clawdd [cloddiau, m.], ffos [-ydd, f.]
dilapidated thing - (n.) celffaint [celffeiniau, m.]
dilate - (v.) lledu [lled-], ymhelaethu [ymhelaeth-]
dilatory - (adj.) anniben, hwyrfrydig, ymar.hous
dilemma - (n.) dilema [f.?]
diligence - (n.) astudrwydd [m.], diwydrwydd [m.], dyfalwch [m.]
diligent - (adj.) astud, diwyd, dyfal, prysur [prysur- &adj], ystig
dilute - (v.) cymysgu a+ dwfr, gwanhau [gwan- &hau], teneuo [teneu-]
dim - (adj.) aneglur, pw+l
dim - (v.) cymylu [cymyl-], tywyllu [tywyll-]
dimension - (n.) dimensiwn [dimensiynau, m.], maintioli [m.]
dimension - (v.) mesur [mesur-]
diminish - (v.) lleihau [llei- &hau], prinhau [prin- &hau]
diminution - (n.) lleihad [m.], prinhad [m.]
diminutive - (adj.) bachigol, bychan [f. bechan; pl. bychain]
diminutive - (n.) bachigyn [bachigion, m.]
dimple - (n.) pannwl [panylau, m.], pant [-iau, m.]
dimple - (v.) panylu [panyl-]
dimpled - (adj.) pantiog
din - (n.) dadwrdd [m.], dwndwr [m.], mwstwr [mwstwyr, m.], trwst [trystau, m.], twrf [tyrfau, m.]
dine - (v.) ciniawa [ciniaw-]
dinge - (n.) tolc [-iau, m.]
dinge - (v.) tolcio [tolci-]
dinged - (adj.) tolciog
dingle - (n.) cwm [cymau, cymoedd, m.], glyn [-noedd, m.], pant [-iau, m.]
dingy - (adj.) dilewyrch, tlodaidd, tywyll [f. tywell]
dinner - (n.) cinio [ciniawau, mf.]
dint - (n.) grym [-oedd, m.], tolc [-iau, m.]
{ Grym is dint in the sense of power. }
{ Tolc is dint in the sense of dent. }
diocesan - (adj.) esgobaethol
diocesan - (n.) esgob [-ion, m.]
diocese - (n.) esgobaeth [-au, f.]
dioxide - (n.) deuocsid [m.?]
dip - (v.) gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych], trochi [troch-; 3.s. trych*]
{ Gostwng is dip as an intransitive verb. }
{ Gwlychu is dip as a transitive verb. }
{ Trochi has the sense of immerse in N. Wales.
It is a transitive verb. }
diphthong - (n.) deusain [deuseiniau, f.], dipton [-au, f.]
diploma - (n.) breinlen [-ni, -nau, f.], diploma [m.?], tystysgrif [-au, f.]
diplomat - (n.) llysgennad [llysgenhadon, m.]
diplomatist - (n.) diplomydd [-ion, m.], llysgennad [llysgenhadon, m.]
dire - (adj.) an.guriol (an.giriol), arswydus, dybryd, dygn [dycn- &adj], echryslon
direct - (adj.) union, union.gyrchol (union.gyrch), unionsyth
direct - (v.) cyfarwyddo [cyfarwydd-], cyfeirio [cyfeiri-], hyfforddi [hyffordd-], llwybreiddio [llwybreiddi-], llywio [llywi-]
direction - (n.) cyfarwyddyd [cyfarwyddiadau, m.], cyfeiriad [-au, m.], cyfer (cyfair) [m.], tu [m.]
{ Cyfarwyddyd is direction in the sense of instruction. }
{ Cyfeiriad is the directing-towards sort of
direction, one which one might give a lost driver, or indeed the
address on the outside of an envelope. It is also the direction in
which the lost driver would set off once so directed. }
{ Tu is really a location -- think of "side", as in
"tudalen", the side of a page: so "tua/tuag" are in the direction of
(such and such a place), to such-and-such a side of one's
location. }
director - (n.) cyfarwyddwr [cyfarwyddwyr, m.]
directorate - (n.) cyfarwyddiaeth [-au, f.]
directory - (n.) cyfeiriadur [-on, m.]
direful - (adj.) anaele, echryslon
dirge - (n.) galargan [-au, f.], galarnad [-au, f.], marwnad [-au, f.]
dirt - (n.) baw [m.], rhwd [m.], tom [f.]
clotted dirt - (n.) cagl [-au, m.]
dirty - (adj.) afiach, bawaidd, brwnt [f. bront; pl. bryntion], budr (budur) [pl. budron], tomlyd
dirty - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], budro [budr-], diwyno [diwyn-]
dis- - (pfx.) an- (a-; af-), dad- (dat-), di-
{ "An (a-; af-)" causes a nasal mutation to the affixed stem. }
{ "Dad- (dat-)" causes a soft mutation to the affixed stem. }
{ "Di-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
disability - (n.) anabledd [-au, m.]
disable - (v.) analluogi [analluog-], efryddu [efrydd-]
{ Analluogi is disable in the sense of incapacitate. }
{ Efryddu is disable in the sense of cripple. }
disabled - (adj.) anafus, methedig [pl. -ion]
disabuse - (v.) didwyllo [didwyll-]
disadvantage - (n.) afles [m.], anach [-au, mf.], anfantais [anfanteision, f.]
disadvantageous - (adj.) aflesol, anfanteisiol, difantais
disagree - (v.) anghydsynio [anghydsyni-], anghydweld [anghydwel-], anghytuno [anghytun-]
disagreeable - (adj.) annymunol, cas
disagreement - (n.) anghydfod [m.], anghytundeb [-au, m.]
disappear - (v.) difannu [difann- &1, difan- &2+], diflannu [diflann- &1, diflan- &2+]
disappoint - (v.) siomi [siom-]
disappointed - (adj.) siomedig
disappointing - (adj.) siomedig
disappointment - (n.) siom [-au, f.], siomedigaeth [-au, f.], som [-au, f.]
disapprove - (v.) anghymeradwyo [anghymeradwy-]
disarm - (v.) diarfogi [diarfog-]
disarmament - (n.) diarfogiad [m.]
disarmed - (adj.) diarfog
disarrange - (v.) anhrefnu [anhrefn-]
disaster - (n.) aflwydd [-au, -ion, m.], trychineb [-au, mf.]
disastrous - (adj.) trychinebus
disavow - (v.) diarddel [diarddel-], gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad]
disavowal - (n.) gwad [-nau, m.]
disband - (v.) dadfyddino [dadfyddin-], gwasgaru [gwasgar-; 3.s. gwesgyr*, gwasgar; 2.s.imp. gwasgar]
{ Dadfyddino is to cause an army to unform. }
disbelieve - (v.) anghoelio [anghoeli-], anghredu [anghred-]
disburse - (v.) gwario [gwari-], talu arian
disc - (n.) coeten (coetan) [-nau, f.], disg [-iau, f.]
discard - (v.) gwrthod [gwrthod-; 3.s. gwrthyd; 2.s.imp. gwrthod], rhoi heibio
discern - (v.) canfod [can- &fod], dirnad [dirnad-]
discernment - (n.) dirnadaeth [f.]
discharge - (n.) ergyd [-ion, f.], gollyngdod [m.]
{ Ergyd is the kind of discharge that occurs when you
shoot a weapon. }
{ Gollyngdod is a discharge that is a slow release. }
discharge - (v.) diswyddo [diswydd-], gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
disciple - (n.) disgybl [-ion, m.]
discipler - (n.) disgyblwr [disgyblwyr, m.]
discipline - (n.) disgyblaeth [f.]
discipline - (v.) disgyblu [disgybl-], gwastrodaeth (gwastrodi) [gwastrod-]
discipliner - (n.) disgyblwr [disgyblwyr, m.]
disclaim - (v.) diarddel [diarddel-], gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad]
disclaimer - (n.) ymwadiad [m.]
disclose - (v.) dadlennu [dadlenn- &1, dadlen- &2+], datgelu [datgel-], datguddio [datguddi-]
disclosure - (n.) dadannudd [m.], dadleniad [-au, m.], datgeliad [-au, m.], datguddiad [-au, m.]
discomfit - (v.) dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-], gorchfygu [gorchfyg-]
discomfort - (n.) anghysur [-on, m.]
discomfort - (v.) anghysuro [anghysur-]
discompose - (v.) aflonyddu [aflonydd-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry]
disconcert - (v.) aflonyddu [aflonydd-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], tarfu [tarf-; 3.s. teirf*; 2.s.imp. tarf]
disconnect - (v.) datgysylltu [datgysyllt-]
disconnected - (adj.) digyswllt
disconsolate - (adj.) anniddan, digysur, galarus
discontent - (n.) anfodlonrwydd [m.]
discontent - (v.) anfodloni [anfodlon-]
discontented - (adj.) anfoddog, anfodlon
discontentment - (n.) anfoddogrwydd [m.]
discord - (n.) anghydfod [m.], anghytgord [-iau, m.]
discordant - (adj.) anghytu+n, anghywair
discount - (n.) disgownt [m.?]
discount - (v.) anghyfrif [anghyfrif-]
discountenance - (v.) anghefnogi [anghefnog-]
discourage - (v.) anghefnogi [anghefnog-], digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+]
discourse - (n.) araith [areithiau, f.], parabl [-au, m.], pregeth [-au, f.], ymddiddan [-ion, m.]
{ Araith is the kind of discourse you make in front of an
audience. }
{ Pregeth is the kind of discourse you make in front of an
audience. }
{ Ymddiddan is the kind of discourse you hold with
someone. }
discourse - (v.) ymadroddi [ymadrodd-]
discourteous - (adj.) anfonheddig, anfynud, anghwrtais, anllathraid, ansyber
discourtesy - (n.) anwybod [m.]
discover - (v.) canfod [can- &fod], darganfod [dargan- &fod], datgelu [datgel-]
discoverer - (n.) darganfyddwr [darganfyddwyr, m.]
discovery - (n.) darganfyddiad [-au, m.], datgeliad [-au, m.]
discredit - (n.) amarch [-au, m.], anfri [m.], anghlod [m.]
discredit - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], anghoelio [anghoeli-], difri%o [difri%-]
{ Amau is discredit when you cast doubt on something. }
{ Anghoelio is discredit in the sense of disbelieve. }
{ Difri%o is discredit when you cast doubt on something. }
discreet - (adj.) call, pwyllog, synhwyrol
discrepancy - (n.) anghysondeb (anghysonder) [-au, m.]
discrepant - (adj.) anghyson, gwahanol
discretion - (n.) barn [-au, f.], pwyll [m.], synnwyr [synhwyrau, m.]
discriminate - (v.) gwahaniaethu [gwahaniaeth-]
discursive - (adj.) anghysylltiol, crwydrol (crwydrus)
discuss - (v.) trafod [trafod-], trin [trini-], ymarwar [ymarwar-]
discussion - (n.) trafodaeth [-au, f.], ymarwar [m.], ymdrafodaeth [f.], ymdriniaeth [-au, f.]
discussion group - (n.) cylch trafod
disdain - (n.) dirmyg [m.], diystyrwch [m.]
disdain - (v.) dirmygu [dirmyg-], diystyru [diystyr-], ysgornio [ysgorni-]
disdainful - (adj.) dirmygus, diystyrllyd, ffroenuchel
disease - (n.) afiechyd [-on, m.], clefyd [-au, -on, m.], clwyf [-au, m.]
disembark - (v.) glanio [glani-]
disembarkation - (n.) glaniad [m.]
disembowel - (v.) diberfeddu [diberfedd-]
disenable - (v.) analluogi [analluog-]
disendow - (v.) dadwaddoli [dadwaddol-]
disendowment - (n.) dadwaddoliad [m.]
disentangle - (v.) datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod], datrys [datrys-]
disestablish - (v.) dadsefydlu [dadsefydl-], datgysylltu [datgysyllt-]
disestablisher - (n.) datgysylltwr [datgysylltwyr, m.]
disestablishment - (n.) dadsefydliad [m.], datgysylltiad [m.]
disfigure - (v.) aflunio [afluni-], anferthu [anferth-], anffurfio [anffurfi-], anharddu [anhardd-], anurddo [anurdd-], gwrthuno [gwrthun-], hagru [hagr-], hyllu [hyll-]
disfigurement - (n.) anffurf [-iau, m.], anffurfiad [-au, m.]
disfranchise - (v.) difreinio [difreini-]
disfranchisement - (n.) difreiniad [m.]
disgorge - (v.) arllwys [arllwys-; 3.s. arllwys], chwydu [chwyd-]
disgrace - (n.) achlod [mf.], anfri [m.], cardd [m.], gwaradwydd [-iadau, m.], gwarth [m.], gwarthrudd [m.], mefl [-au, m.], sar.had [-au, m.]
disgrace - (v.) gwaradwyddo [gwaradwydd-], gwarthruddo [gwarthrudd-]
disgraceful - (adj.) cywilyddus, gwaradwyddus, gwarthus
disguise - (n.) rhith [-iau, m.]
disguise - (v.) dieithrio [dieithri-], ffugio [ffugi-], lledrithio [lledrithi-]
disgust - (n.) diflastod [m.], ffieidd-dod [m.], ffieiddrwydd [m.]
disgust - (v.) diflasu [diflas-]
disgusting - (adj.) brwnt [f. bront; pl. bryntion], ffiaidd
dish - (n.) dysgl [-au, f.], dysglaid (dysgled) [dysgleidiau, f.], noe [-au, f.], saig [seigiau, f.]
{ Dysgl is the kind of dish you set on your table. }
{ Dysglaid (dysgled) is dish when it measures a quantity, as
in "a dish of cream for the cat". }
dishearten - (v.) digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+]
disheartened - (adj.) digalon
disheveled - (adj.) afle+r, anhrefnus, anniben
dishful - (n.) dysglaid (dysgled) [dysgleidiau, f.]
dishonest - (adj.) anonest
dishonesty - (n.) anonestrwydd [m.]
dishonor (dishonour) - (n.) amarch [-au, m.], anfri [m.], anghlod [m.]
dishonor (dishonour) - (v.) amharchu [amharch-], amherchi [amherch-]
disillusion - (v.) didwyllo [didwyll-]
disinclination - (n.) annhuedd [f.], annhueddrwydd [m.]
disinclined - (adj.) annhueddol
disinfect - (v.) diheintio [diheinti-], mygdarthu (myctarthu) [mygdarth-, myctarth-]
disingenuous - (adj.) ffuantus
disintegrate - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod]
disk - (n.) coeten (coetan) [-nau, f.], disg [-iau, f.]
compact disk - (n.) crynoddisg [-iau, f.]
hard disk drive - (n.) gyrrwr disg galed
dislike - (n.) anhoffter [m.], casineb [m.]
dislike - (v.) casa/u [cas- &a/u]
dislocate - (v.) dadgymalu [dadgymal-], rhoi o'i le
dislodge - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared], syflyd [syfl-; 3.s. & 2.s.imp. syfl], symud [symud-]
dismal - (adj.) aflawen, digalon, dilewyrch, tywyll [f. tywell]
dismay - (n.) braw [-iau, m.], chwithdod (chwithdra) [m.], siom [-au, f.]
feel dismayed - (v.) chwithio [chwithi-]
dismay - (v.) brawychu [brawych-], digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+], siomi [siom-]
dismember - (v.) diaelodi [diaelod-]
dismiss - (v.) gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
dismiss from office - (v.) diswyddo [diswydd-]
dismissal - (n.) diswyddiad [-au, m.]
dismount - (v.) disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn], dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-]
disobedience - (n.) anufudd-dod [m.]
disobedient - (adj.) anufudd
disobey - (v.) anufuddhau [anufudd- &hau]
disoblige - (v.) anfoddio [anfoddi-]
disorder - (n.) afreol [f.], afreolaeth [-au, f.], anhrefn [mf.], anhwylder (anhwyldeb) [-au, m.], annosbarth [m.], cam-drefn [f.], camlwrw [camlyryau, m.]
{ Afreol is the kind of disorder for which you seek a
policeman. }
{ Afreolaeth is the kind of disorder for which you seek a
policeman. }
{ Anhrefn is the kind of disorder for which you seek a
chambermaid. }
{ Anhwylder (anhwyldeb) is the kind of disorder for which
you seek a doctor. }
{ Annosbarth is the kind of disorder for which you seek a
policeman. }
{ Cam-drefn is the kind of disorder for which you seek a
chambermaid. }
affective disorder - (n.) anhwylder affeithiol
attention deficit disorder - (n.) anhwylder diffyg canolbwyntio
bipolar disorder - (n.) anhwylder deubegwn
post-traumatic stress disorder - (n.) anhwylder straen o+l-drawmatig
disorder - (v.) anhrefnu [anhrefn-]
disorderly - (adj.) afreolaidd, afreolus, anhrefnus, annosbarth, annosbarthus, direol
disown - (v.) diarddel [diarddel-], gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad]
disowned - (adj.) dietifedd
disparage - (v.) amharchu [amharch-], bychanu [bychan-], difri%o [difri%-]
disparity - (n.) anghyfartaledd [m.], rhagor [-au, -ion, m.]
dispatch - (n.) bryslythyr [-au, m.], neges [-au, -euau, f.]
{ Neges is the kind of dispatch you send to someone. }
dispatch to - (v.) anfon at, anfon i
{ "Anfon at" is used toward a person or group of people. }
{ "Anfon i" is used toward a place. }
with dispatch - (adv.) ar frys
dispatch - (v.) anfon [anfon-; 3.s. enfyn; 2.s.imp. anfon], diweddu [diwedd-]
{ Anfon is dispatch when you dispatch a message. }
{ Diweddu is dispatch when you dispatch a task. }
dispel - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], gwasgaru [gwasgar-; 3.s. gwesgyr*, gwasgar; 2.s.imp. gwasgar]
dispensable thing, a - (n.) hepgor [-ion, m.]
dispensary - (n.) fferyllfa [fferyllfeydd, f.]
dispensation - (n.) goruchwyliaeth [-au, f.]
dispense - (v.) gweinyddu [gweinydd-], rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan]
{ Gweinyddu is dispense when you administer something. }
{ Rhannu is dispense when you divide something. }
dispense with - (v.) hepgor [hepgor-]
disperse - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], gwasgaru [gwasgar-; 3.s. gwesgyr*, gwasgar; 2.s.imp. gwasgar], taenu [taen-]
dispersed - (adv.) ar wasgar
dispersion - (n.) gwasgar [m.]
dispirit - (v.) digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+], llwfr.hau [llwfr.- &hau]
display - (n.) arddan.gosiad (arddangosiad) [-au, m.]
display - (v.) arddan.gos (arddangos) [arddan.gos-; 3.s. ardden.gys; 2.s.imp. arddan.gos]
displease - (v.) anfoddio [anfoddi-], anfodloni [anfodlon-], digio [digi-]
be displeased - (v.) sorri [sorr- &1, sor- &2+]
displeasure - (n.) anfodd [m.], anfodlonrwydd [m.], dicter [-au, m.], soriant [soriannau, m.]
disport - (v.) chwarae (chware) [chwarae-; 3.s. chwery], difyrru [difyrr- &1, difyr- &2+]
dispose - (v.) cael gwared o, dosbarthu [dosbarth-], trefnu [trefn-], tueddu [tuedd-]
{ Cael gwared o is dispose when you get rid of something. }
{ Dosbarthu is dispose when you determine something's
disposition. }
{ Trefnu is dispose when you determine something's
disposition. }
{ Tueddu is dispose when you dispose someone favorably
(favourably) towards you. }
disposition - (n.) anianawd [m.], naws [-au, f.]
having a forgiving disposition - (adj.) maddeugar
dispossess - (v.) difeddiannu [difeddiann- &1, difeddian- &2+]
dispraise - (n.) anghlod [m.]
disprove - (v.) gwrthbrofi [gwrthbrof-]
dispute - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], dadlau [dadleu-], ymddadlau [ymddadleu-], ymryson [ymryson-]
disqualification - (n.) anghymhwyster [m.]
disqualify - (v.) anaddasu [anaddas-], anghyfaddasu [anghyfaddas-], anghymhwyso [anghymhwys-]
disquiet - (n.) anesmywthyd [m.], anhunedd [m.]
disquiet - (v.) aflonyddu [aflonydd-]
disregard - (v.) diystyru [diystyr-], esgeuluso [esgeulus-]
disrepair - (n.) anghywair [m.]
disreputable - (adj.) amharchus
disrespect - (n.) amarch [-au, m.], anfri [m.]
disrespect - (v.) amharchu [amharch-]
disrespectful - (adj.) amharchus
disrobe - (v.) tynnu dillad
dissatisfaction - (n.) anfoddogrwydd [m.]
dissatisfied - (adj.) anfoddog
dissatisfy - (v.) anfoddio [anfoddi-], anfodloni [anfodlon-]
dissect - (v.) dadansoddi [dadansodd-], difynio [difyni-], trychu [trych-]
{ Dadansoddi is when you dissect ideas. }
{ Difynio is when you dissect organisms. }
{ Trychu is when you dissect organisms. }
dissection - (n.) difyniad [-au, m.]
dissemble - (v.) celu [cel-], ffugio [ffugi-], rhagrithio [rhagrithi-]
dissembler - (n.) ffuantwr [ffuantwyr, m.]
dissembling - (n.) dadfathiad [-au, m.]
disseminate - (v.) hau [heu-], lledaenu [lledaen-], taenu [taen-]
dissension - (n.) anghytgord [-iau, m.]
dissent - (n.) Ymneilltuaeth [f.], aflonyddwch [-au, m.], anghytundeb [-au, m.]
{ Aflonyddwch is dissent that is unrest. }
{ Anghytundeb is dissent that is disagreement. }
{ Ymneilltuaeth is dissent that is Nonconformity. }
dissent - (v.) anghydolygu [anghydolyg-], anghydsynio [anghydsyni-], anghytuno [anghytun-]
dissimilar - (adj.) annhebyg
dissimulation - (n.) dadfathiad [-au, m.], rhagrith [-ion, m.]
dissipate - (v.) anlladu [anllad-], chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], gwasgaru [gwasgar-; 3.s. gwesgyr*, gwasgar; 2.s.imp. gwasgar]
dissipated - (adj.) ofer
dissipation - (n.) oferedd [m.]
dissociate - (v.) anghysylltu [angysyllt-], diaelodi [diaelod-], gwahanu [gwahan-]
dissolute - (adj.) afradlon, ofer, penrhydd
dissolution - (n.) datgorfforiad [m.], datodiad [m.], tranc [m.], ymddatodiad [m.]
dissolve - (v.) dadmer [dadmer-], datgorffori [datgorffor-], datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod], hydoddi [hydodd-], toddi [todd-; 3.s. & 2.s.imp. tawdd], ymddatod [ymddatod-; 3.s. ymddatod, ymddetyd*; 2.s.imp. ymddatod]
{ Datgorffori is dissolve when you dissolve parliament. }
{ Hydoddi is the scientific word for dissolve. }
dissolved - (adj.) tawdd
become dissolved - (v.) ymdoddi [ymdodd-]
distance - (n.) ffordd [ffyrdd, f.], pellter [-au, -oedd, m.]
distant - (adj.) pell [pell- &adj], pellennig
distemper - (n.) anhwylder (anhwyldeb) [-au, m.], lliw [-iau, m.]
{ Anhwylder (anhwyldeb) is the kind of distemper for
which you seek a doctor. }
{ Lliw is the kind of distemper that has to do with the
paints without oil for painting walls. }
distend - (v.) chwyddo [chwydd-], estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], lledu [lled-]
distended - (adj.) rhwth [f. rhoth]
distension - (n.) chwydd (chwyddi) [m.], tynder (tyndra) [m.], ymlediad [-au, m.]
distil - (v.) diferu [difer-], hidlo [hidl-]
distill (distil) - (v.) defnynnu [defnynn- &1, defnyn- &2+], dihidlo [dihidl-], distyllu [distyll-]
distillation - (n.) distylliad [m.]
distiller (distiler) - (n.) distyllwr [distyllwyr, m.]
distinct - (adj.) croyw [f. croew; pl. -on], eglur, gwahanol
{ Croyw is distinct as in clear. }
{ Eglur is distinct as in clear. }
{ Gwahanol is distinct as in different. }
distinction - (n.) arbenigrwydd [m.], bri [m.], gwahaniaeth [-au, m.], neilltuolrwydd [m.], rhagoriaeth [-au, f.]
distinguish - (v.) darnodi [darnod-], dynodi [dynod-], gwahaniaethu [gwahaniaeth-], hynodi [hynod-]
{ Dynodi is distinguish when you denote something. }
{ Gwahaniaethu is distinguish when you differentiate
between two things. }
{ Hynodi is distinguish when you denote something. }
distinguishing - (adj.) gwahaniaethol
distort - (v.) anffurfio [anffurfi-], gwyrdroi [gwyrdro- &i], ystumio [ystumi-]
distorted - (adj.) gwyrdroe%dig
distract - (v.) drysu [drys-], mwydro [mwydr-], tynnu ymaith
distrain - (v.) atafaelu [atafael-]
distraint - (n.) atafael [m.], atafaeliad [m.]
distress - (n.) cyfyngder [-au, m.], cyfyngdra [m.], cyni [-on, m.], ing [-oedd, m.], trallod [-ion, -au, m.]
distributary - (n.) allafon [-ydd, f.]
distribute - (v.) dosbarthu [dosbarth-], rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan]
distribution - (n.) dosbarthiad [-au, m.]
distributor - (n.) dosbarthwr [dosbarthwyr, m.]
district - (n.) ardal [-oedd, f.], dosbarth [-iadau, -au, m.], rhanbarth [-au, m.], rhandir [-oedd, m.]
{ Ardal is a geographical region. }
{ Dosbarth is administrative, in particular in the
present shortly-to-be-abolished structure of local government
"district council" is "cyngor dosbarth" -- "dosbarth" means
something to do with having been divided up (hence the meaning of
"class"). }
distrust - (n.) anhyder [m.], anymddiried [m.]
distrust - (v.) anymddiried [anymddiried-]
disturb - (v.) aflonyddu [aflonydd-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry]
disturbance - (n.) aflonyddwch [-au, m.], cyffro [-adau, -au, m.], terfysg [-oedd, m.]
disturber - (n.) aflonyddwr [aflonyddwyr, m.], cynhyrfwr [cynhyrfwyr, m.]
disturbing - (adj.) aflonyddus
disunited - (adj.) anghytu+n
disyllabic - (adj.) deusill, deusillaf
ditch - (n.) ceuffos [-ydd, f.], ffos [-ydd, f.]
ditch - (v.) ffosi [ffos-]
ditto - (adj.) yr un
ditto - (adv.) eto, yr un peth
ditty - (n.) ca+n [canau, caniadau, caneuon, f.], canig [-ion, f.]
diurnal - (adj.) diwrnodol
dive - (v.) plannu [plann- &1, plan- &2+], soddi [sodd-; 3.s. & 2.s.imp. sawdd], suddo [sudd-], ymsuddo [ymsudd-]
diving bell - (n.) suddgloch [suddglychau, f.]
diverge - (v.) ymrannu [ymrann- &1, ymran- &2+], ymwahanu [ymwahan-]
diverse - (adj.) annhebyg, gwahanol
diversion - (n.) adloniant [adloniannau, m.], difyrrwch [m.]
diversions - (n.pl.) difyrion
diversity - (n.) amrywiaeth [-au, m.]
divert - (v.) diddanu [diddan-], difyrru [difyrr- &1, difyr- &2+], troi o'r neilltu
{ Diddanu is divert when you amuse someone. }
{ Difyrru is divert when you amuse someone. }
{ Troi o'r neilltu is divert when you divert a river. }
diverting - (adj.) diddan, difyr, difyrrus
divest - (v.) dihatru (dihatryd) [dihatr-], diosg [diosg-], ymddihatru [ymddihatr-]
divide - (v.) dosbarthu [dosbarth-], fforchogi [fforchog-], gwahanu [gwahan-], parthu [parth-], rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan], ymrannu [ymrann- &1, ymran- &2+], ymwahanu [ymwahan-]
{ Fforchogi is to divide or cleave a hoof. }
divided - (adj.) gwasgarog
dividend - (n.) buddran [-nau, m.], difidend [m.?]
divider - (n.) rhannwr [rhannwyr, m.]
divination - (n.) brud [-iau, m.], dewiniaeth [f.]
divine - (adj.) dwyfol [pl. -ion; dwyfol- &adj]
divine - (n.) diwinydd [-ion, m.]
divine - (v.) brudio [brudi-], dewinio (dewino) [dewini-, dewin-], dyfalu [dyfal-]
diviner - (n.) dewin [-iaid, m.]
divinity - (n.) diwinyddiaeth [f.], duwdod [m.], dwyfoldeb [m.]
{ Diwinyddiaeth is the study of divinity. }
{ Duwdod is the abstract concept of divinity. }
{ Dwyfoldeb is the abstract concept of divinity. }
division - (n.) adran [-nau, f.], cyfadran [-nau, f.], cyfraniaeth [f.], dosran [-nau, f.], rhan [-nau, f.], rhanbarth [-au, m.], rhandir [-oedd, m.], rhaniad [-au, m.], ymraniad [-au, m.]
{ Adran is a division that is a section. }
{ Dosran is a division that is a section. }
{ Rhan is a division that is a part of something. }
{ Rhanbarth is a division that is a district. }
{ Rhandir is a division that is a district. }
{ Rhaniad is the mathematical concept of division. }
{ Ymraniad is a division that is a schism. }
divorce - (n.) ysgariad [-au, m.], ysgariaeth [f.]
divorce court - (n.) ysgarlys [-oedd, m.]
divorce - (v.) ysgar (ysgaru) [ysgar-]
divulge - (v.) dadlennu [dadlenn- &1, dadlen- &2+], datguddio [datguddi-]
dizziness - (n.) pensyfrdandod [m.], penysgafnder [m.]
dizzy - (adj.) pensyfrdan, penysgafn
do - (v.) gwneud (gwneuthur) [gwn- &mynd, n- &mynd; gwnel- {only (1.s. & 2.s. & p.)pres. ind. forms exist}; 3.s. gwnel; 2.s.imp. gwna]
do away with - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared]
do business - (v.) masnachu [masnach-]
do homage - (v.) gwrogi [gwrog-]
do the trick - (v.) gwneud y tro
have to do with - (v.) bod a wnelo a+, gwneud a+
offer to do - (v.) osio [osi-]
docile - (adj.) dof [pl. -ion], hydrin, hydyn, hywedd
dock - (n.) brawdle [-oedd, m.], doc [m.?], porthladd [-oedd, m.]
{ Brawdle is dock when it is a judgment seat. }
{ Doc is the dock to which you fasten a boat. }
{ Porthladd is the dock to which you fasten a boat. }
dock - (n.pl.) tafol
dock - (v.) cwtogi [cwtog-], docio [doci-], tocio [toci-]
{ Cwtogi is dock when take something away. }
{ Docio is dock when you pull your boat into port. }
{ Tocio is dock when take something away. }
doctor - (n.) doctor [-iaid, m.], meddyg [-on, m.]
doctor - (v.) doctora [doctor-]
doctoral - (adj.) doctoraidd
doctorial - (adj.) doctoraidd
doctrinal - (adj.) athrawiaethol
doctrine - (n.) athrawiaeth [-au, f.], dysgeidiaeth [f.]
document - (n.) dogfen [-ni, -nau, f.], gweithred [-oedd, f.], ysgrif [-au, f.]
document - (v.) dogfennu [dogfenn- &1, dogfen- &2+]
dodge - (n.) cast [-iau, m.], sga+m [sgamiau, f.], sgil [m.?], ystryw [-iau, f.]
dodge - (v.) osgoi [osgo-], sgamio [sgami-], twyllo [twyll-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
doe - (n.) ewig [-od, f.]
doer - (n.) gweithredwr [gweithredwyr, m.], gweithredydd [-au, m.], gwneuthurwr [gwneuthurwyr, m.]
doesn't matter, it - (interj.) 'sdim ots
doff - (v.) diosg [diosg-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
dog - (n.) ci [cw+n, m.]
prying dog - (n.) chwilgi [chwilgwn, m.]
dogged - (adj.) cyndyn, ystyfnig
doggedness - (n.) cyndynrwydd [m.]
doggerel - (adj.) crach, salw
doggerel - (n.) rhigwm [rhigymau, m.]
dog-like - (adj.) ci%aidd
dogma - (n.) pwnc athrawiaeth
dogmatic - (adj.) athrawiaethol, awdurdodol, pendant
{ Athrawiaethol is dogmatic meaning pertaining to dogma. }
{ Awdurdodol is dogmatic when you refuse to consider other
ideas. }
{ Pendant is dogmatic when you refuse to consider other
ideas. }
dole - (n.) cardod [-au, f.], cyfran [-nau, f.], dogn [-au, m.]
dole - (v.) dogni [dogn-]
doleful - (adj.) galarus, prudd, trist [trist- &adj], wylofus
Dolgelley - (prop.n.) Dolgellau
doll - (n.) doli (dol) [doliau, f.]
doll - (v.) dolian (dolio) [doli-]
dollar - (n.) doler [-i, f.]
dolmen - (n.) dolmen [-ni, f.]
dolt - (n.) clwpa [-od, m.], delff [m.], hurtyn [-nod, m.], penbwl [penbyliaid, m.]
domain - (n.) maes [meysydd, m.], parth [-au, m.], tiriogaeth [-au, f.]
{ Parth is the domain of a mathematical function. }
domain name - (n.) enw parth
dome - (n.) cromen [-ni, -nau, f.], cryndo [-eau, -eon, m.]
domestic - (adj.) cartrefol, dof [pl. -ion], domestig, gwa+r, teuluaidd, teuluol
{ Cartrefol is domestic meaning pertaining to the home. }
{ Dof is domestic as in domestic animals. }
{ Gwa+r is domestic as in domestic animals. }
{ Teuluaidd is domestic meaning pertaining to the home. }
domestic violence - (n.) trais teuluol
domesticate - (v.) dofi [dof-]
domesticated - (adj.) dof [pl. -ion]
domesticated animal - (n.) lledfegin [-od, m.]
domicile - (n.) anheddle [aneddleoedd, m.], cartref [-i, -ydd, m.], trigfan [-nau, f.]
dominant - (adj.) llywodraethol
dominate - (v.) arglwyddiaethu [arglwyddiaeth-]
domineer - (v.) gormesu [gormes-], tra-arglwyddiaethu [tra-arglwyddiaeth-], tra-awdurdodi [tra-awdurdod-]
dominion - (n.) arglwyddiaeth [-au, f.], dominiwn [m.], rheolaeth [f.], tiriogaeth [-au, f.]
{ Dominiwn is a dominion. }
{ Rheolaeth is the abstract concept of dominion. }
{ Tiriogaeth is a dominion as a political division. }
have dominion - (v.) arglwyddiaethu [arglwyddiaeth-]
don - (v.) gwisgo [gwisg-]
donation - (n.) rhodd [-ion, f.]
done - (adj.) digon
{ Digon is used in cooking to mean something is done. }
donkey - (n.) as [f.], asyn [-nod, m.], mul [-od, m.]
donor - (n.) rhoddwr [rhoddwyr, m.]
doom - (n.) barn [-au, f.], collfarn [-au, f.], dedfryd [-au, -on, f.], tynged [tynghedau, f.]
doom - (v.) collfarnu [collfarn-], dedfrydu [dedfryd-], tynghedu [tynghed-]
door - (n.) do+r [dorau, f.], drws [drysau, m.], porth [pyrth, m.]
door hinge - (n.) bach drws, colyn drws
next door - (adj.) drws nesaf
outer door - (n.) rhagddor [-au, f.]
doorframe - (n.) hiniog [-au, f.]
doorkeeper - (n.) drysor [-ion, m.], porthor [-ion, m.]
doorpost - (n.) amhiniog (amhinog) [-ion, -au, m.], cynnor [cynhorau, cynhorion, fm.], gorsin (gorsing) [-au, f.]
dormant - (adj.) di-rym (dirym), ynghwsg
{ Di-rym (dirym) is dormant in the sense of powerless. }
{ Ynghwsg is dormant in the sense of sleeping. }
dormitory - (n.) hundy [hundai, m.], ystafell gysgu
dormouse - (n.) pathew [-od, m.]
dose - (n.) dogn [-au, m.]
dose - (v.) dogni [dogn-]
dot - (n.) dot [-iau, mf.]
doting lover - (n.) orohi%an [f.]
dot - (v.) dotio [doti-]
dotage - (n.) penwendid [m.], plentynrwydd henaint
dote - (v.) dotio [doti-], dylu [dyl- {only imperf. & plup. forms exist}], ffoli [ffol-], gwirioni [gwirion-], ymserchu [ymserch-]
double - (adj.) deublyg, dwbl, dyblyg
double chin - (n.) tagell [-au, tegyll, f.]
double - (n.) dwbl [dyblau, m.], plyg [-ion, -iau, m.]
double - (v.) dyblu [dybl-], dyblygu [dyblyg-], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg]
double-chinned - (adj.) tagellog
doubt - (n.) amau [amheuon, m.], amheuaeth [-au, f.], amheuedd [m.], ansicrwydd [m.], dadl [-euon, -au, f.], petruster [m.]
doubt - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], petruso [petrus-]
doubter - (n.) amheuwr [amheuwyr, m.]
doubtful - (adj.) amheuol, amheus, annilys, ansicr, petrus
doubting - (adj.) amheuol, amheus
doubtless - (adj.) diamau, diamheuaeth, diau
dough - (n.) toes [m.]
doughty - (adj.) dewr [pl. -ion], glew [pl. -ion], pybyr
dove - (n.) colomen [-nod, f.]
dove-cot - (n.) colomendy [colomendai, m.]
dovelike - (adj.) colomennaidd
dowager - (n.) gweddw waddolog
dowdy - (adj.) afle+r, salw, tlodaidd
dower - (n.) cynhysgaeth [f.]
dower - (v.) gwaddoli [gwaddol-]
down - (adv.) obry
bog down - (n.) pa+n [m.]
bow down - (v.) ymgrymu [ymgrym-]
fall down - (v.) creinio [creini-]
go down - (v.) machlud (machludo) [machlud-]
going down - (n.) machludiad [-au, m.]
let down - (v.) disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn]
lie down - (v.) creinio [creini-]
put down - (v.) gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng]
down - (n.) gwaun [gweunydd, f.], mynydd-dir [m.], rhos [-ydd, f.]
{ Gwaun is the kind of down in which you take a walk. }
{ Mynydd-dir is the kind of down in which you take a walk. }
{ Rhos is the kind of down in which you take a walk. }
down - (n.pl.) manblu
{ Manblu is the kind of down you find in pillows. }
down - (prep.) i lawr, i waered
downcast - (adj.) penisel
download - (v.) llawrlwytho [llawrlwyth-]
dowry - (n.) agweddi [m.], gwaddol [-ion, mf.]
doxology - (n.) mawlgan [-euon, f.]
doyen - (n.) aelod hynaf, hynafddyn [-ion, m.]
doze - (n.) cyntun [m.]
doze - (v.) amrantuno [amrantun-], hepian [hepi-], pendwmpian [pendwmpi-, pendympi-]
dozen - (adj.) deuddeg
dozen - (n.) dwsin [-au, m.]
drab - (adj.) llwydaidd, llwydwyn, salw
draff - (n.) soeg [-au?, m.]
draft (draught) - (n.) archeb [-ion, f.], cynllun [-iau, m.], dracht [-iau, mf.], drafft [-iau?, f.?], gwynt [-oedd, m.], llusg [-ion, m.], llwnc [llynciadau, m.], llymaid (llymed) [llymeidiau, m.], llynciad [-au, m.], mintai [minteioedd, f.]
{ Archeb is a draft (draught) that puts you in the army. }
{ Cynllun is a draft (draught) that is a preliminary document. }
{ Dracht is the kind of draft (draught) that is on tap at the pub. }
{ Drafft is a draft (draught) that is either a preliminary
document or a gust of wind. }
{ Gwynt is a draft (draught) that blows under the door. }
{ Llwnc is a draft (draught) that you swallow. }
{ Llymaid (llymed) is a draft (draught) that you swallow. }
{ Mintai is a draft (draught) that has been put into the army. }
draft (draught) - (v.) tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
drafty (draughty) - (adj.) drafftiog
drag - (n.) llusg [-ion, m.]
drag - (v.) dragio [dragi-], llusgo [llusg-]
dragger - (n.) llusgwr [llusgwyr, m.]
dragnet - (n.) ballegrwyd [-au, f.]
dragon - (n.) draig [dreigiau, f.]
dragon-fly - (n.) gwas y neidr
dragoon - (n.) marchfilwr [marchfilwyr, m.]
drain - (n.) carthffos [-ydd, f.], ceuffos [-ydd, f.], traen [-iau, m.]
drain - (v.) disbyddu [disbydd-], hysbyddu [hysbydd-], sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych], treinio [treini-]
drake - (n.) adiad [m.], barlad [-au?, m.], ceiliog hwyad, marlad [m.], meilart [-od, m.]
drama - (n.) chwaraegerdd [-i, f.], drama [-u?, f.]
dramatic - (adj.) dramatig
dramatist - (n.) dramodwr [dramodwyr, m.], dramodydd [-ion, m.]
drape - (v.) gwisgo [gwisg-]
draper - (n.) dilledydd [-ion, m.]
linen draper - (n.) llieiniwr [llieinwyr, m.]
drastic - (adj.) cryf [f. cref; pl. -ion; cryf- &adj], llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], trwyadl, trylwyr
draughtboard - (n.) tawlbwrdd [tawlbyrddau, m.]
draw - (n.) tynfa [tynfeydd, f.]
draw near - (v.) agosa/u [agos- &a/u], dynesu [dynes-], nesa/u [nes- &a/u], nesu [nes-], ymnesa/u [ymnes- &a/u]
draw - (v.) arlunio [arluni-], denu [den-], gwehynnu [gwehynn- &1, gwehyn- &2+], llusgo [llusg-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
{ Arlunio is draw when you put lines on paper. }
{ Denu is draw when you entice someone. }
{ Llusgo is draw when you drag something. }
{ Tynnu is draw when you drag something. }
drawer - (n.) dra+r [m.], dro+r [mf.]
drawing - (n.) arlun [-iau, m.]
drawing of a bow - (n.) aneliad [-au, m.]
drawl - (v.) llusgo [llusg-], llusgo geiriau
dray - (n.) men bragydd
dread - (n.) arswyd [m.], arynaig [m.], braw [-iau, m.], ofn [-au, m.], ofnadwyaeth [f.]
{ Braw is not something I would normally expect to be used
for "dread" -- more surprise. }
{ Ofn is dread of something bad. }
dread - (v.) arswydo [arswyd-], ofni [ofn-]
dreadful - (adj.) abrwysgl, arswydus, ofnadwy
dream - (n.) breuddwyd [-ion, mf.]
dream - (v.) breuddwydio [breuddwydi-]
dreamer - (n.) breuddwydiwr [breuddwydwyr, m.]
dreaming - (adj.) breuddwydiol
dreamy - (adj.) breuddwydiol
dreary - (adj.) diflas [diflas- &adj], digysur, llwm [f. llom; pl. llymion]
dredge - (v.) glanhau [glan- &hau]
{ "Glanhau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
dregs - (n.pl.) gwaddod [-ion, m.], gwaelod [-ion, m.], gwehilion, sorod
drench - (v.) gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych], trochi [troch-; 3.s. trych*]
dress - (n.) diwyg [m.], gwisg [-oedd, f.], trwsiad [m.]
dress of religious order - (n.) abid [mf.]
dress - (v.) cyweirio [cyweiri-], gwisgo [gwisg-], trin [trini-], trwsio [trwsi-]
dresser - (n.) seld [-au, f.]
dribble - (v.) defnynnu [defnynn- &1, defnyn- &2+], diferu [difer-], diferynnu [diferynn- &1, diferyn- &2+]
drift - (n.) lluchfa [lluchfeydd, f.], rhediad [-au, m.]
{ Lluchfa is the kind of drift made of snow. }
{ Rhediad is drift as an abstract concept. } }
drift - (v.) lluchio [lluchi-], mynd gyda'r llif
drill - (n.) dril [-iau, m.]
drill - (v.) drilio [drili-]
drink - (n.) diod [-ydd, f.], llymaid (llymed) [llymeidiau, m.], llyn [-noedd, -nau, m.]
drink deeply - (v.) drachtio [drachti-]
drinking glass - (n.) gwydryn [gwydrau, m.]
give drink - (v.) diodi [diod-]
drink - (v.) yfed [yf-; 3.s. & 2.s.imp. yf]
drinker - (n.) diotwr [diotwyr, m.], yfwr [yfwyr, m.]
moderate drinker - (n.) cymedrolwr [cymedrolwyr, m.]
drip - (n.) diferiad [-au, m.]
drip - (v.) defni [defn-], defnynnu [defnynn- &1, defnyn- &2+], diferu [difer-]
dripping - (adj.) diferol
dripping - (n.) saim [seimiau, m.]
dripping - (n.pl.) toddion
drive - (v.) cethrenu (cathrenu) [cethren-, cathren-], dreifio [dreifi-], gwthio [gwthi-], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gyr], hel [heli-], ymlid [ymlid-]
{ Cethrenu (cathrenu) is drive in the sense of goad. }
{ Dreifio is to drive a car. }
{ Gwthio is drive when you push something. }
{ Gyrru is to drive a car or machine, or to drive animals
(move them in a convoy -- "gyr o wartheg": a drove of cattle). When it
applies to a car, it often has the sense of driving too fast. }
{ Hel is the sort of driving one does with cattle,
when it means "gather together", or "bring to one place" or "send
from a place" ("cer i hel y plant o'r buarth" -- go and drive the
children out of the yard). }
{ Ymlid is drive when you chase something away. }
drive fast - (v.) goryrru [goryrru-]
hard disk drive - (n.) gyrrwr disg galed
drivel - (n.pl.) glafoerion
drivel - (v.) dreflu [drefl-], driflan [driflan-], glafoerio [glafoeri-]
driven snow - (n.) manod [m.]
driver - (n.) gyriedydd [-ion, m.], gyrrwr (gyrriedydd) [gyrwyr, m.]
drizzle - (n.) glaw ma+n
drizzle - (v.) defnynnu [defnynn- &1, defnyn- &2+], gwlitho [gwlith-]
droll - (adj.) digrif (digrifol), ysmala
drollery - (n.) ysmaldod [m.]
dromedary - (n.) dromedari [-%od?, m.]
drone - (n.) diogyn [m.], gwenynen ormes
{ Diogyn is the drone who is an idle person. }
{ Gwenynen ormes is the drone that is a sound. }
droop - (v.) llaesu [llaes-], nychu [nych-], pendrymu [pendrym-], ymollwng [ymollyng-]
{ Llaesu is droop when you bend down. }
{ Nychu is droop when you lose vitality. }
{ Pendrymu is droop when you lose vitality. }
{ Ymollwng is droop when you bend down. }
drop - (n.) dafn [-au, m.], defnyn [-nau, m.], diferyn [-nau, diferion, m.]
drop kick - (n.) cic adlam
drop - (v.) defnynnu [defnynn- &1, defnyn- &2+], diferu [difer-], dihidlo [dihidl-], disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn], gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng], ymollwng [ymollyng-]
{ Defnynnu is drop when something falls in drops. }
{ Diferu is drop when something falls in drops. }
{ Dihidlo is drop when something falls in drops. }
{ Disgyn is drop when you fall. }
{ Gollwng is drop when you let something fall. }
{ Ymollwng is drop when sink down. }
dropping - (adj.) diferol
dropsy - (n.) dropsi [m.], dyfrglwyf [m.]
dross - (n.) sothach [m.]
dross - (n.pl.) sorod
drought - (n.) sychder [m.], sychdwr [sychdwyr, m.], tywydd sych
drove - (n.) cenfaint [cenfeiniau, cenfeintiau, f.], diadell [-au, -oedd, f.], gyr [-roedd, m.], haid [heidiau, f.], mintai [minteioedd, f.]
drover - (n.) gyrrwr (gyrriedydd) [gyrwyr, m.], porthmon [porthmyn, m.]
drown - (v.) boddi [bodd-; 3.s. & 2.s.imp. bawdd]
drowse - (v.) pendrymu [pendrym-]
drowsiness - (n.) cysgadrwydd [m.], trymder [m.]
drowsy - (adj.) cysglyd, hwyrdrwm, marwaidd, pendrwm, swrth [f. sorth]
drub - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], cystwyo [cystwy-], ffustio (ffusto) [ffusti-, ffust-]
drudge - (n.) slaf [-iaid, m.]
drudge - (v.) slafio [slafi-]
drug - (n.) cyffur (cyffer) [-iau, m.], meddyglyn [-noedd, m.]
druggist - (n.) cyffuriwr [cyffurwyr, m.]
druid - (n.) derwydd [-on, m.]
druidic - (adj.) derwyddol
druidical - (adj.) derwyddol
druidism - (n.) derwyddiaeth [f.]
drum - (n.) drwm [drymiau, m.], tabwrdd [tabyrddau, m.], tympan [-au, f.]
drum - (v.) tabyrddu [tabyrdd-]
drummer - (n.) tabyrddwr [tabyrddwyr, m.]
drunk - (adj.) brwysg, meddw [pl. -on]
get drunk - (v.) meddwi [meddw-]
drunkard - (n.) meddwyn [meddwon, m.]
drunken - (adj.) abrwysg, meddw [pl. -on]
drunkenness - (n.) meddwdod [m.]
dry - (adj.) caled [pl. -ion; calet- &adj], cras [pl. creision], crin [pl. -ion], hysb [f. hesb; pl. hysbion], sych [f. sech; pl. -ion], sychedig, sychlyd
{ Caled is dry when it means solid (as opposed
to liquid). }
dry hard - (v.) sychgoli [sychgol-]
{ Sychgoli means dry hard when speaking of soil. }
dry in the sun - (v.) cynaeafa (cynhaeafa) [cynaeaf-]
dry up - (v.) crino [crin-], sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
very dry - (adj.) sychgola
wipe dry - (v.) sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
dry - (v.) caledu [caled-], gwystno [gwystn-], hysbio [hysbi-], sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
{ Caledu is dry when it means harden. }
{ Gwystno is dry when it means wither. }
dryness - (n.) craster [m.], sychder [m.]
dual - (adj.) deuol
duality - (n.) deuoliaeth [-au, f.]
dub - (v.) dwbio [dwbi-], galw [galw-; 3.s. geilw; 2.s.imp. galw], llysenwi [llysenw-], urddo [urdd-]
{ Dwbio is dub when you make something smooth,
as with plaster. }
{ Galw is dub when you confer a nickname on someone. }
{ Llysenwi is dub when you confer a nickname on someone. }
{ Urddo is dub when you confer a title on someone. }
{ If you "call someone" on the phone, you "galw rhywun". "Galw yn"
translates the use of "call" that's equivalent to "visit" (or in
American "visit with" or "drip in on"), so you "galw yn" someone's
house or "galw yn" the office (that is, a specified office).
Sometimes, you can "galw ar" someone meaning to "galw yn" their
house, but "ymweld a+" is more correct than "galw ar" in this sense.
"Galw ar" is equivalent to the English "call upon (someone to do)":
"galwaf ar fy nhgyd-Gymry i sefyll yn y bwlch" "I will call upon my
fellow Welshmen to stand in the gap". }
dubious - (adj.) amheus, petrus
Dublin - (prop.n.) Dulyn
duchess - (n.) duges [-au, f.]
duchy - (n.) dugiaeth [-au, f.]
duck - (n.) hwyad (hwyaden) [hwyaid, f.]
duck - (v.) gostwng pen, gwyro [gwyr-], trochi [troch-; 3.s. trych*]
{ Gostwng pen is duck when you lower your head. }
{ Gwyro is duck when you lower your head. }
{ Trochi is duck in the sense of dunk. }
duckling - (n.) cyw hwyaden
ductile - (adj.) hyblyg, hydyn, ystwyth
dude - (n.) coegyn [-nod, m.]
dudgeon - (n.) dig [m.], llid [-au, m.], natur ddrwg
due - (adj.) dyladwy, dyledus
due to - (prep.) o achos
due - (n.) dyled [-ion, f.], haeddiant [haeddiannau, m.]
duel - (n.) ornest [-au, f.]
duet (duett) - (n.) deuawd [-au, mf.]
duffer - (n.) brebwl [brebyliaid, m.], hurtyn [-nod, m.], penbwl [penbyliaid, m.]
dug - (n.) piw [-od, -au, m.]
duke - (n.) dug (duc) [-iaid, m.]
dukedom - (n.) dugiaeth [-au, f.]
dulcet - (adj.) hyfryd [hyfryt- &adj], melys [pl. -ion; melys- &adj], pe+r
dull - (adj.) cymylog, diflas [diflas- &adj], dwl [f. dol; dyl- &adj], hurt, hwyrdrwm, marwaidd, mud, pw+l, twp [twp- &adj]
{ Cymylog is dull in the sense of cloudy. }
{ Diflas is dull in the sense of boring. }
{ Dwl is dull as in stupid. }
{ Hurt is dull as in stupid. }
{ Hwyrdrwm is dull in the sense of sluggish. }
{ Marwaidd is dull in the sense of sluggish. }
{ Mud is dull as in stupid. }
{ Pw+l is dull as in blunt or cloudy. }
{ Twp is dull as in stupid. }
dull - (v.) lleddfu [lleddf-], pylu [pyl-]
{ Lleddfu is dull when you dull pain. }
{ Pylu is dull when you dull a knife. }
dullard - (n.) hurtyn [-nod, m.]
dullness - (n.) pylni [m.]
dumb - (adj.) mud
dumb terminal - (n.) terfynnell fud
dumb woman - (n.) mudanes [-au, f.]
dumbfound - (v.) drysu [drys-], pensyfrdanu [pensyfrdan-]
dummy - (n.) delw [-au, f.], ffug [-ion, m.], mudan [-od, m.], pegor [-au, m.]
{ Delw is the kind of dummy on which you hang clothes. }
{ Ffug is a dummy that is a sham article. }
{ Mudan is a dummy that is a mute person. }
{ Pegor is the kind of dummy on which you hang clothes. }
dump - (v.) gollwng i lawr, taflu i lawr
dumpling - (n.) poten [-ni, f.], tymplen [-ni?, f.]
dumps - (n.pl.) iselder ysbryd
dun - (adj.) gwrm
dun - (v.) gwasgu am dalu dyled
dunce - (n.) delff [m.], hurtyn [-nod, m.], penbwl [penbyliaid, m.]
dunderhead - (n.) hurtyn [-nod, m.], penbwl [penbyliaid, m.]
dune - (n.) tywodfryn [-iau, m.], tywyn [-nau, m.]
dung - (n.) baw [m.], biswail [m.], tail [m.], tom [f.]
dung - (v.) teilo [teil-], tomi [tom-]
dungeon - (n.) daeardy [daeardai, m.], daeargell [-oedd, -au, f.]
dunghill - (n.) tomen [-nydd, f.]
dunk - (v.) trochi [troch-; 3.s. trych*]
duoglot - (adj.) dwyieithog (dwyieithiol)
dupe - (n.) ehud [m.]
dupe - (v.) ehudo [ehud-], twyllo [twyll-]
duplicate - (adj.) dyblyg
duplicate - (n.) copi [-%au, m.]
duplicate - (v.) atyblu (ad-ddyblu, atddyblu) [atybl-, ad-ddybl-, atddybl-], dyblygu [dyblyg-]
duplicity - (n.) dichell [-ion, f.], rhagrith [-ion, m.]
durable - (adj.) cryf [f. cref; pl. -ion; cryf- &adj], par.haol, par.haus
duration - (n.) par.had [m.]
during - (prep.) yn ystod
dusk - (n.) cyflychwr [cyflychwyr, m.], cyfnos [-au, m.], dechreunos [f.], gwyll [-ion, m.], llwydnos [f.]
dusky - (adj.) croenddu, pygddu, tywyll [f. tywell]
dust - (n.) lluwch [m.], llwch [m.], pylor [m.]
particle of dust - (n.) llychyn [m.]
dust - (n.pl.) mwnws
dust - (v.) sychu llwch, taenu llwch
dusty - (adj.) llychlyd
dutiful - (adj.) ufudd, ufuddgar
duty - (n.) dyled [-ion, f.], dyletswydd [-au, f.], toll [-au, f.]
{ Dyled is a duty that is an obligation. }
{ Dyletswydd is a duty that is an obligation. }
{ Toll is the type of duty you pay when you enter a
country. }
dwarf - (adj.) corachaidd
dwarf - (n.) cor [-rod, m.], coraches [-au, f.], corrach [corachod, m.], pegor [-au, m.]
{ Coraches is a female dwarf, midget, or pygmy. }
{ Corrach is a male dwarf, midget, or pygmy. }
dwell - (v.) cyfanheddu [cyfanhedd-], preswylio [preswyli-], trigiannu [trigiann- &1, trigian- &2+], trigo [trig-]
dweller - (n.) preswylydd [-ion, preswylwyr, m.]
dwellers - (n.pl.) trigolion
dwelling - (n.) addef [m.], annedd [anheddau, mf.], preswyl (preswylfod) [m.], preswylfa [preswylfeydd, f.]
summer dwelling - (n.) hafod [-ydd, f.]
winter dwelling - (n.) hendref [-i, -ydd, f.]
dwelling-place - (n.) anheddfa [anheddfeydd, -oedd, f.], anheddle [aneddleoedd, m.], trigfa [trigfeydd, f.], trigfan [-nau, f.]
dwindle - (v.) darfod [dar- &fod], dirywio [dirywi-], lleihau [llei- &hau]
{ (perish} Darfod is perish when something dies. }
dye - (n.) lliw [-iau, m.], lliwur [m.?]
dye - (v.) llifo [llif-], lliwio [lliwi-]
dyer - (n.) llifwr [llifwyr, m.], lliwydd [-ion, m.]
dyke - (n.) argae [-au, m.], clawdd [cloddiau, m.], ffos [-ydd, f.]
dynamic - (adj.) deinamig, dynamig
dynamics - (n.) dynameg [f.]
dynamo - (n.) deinamo [-au?, m.]
dynasty - (n.) brenhinllin (brenhinlin) [f.], teyrnach [-au, -oedd, f.]
dysentery - (n.) gwaedlif [m.]
dyspepsia - (n.) camdreuliad [m.], diffyg traul
each - (adj.) pob
each - (pron.) pob un
eager - (adj.) awchus, awyddfrydig, awyddus
eagerness - (n.) awydd [-au, m.]
eagle - (n.) eryr [-od, m.], eryres [-au, f.]
eagle-like - (adj.) eryraidd
ear - (n.) clust [-iau, mf.], dolen [-ni, -nau, f.]
{ Clust is either the organ that hears or a handle shaped like such an
organ. }
{ Dolen is an ear that is a loop, like the ear of a pitcher. }
box on the ear - (n.) bonclust [-iau, m.]
ear of corn - (n.) tywysen [tywys, -nau, f.]
hang ears - (v.) moeli [moel-]
prick up one's ears - (v.) clustfeinio [clustfeini-]
ear - (v.) hodi [hod-]
earl - (n.) iarll [ieirll, m.]
earldom - (n.) iarllaeth [-au, f.]
earlier - (adj.) cynt
{ "Cynt" is the comp. of "cynnar" and "cyflym". }
early - (adj.) bore, boreol, cynnar [cynhar- &adj; cynted; cynt; cyntaf]
very early - (adj.) plygeiniol
early - (adv.) yn fore
earn - (v.) elwa [elw-], ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill]
earnest - (adj.) difrif, difrifol, taer
earnest - (n.) ern (ernes) [-au, f.]
earnest - (v.) gwystl [gwystl-]
earnestness - (n.) difrif [m.], difrifwch (difrifoldeb) [m.], taerineb (taerni) [m.]
earnings - (n.pl.) ennill [enillion, m.]
earring - (n.) clustlws [clustlysau, m.]
earth - (n.) daear [-oedd, f.], daer [f.], gweryd [-au, -on, m.], llawr [lloriau, m.], pridd [m.], priddyn [m.]
{ Daear is the planet and the substance and probably the
electrical sink. }
{ Llawr is that which is not "lloft", ground, floor,
ground floor, foundation, and not relevant here but also story (storey)
and so on. It need not be an indoors thing, a "llawr dyrnu" would be a
threshing floor, "llawr gwlad" would be low-lying land (as opposed
to hillsides). }
{ Pridd is earth or ground as a substance. }
earth digger - (n.) jac-codi-baw [m.]
{ Earth diggers in the UK are largely made by a company known as
JCB, and some wag decided that this stood for "Jac Codi Baw" (Jack
Lifts Dirt), by which they are now popularly known. }
earth - (v.) daearu [daear-], priddo [pridd-]
earthenware vessel - (n.) priddlestr [-i, m.]
earthly - (adj.) daearol
earthquake - (n.) daeargryn [-fa+u, -feydd, mf.]
earthworm - (n.) abwyd (abwydyn) [abwydod, m.]
earthy - (adj.) daearol, priddlyd
ease - (n.) esmwytha+d [m.], esmwythder (esmwythdra) [m.], esmwythyd [m.], hawddfyd [m.], hwylustod [m.], rhwyddineb [m.]
{ Esmwytha+d is the kind of ease you receive from pain. }
{ Esmwythder (esmwythdra) is the kind of ease you receive from
pain. }
{ Esmwythyd is the kind of ease of which rich people experience
a life. }
{ Rhwyddineb is the kind of ease you have when you are
proficient at something. }
chapel of ease - (n.) capel anwes
ease - (v.) esmwytho (esmwytha/u) [esmwyth-, esmwyth- &a/u], lliniaru [lliniar-]
easier - (adj.) haws
{ "Haws" is the comp. of "hawdd". }
easily remembered, not - (adj.) anhygof
east - (n. & adj.) dwyrain [m.]
Easter - (prop.n.) Pasg [m.]
easterly - (adj.) dwyreiniol
eastern - (adj.) dwyreiniol
easterner - (n.) dwyreiniwr [dwyreinwyr, m.]
easy - (adj.) esmwyth, hawdd [hawdd- &adj; hawsed; haws; hawsaf], hwylus, rhwydd, syml [f. seml; syml- &adj]
{ Hawdd is really the word for "easy" meaning "easily
accomplished". }
{ Syml is, as "simple" used to be, something to do with
uncomplicated structure (simplex vs. complex), but has come to mean
easily done in the same way as the English. }
eat - (v.) bwyta [bwyt- &a/u; 3.s. bwyty; 2.s.imp. bwyta+], llewa [llew-], pori [por-; 3.s. & 2.s.imp. pawr], ysu [ys-]
{ Bwyta is eat the way you and I do, and the general term
for consuming food. }
{ Llewa is to eat the way a "llew" (lion) eats, hence to devour. }
{ Pori is to eat "porfa" (pasture) and so "to graze". }
{ Ysu can be a general word for eat, but it is closer to
"consume". It can be used of inanimate objects, such as to describe what
a fire does to an object. }
eat together - (v.) cydfwyta [cydfwyt-]
eatable - (adj.) bwytadwy
eaten with bread, relish - (n.) enllyn [m.]
eater - (n.) bwytawr [bwytawyr, m.]
eaves - (n.) bargod [-ion, m.], bondo [m.]
eavesdrop - (v.) clustfeinio [clustfeini-]
ebb - (n.) adlif [-oedd, m.], distyll [-ion, m.], trai [m.]
ebb - (v.) treio [trei-]
ebullient - (adj.) afieithus, berwedig, toreithiog
ebullition - (n.) berw [-on, m.]
eccentric - (adj.) echreiddig, hynod, od [odi- &adj]
{ Echreiddig is eccentric when referring to an orbit. }
{ Hynod is eccentric in the sense of curious. }
ecclesiastic - (adj.) eglwysig
ecclesiastic - (n.) clerigwr [clerigwyr, m.]
ecclesiastical - (adj.) eglwysig
echo - (n.) adlais [adleisiau, m.], adlef [f.], atsain [atseiniau, f.], carreg ateb
echo - (v.) adleisio [adleisi-], atseinio (atsain) [atseini-]
eclipse - (n.) diffyg [-ion, m.]
eclipse - (v.) cymylu [cymyl-], tywyllu [tywyll-]
ecliptic - (n.) rhod [-au, f.]
ecology - (n.) ecoleg [f.]
economic - (adj.) economaidd
economical - (adj.) cynnil, darbodus
economics - (n.) economeg [f.]
economist - (n.) economegwr [economegwyr, m.]
economize - (v.) cynilo [cynil-]
economy - (n.) cynildeb [m.], darbodaeth [f.]
ecstasy - (n.) gorawen [f.], gorfoledd [m.], hwyl [-iau, f.], perlewyg [-on, m.]
ecumenical (oecumenical) - (adj.) byd-eang, cyffredinol, eciwmenaidd
eddy - (n.) trobwll [trobyllau, m.]
eddy - (v.) chwyrli%o [chwyrli%-], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
edge - (n.) awch [m.], blaen [-au, -ion, m.], cwr [cyrrau, m.], cyfor [m.], dibl [-au, m.], godre [-on, m.], min [-ion, m.], ymyl [-au, -on, mf.]
{ Blaen is an edge that is the frontmost part of something. }
{ Cwr is the edge that is the outer limit of an area. }
{ Cyfor is the edge that is the rim of something. }
{ Dibl is the edge that is the outer limit of an area. }
{ Godre is the edge you have where a garment ends. }
{ Min is the kind of edge a sword has. }
{ Ymyl is the edge that is the outer limit of an area. }
teeth on edge - (n.) deincod (dincod) [m.]
edge - (v.) hogi [hog-], minio [mini-]
edible - (adj.) bwytadwy
edict - (n.) cyhoeddiad [-au, m.], gorchymyn [gorchmynion, m.]
edification - (n.) adeiladaeth [-au, f.]
edifice - (n.) adail [f.], adeilad (adeiliad) [-au, -oedd, mf.], adeiladaeth [-au, f.]
edify - (v.) adeiladu (adeiliadu) [adeilad-, adeiliad-]
edifying - (adj.) adeiladol (adeiliadol)
Edinburgh - (prop.n.) Caeredin
edit - (v.) golygu [golyg-], paratoi i'r wasg
edition - (n.) argraffiad [-au, m.]
editor - (n.) golygydd [-ion, golygwyr, m.]
editorial - (adj.) golygyddol
editorial - (n.) golygyddol [m.]
editorship - (n.) golygyddiaeth [f.]
educate - (v.) addysgu [addysg-]
education - (n.) addysg [f.]
educational - (adj.) addysgol
educationist - (n.) addysgiaethwr [addysgiaethwyr, m.]
educator - (n.) addysgwr [addysgwyr, m.], addysgydd [-ion, m.]
eduction - (n.) edwythiad [-au, m.]
Edward - (prop.n.) Iorwerth
eel - (n.) llysywen [llysywod, llyswennod, f.]
catch eels - (v.) llysywenna [llysywenn- &1, llysywen- &2+]
catch sand eels - (v.) llymrieita [llymrieit-]
sand eel - (n.) llymri%en [llymri%aid, f.]
efface - (v.) dileu [dile-]
effect - (n.) canlyniad [-au, m.], effaith [effeithiau, f.], perwyl [-ion?, m.]
effect - (v.) effeithio [effeithi-]
effective - (adj.) effeithiol
effectiveness - (n.) effeithiolrwydd [m.]
effectual - (adj.) effeithiol
render effectual - (v.) effeithioli [effeithiol-]
effeminate - (adj.) benywaidd, merchedaidd
effervesce - (v.) berwi [berw-], eferwi [eferw-]
effervescence - (n.) eferwad [m.]
effete - (adj.) darfodedig, di-rym (dirym), diffrwyth
efficacious - (adj.) effeithiol
efficacy - (n.) effeithiolrwydd [m.]
efficiency - (n.) effeithlonrwydd [m.]
efficient - (adj.) cymwys, effeithiol
effigy - (n.) delw [-au, f.], llun [-iau, m.]
efflux of river from lake - (n.) bala [m.]
effort - (n.) egni [-%on, m.], gnif [m.], hwb [hybiau, m.], ymadferth [-oedd, m.], ymdrech [-ion, mf.], ymgais [ymgeisiadau, mf.]
effrontery - (n.) digywilydd-dra [m.], haerllugrwydd [m.]
effulgence - (n.) disgleirdeb (disgleirder) [m.], llewyrch [m.]
effuse - (v.) alledu [alled-], tywallt [tywallt-]
effusion - (n.) taenelliad [m.]
egg - (n.) wy [-au, m.]
lay eggs - (v.) dodwy [dodwy-]
egg - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], annos [annos-]
egotism - (n.) egotistiaeth [f.], myfi%aeth [f.]
egotistic - (adj.) myfi%ol
egregious - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], dybryd, hynod
egress - (n.) allanfa [allanfeydd, f.], mynediad allan
Egypt - (prop.n.) Yr Aifft, Yr Aifft [m.]
Egyptian - (adj.) Eifftaidd
Egyptian - (n.) Eifftes [-au, f.], Eifftiad [Eifftiaid, m.], Eifftiwr [Eifftwyr, m.]
eight - (adj.) wyth
eight - (n.) wyth [-au, m.]
eighteen - (adj.) deunaw
eighteen inches - (n.) cyfelin [-au, f.]
eighteen - (n.) un deg wyth
eighteenth - (adj.) deunawfed
eightfold - (adj.) wythblyg
eighth - (adj.) wythfed
eighth - (n.) wythfed [-i?, m.]
eighty - (n.) pedwar ugain, wyth deg
eisteddfod - (n.) eisteddfod [-au, f.]
{ An eisteddfod is a Welsh cultural festival. The principal
eisteddfod is the "Eisteddfod Genedlaethol Frenhinol Cymru", the Welsh
National Royal Eisteddfod, which takes place annually in August. }
either - (adj.) un o'r ddau
nor either - (adv.) chwaith
either - (adv.) ychwaith
either - (conj.) ai, naill
ejaculate - (v.) ebychu [ebych-], gweiddi (gwaeddi) [gweidd-, gwaedd-], saethu [saeth-]
{ Ebychu is when you ejaculate words. }
{ Gweiddi (gwaeddi) is when you ejaculate words. }
{ Saethu is when you ejaculate a substance. }
ejaculation - (n.) ebychiad [-au, m.]
eject - (v.) bwrw allan, diarddel [diarddel-]
{ Bwrw allan is eject when you send something out forcefully. }
{ Diarddel is eject in a social sense. }
eke - (v.) crafu [craf-; 3.s. & 2.s.imp. craf], hel [heli-]
elaborate - (adj.) llafurfawr, manwl [manyl- &adj]
elaborate - (v.) manylu [manyl-]
elapse - (v.) mynd heibio, treiglo [treigl-]
elastic - (adj.) hydwyth, ystwyth
elastic - (n.) lastig [-au?, m.]
elasticity - (n.) hydwythedd [m.]
elation - (n.) gorawen [f.]
elbow - (n.) elin [-au, -oedd, f.], penelin [-oedd, mf.]
elbow - (v.) elino [elin-], penelino [penelin-]
elder - (n.) blaenor [-iaid, m.], henuriad [henuriaid, m.], hynafgwr (henafgwr) [hynafgwyr, henafgwyr, m.], ysgawen [ysgaw, f.]
{ Blaenor is the kind of elder a church has. }
{ Henuriad is the kind of elder a church has. }
{ Hynafgwr (henafgwr) is the elder that is an old man, with
no indication of esteemed status. }
{ Ysgawen is an elder tree. }
elect - (adj.) darpar, etholedig [pl. -ion]
elect - (v.) dewis [dewis-], ethol [ethol-]
election - (n.) etholedigaeth [-au, f.], etholiad [-au, m.]
{ Etholedigaeth is the theological concept of election. }
{ Etholiad is the kind of election that puts people in office. }
elector - (n.) etholwr [etholwyr, m.], etholydd [-ion, m.]
electorate - (n.) etholaeth [-au, f.]
electric - (adj.) trydanol
electrical - (adj.) trydanol
electrical main - (n.) prif gebl
electricity - (n.) gwefr [f.], trydan [m.], trydaniaeth [f.]
electrify - (v.) gwefreiddio [gwefreiddi-], trydanu [trydan-]
electrifying - (adj.) gwefreiddiol
eleemosynary - (adj.) elusennol
elegance - (n.) ceinder [m.], coethder [m.], dillynder [m.]
elegant - (adj.) cain [pl. ceinion; cein- &adj], coeth, dillyn, lluniaidd
elegy - (n.) galarnad [-au, f.], marwnad [-au, f.]
element - (n.) egwyddor [-ion, f.], elfen [-nau, f.]
{ Egwyddor is the element that is a basic principle. }
{ Elfen is the element you find in the periodic table or is
an ingredient. }
elementary - (adj.) elfennol
elephant - (n.) cawrfil [-od, m.], eliffant [-od, -iaid, m.]
elephantine - (adj.) eliffantaidd
elevate - (v.) dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf]
elevated - (adj.) bannog
elevating - (adj.) dyrchafol
elevation - (n.) codiad [-au, m.], drychiad [-au, m.], dyrchafiad [-au, m.], uchder [m.]
{ Codiad is elevation in the sense of a lifting up. }
{ Drychiad is the elevation that is a view of one side of a building.? }
{ Dyrchafiad is elevation in the sense of promotion. }
{ Uchder is elevation in the sense of a height. }
eleven - (n.) un ar ddeg
elf - (n.) coblyn [-nod, m.], ellyll [-on, m.]
Elias - (prop.n.) Eleias
elide - (v.) sein.golli [sein.goll-]
eligible - (adj.) cymwys, dewisol, etholadwy
Elijah - (prop.n.) Eleias
eliminate - (v.) deol [deol-], dileu [dile-]
Eliseus - (prop.n.) Eliseus
Elisha - (prop.n.) Eliseus
elision - (n.) sein.goll [-ion?, m.]
Ellen - (prop.n.) Elen
ellipse - (n.) elips [-au?, m.?], hirgylch [-au, -oedd, m.]
elliptical - (adj.) eliptig, hirgrwn [f. hirgron]
elm - (n.) llwyfen (llwyfanen) [llwyf, f.]
elocution - (n.) areithyddiaeth [f.]
elocutionist - (n.) adroddwr [adroddwyr, m.]
elongate - (v.) estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], hwyhau [hwy- &hau]
eloquence - (n.) aches [m.], cymhendod [m.], huodledd (hyodledd) [m.]
eloquent - (adj.) huawdl (hyawdl) [huotl- &adj], hwyliog, ymadroddus
else - (adj.) arall [pl. eraill]
or else - (conj.) ynteu (ynte)
else - (adv.) amgen (amgenach), onide (onid e), pe amgen
elsewhere - (adv.) mewn lle arall
elucidate - (v.) egluro [eglur-], goleuo [goleu-]
elude - (v.) osgoi [osgo-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
elusive - (adj.) ansafadwy, di-ddal, gwibiog
Elysium - (n.) gwynfa [gwynfeydd, f.], gwynfyd [-au, m.], paradwys [f.]
emaciate - (v.) culhau [cul- &hau], curio [curi-], teneuo [teneu-]
emaciated - (adj.) achul
e-mail - (n.) e-bost [m.]
e-mail - (v.) e-bostio [e-bosti-]
email - (n.) eheb [m.]
email correspondence - (n.) ehebiaeth [f.]
email message - (n.) ehebiad [-au, m.]
email - (v.) ehebu [eheb-]
emanate - (v.) deillio [deilli-], llifo [llif-], tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
emancipate - (v.) rhyddfreinio [rhyddfreini-], rhyddhau [rhydd- &hau]
emancipation - (n.) rhyddhad [m.]
emasculate - (v.) disbaddu [disbadd-]
embalm - (v.) perarogli corff
embankment - (n.) argae [-au, m.], clawdd [cloddiau, m.], co\b [-iau, mf.], morglawdd [morgloddiau, m.]
embargo - (n.) embargo [m.], gwaharddiad i hwylio
embark - (v.) gosod ar long, hwylio [hwyli-], mynd ar long
embarrass - (v.) drysu [drys-], rhwystro [rhwystr-]
embarrassed - (adj.) rhwystrus
embassy - (n.) llysgenhadaeth [llysgenadaethau, f.]
embattle - (v.) byddino [byddin-]
embellish - (v.) addurno [addurn-], harddu [hardd-], prydferthu [prydferth-], teca/u [tec- &a/u], trwsio [trwsi-]
ember - (n.) marworyn [marwor, m.], tewyn [-ion, m.]
ember day - (n.) catgor [-iau, -au, m.]
embers - (n.pl.) marwydos
embezzle - (v.) celcio [celci-], darn.guddio [darn.guddi-], lladrata [lladrata-]
embitter - (v.) chwerwi [chwerw-]
emblazon - (v.) addurno [addurn-], gwychu [gwych-]
emblem - (n.) arwyddlun [-iau, m.]
emblematic - (adj.) arwyddluniol
embodiment - (n.) ymgorfforiad [-au, m.]
embody - (v.) corffori [corffor-], ymgorffori [ymgorffor-]
emboss - (v.) boglynnu [boglynn- &1, boglyn- &2+]
embrace - (n.) afflau [m.], co+l [f.], cofl [f.]
embrace mutually - (v.) ymgofleidio [ymgofleidi-]
embrace - (v.) cofleidio [cofleidi-], ymwasgu [ymwasg-]
embrasure - (n.) cloer [-au, -iau, mf.]
embrocate - (v.) eneinio [eneini-], iro [ir-]
embroider - (v.) brodio [brodi-], brwydo [brwyd-]
embroidering frame - (n.) brwyd [-au, m.]
embroidery - (n.) brodwaith [brodweithiau, m.], brwydwaith [m.]
embroil - (v.) tynnu i ymrafael
embryo - (n.) cynelwad [-au?, m.], embryo [m.?]
emend - (v.) cywiro [cywir-], diwygio [diwygi-]
emerald - (n.) emrallt [m.]
emerge - (v.) dod allan, dod i'r golwg
emergency - (n.) cyfyngder [-au, m.], taro [m.]
emetic - (adj.) yn codi cyfog
emetic - (n.) cyfoglyn [-ion?, m.]
emigrant - (n.) ymfudwr [ymfudwyr, m.]
emigrate - (v.) mudo [mud-], ymfudo [ymfud-]
eminent - (adj.) clodfawr, enwog [pl. -ion; enwoc- &adj], uchel [uched, cyfuwch, cuwch; uwch; uchaf]
emissary - (n.) cennad [cenhadau, cenhadon, f.]
emit - (v.) bwrw allan, rhoi allan
emit sparks - (v.) gwreichioni [gwreichion-]
emollient - (adj.) meddalhaol
emollient - (n.) meddalydd [-ion, m.]
emolument - (n.) cyflog [-au, mf.], elw [m.], ta+l [taliadau, m.]
emotion - (n.) annwyd [f.], cyffro [-adau, -au, m.], emosiwn [emosiynau, m.], nwyd [-au, m.], teimlad [-au, m.]
emotional - (adj.) emosiynol, teimladol
emperor - (n.) ymerawdwr (ymherodr) [ymerawdwyr, m.]
emphasis - (n.) pwys [-au, -i, m.], pwyslais [pwysleisiau, m.]
emphasize - (v.) pwysleisio [pwysleisi-]
emphatic - (adj.) pendant, pwysleisiol
empire - (n.) ymerodraeth [-au, f.]
empirical - (adj.) empeiraidd
empiricism - (n.) empeiraeth [f.]
employ - (n.) gorchwyl [-ion, m.]
employ - (v.) defnyddio [defnyddi-; 3.s. & 2.s.imp. defnydd]
employer - (n.) cyflogwr [cyflogwyr, m.]
empower - (v.) galluogi [galluog-], grymuso [grymus-], nerthu [nerth-]
empress - (n.) ymerodres [-au, f.]
emptiness - (n.) adfant [m.], coegedd [m.], gwacter [m.], gwagedd [m.]
empty - (adj.) coeg, gorwag, gwag [pl. gweigion], gweili
empty oneself - (v.) ymwaca/u [ymwac- &a/u]
empty - (v.) arllwys [arllwys-; 3.s. arllwys], dihysbyddu [dihysbydd-], gwaca/u [gwac- &a/u], gwagu [gwag-], gwehynnu [gwehynn- &1, gwehyn- &2+]
empty-handed - (adj.) gwaglaw
enable - (v.) galluogi [galluog-]
enact - (v.) deddfu [deddf-]
enamel - (n.) owmal [m.]
encamp - (v.) castellu [castell-], gwersyllu [gwersyll-], lluestu [lluest-], pabellu [pabell-]
encampment - (n.) gwersyll [-oedd, m.], lluestfa [lluestfeydd, -oedd, f.]
enchant - (v.) cyfareddu [cyfaredd-], swyno [swyn-]
enchanter - (n.) hudol [-ion, m.]
enchanting - (adj.) cyfareddol, hudol, hudolus
enchantment - (n.) hud [-ion, m.], hudoliaeth [-au, f.]
enchantress - (n.) hudoles [-au, f.]
encircle - (v.) amgylchu [amgylch-]
enclose - (v.) amga/u [amg- &a/u], cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea]
enclosed - (adj.) amgaee%dig
enclosed place - (n.) argae [-au, m.]
enclosure - (n.) cadlas [cadlesydd, f.], cadlys [-oedd, m.], caeadle [-oedd, m.], coetgae [m.], corlan [-nau, f.], garth [mf.]
encompass - (v.) amgylchu [amgylch-], cylchynu [cylchyn-]
encounter - (n.) brwydr [-au, f.], ymgyfarfod [-ydd, m.]
encounter - (v.) cyfarfod [cyfar- &fod], taro ar
encourage - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], calonogi [calonog-], cefnogi [cefnog-]
encouragement - (n.) calondid [m.], cefnogaeth [f.], symbyliad [m.], ysbrydiaeth [f.]
encouraging - (adj.) cefnogol
encroach - (v.) cyfyngu [cyfyng-], gormesu [gormes-]
encumber - (v.) beichio [beichi-], llesteirio (llestair) [llesteiri-]
encyclopedia (encyclopaedia) - (n.) gwyddoniadur [-on, m.]
end - (n.) adlaw [m.], blaen [-au, -ion, m.], diben [-ion, m.], dihenydd [dienyddiadau, m.], diwedd [-au, m.], pen [-nau, m.], ta+l [talau, taloedd, m.], terfyn [-au, m.], tranc [m.]
{ Blaen is end when it is the "pen blaen", the front end,
(the other end from the "pen o+l"). "Blaen" and "o+l" are the
"deupen" of something. "Blaen" also means the sharp edge (of a
knife, argument, etc) or the sharp point (the end of a pencil, the
end of a sword). }
{ Diwedd marks the end of something in time, as in the
"end of the semester". }
{ Pen marks the spatial extent of something, so your "pen
o+l" is your rear end. }
hair standing on end - (n.) ceginwrych [m.]
odds and ends - (n.pl.) petheuach
rear end - (n.) pen o+l
end - (v.) darfod [dar- &fod], dibennu [dibenn- &1, diben- &2+], diweddu [diwedd-], terfynu [terfyn-]
{ (perish} Darfod is perish when something dies. }
{ Darfod is to be over, (to make) no longer to be, to be
(or make) dead. "Rydw i wedi darfod" means that "I am dead". }
endanger - (v.) enbydu [enbyd-], peryglu [perygl-]
endear - (v.) anwylo [anwyl-]
endearment - (n.) anwyledd [m.], anwyliaeth (anwylaeth) [f.], anwyliant [anwyliannau, m.], anwylwch [m.]
endeavor (endeavour) - (n.) ymdrech [-ion, mf.]
endeavor (endeavour) - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], ymdrechu [ymdrech-; 3.s. & 2.s.imp. ymdrech]
ending - (n.) terfyniad [-au, m.]
endless - (adj.) annherfynol, anorffen, diorffen
endorse - (v.) ardystio [ardysti-], ategu [ateg-], cefnogi [cefnog-]
endorsed - (adj.) ardystiedig
endorsement - (n.) ardystiad [-au, m.]
endow - (v.) cynysgaeddu [cynysgaedd-], donio [doni-], gwaddoli [gwaddol-]
endowed - (adj.) gwaddolog
endowment - (n.) cynhysgaeth [f.], gwaddol [-ion, mf.]
endue - (v.) cynysgaeddu [cynysgaedd-], donio [doni-]
endurance - (n.) dioddefgarwch [m.]
endure - (v.) dioddef [dioddef-], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef], par.hau (para) [par- &hau; 3.s. pery, par.ha, para; 2.s.imp. para], ymaros [ymaros-; 3.s. ymerys; 2.s.imp. ymaros]
{ Dioddef is endure in the sense of surviving pain or
hardship. }
{ Goddef is endure in the sense of tolerate. }
{ Ymaros is endure in the sense of surviving pain or
hardship. }
enemy - (n.) cas [caseion, m.], gelyn [-ion, m.], gelynes [-au, f.], ysgar [-ant, ysgeraint, m.]
{ Gelyn is the usual word for enemy. }
energetic - (adj.) egni%ol, grymus, ymdrechgar
energy - (n.) egni [-%on, m.], nwyf [m.], ynni [m.]
enervate - (v.) gwanhau [gwan- &hau], gwanychu [gwanych-]
enfeeble - (v.) eiddilio [eiddili-], gwanhau [gwan- &hau], gwanychu [gwanych-]
enforce - (v.) gorfodi [gorfod-], rhoi mewn grym
{ Gorfodi is enforce when you compel obedience. }
{ Rhoi mewn grym is enforce when you give force to
something. }
{ You "gorfodi i" a person. }
enfranchise - (v.) breinio [breini-], rhyddhau [rhydd- &hau]
{ Breinio is enfranchise when you give a privilege. }
{ Rhyddhau is enfranchise when you liberate someone. }
engage - (v.) cyflogi [cyflog-]
{ Cyflogi is engage in service. }
become engaged - (v.) dyweddi%o [dyweddi%-]
engage oneself - (v.) ymrwymo [ymrwym-]
engagement - (n.) cyhoeddiad [-au, m.], ymrwymiad [-au, m.]
engender - (v.) cenhedlu [cenhedl-], magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag; 3.s.pres. subj. maco], peri [par-; 3.s. pair, pa+r; 2.s.imp. pa+r]
engine - (n.) peiriant [peiriannau, m.]
search engine - (n.) chwiliotydd [-ion, m.], peiriant chwilio
engineer - (n.) peiriannydd [peirianyddion, m.]
engineering - (n.) peirianneg [f.]
genetic engineering - (n.) peirianneg genynnau
England - (prop.n.) Lloegr [f.]
English - (adj.) Saesneg, Seisnig
{ Saesneg is English as pertaining to the language. }
{ Seisnig is English as pertains to the land or the culture. }
English - (n.) Saesneg [f.], yr iaith fain
English-like - (adj.) Seisnigaidd
Englishman - (n.) Sais [Saeson, m.]
Englishwoman - (n.) Saesnes [-au, f.]
englynion, compose - (v.) englyna (englynu) [englyn-]
englynion, composer of - (n.) englynwr [englynwyr, m.]
engrain - (v.) dwfnliwio [dwfnliwi-], greddfu [greddf-]
engrave - (v.) ysgythru [ysgythr-]
engraving - (n.) cerflun [-iau, m.], ysgythriad (ysgythrad) [-au, m.]
engulf - (v.) anhuddo [anhudd-], llyncu [llync-; 3.s. & 2.s.imp. llwnc]
engulfed - (adj.) anhuddol
enhance - (v.) chwyddo [chwydd-], mwyhau [mwy- &hau], ychwanegu [ychwaneg-]
enjoin - (v.) erchi [arch-; 3.s. eirch], gorchymyn [gorchmynn- &1, gorchmyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorchymyn], siarsio [siarsi-]
{ You "erchi i" a person. }
{ You "gorchymyn i" a person. }
enjoy - (v.) bod wrth ei fodd, meddu [medd-], mwynhau [mwyn- &hau]
{ Meddu is enjoy in the sense of possessing a benefit. }
{ Mwynhau is enjoy in the sense of receiving pleasure. }
enjoyment - (n.) mwynhad [m.]
enkindle - (v.) ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn]
enlarge - (v.) ehangu (eangu) [ehang-, eang-], helaethu [helaeth-], mawr.hau [mawr.- &hau], mwyhau [mwy- &hau], ymhelaethu [ymhelaeth-]
become enlarged - (v.) ymehangu [ymehang-]
enlighten - (v.) goleuo [goleu-], hysbysu [hysbys-]
{ Goleuo is enlighten when you shed light (even
figuratively) on something. }
{ Hysbysu is enlighten when you inform someone. }
enlist - (v.) ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill], listio [listi-], ymrestru [ymrestr-]
{ Ennill is enlist when you gain the support of someone. }
{ Listio is enlist when you add someone to the enrollment
(enrolment). }
{ Ymrestru is enlist when you add someone to the enrollment
(enrolment). }
enlistment - (n.) ymrestriad [m.]
enliven - (v.) bywiogi [bywiog-], sirioli (siriolu) [siriol-]
{ Bywiogi is enliven when you bring something to life from
the dead. }
{ Sirioli (siriolu) is enliven when you cheer those
around you. }
enmity - (n.) digasedd [m.], gelyniaeth [f.]
ennoble - (v.) urddasoli [urddasol-], urddasu [urddas-], urddo [urdd-]
ennui - (n.) diflastod [m.]
enormity - (n.) anfadrwydd [m.], ysgelerder [-au, m.]
enormous - (adj.) an-wedd, anferth, dirfawr, enfawr
enough - (adj.) digon
right enough - (adj.) purion
right enough - (adv.) purion
enough - (n.) digon [m.], gwala [f.]
enrage - (v.) cynddeiriogi [cynddeiriog-], ffyrnigo [ffyrnig-], gwylltio (gwylltu) [gwyllti-, gwyllt-]
enrich - (v.) cyfoethogi [cyfoethog-]
enrobe - (v.) arwisgo [arwisg-]
enroll (enrol) - (v.) aelodi [aelod-], cofrestru [cofrestr-], rhestru [rhestr-]
enshroud - (v.) amdoi [amdo- &i]
ensign - (n.) arwydd (arw+y) [-ion, mf.], baner [-i, -au, f.], banerwr [banerwyr, m.], lluman [-au, m.], llumanwr [llumanwyr, m.]
{ Arwydd (arw+y) is ensign as a military banner. }
{ Baner is ensign as a military banner. }
{ Banerwr is ensign as a military rank. }
{ Lluman is ensign as a military banner. }
{ Llumanwr is ensign as a military rank. }
enslave - (v.) caethiwo [caethiw-], dwyn yn gaeth
ensnare - (v.) baglu [bagl-], rhwydo [rhwyd-]
ensue - (v.) canlyn [canlyn-], dilyn [dilyn-; 3.s. & 2.s.imp. dilyn]
ensure - (v.) cadarnhau [cadarn- &hau], diogelu [diogel-], siwr.hau [siwr- &hau]
entail - (v.) gofyn [gofynn- &1, gofyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gofyn], gorfodi [gorfod-]
{ To ask a question, you "gofyn cwestiwn". To ask a person, you "gofyn i
berson". To ask a person a question, you "gofyn i berson am gwestiwn". }
{ You "gorfodi i" a person. }
entangle - (v.) baglu [bagl-], cafflo [caffl-], drysu [drys-], maglu [magl-], nidro [nidr-], rhwydo [rhwyd-]
entangled - (adj.) clymog
enter - (v.) cofnodi [cofnod-], mewnbynnu [mewnbynn-], mynd i mewn, treiddio [treiddi-; 3.s. & 2.s.imp. traidd]
{ Cofnodi is enter when you record something. }
{ Mewnbynnu is enter when you put data into a computer. }
{ Mynd i mewn is enter when you pass into something. }
{ Treiddio is enter when you pass into something. }
enterprise - (n.) anturiaeth [-au, f.]
enterprising - (adj.) anturiaethus
entertain - (v.) adlonni [adlonn- &1, adlon- &2+], coledd (coleddu) [coledd-], difyrru [difyrr- &1, difyr- &2+], lletya [llety-]
{ Adlonni is entertain when you entertain an audience. }
{ Coledd (coleddu) is entertain when you entertain an
idea. }
{ Difyrru is entertain when you entertain an audience. }
{ Lletya is entertain when you entertain a guest. }
entertainer - (n.) difyrrwr [difyrwyr, difyrrwyr, m.]
entertaining - (adj.) adloniadol
entertainment - (n.) adloniant [adloniannau, m.], difyrrwch [m.]
of entertainment - (adj.) adloniadol
enthrone - (v.) gorseddu [gorsedd-]
enthusiasm - (n.) aidd [m.], brwdfrydedd [m.]
enthusiastic - (adj.) brwdfrydig, eiddgar
entice - (v.) denu [den-], hudo [hud-], llithio [llithi-]
enticer - (n.) hudwr [hudwyr, m.]
entire - (adj.) cyfa, cyfan [pl. cyfain], cyflawn, cyfor, cyman, llwyr
entirely - (adv.) llwyr
entireness - (n.) llwyredd [m.]
entirety - (n.) cyfanrwydd [m.]
entity - (n.) endid [m.?], hanfod [m.]
entomb - (v.) claddu [cladd-; 3.s. & 2.s.imp. cladd]
entrails - (n.) perfedd [-ion, m.]
entrails - (n.pl.) coluddyn [coluddion, coludd, m.]
entrance - (n.) dyfodfa [dyfodfeydd, f.], mynedfa [-oedd, mynedfeydd, f.], mynediad [-au, m.]
entrance - (v.) taflu i berlewyg
entreat - (v.) deisyf (deisyfu) [deisyf-], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn], ymbil (ymbilio) [ymbil-, ymbili-]
{ You "erfyn ar" a person. }
entreaty - (n.) ymbil [-iau, m.]
entrust - (v.) ymddiried [ymddiried-; 3.s. & 2.s.imp. ymddiried]
entry - (n.) cofnodiad [-au, m.], mynedfa [-oedd, mynedfeydd, f.], mynediad [-au, m.]
{ Cofnodiad is the entry that exists in a ledger. }
{ Mynedfa is the entry that leads into something. }
{ Mynediad is the entry that leads into something. }
entwine - (v.) cordeddu [cordedd-], cyfrodeddu [cyfrodedd-], nidro [nidr-]
enumerate - (v.) cyfrif [cyfrif-], nodi [nod-], rhifo [rhif-]
enunciate - (v.) datgan [datgan-], mynegi [myneg-], seinio [seini-]
{ Datgan is enunciate in the sense of stating clearly. }
{ Mynegi is enunciate in the sense of stating clearly. }
{ Seinio is enunciate in the sense of pronouncing. }
envelop - (v.) amga/u [amg- &a/u]
envelope - (n.) amlen [-ni, f.]
envious - (adj.) cenfigennus (cenfigenllyd), eiddigeddus
environment - (n.) amgylchedd [-ion, -au, m.], amgylchfyd [m.]
environmental - (adj.) amgylchfydol
environs - (n.) amgylch [-au, -oedd, m.]
envoy - (n.) cennad [cenhadau, cenhadon, f.], negesydd [-ion, m.]
envy - (n.) cenfigen [-nau, f.], cynghorfynt [m.], gorfynt [m.]
envy - (v.) cenfigennu [cenfigenn- &1, cenfigen- &2+], eiddigeddu [eiddigedd-]
{ You "cenfigennu wrth" a person. } }
enwrap - (v.) amwisgo [amwisg-]
ephemeral - (adj.) byr.hoedlog, undydd
epic - (adj.) arwraidd
epic poem - (n.) arwrgerdd [-i, f.], hanesgerdd [-i, f.]
epidemic - (adj.) heintus
epidemic - (n.) haint [heintiau, mf.]
epigraph - (n.) arysgrif [-ion, -au, f.], arysgrifen [-nau, f.]
epilepsy - (n.) yr haint digwydd
epipetalous - (adj.) arbetalaidd
Epiphany - (n.) Ystwyll [m.]
episcopal - (adj.) esgobol
episcopalian - (adj.) esgobol, esgobyddol
episcopalian - (n.) esgobydd [-ion, m.]
episcopalianism - (n.) esgobyddiaeth [f.]
episcopate - (n.) esgobaeth [-au, f.]
episode - (n.) digwyddiad [-au, m.]
epistemology - (n.) gwybodeg [f.]
epistle - (n.) epistol [-au, m.], llythyr [-au, -on, m.]
epitaph - (n.) beddargraff [-iadau, m.]
epithet - (n.) ansoddair [ansoddeiriau, m.]
epitome - (n.) crynodeb [-au, m.]
equable - (adj.) cyfartal, gwastad
equal - (adj.) cychwi%or, cydradd, cyfartal, gogyfuwch, hafal
equal to - (adj.) cyfartal a+
of equal length - (adj.) gogyhyd
of equal rank - (adj.) cyfradd
of equal size - (adj.) gogymaint
of equal weight - (adj.) cytbwys
equal - (n.) cychwi%or [m.], cydradd [-au, f.]
equal - (v.) bod yn gyfartal
equality - (n.) cydraddoldeb [m.]
equalize - (v.) cyfartalu [cyfartal-]
equanimity - (n.) tawelwch [m.]
equate - (v.) cyfartalu [cyfartal-], cymharu [cymhar-]
equation - (n.) hafaliad [-au, m.]
equator - (n.) cyhydedd [mf.]
equestrian - (adj.) marchogol
equestrian - (n.) marchog [-ion, m.]
equilibrium - (n.) cydbwysedd [m.], cymantoledd [m.]
equine - (adj.) marchol
equinox - (n.) alban [m.], cyhydedd dydd a nos, cyhydnos [-au, f.]
equip - (v.) cymhwyso [cymhwys-], paratoi [parato- &i], taclu [tacl-]
equipment - (n.) cyfarpar [m.]
equipoise - (n.) cydbwysedd [m.], cymantoledd [m.]
equitable - (adj.) cyfiawn, teg [tec- &adj], uniawn
equity - (n.) iawnder [-au, m.]
equivalent - (adj.) cyfwerth, cywerth
equivocal - (adj.) amwys, mwys
equivocate - (v.) celwyddo [celwydd-]
era - (n.) cyfnod [-au, m.]
eradicate - (v.) dadwreiddio [dadwreiddi-], diwreiddio [diwreiddi-]
erase - (v.) dileu [dile-], rhwbio allan
eraser - (n.) dileuwr [dileuwyr, m.]
ere - (prep.) cyn
erect - (adj.) syth [f. seth], unionsyth
erect - (v.) adeiladu (adeiliadu) [adeilad-, adeiliad-], codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd]
ergonomics - (n.) ergonomeg [f.]
ermine - (n.) carlwm [carlymod, m.], ermyn [m.?]
{ Carlwm is ermine as a living animal. }
{ Ermyn is ermine as a white winter fur. }
erode - (v.) treulio [treuli-], ysu [ys-]
erotic - (adj.) nwydol, serchol
err - (v.) amryfuso [amryfus-], camgymryd [camgymer-], cyfeiliorni [cyfeiliorn-]
errand - (n.) cenadwri [-au, f.], neges [-au, -euau, f.]
run errands - (v.) negesa (negeseua) [neges-, negeseu-]
erratic - (adj.) ansefydlog, gwibiog, od [odi- &adj]
erroneous - (adj.) amryfus, cyfeiliornus
error - (n.) amryfusedd [-au, m.], bai [beiau, m.], camgymeriad [-au, m.], cyfeiliorn [-au, m.], cyfeiliornad [-au, m.], gwall [-au, m.]
run-time error - (n.) gwall amser rhedeg
erudite - (adj.) dysgedig
eruption - (n.) brech [-au, -od, f.], tarddiant [tarddiannau, m.], toriad allan
{ Brech is eruption as a rash. }
{ Tarddiant is eruption as a rash. }
{ Toriad allan is eruption as an outbreak. }
eruptive - (adj.) llinorog
erysipelas - (n.) fflamwydden [fflamwydd, f.], ta+n iddwf
escapade - (n.) direidi [m.], pranc [-iau, m.]
escape - (n.) dihangfa [-+u, dihangfeydd, f.]
escape - (v.) coedio [coedi-], dianc (diengyd; dihengyd) [dihang- &1, diang- &2+; 3.s. & 2.s.imp. dianc], osgoi [osgo-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
{ Coedio has the meanings "beat" or
"escape" only in the N. Wales dialect. }
escaped - (adj.) dihangol
escheat - (n.) sie+d [-iau, f.]
eschew - (v.) gochel (gochelyd) [gochel-], osgoi [osgo-], ymochel rhag
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
escort - (n.) cwndid [m.], gosgordd [-ion, f.]
escort - (v.) danfon [danfon-; 3.s. denfyn; 2.s.imp. danfon], hebrwng [hebryng-]
escutcheon - (n.) arfbais [arfbeisiau, f.], pais arfau
especial - (adj.) arbennig [arbennic- &adj], enwedig, neilltuol
especially - (adv.) yn arbennig, yn bendifaddau, yn enwedig
espionage - (n.) ysbi%aeth [f.]
esplanade - (n.) rhodfa [rhodfeydd, f.]
espouse - (v.) cefnogi [cefnog-], dyweddi%o [dyweddi%-], noddi [nodd-], pleidio [pleidi-], priodi [priod-]
{ Cefnogi is espouse when you advocate something. }
{ Dyweddi%o is espouse when you marry someone. }
{ Noddi is espouse when you advocate something. }
{ Pleidio is espouse when you advocate something. }
{ Priodi is espouse when you marry someone. }
espy - (v.) canfod [can- &fod], gwylio (gwylied) [gwyli-], ysbi%o [ysbi%-]
esquire - (n.) yswain [ysweiniaid, m.]
essay - (n.) traethawd [traethodau, m.], ymgais [ymgeisiadau, mf.], ysgrif [-au, f.]
{ Traethawd is essay as a literary composition. }
{ Ymgais is essay as an attempt at something. }
{ Ysgrif is essay as a literary composition. }
essay - (v.) osio [osi-], profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
essayist - (n.) traethodydd [-ion, m.]
essence - (n.) hanfod [m.], naws [-au, f.], nodd [-ion, -au, m.], rhin [-iau, f.]
{ Hanfod is essence as the basic nature of something. }
{ Naws is essence as an indispensable quality. }
{ Nodd is essence as a concentrated extract. }
essential - (adj.) anhepgorol, hanfodol
essential - (n.) anhepgor [-ion, m.]
establish - (v.) cadarnhau [cadarn- &hau], sefydlu [sefydl-]
establish oneself - (v.) ymsefydlu [ymsefydl-]
established - (adj.) sefydledig
establishment - (n.) sefydliad [-au, m.]
estate - (n.) etifeddiaeth [-au, f.], stad [-au, f.], ystad [-au, f.]
esteem - (n.) bri [m.], cyfrif [-on, -au, m.], parch [m.]
{ Cyfrif is esteem when you count something. }
esteem - (v.) parchu [parch-; 3.s. peirch*]
{ Parchu is esteem when you respect someone. }
estimate - (n.) amcan.gyfrif [-on, m.], mesuroniad [-au, m.]
estimate - (v.) amcan.gyfrif [amcan.gyfrif-], mesuroni [mesuron-]
estrange - (v.) dieithrio [dieithri-]
estuary - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.], aberfa [-oedd, f.], moryd [-iau, f.]
et cetera - (adv.) ac ati
etc. - (adv.) ac yn y blaen
eternal - (adj.) bythol, tragwyddol, tragywydd
eternity - (n.) byth [-od, -oedd, m.], tragwyddoldeb [m.]
ether - (n.) ether [m.?]
ethical - (adj.) moesegol, moesol
ethics - (n.) moeseg [f.]
ethnological - (adj.) ethnyddol
ethnologist - (n.) ethnydd [-ion, m.]
ethnology - (n.) ethnyddiaeth [f.]
etiquette - (n.) defod [-au, f.], moesgarwch [m.]
etymology - (n.) geirdarddiad [-au, m.]
Eucharist - (n.) cymun (cymundeb) [m.]
eulogistic - (adj.) canmoliaethus
eulogy - (n.) canmoliaeth [-au, f.], molawd [-au, mf.]
eunuch - (n.) eunuch [-iaid, m.]
euphonious - (adj.) hysain, persain
euphony - (n.) persain [perseiniau, f.], perseinedd [m.]
Euro - (n.) ewro [m.]
Europe - (prop.n.) Ewrop [m.]
European - (adj.) Ewropeaidd
evacuate - (v.) ymadael a+, ymgilio [ymgili-]
evade - (v.) gochel (gochelyd) [gochel-], golaith [goleith-], osgoi [osgo-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
evaluate - (v.) arfarnu [arfarn-], gwerthuso [gwerthus-]
Evan - (prop.n.) Ieuan
evanescence - (n.) diflanrwydd [m.]
evanescent - (adj.) darfodedig, diflanedig [diflanedic- &adj]
evangelical - (adj.) efengylaidd
evangelist - (n.) efengylwr [efengylwyr, m.], efengylydd [-ion, m.]
female evangelist - (n.) efengyles [f.]
evangelize - (v.) efengylu [efengyl-]
evaporate - (v.) ageru [ager-], anweddu [anwedd-], ymageru [ymager-]
evasion - (n.) gocheliad [-au, m.], osgoad [-au, m.]
Eve - (prop.n.) Efa
eve - (n.) min nos
cease work at eve - (v.) noswylio [noswyli-]
eve of festival - (n.) noswyl [-iau, f.]
even - (adj.) cydwastad, cyfartal, gogyfuwch, gwastad, llyfn [f. llefn; pl. -ion; llyfn- &adj]
{ Llyfn is even in the sense of smooth. }
make even - (v.) gwastata/u [gwastat- &a/u]
even - (adv.) hyd yn oed
evening - (adj.) hwyrol, prynhawnol
evening twilight - (n.) cyflychwr [cyflychwyr, m.]
this evening - (adv.) heno
evening - (n.) cyfnos [-au, m.], hwyr [m.], noson (noswaith) [nosweithiau, f.]
{ Hwyr is the late. Just as you can talk about "the late
of the day", you can talk about that time of day as "yr hwyr", or "hwyr
y dydd". "Un hwyr o haf" would be "one summer evening" ("un noswaith
yn yr haf"), but "yn yr hwyr" would be on any evening, and "gyda'r
hwyr" would be towards the ending of the day (or any day). }
{ Noson (noswaith) (that is "gwaith" as in "period", rather
than "work") is a period at the end of a day. One evening would be
a "noson" or "noswaith", and there is some ambiguity between
"evening" and "night". }
evenness - (n.) gwastadrwydd [m.]
evensong - (n.) gosber [-au, m.], prynhawnol weddi
event - (n.) canlyniad [-au, m.], digwyddiad [-au, m.]
{ Canlyniad is an event that is a consequence. }
{ Digwyddiad is an event that is a happening. }
eventuality - (n.) digwyddiad posibl
ever - (adv.) bob amser, byth, erioed, oll, trwy'r amser
{ "Trwy'r amser" is used mainly in N. Wales. }
{ Byth is used with the present and imperfect; "byth" with
a perfect or pluperfect tense refers to what was then (or had then
been) the future. }
{ Erioed is used with perfect and pluperfect. }
for ever - (adv.) byth
for ever and ever - (adv.) yn oes oesoedd
evergreen - (adj.) bytholwyrdd
evergreen - (n.) bytholwyrdd [-ion, m.]
everlasting - (adj.) bythol, tragwyddol, tragywydd
everliving - (adj.) bythfywiol
ever-memorable - (adj.) bythgofiadwy
evermore - (adv.) byth, byth bythoedd
every - (adj.) pob
every day - (adv.) beunydd
every day - (n.) diwetydd (diwedydd) [m.]
every night - (adv.) beunos (beunoeth)
every other - (adj.) bob yn ail
in every - (adj.) ymhob
everyone - (pron.) pawb
everything - (n.) popeth [m.]
everywhere - (adv.) ymhobman
evict - (v.) didyo [didy-], troi allan
eviction - (n.) troad allan [m.]
evidence - (n.) prawf (praw) [profion, m.], tystiolaeth [-au, f.]
evident - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], eglur, golau [goleu- &adj], hysbys
evil - (adj.) adwythig, anhylaw, annifai, drwg [cynddrwg; gwaeth; gwaethaf], drygionus
evil spirit - (n.) anysbryd [-oedd, m.]
state of evil - (n.) abred [m.]
evil - (n.) adwyth [-au, m.], andras (andros) [-iaid, m.], anras [m.], bariaeth [mf.], camlwrw [camlyryau, m.], drwg [drygau, drygiau, m.], drygioni [m.]
evildoer - (n.) drwgweithredwr [drwgweithredwyr, m.]
evince - (v.) amlygu [amlyg-], dan.gos (dangos) [dangos-; 3.s. den.gys, dengys; 2.s.imp. dan.gos, dangos]
eviscerate - (v.) diberfeddu [diberfedd-]
evoke - (v.) galw allan, gwysio [gwysi-], tynnu allan
evolution - (n.) datblygiad [-au, m.], esblygiad [-au, m.]
evolutionary - (adj.) esblygol
evolve - (v.) datblygu [datblyg-], ymagor [ymagor-; 3.s. ymegyr; 2.s.imp. ymagor]
ewe - (n.) dafad [defaid, f.], mamog [-iaid, -ion, f.]
yearling ewe - (n.) hesbin [-od, f.]
ewe-lamb - (n.) oenig [f.]
ex tempore - (adj.) byrfyfyr, o'r frest
ex- - (pfx.) cyn-
{ "Cyn-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
exact - (adj.) cymwys, cywir [cywir- &adj], dichlyn, manwl [manyl- &adj], union
exact money - (n.) arian cywir, arian pen
exact - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], hawlio [hawli-], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
exactness - (n.) manylrwydd [m.], manylwch [m.]
exaggerate - (v.) chwyddo [chwydd-], gorliwio [gorliwi-]
exaggeration - (n.) gormodiaith [f.]
exalt - (v.) arddyrchafu (arddyrchafael) [arddyrchaf-], codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf], mawrygu [mawryg-]
{ Arddyrchafu (arddyrchafael) is exalt in both the sense
of lift up and honor (honour). }
{ Codi (cyfodi) is exalt in the sense of lift up. }
{ Dyrchafu is exalt in the sense of lift up. }
{ Mawrygu is exalt in the sense of honor (honour). }
exalt oneself - (v.) ymddyrchafu [ymddyrchaf-]
exalted - (adj.) goruchel
examination - (n.) ar.holiad [-au, m.], archwiliad [-au, m.]
sit an examination - (v.) sefyll ar.holiad
examine - (v.) ar.holi [ar.hol-], archwilio [archwili-], chwilio [chwili-], edrych ar, holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl], profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
{ Chwilio is to search, for example to examine a place
for evidence or a lost object. }
{ Holi is to ask for information, to examine a person
for his answers. }
examiner - (n.) ar.holwr [ar.holwyr, m.]
example - (n.) enghraifft [enghreifftiau, f.], esiampl [-au, f.]
{ Enghraifft is the usual Welsh word for "example". }
{ Esiampl is a blatant borrowing of the English "example". }
for example - (adv.) er enghraifft
exasperate - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cythruddo [cythrudd-], llidio [llidi-]
excavate - (v.) cloddio [cloddi-]
excavator - (n.) jac-codi-baw [m.]
{ Earth diggers in the UK are largely made by a company known as
JCB, and some wag decided that this stood for "Jac Codi Baw" (Jack
Lifts Dirt), by which they are now popularly known. }
exceed - (v.) bod yn fwy na, mynd dros, rhagori [rhagor-]
{ You "rhagori ar" something. }
exceedingly - (adv.) dros ben
excel - (v.) rhagori [rhagor-]
{ You "rhagori ar" something. }
excellence - (n.) godidowgrwydd [m.], rhagoriaeth [-au, f.], rhagoroldeb [m.]
excellency - (n.) ardderchogrwydd [m.]
excellent - (adj.) ardderchog, campus, godidog, gorchestol, odiaeth, penigamp, rhagorol
except - (prep.) eithr, heblaw, namyn, oddieithr, ond, oni (onid)
except - (v.) eithrio [eithri-]
exception - (n.) eithriad [-au, m.]
exceptional - (adj.) eithriadol
excerpt - (n.) detholiad [-au, detholion, m.], dyfyniad [-au, m.]
excess - (n.) gormod [-ion, m.], gormodedd [m.], rhemp [f.], rhysedd [m.]
excessive - (adj.) gormodol
excessively - (adv.) dros ben llestri
exchange - (n.) cyfnewid [-iau, m.], cyfnewidfa [cyfnewidfeydd, -oedd, -+u, f.], ffair [ffeiriau, f.]
exchange - (v.) cyfnewid [cyfnewidi-], ffeirio [ffeiri-]
exchequer - (n.) cyllid [-au, m.], trysorlys [m.]
{ Cyllid is exchequer as a supply of money. }
{ Trysorlys is exchequer as a treasury. }
excise - (n.) toll [-au, f.]
excise officer - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
excise - (v.) gosod toll
excite - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cynhyrfu [cynhyrf-], ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn]
excited - (adj.) cyffrous
excitement - (n.) cyffro [-adau, -au, m.]
exciting - (adj.) cyffrous, cynhyrfus
exclaim - (v.) bloeddio (bloeddian) [bloeddi-], gweiddi (gwaeddi) [gweidd-, gwaedd-], llefain [llef-]
exclamation - (n.) gwaedd [-au, f.], llef [-au, -ydd, f.]
exclamation point - (n.) ebychnod [-au, m.]
note of exclamation - (n.) rhyfeddnod [-au, m.]
exclude - (v.) bwrw allan, cau allan, eithrio [eithri-]
exclusion - (n.) gwaharddiad [-au, m.], gwrthodiad [m.]
excommunicate - (adj.) ysgymun
excommunicate - (v.) diarddel [diarddel-], ysgymuno [ysgymun-]
excommunication - (n.) diarddeliad [-au, m.], ysgymundod [m.]
excrement - (n.) baw [m.], carth [-ion, m.], tom [f.]
excrete - (v.) ysgarthu [ysgarth-]
excretion - (n.) ysgarthiad [-au, m.]
excruciate - (v.) arteithio [arteithi-], dirdynnu [dirdynn- &1, dirdyn- &2+]
excruciating - (adj.) arteithiol, dirdynnol
exculpate - (v.) dieuogi [dieuog-], difeio [difei-], esgusodi [esgusod-]
excursion - (n.) gwibdaith [gwibdeithiau, f.], pleserdaith [pleserdeithiau, f.]
excusable - (adj.) esgusodol
excuse - (n.) esgus [-ion, m.], esgusawd [esgusodion, m.]
excuse oneself - (v.) ymesgusodi [ymesgusod-]
excuse - (v.) diheuro [diheur-], esgusodi [esgusod-]
excused - (adj.) esgusodol
execrate - (v.) cablu [cabl-], ffieiddio [ffieiddi-], melltithio [melltithi-], rhegi [rheg-]
execute - (v.) cyflawni [cyflawn-], dienyddio [dienyddi-]
{ Cyflawni is execute when you finish a project. }
{ Dienyddio is execute when you put someone to death. }
execution - (n.) dienyddiad [-au, m.], dihenydd [dienyddiadau, m.]
executioner - (n.) dienyddiwr [dienyddwyr, m.]
executive - (adj.) gweinyddol, gweithiol, gweithredol
executive summary - (n.) crynodeb gweithredol
executor - (n.) ysgutor [-ion, m.]
exegesis - (n.) esboniad [-au, m.], esboniadaeth [f.]
exegetical - (adj.) esboniadol
exemplar - (n.) cynllun [-iau, m.], enghraifft [enghreifftiau, f.], esiampl [-au, f.], patrwm [patrymau, m.]
exemplify - (v.) dan.gos (dangos) [dangos-; 3.s. den.gys, dengys; 2.s.imp. dan.gos, dangos], egluro [eglur-]
exempt - (adj.) esgusodol, rhydd [pl. -ion]
exempt - (v.) esgusodi [esgusod-]
exercise - (n.) ymarfer [-ion, f.], ymarferiad [-au, m.]
exercise - (v.) ymarfer [ymarfer-]
exert - (v.) gweithredu [gweithred-]
exert oneself - (v.) ymegni%o [ymegni%-]
exertion - (n.) ymadferth [-oedd, m.]
exhale - (v.) anadlu allan
exhaust - (v.) dihysbyddu [dihysbydd-], gwaca/u [gwac- &a/u], hysbyddu [hysbydd-], lluddedu [lludded-]
{ Dihysbyddu is exhaust when you make something empty. }
{ Gwaca/u is exhaust when you make something empty. }
{ Hysbyddu is exhaust when you make something empty. }
{ Lluddedu is exhaust when you make something weary. }
exhaustion - (n.) gwaca+d [m.], lludded [m.]
{ Gwaca+d is exhaustion that is emptiness. }
{ Lludded is exhaustion that is weariness. }
exhibit - (v.) arddan.gos (arddangos) [arddan.gos-; 3.s. ardden.gys; 2.s.imp. arddan.gos], dan.gos (dangos) [dangos-; 3.s. den.gys, dengys; 2.s.imp. dan.gos, dangos]
exhibition - (n.) arddan.gosfa (arddangosfa) [arddan.gosfeydd, arddangosfeydd, f.], arddan.gosiad (arddangosiad) [-au, m.], ysgoloriaeth [-au, f.]
{ Arddan.gosiad (arddangosiad) is an exhibition that
is a public display. }
{ Ysgoloriaeth is exhibition as a grant of funds to
a student. }
exhibitor - (n.) arddan.goswr (arddangoswr) [arddan.goswyr, m.]
exhilarate - (v.) bywiogi [bywiog-], llonni [llonn- &1, llon- &2+], sirioli (siriolu) [siriol-]
exhort - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], cynghori [cynghor-]
exhortation - (n.) anogaeth [-au, f.]
exhorter - (n.) cynghorwr [cynghorwyr, m.]
exhume - (v.) dadgladdu [dadgladd-]
exigency (exigence) - (n.) angen [anghenion, m.], galwad [-au, mf.], gofyn [-ion, m.]
exiguous - (adj.) bychan [f. bechan; pl. bychain], eiddil, main [pl. meinion], prin [pl. -ion; prin- &adj]
exile - (n.) alltud [-iaid, -ion, m.], alltudedd [-au, m.], alltudiaeth [f.]
{ Alltud is exile as a person. }
{ Alltudedd is exile as a state. }
{ Alltudiaeth is exile as a state. }
exile - (v.) alltudio [alltudi-]
exiled - (adj.) alltud
exist - (v.) bod [irreg.], bodoli [bodol-]
existence - (n.) bod [-au, mf.], bodolaeth [f.]
exit - (n.) allanfa [allanfeydd, f.], mynediad allan
{ Allanfa is a way out or exit. }
{ Mynediad allan is the act or process of going out. }
exit interview - (n.) cyfweliad ymadael
exodus - (n.) mynediad allan, ymadawiad [m.]
exonerate - (v.) difeio [difei-], esgusodi [esgusod-]
exorbitant - (adj.) afresymol, gormodol
exorbitant price - (n.) crocbris [-iau, m.]
exorcize (exorcise) - (v.) bwrw allan cythreuliaid
exotic - (adj.) estron (estronol; estronaidd), tramor
expand - (v.) agor (agoryd) [agor-; 3.s. egyr; 2.s.imp. agor], datblygu [datblyg-], lledu [lled-], taenu [taen-], ymagor [ymagor-; 3.s. ymegyr; 2.s.imp. ymagor], ymledu [ymled-]
expanse - (n.) ehangder (eangder) [eangderau, m.], ymlediad [-au, m.]
{ Ehangder (eangder) is expanse that is a wide open space. }
{ Ymlediad is expanse that is a growing larger of something. }
expansion - (n.) ymlediad [-au, m.]
expatiate - (v.) ymhelaethu [ymhelaeth-]
expatriate - (v.) alltudio [alltudi-]
expect - (v.) disgwyl [disgwyli-; 3.s. & 2.s.imp. disgwyl], disgwyl am, erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn]
{ You "erfyn ar" a person. }
expectant - (adj.) disgwylgar
expectation - (n.) disgwyliad [-au, m.]
expected - (adj.) disgwyliedig
expectorate - (v.) poeri [poer-]
expedient - (adj.) buddiol, manteisiol
expedient - (n.) dyfais [dyfeisiau, f.]
expedite - (v.) hwyluso [hwylus-], hyrwyddo [hyrwydd-]
expedition - (n.) alldaith [alldeithiau, f.], cyflymder (cyflymdra) [m.], ymgyrch [-oedd, mf.]
{ Cyflymder (cyflymdra) is expedition when you do
something expeditiously. }
{ Ymgyrch is an expedition on which you embark. }
expeditious - (adj.) hwylus, hyrwydd, rhwydd
expel - (v.) bwrw allan, deol [deol-], diarddel [diarddel-]
expel a member - (v.) diaelodi [diaelod-]
expend - (v.) gwario [gwari-], talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l], treulio [treuli-]
expense - (n.) cost [-au, fm.], traul [treuliau, f.]
expensive - (adj.) costfawr, costus, drudfawr
experience - (n.) profiad [-au, m.]
experience - (v.) profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
experienced - (adj.) profiadol
experiment - (n.) arbrawf [arbrofion, m.]
experiment - (v.) arbrofi [arbrof-]
experimental - (adj.) arbrofol
expert - (adj.) cyfarwydd, hyfedr
expert - (n.) arbenigwr [arbenigwyr, m.], un cyfarwydd
expiate - (v.) dioddef cosb, gwneud iawn
{ Dioddef cosb is expiate when you suffer punishment. }
{ Gwneud iawn is expiate when you make amends. }
expiatory - (adj.) iawnol
expire - (v.) anadlu allan, darfod [dar- &fod], marw [def.], trengi [treng-]
{ (perish} Darfod is perish when something dies. }
{ (perish} Trengi is perish when something dies. }
{ Anadlu allan is expire when you breathe out. }
{ Darfod is expire in the sense of perish. }
{ Marw is expire in the sense of perish. }
{ Trengi is expire in the sense of perish. }
explain - (v.) egluro [eglur-], esbonio [esboni-]
explanation - (n.) eglur.had [m.], esboniad [-au, m.]
explanatory - (adj.) eglur.haol, esboniadol
expletive - (n.) gair llanw, gair segur
explicit - (adj.) eglur, manwl [manyl- &adj], pendant
explode - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], ffrwydro [ffrwydr-]
exploit - (n.) camp [-au, f.], gorchest [-ion, f.], gwr.hydri [m.]
exploit - (v.) gweithio [gweithi-], gwneud elw o, ymelwa ar
explore - (v.) archwilio [archwili-], chwilio [chwili-], fforio [ffori-]
explorer - (n.) archwiliwr [archwilwyr, m.], fforiwr [fforwyr, m.]
explosion - (n.) ffrwydrad (ffrwydriad) [-au, m.], tanchwa [-oedd, f.]
explosive - (adj.) ffrwydrol
exponent - (n.) dehonglwr [dehonglwyr, m.], esboniwr [esbonwyr, m.], mynegai [mynegeion, m.]
{ Dehonglwr is the exponent who favors (favours) a theory. }
{ Esboniwr is the exponent who favors (favours) a theory. }
{ Mynegai is the mathematical exponent. }
export - (n.) allfor [-ion, m.]
export - (v.) allforio [allfori-]
expose - (v.) arddan.gos (arddangos) [arddan.gos-; 3.s. ardden.gys; 2.s.imp. arddan.gos], dadlennu [dadlenn- &1, dadlen- &2+], dinoethi [dinoeth-], peryglu [perygl-]
{ Arddan.gos (arddangos) is expose when you reveal something. }
{ Dadlennu is expose when you reveal something. }
{ Dinoethi is expose when you reveal something. }
{ Peryglu is expose when you risk something. }
exposed - (adj.) noeth [pl. -ion]
exposition - (n.) arddan.gosiad (arddangosiad) [-au, m.], esboniad [-au, m.], esboniadaeth [f.]
{ Arddan.gosiad (arddangosiad) is an exposition that
exhibits something. }
{ Esboniad is an exposition that explains something. }
{ Esboniadaeth is an exposition that explains something. }
expositor - (n.) esboniwr [esbonwyr, m.]
expository - (adj.) esboniadol
expostulate - (v.) cyfymliw [cyfymliw-], ymliw (ymliwio) [ymliw-, ymliwi-]
exposure - (n.) dadleniad [-au, m.]
expound - (v.) esbonio [esboni-]
express - (adj.) cyflym [cyflym- &adj; cynted; cynt; cyntaf], pendant, penodol
{ Cyflym is express when your vehicle goes directly to its
destination. }
{ Pendant is express when it is something specific. }
{ Penodol is express when it is something specific. }
express - (v.) datgan [datgan-], mynegi [myneg-]
expression - (n.) mynegiant [mynegiannau, m.], ymadrodd [-ion, m.]
{ Mynegiant is an expression that reflects what you are thinking. }
{ Ymadrodd is an expression that is a saying. }
expulsion - (n.) diarddeliad [-au, m.], troad allan [m.]
expunge - (v.) croesi allan, dileu [dile-]
expurgate - (v.) coethi [coeth-], glanhau [glan- &hau], puro [pur-]
{ "Glanhau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
exquisite - (adj.) coeth, odiaeth, rhagorol
extant - (adj.) yn bod
extend - (v.) ehangu (eangu) [ehang-, eang-], estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], helaethu [helaeth-], ymestyn [ymestyn-]
{ Ehangu (eangu) is extend as a transitive verb. }
{ Estyn is extend as an intransitive verb.}
{ Ymestyn is extend as an intransitive verb.}
extension - (n.) estyniad [-au, m.]
extensive - (adj.) helaeth
extenuate - (v.) esgusodi [esgusod-], lleddfu [lleddf-], lleihau [llei- &hau]
{ Esgusodi is extenuate when you provide a partial excuse
for something. }
{ Lleddfu is extenuate when you diminish something. }
{ Lleihau is extenuate when you diminish something. }
exterior - (adj.) allanol
exterior - (n.) tu allan
exterminate - (v.) difodi [difod-], dileu [dile-]
external - (adj.) allanol
extinct - (adj.) diflanedig [diflanedic- &adj], wedi darfod, wedi diffodd
extinction - (n.) diffoddiad [m.]
extinguish - (v.) diddymu [diddym-], diffodd (diffoddi) [diffodd-; 3.s. diffydd; 2.s.imp. diffodd], dileu [dile-]
{ Diddymu is extinguish when you end the existence of
something. }
{ Diffodd (diffoddi) is extinguish when you put out a light or flame. }
{ Dileu is extinguish when you end the existence of
something. }
extirpate - (v.) difodi [difod-], distrywio [distrywi-]
extol - (v.) arwyrain [arwyrein-], clodfori [clodfor-], mawrygu [mawryg-], moli (moliannu) [mol-; moliann- &1, molian- &2+; 3.s. & 2.s.imp. mawl]
extort - (v.) cribddeilio [cribddeili-], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg]
extortioner - (n.) cribddeiliwr [cribddeilwyr, m.]
extra - (adj.) sba+r, ychwanegol
extra - (adv.) dros ben, tu hwnt
extra - (n.) peth dros ben, ychwanegiad [-au, m.]
extract - (v.) gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
extraneous - (adj.) allanol, amherthynol
extraordinary - (adj.) anarferol, anghyffredin, hynod
extravagance - (n.) gwastraff [m.]
extravagant - (adj.) gwastraffus
{ Gwastraffus is extravagant when you spend wastefully. }
extravagant - (n.) gwyllt [-oedd, m.]
{ Gwyllt is extravagant when you go beyond what is
reasonably necessary. }
extravagantly - (adv.) dros ben llestri
extreme - (adj.) eithaf, eithafol, i'r eithaf
extreme pain - (n.) dirboen [-au, f.]
extreme - (n.) eithaf [-oedd, -ion, m.]
extremely - (adj.) anaelau
extremely - (adv.) i'r eithaf, odiaeth
extremes - (n.pl.) eithafoedd
extremist - (n.) eithafwr [eithafwyr, m.], eithafydd [-ion, m.]
extremities - (n.pl.) eithafoedd
extremity - (n.) cyfyngder [-au, m.], eithaf [-oedd, -ion, m.], pen [-nau, m.], terfyn [-au, m.]
{ Cyfyngder is an extremity that is an extreme degree of
danger. }
{ Eithaf is the extremity that is the end of something. }
{ Pen is the extremity that is the end of something. }
{ Terfyn is the extremity that is the end of something. }
extricate - (v.) dadfaglu [dadfagl-]
extroverted - (adj.) allblyg
exuberant - (adj.) afieithus, toreithiog
exude - (v.) chwysu [chwys-]
exult - (v.) gorfoleddu [gorfoledd-], ymffrostio [ymffrosti-]
eye - (n.) crau [creuau, m.], dolen [-ni, -nau, f.], llygad [llygaid, -au, mf.]
{ Crau is an eye that is a socket. }
{ Dolen is an eye that is a loop. }
{ Llygad is the eye that is in the visual system. }
apple of the eye - (n.) cannwyll llygad
eye opener - (n.) agoriad llygad
hook and eye - (n.) bach a dolen
eye - (v.) llygadu [llygad-]
eyed - (adj.) llygadog, llygeidiog
eyelid - (n.) amrant [amrannau, -au, m.]
eyes - (n.pl.) golwg [golygon, mf.]
eyewitness - (n.) llygad-dyst [-ion, m.]
fable - (n.) anwiredd [-au, m.], chwedl [-au, f.], dameg [damhegion, f.]
{ Anwiredd is a fable that is an outright fabrication. }
{ Chwedl is a fable that represents a deeper truth. }
{ Dameg is a fable that represents a deeper truth. }
fabric - (n.) adail [f.], adeilad (adeiliad) [-au, -oedd, mf.], defnydd [-iau, m.]
fabricate - (v.) dyfeisio [dyfeisi-], ffugio [ffugi-], llunio [lluni-]
fabulous - (adj.) anhygoel, chwedlonol
{ Anhygoel is fabulous when something is unbelievable. }
{ Chwedlonol is fabulous when it relates to a fable. }
facade - (n.) wyneb adeilad
face - (n.) clawr [cloriau, m.], wyneb (gwyneb) [-au, m.], wynepryd [m.]
face to face - (adv.) wyneb yn wyneb
face - (v.) wynebu (gwynebu) [wyneb-]
facetious - (adj.) arab, cellweirus, ffraeth
facetiousness - (n.) arabedd [m.], ffraethineb [m.]
facile - (adj.) hawdd [hawdd- &adj; hawsed; haws; hawsaf], hwylus, rhwydd
facilitate - (v.) hwyluso [hwylus-], hyrwyddo [hyrwydd-], rhwyddhau [rhwydd- &hau]
facility - (n.) hwylustod [m.], rhwyddineb [m.]
fact - (n.) ffaith [ffeithiau, f.], gweithred [-oedd, f.]
faction - (n.) clymblaid [clymbleidiau, f.], plaid [pleidiau, f.]
factious - (adj.) cynhennus
factor - (n.) ffactor [-au, f.], gweithredydd [-au, m.]
factory - (n.) ffactri [-%oedd, f.], ffatri [-%oedd, f.], gweithfa [-oedd, gweithfeydd, f.]
faculty - (n.) cyfadran [-nau, f.], cynneddf [cyneddfau, f.]
{ Cyfadran is the kind of faculty that teaches in a college. }
{ Cynneddf is the kind of faculty that is a mental ability. }
fad - (n.) chwilen [chwilod, f.], mympwy [-on, m.]
fade - (v.) colli ei liw, diflannu [diflann- &1, diflan- &2+], edwi (edwino) [edw-, edwin-], gwywo [gwyw-]
faded - (adj.) gwyw
fag - (n.) caledwaith [caledweithiau, m.]
fag - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], slafio [slafi-], ymla+dd [ymladd-]
faggot - (n.) ffagod [-au, f.], ffasgell [-i, -au, f.]
fail - (n.) pall [m.]
fail to - (v.) methu a+
fail - (v.) aflwyddo [aflwydd-], diffygio [diffygi-], ffaelu [ffael-], methu [meth-], misio [misi-], pallu [pall-]
{ Methu has a sense of breaking, inability through failure,
not succeeding despite effort. }
{ Pallu tends to mean refusing, not succeeding through lack
of effort. }
failing - (adj.) methiannus
failing - (n.) coll [-iadau, m.], ffaeledd [-au, m.], pall [m.]
failure - (n.) aball [f.], aflwydd [-au, -ion, m.], aflwyddiant [aflwyddiannau, m.], anghaffael [m.], annhyciant [annhyciannau, m.], meth [-ion, m.], methiant [methiannau, m.], pall [m.]
faint - (adj.) diffygiol, gwan [pl. gweinion, gweiniaid; gwann- &adj], llesg
faint - (n.) diffygiad [-au, m.], haint [heintiau, mf.], llesmair [llesmeiriau, m.], llewyg [-on, m.]
faint - (v.) diffygio [diffygi-], dyddfu [dyddf-], llesga/u [llesg- &a/u], llesmeirio [llesmeiri-], llewygu [llewyg-], llwfr.hau [llwfr.- &hau]
faint-hearted - (adj.) gwan-galon (gwan.galon)
faint-heartedness - (n.) gwan-galondid (gwan.galondid) [m.]
fair - (adj.) berthog, cain [pl. ceinion; cein- &adj], gla+n [gleni- &adj], glwys, gweddol, gwymp [f. gwemp], lliwgar, mirain, symol, teg [tec- &adj]
{ Berthog is fair in the sense of beautiful to the eye. }
{ Cain has a sense of intricacy or (perhaps
contrived) elegance. "Celfyddyd gain" is "fine art". }
{ Gla+n is fair in the sense of beautiful to the eye. }
{ Gweddol is fair when it expresses a quantity. }
{ Symol is fair when it expresses a quantity. }
{ Teg has some of the senses of "clean": a good
translation of "teg" as describing a pretty person or view might be
"pleasant on the eye". It also has the sense of being unbiased. }
fair weather - (n.) hinon [f.]
fair - (n.) ffair [ffeiriau, f.]
fairies - (n.) tylwyth teg
fairly - (adv.) gweddol, pur
fairness - (n.) glendid [m.], tegwch [m.]
fairy - (n.) un o'r tylwyth teg
faith - (n.) coel [-ion, f.], cred [-au, f.], ffydd [f.]
{ Coel is ultimately to do with omens and casting
lots, and tends to get associated with "ofergoel" (superstition) but
apart from overtones like this, it is essentially interchangeable
with "cred" and it shouldn't ever cause offence to use either to
tell someone that you believe what they say, or anything like
that. }
{ Cred is a faith, a religion, a belief. }
string in faith - (adj.) ffyddiog
faithful - (adj.) cywir [cywir- &adj], ffyddlon
faithful ones - (n.pl.) ffyddloniaid
faithfulness - (n.) ffyddlondeb (ffyddlonder) [m.]
falcon - (n.) curyll [-od, m.], hebog [-au, m.]
fall - (n.) codwm [codymau, m.], cwymp [-au, m.], hydref [-au, m.]
fall down - (v.) creinio [creini-]
fall ill - (v.) clafychu [clafych-]
fall to ruin - (v.) dadfeilio [dadfeili-]
fall - (v.) adfeilio [adfeili-], cwympo [cwymp-; 3.s. & 2.s.imp. cwymp], disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn], syrthio [syrthi-; 3.s. & 2.s.imp. syrth]
{ Cwympo prevails in S. Wales. }
{ Disgyn is used predominantly in N. Wales. }
{ Syrthio is fall when you stumble. }
fallacy - (n.) cyfeiliornad [-au, m.], geudyb [-iau, mf.], hoced [-ion, f.]
fallen - (adj.) syrthiedig
fallen - (adv.) ar lawr
fallibility - (n.) ffaeledigrwydd [m.]
fallible - (adj.) ffaeledig
fallow - (n.) braenar [-au, m.]
fallow land - (n.) asol [-ydd, -au, f.]
fallow - (v.) braenaru [braenar-]
false - (adj.) anghywir, annilys, anwir, anwireddus, celwyddog, ffals [pl. ffeilsion], ffug, gau, gosod, twyllodrus
{ Anghywir is the antonym of "gwir" (true). }
{ Gosod is literally "put in", so by extension some sort
of artificial thing such as "dannedd gosod" (false teeth), "gwallt
gosod" (a wig) and so on. It was originally just teeth, but people
make up new names on the same pattern for all sorts of prosthetic
devices, and other artificial things too. I have heard "lawnt
gosod" for artificial grass. }
accuse falsely - (v.) camgyhuddo [camgyhudd-]
bear false witness - (v.) camdystiolaethu [camdystiolaeth-]
false accusation - (n.) camgyhuddiad [-au, m.]
false messiah - (n.) gau-feseia [-+u, m.]
false oath - (n.) anudon [-au, m.]
false prophet - (n.) gau-broffwyd [-i, m.]
false step - (n.) cam gwag
false witness - (n.) camdystiolaeth [-au, f.]
falsehood - (n.) anwiredd [-au, m.], celwydd [-au, m.], ffalsedd [m.]
falseness - (n.) anghywirdeb [-au, m.]
falsify - (v.) anwireddu [anwiredd-], siomi [siom-]
falsity - (n.) geudeb (geuedd) [m.]
falter - (v.) bloesgi [bloesg-], methu [meth-], pallu [pall-], petruso [petrus-]
faltering - (adj.) bloesg
fame - (n.) ardduniad [m.], bri [m.], clod [-ydd, mf.], enwogrwydd [m.]
familiar - (adj.) adnabyddus, cydnabyddus, cyfarwydd, cynefin, eofn
{ Adnabyddus is familiar when something is well-known to you. }
{ Cydnabyddus is familiar when something is well-known to you. }
{ Cyfarwydd is familiar when something is well-known to you. }
{ Cynefin is familiar when you are accustomed to it. }
{ Eofn is familiar when you are overly informal. }
become familiar - (v.) cyfarwyddo [cyfarwydd-]
familiarity - (n.) cynefindra (cynefinder) [m.]
family - (adj.) teuluaidd
head of family - (n.) penteulu [pennau teuluoedd, m.]
family - (n.) echen [f.], teulu [-oedd, m.], tylwyth [-au, m.]
famine - (n.) newyn [m.]
famish - (v.) llwgu [llyg-], newynu [newyn-]
famished - (adj.) llwglyd
famous - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], bannog, enwog [pl. -ion; enwoc- &adj], hyglod, hynod
{ Enwog is possessed of a name -- so
"well-known", noted only in the sense of being famous. }
{ Hynod is "hy-"("extreme"), so extremely notable,
noteworthy -- so "remarkable", and therefore presumably "remarked
upon", noted. }
make famous - (v.) enwogi [enwog-]
not famous - (adj.) anhynod
fan - (n.) gwyntyll [-au, f.]
fan - (v.) chwythu [chwyth-], gwyntyllio (gwyntyllu) [gwyntylli-, gwyntyll-]
fanatic - (n.) penboethyn [penboethiaid, m.]
fanatical - (adj.) penboeth
fanaticism - (n.) ffanatigiaeth [f.], penboethni [m.]
fanciful - (adj.) ffansi%ol
fancy - (n.) crebwyll [-ion, m.], dychymyg [dychmygion, m.], ffansi [f.]
pleasing the fancy - (adj.) ffansi%ol
fancy - (v.) dychmygu [dychmyg-], ffansi%o [ffansi%-]
fang - (n.) blaen [-au, -ion, m.], dant (daint) [dannedd, m.], pig [-au, f.], ysgithr [-edd, -au, m.]
{ Ysgithr is the usual word for fang. }
fanged - (adj.) ysgithrog
fantastic - (adj.) ffantasteg, mympwyol, penchwiban
far - (adj.) pell [pell- &adj], pellennig
as far - (prep.) hyd [irreg.], tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
by far - (adv.) o bell ffordd
far afield - (adv.) ymhell
not far - (adj.) nid nepell
put far off - (v.) pellhau [pell- &hau]
remove far off - (v.) pellhau [pell- &hau]
far - (adv.) nepell, ymhell
farce - (n.) ffars [m.?], rhith [-iau, m.]
fare - (n.) cost [-au, fm.], pris [-iau, -oedd, m.], ymborth [m.]
{ Cost is the kind of fare you pay for a ride. }
{ Pris is the kind of fare you pay for a ride. }
{ Ymborth is the kind of fare you serve for dinner. }
fare - (v.) bydio [bydi-]
farewell - (adj.) ymadawol
bid farewell - (v.) ffarwelio [ffarweli-]
farewell - (interj.) ffarwel, yn iach
farewell - (n.) ffarwel (ffarwe/l; ffa/rwel) [mf.]
farm - (n.) amaethdy [amaethdai, m.], ffarm (fferm) [ffermydd, f.], ffermdy [ffermdai, m.], hafod [-ydd, f.], tyddyn [-nod, -nau, m.]
{ Tyddyn has the implication of a small farm. }
farm bailiff - (n.) hwsmon [hwsmyn, m.]
farm - (v.) amaethu [amaeth-], ffarmio (ffermio) [ffarmi-, ffermi-], hwsmona [hwsmon-]
farmer - (n.) amaethwr [amaethwyr, m.], arddwr [arddwyr, m.], ffarmwr (ffermwr) [ffarmwyr, ffermwyr, m.]
farmhouse - (n.) amaethdy [amaethdai, m.], ffermdy [ffermdai, m.]
farmwoman - (n.) amaethwraig [amaethwragedd, f.], ffarmwraig [ffarmwragedd, f.]
farrier - (n.) ffarier [m.], meddyg anifeiliaid
fart - (v.) pasio gwynt
farther - (adj.) pellach
{ "Pellach" is the comp. of "pell". }
farthing - (n.) ffyrling [-au, -od, fm.]
half farthing - (n.) hatling [-au, -od, f.]
fascinate - (v.) hudo [hud-], rheibio [rheibi-], swyno [swyn-]
fascinating - (adj.) swynol
fascination - (n.) swyn [-ion, m.]
fashion - (n.) ffasiwn [ffasiynau, f.], llun [-iau, m.]
fashion - (v.) llunio [lluni-], saerni%o [saerni%-]
fashionable - (adj.) ffasiynol
fast - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf], clau, cyflym [cyflym- &adj; cynted; cynt; cyntaf], ffest, sownd, tyn [f. ten]
{ Buan means "fast", but has the additional
meaning of "soon". A "tre+n buan" is likely to arrive early, even
if it is coming slowly. }
{ Clau means "fast", but has the additional
meaning of "soon". }
{ Cyflym is fast when you do something quickly. }
{ Ffest is fast when you do something quickly. }
{ Sownd is fast when you hold fast to something. }
{ Tyn is fast when you hold fast to something. }
as fast as he can - (adj.) nerth ei draed
drive fast - (v.) goryrru [goryrru-]
fast track - (n.) trac cyflym
fast - (n.) cythlwng [m.], ympryd [-ion, m.]
fast - (v.) ymprydio [ymprydi-]
fasten - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea], cliciedu (clicedu) [clicied-, cliced-], clymu [clym-], ffasno [ffasn-]
faster - (n.) ymprydiwr [ymprydwyr, m.]
fastidious - (adj.) cysetlyd, dicra, misi
fasting - (n.) cythlwng [m.]
fastness - (n.) amddiffynfa [amddiffynfeydd, f.], caer [-au, ceyrydd, f.], lloches [-au, f.]
fat - (adj.) bras [bras- &adj], brasterog, bwr [f. byr], pasgedig [pl. -ion], tew [pl. -ion], tirf
{ Pasgedig has the sense of having been fattened. }
grow fat - (v.) brasa/u [bras- &a/u]
saturated fat - (n.) braster dirlawn
fat - (n.) bloneg [m.], braster [-au, m.], gwe+r [m.]
{ Braster is the usual word for fat. }
fatal - (adj.) anaelau, andwyol, angheuol, marwol [pl. -ion]
{ Anaelau is fatal in the sense of terrible. }
{ Andwyol is fatal in the sense of terrible. }
{ Angheuol is fatal when it leads to death. }
{ Marwol is fatal when it leads to death. }
fatality - (n.) marwolaeth [-au, f.], trychineb [-au, mf.]
fate - (n.) damwain [damweiniau, f.], ffawd [ffodion, f.], rhan [-nau, f.], tynged [tynghedau, f.], tynghedfen [tyngedfennau, f.]
fate - (v.) tynghedu [tynghed-]
father - (n.) tad [-au, m.]
father - (v.) tadogi [tadog-]
father-in-law - (n.) chwegrwn [m.], tad-yng-nghyfraith [tadau-yng-nghyfraith, m.]
fatherly - (adj.) tadaidd, tadol
fathom - (n.) gwr.hyd (gwryd) [gwr.hydoedd, m.]
fathom - (v.) plymio [plymi-]
fatigue - (n.) lludded [m.]
fatigue - (v.) lluddedu [lludded-]
fatigued - (adj.) lluddedig
fatness - (n.) tewder (tewdra) [m.]
fatted - (adj.) pasgedig [pl. -ion]
fatten - (v.) pesgi [pesg-], pwyntio [pwynti-], tewhau [tew- &hau], tewychu [tewych-]
fattened - (adj.) pasgedig [pl. -ion]
fatuity - (n.) ffoledd [m.]
fatuous - (adj.) disynnwyr, ynfyd [pl. -ion]
fault - (n.) anaf [-au, m.], bai [beiau, m.], balc [-iau, m.], diffyg [-ion, m.], ffaeledd [-au, m.], nam [-au, m.]
{ Anaf is the fault that is an imperfection. }
{ Bai is the fault that is an imperfection or the fault that
is blame for something. }
{ Balc is the fault that is an imperfection. }
{ Diffyg is the fault that is an imperfection. }
{ Ffaeledd is the fault that is an imperfection. }
{ Nam is the fault that is an imperfection. }
faultless - (adj.) di-nam (dinam), diddiffyg, difai, difeius
faulty - (adj.) beius, breg, gwallus
favor (favour) - (n.) cymwynas [-au, f.], ffafr [-au, f.], plaid [pleidiau, f.], rhad [-au, m.]
{ Cymwynas is favor (favour) as a kind act. }
{ Ffafr is favor (favour) as a kind act. }
{ Plaid is favor (favour) as a benevolent feeling. }
{ Rhad is favor (favour) as a kind act. }
in favor (favour) of - (prep.) o blaid
favor (favour) - (v.) breintio [breinti-], ffafrio [ffafri-]
favorable (favourable) - (adj.) ffafriol, pleidiol
favorite (favourite) - (adj.) cu, hoff
favorite (favourite) - (n.) anwylyn [anwyliaid, m.], ffafryn [m.]
favoritism (favouritism) - (n.) ffafriaeth [f.]
fawn - (adj.) llwyd [pl. -ion]
fawn - (n.) elain [elanedd, f.]
fawn - (v.) cynffonna [cynffonn- &1, cynffon- &2+], ffalsio [ffalsi-], gwenieithio [gwenieithi-], llydnu [llydn-]
{ Cynffonna is fawn when you curry favor (favour)
obsequiously. }
{ Ffalsio is fawn when you curry favor (favour)
obsequiously. }
{ Gwenieithio is fawn when you curry favor (favour)
obsequiously. }
{ Llydnu is fawn when you give birth to a young deer. }
fax - (n.) ffacs [m.?]
fax - (v.) ffacsio [ffacsi-]
fear - (n.) achor [m.], aeth [-au, m.], argyswr (argyswrw) [m.], aruthredd [-au, m.], arynaig [m.], bredych [-au, -ion, m.], graen [mf.], ofn [-au, m.]
{ Ofn is the usual word for fear. }
for fear that - (conj.) rhag ofn
fear - (v.) arswydo [arswyd-], ofni [ofn-]
{ Ofni is the usual word for fear. }
fearful - (adj.) an.guriol (an.giriol), arswydus, echrydus, ofnadwy, ofnog, ofnus
{ An.guriol (an.giriol) is fearful when you are to be feared. }
{ Arswydus is fearful when you are to be feared. }
{ Echrydus is fearful when you are to be feared. }
{ Ofnadwy is fearful when you are to be feared. }
{ Ofnog is fearful when you are afraid. }
{ Ofnus is fearful when you are afraid. }
fearless - (adj.) eofn
fearlessness - (n.) ehofndra (ehofnder) [m.]
feasible - (adj.) dichonadwy
feast - (n.) arlwy [-on, -au, f.], ffest [m.], gw+yl [gwyliau, m.], gwledd [-oedd, f.]
{ Ffest is a feast that is a large meal. }
{ Gw+yl is a feast that is a festival. }
{ Gwledd is a feast that is a large meal. }
feast day - (n.) dygwyl [m.]
marriage feast - (n.) neithior [-au, f.]
feast - (v.) gwledda [gwledd-]
feaster - (n.) gwleddwr [gwleddwyr, m.]
feat - (n.) camp [-au, f.], gorchest [-ion, f.], mabolgamp [-au, f.]
feather - (n.) pluen [plu, f.], plufyn [pluf, m.]
immature feathers - (n.pl.) gorblu
feather - (v.) dibluo [diblu-], pluo (plufio) [plu-, plufi-]
{ Dibluo is feather when you remove feathers from something. }
{ Pluo (plufio) is feather either when you put feathers
on something or pluck them off something. }
feathered - (adj.) pluog
feature - (n.) arwedd [-au, -ion, f.], golygwedd [-au, f.], nodwedd [-ion, f.]
February - (n.) Chwefror (Chwefrol) [m.]
fecund - (adj.) epilgar, ffrwythlon [ffrwythlon- &adj], hiliog, toreithiog
fecundity - (n.) ffrwythlondeb [m.]
federal - (adj.) cyfamodol, cynghreiriol, ffederal
federate - (v.) cynghreirio [cynghreiri-], ffedereiddio [ffedereiddi-], uno [un-]
fee - (n.) cyflog [-au, mf.], gwobr [-au, fm.], ta+l [taliadau, m.]
feeble - (adj.) cwla, diwryg, egwan, eiddil, gwan [pl. gweinion, gweiniaid; gwann- &adj], gwantan, llegach, llesg, llibin, musgrell, nychlyd, tila
feebleness - (n.) eiddilwch [m.], musgrellni [m.], nychdod [m.]
feed - (v.) bwyda (bwydo) [bwyd-], llithio [llithi-], pesgi [pesg-], porthi [porth-], ymborthi [ymborth-]
{ Pesgi is feed with the intent of making fat. }
{ Ymborthi is feed as an intransitive verb. }
feeder - (n.) bwydwr [bwydwyr, m.], porthwr [porthwyr, m.]
feel - (n.) teimlad [-au, m.]
feel ashamed - (v.) amliwio [amliwi-]
feel dismayed - (v.) chwithio [chwithi-]
feel offended - (v.) chwithio [chwithi-]
feel oneself - (v.) ymglywed [ymglyw-]
feel - (v.) clywed [clyw-; 3.s. & 2.s.imp. clyw], palfalu [palfal-], profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf], synied (synio) [syni-], teimlo [teiml-], ymdeimlo [ymdeiml-]
{ Clywed has tended to come to mean
mainly the sense of hearing but older people use it for other senses,
so that as well as "clywed sw+n" you can also "clywed blas" (more
recently "blasu") and "clywed arogl" (more recently "arogleuo") and
also to feel an emotion ("clywed a+'r galon"). }
{ Profi as feel is probably only used with respect to emotions. }
{ Teimlo is the usual word for "feel"; it also has the
metaphorical sense of feeling an emotion. }
feeling - (adj.) teimladwy
feeling - (n.) teimlad [-au, m.], ymdeimlad [m.]
feelingness - (n.) teimladrwydd [m.]
feet, stamp with the - (v.) pystylad [pystylad-]
feign - (v.) cogio [cogi-], cymryd arno, ffuantu [ffuant-], ffugio [ffugi-]
{ The "arno" in "cymryd arno" is conjugated to reflect the person doing
the pretending, as in "Rydw i'n cymryd arnaf" = "I am pretending". }
felicity - (n.) dedwyddwch (dedwyddyd) [m.]
feline - (adj.) cathaidd, fel cath
fell - (adj.) creulon [creulon- &adj], erch [erch- &adj], ysgeler
fell - (v.) cwympo [cwymp-; 3.s. & 2.s.imp. cwymp], cymynu [cymyn-]
feller - (n.) cymynwr [cymynwyr, m.]
felloe - (n.) cameg [-au, cemyg, f.], camog [-au, mf.]
fellow - (adj.) cyd
tall awkward fellow - (n.) carwden [-ni, f.]
fellow - (n.) cilydd [-ion, m.], cymar [cymheiriaid, m.], cymrawd [cymrodyr, m.], cymrodor [-ion, m.], dyn [-ion, m.]
fellowship - (n.) cyfeillach [-au, f.], cymrodoriaeth [f.], cymun (cymundeb) [m.]
fellowship meeting - (n.) cyfeillach [-au, f.], seiat [seiadau, f.]
felly - (n.) cameg [-au, cemyg, f.]
felon - (n.) drwgweithredwr [drwgweithredwyr, m.]
female - (adj.) benyw, benywol
female bastard - (n.) bastardes [-au, f.]
female cousin - (n.) cyfnither [-oedd, f.]
female evangelist - (n.) efengyles [f.]
female friend - (n.) cares [-au, f.], cyfeilles [-au, f.]
female saint - (n.) santes [-au, f.]
female second cousin - (n.) cyfyrderes [-au, f.]
female singer - (n.) cantores [-au, f.]
female swan - (n.) alarches [-au, f.]
female teacher - (n.) athrawes [-au, f.]
female thief - (n.) lladrones [-au, f.]
female - (n.) benyw [-od, f.]
feminine - (adj.) benywaidd, benywol
{ Benywaidd is the feminine that occurs in grammar. }
fen - (n.) cors [-ydd, f.], morfa [morfeydd, m.]
fence - (n.) clawdd [cloddiau, m.], ffens [f.]
{ Ffens is an artificial hedge, some sort of "clawdd". }
wattled fence - (n.) ban.gor [-au, mf.]
fence - (v.) amga/u [amg- &a/u], cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea], gwalio [gwali-]
fenced - (adj.) caee%dig
fend - (v.) cadw draw, ymdaro [ymdar-]
{ Cadw draw is fend when you fend something off. }
{ Ymdaro is fend when you fend for something. }
fender - (n.) bancr [m.]
fenland - (n.) corstir [-oedd, m.]
ferment - (n.) berw [-on, m.], eples [m.], gwaith [gweithiau, m.]
ferment - (v.) eplesu [eples-], gweithio [gweithi-]
fermentation - (n.) eplesiad [m.]
fern - (n.) rhedynen [rhedyn, f.]
polypody fern - (n.) marchredynen [marchredyn, f.]
ferocious - (adj.) ffyrnig [ffyrnic- &adj], gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj], milain, mileinig
ferocity - (n.) anwariaeth [f.], ffyrnigrwydd [m.], mileindra [m.]
ferret - (n.) ffured [-au, f.]
ferret - (v.) chwilota [chwilot-], ffureta [ffuret-]
ferrule - (n.) amgarn [-au, mf.]
ferry - (n.) fferi [f.], porth [pyrth, f.], ysgraff [-au, f.]
ferry - (v.) cludo dros
fertile - (adj.) epilgar, ffrwythlon [ffrwythlon- &adj], toreithiog
fertility - (n.) ffrwythlondeb [m.]
fertilize - (v.) ffrwythloni [ffrwythlon-], gwrteithio [gwrteithi-]
fervent - (adj.) brwd, gwresog, hwyliog, taer, tanbaid
fervid - (adj.) brwd, gwresog, hwyliog, taer, tanbaid
fervor (fervour), religious - (n.) hwyl [-iau, f.]
fester - (v.) crawni [crawn-], crugo [crug-], crynhoi [crynho- &i], madru [madr-]
{ "Crynhoi" is accented on the last syllable, against the usual rule. }
festival - (n.) cylchwyl [-iau, f.], cymanfa [-oedd, f.], dydd gw+yl, gw+yl [gwyliau, m.]
eve of festival - (n.) noswyl [-iau, f.]
festive - (adj.) gwleddol, llawen
festivity - (n.) miri [m.], rhialtwch [m.], ysbleddach [mf.]
fetch - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg; impers.past ind. dycpwyd, ducpwyd; 2.s.pres. subj. dygech; 3.s.pres. subj. dyco], no+l [nol-]
fete - (n.) gw+yl [gwyliau, m.], miri [m.]
fetid - (adj.) drewllyd
fetlock - (n.) egwyd [-ydd, f.], swrn [syrnau, f.]
hair on horse's fetlocks - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
fetter - (n.) cloffrwym [-au, m.], egwyd [-ydd, f.], gefyn [-nau, m.], hual [-au, m.], llyffethair [llyffetheiriau, f.]
fetter - (v.) cyffio [cyffi-], gefynnu [gefynn- &1, gefyn- &2+], hualu [hual-], llyffetheirio [llyffetheiri-]
fettered - (adj.) hualog
fettle - (n.) cyflwr [cyflyrau, m.]
feud - (n.) cynnen [cynhennau, f.]
feudal - (adj.) ffiwdal
feudalism - (n.) ffiwdaliaeth [f.]
fever - (n.) clefyd [-au, -on, m.], cryd [-iau, m.], gwres [m.], twymyn [-au, f.]
few - (adj.) anaml, nemor, prin [pl. -ion; prin- &adj], ychydig
few - (n.) ychydig [m.]
fib - (n.) anwiredd [-au, m.], celwydd [-au, m.]
fib - (v.) celwyddo [celwydd-]
fiber (fibre) - (n.) edefyn [-ion?, m.], ffibr [-au, m.]
fiber-optic (fibre-optic) cable - (n.) cebl ffibr optig
fickle - (adj.) ansad, ansafadwy, ansefydlog, anwadal, anwastad, chwit-chwat, didoreth, gwamal, gwantan, oriog
fickleness - (n.) ansadrwydd [m.], anwadalwch [m.]
fiction - (n.) ffug [-ion, m.]
fiction - (n.pl.) ffugchwedl [-au, f.]
fictitious - (adj.) ffug, ffugiol
fiddle - (n.) crwth [crythau, m.], ffidl (ffidil) [-au, f.]
fiddle - (v.) ffidlo [ffidl-]
fiddler - (n.) crythor [-ion, m.], ffidler [-iaid, m.]
fidelity - (n.) cywirdeb [m.], ffyddlondeb (ffyddlonder) [m.]
fidget - (v.) ffwdanu [ffwdan-], gwingo [gwing-], mwstro [mystr-]
fidgety - (adj.) ffwdanus
fiduciary - (adj.) ymddiriedol
fiduciary - (n.) ymddiriedolwr [ymddiriedolwyr, m.]
fie - (interj.) ffei, wfft
cry fie - (v.) wfftio [wffti-]
field - (n.) cae [-au, m.], maes [meysydd, m.], parc [-iau, m.]
field marshall - (n.) maeslywydd [-ion, m.]
fiend - (n.) cythraul [cythreuliaid, m.], dera [f.], ellyll [-on, m.], ysbryd drwg
fiendish - (adj.) cythreulig, dieflig, ellyllaidd
fierce - (adj.) aflawen, agerw, barbaraidd, cethin, dywal, ffyrnig [ffyrnic- &adj], milain, terrwyn
{ Ffyrnig is the usual word for fierce. }
fierce heat - (n.) tanbeidrwydd [m.]
grow fierce - (v.) ffyrnigo [ffyrnig-]
fierceness - (n.) ffyrnigrwydd [m.]
fiery - (adj.) eirias, tanbaid, tanllyd, terwyn
fife - (n.) chwibanogl [-au, f.]
fifteen - (adj. & n.) pymtheg [m.]
fifteenth - (adj.) pymthegfed
fifth - (adj.) pumed
fifty - (n.) deg a deugain, hanner cant
fig - (n.) ffigysen [ffigys, f.]
fig tree - (n.) ffigysbren [-nau, m.]
fight - (n.) arfod [f.], brwydr [-au, f.], ymladdfa [ymladdfeydd, f.]
fight - (v.) cwffio [cwffi-], paffio [paffi-], rhyfela [rhyfel-], ymgodymu [ymgodym-], ymladd [ymladd-]
fighter - (n.) brwydrwr [brwydrwyr, m.], ymladdwr [ymladdwyr, m.]
fighting - (n.) ymladd [-au, m.]
figment - (n.) dychymyg [dychmygion, m.], dyfais [dyfeisiau, f.], ffug [-ion, m.]
figurative - (adj.) cyffelybiaethol, ffigurol
figure - (n.) ffigur [-au, mf.], ffurf [-iau, f.], gosgedd [-au, f.], llun [-iau, m.]
figure - (v.) cyfrif [cyfrif-], llunio [lluni-], ymddan.gos (ymddangos) [ymddangos-; 3.s. ymddengys; 2.s.imp. ymddangos]
{ Cyfrif is figure when you compute something. }
{ Llunio is figure when you form a plan. }
{ Ymddan.gos (ymddangos) is figure when you figure in
someone's novel. }
filament - (n.) ffilament [-au, f.]
filch - (v.) dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg; impers.past ind. dycpwyd, ducpwyd; 2.s.pres. subj. dygech; 3.s.pres. subj. dyco], lladrata [lladrata-]
file - (n.) ffeil [-iau, f.], rheng [-au, -oedd, f.], rhes [-i, -au, f.]
{ Ffeil is the kind of file you find in a filing cabinet. }
{ Rheng is file when you go single file. }
{ Rhes is file when you go single file. }
file server - (n.) ffeil weinyddwr
file - (v.) ffeilio [ffeili-], rhathu [rhath-]
filial - (adj.) mabaidd, mabol, mabolaidd
fill - (n.) gwala [f.], llonaid [lloneidiau, m.]
{ Gwala is fill when you've had your fill. }
{ Llonaid is fill like a land fill. }
fill oneself - (v.) ymlenwi [ymlenw-]
fill - (v.) llanw (llenwi) [llanw-; 3.s. lleinw; 2.s.imp. llanw]
fillet - (n.) ffunen [-ni, f.], golwyth [-ion, m.], tafell [-au, -i, tefyll, f.], ysnoden [-ni, f.]
{ Ffunen is fillet as a narrow ribbon of cloth. }
{ Golwyth is fillet as a boneless piece of fish or meat. }
{ Tafell is fillet as a boneless piece of fish or meat. }
{ Ysnoden is fillet as a narrow ribbon of cloth. }
fillet - (v.) tafellu [tafell-]
filleted - (adj.) lleiniog
fillip - (n.) symbyliad [m.]
fillip - (v.) symbylu [symbyl-]
filly - (n.) eboles [-au, f.]
film - (n.) caenen [-nau, f.], cen [m.], ffilm [-iau, f.], haenen [-nau, f.], pilen [-nau, f.], rhuchen [rhuchion, f.]
filter - (n.) hidl [-au, f.], hidlydd [-ion, m.]
filter - (v.) hidlo [hidl-]
filth - (n.) aflendid [m.], baw [m.], bryntni (brynti) [m.], budreddi [m.], rhwd [m.], tom [f.], ysglyfaeth [-au, f.]
filthiness - (n.) bryntni (brynti) [m.], budreddi [m.]
filthy - (adj.) budr (budur) [pl. budron]
fin - (n.) adain (aden) [adenedd, f.], asgell [esgyll, f.]
final - (adj.) diwethaf (dwythaf), olaf, terfynol
{ Diwethaf (dwythaf) is "diwedd-af", "end-most". Since
"diwedd" has a sense of termination, "diwethaf" tends a bit more
final. That one will be the last one we will ever see. }
finance - (n.) cyllid [-au, m.]
financial - (adj.) ariannol
financier - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
finch - (n.) pinc [-od, mf.]
find - (n.) caffaeliad [-au, caffaeliaid, m.], darganfyddiad [-au, m.]
find - (v.) cael (caffael) [irreg.], cael hyd, canfod [can- &fod], dod o hyd i
{ You "cael hyd i" something. }
finder - (n.) darganfyddwr [darganfyddwyr, m.]
fine - (adj.) addfwyndeg, anial, arwych, braf, cain [pl. ceinion; cein- &adj], coeth, ffein (ffeind), gwych [f. gwech], gwymp [f. gwemp], ma+n [man- &adj], main [pl. meinion], manw+aidd, rhywiog, te+r, teg [tec- &adj]
{ Braf, like the Scottish "braw" (grand), has a sense of bigness
and strength about it; "tywydd braf" is fine and sunny and hot. }
{ Cain has a sense of intricacy or (perhaps
contrived) elegance. "Celfyddyd gain" is "fine art". }
{ Coeth is fine meaning of good quality. }
{ Gwych is fine meaning "excellent". }
{ Gwymp is fine as in bright and free from rain. }
{ Ma+n is fine meaning tiny. }
{ Main is fine meaning slender. }
{ Manw+aidd is fine meaning delicate. }
{ Te+r is fine meaning of good quality. }
{ Teg is fine in the sense of "desirable", not "counter",
not "unfair" -- so "tywydd teg" might well be fine and sunny, but a
sailor's "tywydd teg" might well be fine and windy, and a "gwynt
teg" would take you in the direction you wanted. }
{ The adjective "braf" is not mutated after "yn" as most
adjectives are. }
fine flour - (n.) peilliaid [m.]
fine linen - (n.) bliant [m.]
fine snow - (n.) manod [m.]
fine well-built man - (n.) palff [m.]
of fine growth - (adj.) llathraidd
fine - (n.) camgwl [m.], dirwy [-on, f.]
fine - (v.) dirwyo [dirwy-]
fineness - (n.) meinder [m.]
finery - (n.) crandrwydd [m.]
finesse - (n.) dichell [-ion, f.], ystryw [-iau, f.]
finger - (n.) bys [-edd, -iau, m.]
index finger - (n.) mynegfys [-edd, m.]
finger - (v.) bodio [bodi-], bysio [bysi-]
finger-stall - (n.) bysledr [-au, m.]
finicking - (adj.) cymhenllyd, cysetlyd
finicky - (adj.) cymhenllyd, cysetlyd
finish - (n.) diwedd [-au, m.], gorffeniad [m.]
{ Diwedd marks the end of something in time, as in the
"end of the semester". }
finish - (v.) cwblhau [cwbl- &hau], darfod [dar- &fod], dibennu [dibenn- &1, diben- &2+], diweddu [diwedd-], gorffen [gorffenn- &1, gorffen- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorffen]
{ (perish} Darfod is perish when something dies. }
{ Darfod is to be over, (to make) no longer to be, to be
(or make) dead. "Rydw i wedi darfod" means that "I am dead". }
{ Gorffen is to make complete, to perfect. "Rydw i wedi
gorffen" expects or suggests an object which has been completed. }
finishing - (n.) gorffeniad [m.]
finite - (adj.) meidrol
finiteness - (n.) meidroldeb [m.]
fir tree - (n.) ffynidwydden [ffynidwydd, f.]
fire - (n.) ta+n [tanau, m.], ufel [m.]
blazing fire - (n.) tanllwyth [-i, m.]
fire - (v.) saethu [saeth-], tanio [tani-]
fire-black - (n.) parddu [m.]
firebrand - (n.) pentewyn [-ion, m.]
firedamp - (n.) tanchwa [-oedd, f.]
fireman - (n.) taniwr [tanwyr, m.]
firer - (n.) taniwr [tanwyr, m.]
fireside - (n.) aelwyd [-ydd, f.]
firewood - (n.) cynnud [m.], tanwydd [m.]
firm - (adj.) cadarn [pl. cedyrn; cadarn- &adj], caled [pl. -ion; calet- &adj], di-sigl, diysgog, sad
firm - (n.) cwmni [cwmni%au, cwmni%oedd, m.], ffyrm [-iau?, f.?], masnachdy [masnachdai, m.]
firm - (v.) caledu [caled-], sadio [sadi-]
firmament - (n.) entrych [-oedd, -ion, m.], ffurfafen [-nau, f.], nwyfre [m.]
firmamental - (adj.) wybrennol
firmness - (n.) sadrwydd [m.]
first - (adj.) blaen, blaenaf, cyntaf
{ "Cyntaf" is the sup. of "cynnar". }
first cousin - (n.) cefnder [cefndyr, m.]
first day of month - (n.) calan [m.]
first - (pfx.) cyn-
{ "Cyn-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
firstborn - (adj.) cyntaf-anedig
first-fruits - (n.) blaenffrwyth [-au, m.]
firstly - (adv.) cyntaf
fiscal - (adj.) cyllidol
fish - (n.) pysgodyn [pysgod, m.]
fish hook - (n.) bach pysgota
fishing rod - (n.) genwair [genweiriau, f.], gwialen pysgota
fish - (v.) genweirio [genweiri-], pysgota [pysgot-]
fisherman - (n.) pysgotwr (pysgodwr) [pysgotwyr, pysgodwyr, m.]
fishery - (n.) pysgodfa [pysgodfeydd, f.]
Fishguard - (prop.n.) Abergwaun
fissure - (n.) agen [-nau, f.], hollt [-au, mf.]
fist - (n.) dwrn [dyrnau, m.]
fistful - (n.) dyrnaid (dyrned) [dyrneidiau, m.]
fit - (adj.) addas, cyfaddas, cymwys, ffit, gweddus, gwiw
fit - (n.) chwiw [-iau, f.], ffit [-iau?, f.?], gwasgfa [gwasgfeydd, -u, f.], haint [heintiau, mf.], pang [-au, m.], pangfa [pangfeydd, f.], pwl [pyliau, m.]
fit - (v.) addasu [addas-], cyfaddasu [cyfaddas-], ffitio [ffiti-]
fitches - (n.pl.) ffacbys
fitness - (n.) addasrwydd [m.], cyfaddaster [m.], cymhwyster [cymwysterau, m.], ffitrwydd [m.]
fitter - (n.) ffitiwr [ffitwyr, m.]
fitting - (adj.) addas
five - (n. & adj.) pump (pum) [m.]
fix - (n.) cyfyngder [-au, m.]
fix - (v.) atgyweirio [atgyweiri-], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], sefydlu [sefydl-], sicr.hau [sicr.- &hau], trwsio [trwsi-]
{ "Sicr.hau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
{ Atgyweirio is fix when you repair something. }
{ Gosod is fix when you assign something. }
{ Sefydlu is fix when you establish something. }
{ Sicr.hau is fix when you fix your eyes on something. }
fixed - (adj.) sefydlog
fizz - (v.) ffri%o [ffri%-], si%o [si%-]
fjord - (n.) ffiord [-au, m.]
flabbergast - (v.) syfrdanu [syfrdan-], synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
flabby - (adj.) llipa, lliprynnaidd, masw, meddal [meddal- &adj]
flaccid - (adj.) gwyw, llaes, llipa
flag - (n.) baner [-i, -au, f.], fflag [-iau, f.], llech [-i, -au, f.], llechfaen [llechfeini, m.], lluman [-au, m.]
{ Baner is the kind of flag that waves in the breeze. }
{ Fflag is the kind of flag that is a flagstone. }
{ Llechfaen is the kind of flag that is a flagstone. }
{ Lluman is the kind of flag that waves in the breeze. }
flag - (v.) diffygio [diffygi-], dyddfu [dyddf-], fflagio [fflagi-], gwystno [gwystn-], llaesu [llaes-], llesga/u [llesg- &a/u]
{ Diffygio is flag when you run out of energy. }
{ Fflagio is flag when you wave a flag. }
{ Llaesu is flag when you run out of energy. }
{ Llesga/u is flag when you run out of energy. }
flagellate - (v.) fflangellu [fflangell-], ffrewyllu (ffrewyllio) [ffrewyll-, ffrewylli-]
flagon - (n.) costrel [-i, -au, f.], ffiol (phiol) [-au, f.], fflagen [f.?]
flagrant - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], dybryd, gwarthus
flagship - (n.) baner [-i, -au, f.]
flagstone - (n.) llechfaen [llechfeini, m.]
flail - (n.) ffust [-iau, f.]
flake - (n.) caenen [-nau, f.], tafell [-au, -i, tefyll, f.]
flake of snow - (n.) pluen eira
flame - (n.) ffagl [-au, f.], fflam [-au, f.]
flame - (v.) ffaglu [ffagl-], fflamio [fflami-]
flame-red - (adj.) fflamgoch
flaming - (adj.) ffaglog, fflamllyd
flammable - (adj.) fflamadwy
Flanders - (prop.n.) Fflandrys
flank - (n.) ochr [-au, f.], tenewyn [-nau, m.], ystlys [-au, f.]
flank - (v.) ymylu [ymyl-], ystlysu [ystlys-]
flannel - (n.) gwlanen [-ni, f.]
flap - (n.) fflap [-iau?, f.?], llabed [-au, f.]
flap - (v.) fflapio [fflapi-]
flare - (n.) ffagl [-au, f.], fflach [-iau, f.]
flare - (v.) ffaglu [ffagl-], fflachio [fflachi-]
flash - (n.) ffagl [-au, f.], fflach [-iau, f.], fflachiad [-au, m.]
flash lightning - (v.) melltennu [melltenn- &1, mellten- &2+]
flash - (v.) fflachio [fflachi-], gwibio [gwibi-], lluchedu (lluchedo) [lluched-]
flashing - (adj.) llachar
flask - (n.) corn pylor, costrel [-i, -au, f.], fflasg [-iau, f.]
{ Corn pylor is the flask in which you keep powder. }
{ Costrel is the flask from which you drink. }
{ Fflasg is the flask from which you drink. }
flat - (adj.) fflat, gwastad, lleddf, merf (merfaidd)
flat - (n.) fflat [-au, -iau, f.], ystrad [-au, mf.]
flat - (v.) fflatio [fflati-]
flat-bed - (n.) gwely gwastad
flatfish - (n.) lleden [lledod, f.]
flat-iron - (n.) fflat [-iau, m.]
flatten - (v.) fflatio [fflati-], lleddfu [lleddf-]
flatter - (n.) ffalsiwr [ffalswyr, m.]
flatter - (v.) gwenieithio [gwenieithi-], truthio [truthi-]
flatterer - (n.) gwenieithiwr [gwenieithwyr, m.], sebonwr [sebonwyr, m.], truthiwr [truthwyr, m.]
flattering - (adj.) gwenieithus
flattery - (n.) gweniaith [f.], truth [m.]
flatulence - (n.) gwynt yn y cylla
flaunt - (v.) chwifio [chwifi-], fflawntio [fflawnti-], rhodresa [rhodres-]
flavor (flavour) - (n.) blas [-au, m.], sawr (sawyr) [m.]
flavor (flavour) - (v.) blasu (blasio) [blas-, blasi-]
flaw - (n.) bai [beiau, m.], crac [-iau, m.], diffyg [-ion, m.], nam [-au, m.]
flawless - (adj.) diddiffyg
flax - (n.) llin [m.]
hackle flax - (v.) heislanu [heislan-]
flay - (v.) blingo [bling-]
flea - (n.) chwannen [chwain, f.]
fleam - (n.) fflaim [f.]
fledge - (v.) magu plu
fledged - (adj.) pluog
fledgling - (n.) cyw [-ion, m.]
flee - (v.) cilio rhag, dianc (diengyd; dihengyd) [dihang- &1, diang- &2+; 3.s. & 2.s.imp. dianc], diflannu [diflann- &1, diflan- &2+], ffoi [ffo- &i; 3.s. ffy; 2.s.imp. ffo]
flee from - (v.) ffoi rhag
fleece - (n.) cnaif [cneifion, cneifiau, m.], cnu [-au, f.], cnuf [-iau, -au, f.]
fleece - (v.) cneifio [cneifi-], ysbeilio [ysbeili-]
{ Cneifio is fleece when you clip a sheep. }
{ Ysbeilio is fleece when you plunder someone. }
fleet - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf]
fleet - (n.) fflyd [-oedd, f.], llynges [-au, f.]
fleeting - (adj.) diflanedig [diflanedic- &adj]
Flemish - (n.) Fflemeg [f.]
flesh - (n.) cig [-oedd, m.], cnawd [m.], croen noeth, cyhyr [-au, m.]
{ Cig is the kind of flesh you eat. }
{ Cnawd is the kind of flesh you eat and also the spiritual
conception. }
{ Croen noeth is the flesh you don't want to expose too much of. }
{ Cyhyr is the kind of flesh you eat. }
become flesh - (v.) ymgnawdoli [ymgnawdol-]
piece of flesh - (n.) cyhyryn [m.]
flesh-hook - (n.) cigwain [cigweiniau, f.]
fleshly - (adj.) cnawdol
fleshy - (adj.) cigog, cnawdol
flex - (v.) ystwytho [ystwyth-]
flexibility - (n.) hyblygrwydd [m.], ystwythder [m.]
flexible - (adj.) hyblyg, ystwyth
make flexible - (v.) ystwytho [ystwyth-]
flick - (v.) cnithio [cnithi-]
flicker - (n.) fflachlun [-iau, m.]
flicker - (v.) fflachlunio [fflachluni-]
flight - (n.) adwedd [m.], ehedfa [ehedfeydd, -oedd, f.], ehediad [-au, m.], encil [-ion, m.], ffo [m.], ffoe%digaeth [f.], hedfa [hedfeydd, f.]
{ Ehedfa is flight when you soar through the air. }
{ Ehediad is flight when you soar through the air. }
{ Encil is flight when you are running from something. }
{ Ffo is flight when you are running from something. }
{ Ffoe%digaeth is flight when you are running from something. }
{ Hedfa is flight when you soar through the air. }
flighty - (adj.) gwamal, penchwiban
flimsy - (adj.) bregus, gwael [gwael- &adj], gwan [pl. gweinion, gweiniaid; gwann- &adj], masw
flinch - (v.) cilio yn o+l, gwingo [gwing-], llwfr.hau [llwfr.- &hau]
fling - (n.) rhwysg [m.], ysgw+d [m.]
fling - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], lluchio [lluchi-], taflu [tafl-; 3.s. teifl; 2.s.imp. tafl]
Flint - (prop.n.) Fflint
flint - (n.) callestr [f.], carreg da+n
flip - (n.) cnith [-iau, -ion, m.]
flip chart - (n.) siart droi
flip - (v.) cnithio [cnithi-], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
flippant - (adj.) gwamal, tafotrydd (tafodrydd), ysgafn [pl. ysgeifn]
flirt - (v.) cellwair caru
flit - (v.) gwibio [gwibi-]
flitch of bacon - (n.) hanerob [-au, f.], ystlys mochyn
flitting - (adj.) gwibiog
float - (n.) cart [ceirt, certi, m.], troli [-%au, f.]
float - (v.) nofio [nofi-; 3.s. & 2.s.imp. nawf*]
flock - (n.) bagad [-au, mf.], diadell [-au, -oedd, f.], gre [-oedd, f.], praidd [preiddiau, m.]
flock of sheep - (n.) cail [ceiliau, f.]
flock - (v.) diadellu [diadell-], dyludo [dylud-], heidio [heidi-]
flog - (v.) chwipio [chwipi-], fflangellu [fflangell-], ffrewyllu (ffrewyllio) [ffrewyll-, ffrewylli-]
flogging - (n.) curfa [curfeydd, f.]
flood - (n.) aches [m.], boddfa [boddfeydd, f.], cenllif [m.], cyfor [m.], dilyw (diluw) [-iau, m.], dylif [m.], ffrydlif [mf.], llif [-ogydd, m.], llifddwfr [llifddyfroedd, m.], llifeiriant [llifeiriaint, m.]
flood - (v.) boddi [bodd-; 3.s. & 2.s.imp. bawdd], gorlifo [gorlif-], llifo [llif-]
floodgate - (n.) fflodiad (fflodiart) [f.], llifddor [-au, f.]
floodlight - (n.) llifoleuad [-au, f.]
floor - (n.) llawr [lloriau, m.], parth [-au, m.]
floor - (v.) llorio [llori-]
floral - (adj.) blodeuol
florid - (adj.) blodeuog, gorwych [f. gorwech], gwridog (gwritgoch)
{ Blodeuog is florid meaning ornate. }
{ Gorwych is florid meaning ornate. }
{ Gwridog (gwritgoch) is florid meaning ruddy. }
Florida, Strata - (prop.n.) Ystrad-fflur
florin - (n.) deuswllt [deusylltau, m.]
floss - (n.pl.) manblu, sidanblu
flounce - (n.) llam [-au, m.], sbonc (ysbonc) [-iau, f.]
flounce - (v.) swalpio [swalpi-], ysboncio [ysbonci-]
flounder - (n.) llythi%en [f.?]
flounder - (v.) ffwndro [ffyndr-], swalpio [swalpi-], ymdrybaeddu [ymdrybaedd-]
flour - (n.) blawd [blodiau, blodion, m.], can [m.], paill [m.]
fine flour - (n.) peilliaid [m.]
wheat flour - (n.) peilliaid [m.]
flourish - (v.) blaguro [blagur-], blodeuo [blodeu-], bucheddu [buchedd-], chwifio [chwifi-], ffynnu [ffynn- &1, ffyn- &2+], ysgwyd [ysgydw-; 3.s. & 2.s.imp. ysgwyd]
{ Blaguro is flourish when you are a flower. }
{ Blodeuo is flourish when you are a flower. }
{ Bucheddu is flourish when you prosper. }
{ Chwifio is flourish when you wave something dramatically. }
{ Ffynnu is flourish when you prosper. }
{ Ysgwyd is flourish when you wave something dramatically. }
flourishing - (adj.) blodeuog, brigog, llewyrchus
floury - (adj.) blodiog
flout - (v.) diystyru [diystyr-], gwawdio [gwawdi-], wfftio [wffti-]
flow - (n.) adlif [-oedd, m.], llanw [m.]
flow back - (v.) adlifo [adlif-]
flow into - (v.) aberu [aber-]
flow - (v.) dylifo [dylif-], llanw (llenwi) [llanw-; 3.s. lleinw; 2.s.imp. llanw], llifeirio [llifeiri-], llifo [llif-], rhedeg [rhed-; 3.s. & 2.s.imp. rhed]
{ Llifo is the usual word for flow. }
flower - (n.) blodyn (blodeuyn) [blodau, m.]
flower - (v.) blodeuo [blodeu-]
flowery - (adj.) blodeuog
flowing - (adj.) rhedegog
flowing robe - (n.) llaeswisg [-oedd, f.]
priest in flowing robe - (n.) llaeswisg [-oedd, f.]
flu - (n.) anwydwst [f.], ffliw [m.?]
fluctuate - (v.) amrywio [amrywi-], anwadalu [anwadal-], codi a gostwng
flue - (n.) ffliw [m.?], pibell simnai
fluent - (adj.) ffraeth, hylithr, llithrig, rhugl [rhugl- &adj], rhwydd
fluff - (n.pl.) blewiach, fflwcs
fluid - (adj.) gwlyb [f. gwleb; pl. -ion], hylif
fluid - (n.) gwlyb [m.], gwlybwr [gwlybyron, m.], hylif [-au, m.]
fluke - (n.) ffliwc [-iau?, f.?], llythi%en [f.?], lwc [f.]
{ Ffliwc is a fluke that is a stroke of luck. }
{ Llythi%en is a fluke that is a flatfish. }
{ Lwc is a fluke that is a stroke of luck. }
flummery - (n.) llymru [m.], truth [m.]
flunkey - (n.) cynffonnwr [cynffonnwyr, m.], gwas gw+r bonheddig
{ Cynffonnwr is a flunkey who does menial tasks. }
{ Gwas gw+r bonheddig is a flunkey that is a liveried servant. }
flurried - (adj.) ffwdanus
flurry - (n.) cyffro [-adau, -au, m.], ffwdan [f.]
flush - (adj.) cydwastad, cyfwyneb, llawn [pl. -ion; llawn- &adj]
flush - (n.) gwrid [m.]
flush - (v.) carthu [carth-], golchi [golch-; 3.s. gylch; 2.s.imp. golch], gwrido [gwrid-]
{ (bathe} Golchi is bathe as a transitive verb. }
{ Carthu is flush when you dispose of wastes. }
{ Golchi is flush when you dispose of wastes. }
{ Gwrido is flush when you turn red. }
fluster - (n.) ffwdan [f.]
fluster - (v.) ffwdanu [ffwdan-], rhusio [rhusi-]
flute - (n.) chwibanogl [-au, f.], ffliwt [-iau, f.]
flutter - (v.) curo [cur-], dychlamu [dychlam-; 3.s. dychleim], siffrwd [siffryd-], ysgwyd [ysgydw-; 3.s. & 2.s.imp. ysgwyd]
fly - (n.) cleren [cle+r, f.], cylionen [cylion, f.], cylionyn [cylion, m.], gwybedyn [gwybed, m.], pryf [-ed, m.]
fly into a passion - (v.) gwylltio (gwylltu) [gwyllti-, gwyllt-], ymwylltio [ymwyllti-]
fly - (v.) adeinio (adeino) [adeini-, adein-], ehedeg [ehed-], ehedfan [ehed-], ffoi [ffo- &i; 3.s. ffy; 2.s.imp. ffo], hedeg [hed-], hedfan [hed-]
{ Adeinio (adeino) is fly when you soar through the air. }
{ Ehedeg is fly when you soar through the air. }
{ Ehedfan is fly when you soar through the air. }
{ Ffoi is fly when you are trying to escape. }
{ Hedeg is fly when you soar through the air. }
{ Hedfan is fly when you soar through the air. }
flyer - (n.) awyrennwr [awyrennwyr, m.], taflen [-nau, -ni, f.]
{ Awyrennwr is a flyer who pilots an aircraft. }
{ Taflen is a flyer that you pass out on the street. }
flying - (adj.) hedegog
foal - (n.) ebol [-ion, m.], eboles [-au, f.], planc [m.]
foal - (v.) bwrw ebol, llydnu [llydn-]
foam - (n.) ewyn [m.]
foam - (n.pl.) trochion
foam - (v.) ewynnu [ewynn- &1, ewyn- &2+], malu ewyn, trochioni [trochion-]
foaming - (adj.) ewynnog
foamy - (adj.) ewynnog
focus - (n.) canolbwynt [-iau, m.], ffo+c [-iau?, f.?]
focus - (v.) canoli [canol-]
fodder - (n.) ebran [-nau, m.], gogor [-ion, f.]
fodder - (v.) ebrannu [ebrann- &1, ebran- &2+]
foe - (n.) cas [caseion, m.], gelyn [-ion, m.]
fog - (n.) caddug [m.], mwrllwch [m.], nifwl [nifylau, m.], niwl (niwlen) [niwloedd, m.], nudden [f.], tawch [m.]
{ Niwl (niwlen) is the usual word for fog or mist. }
{ Nudden is the usual word for fog or mist. }
fog - (v.) niwlo [niwl-]
fogey, old - (n.) cono [m.]
foggy - (adj.) niwlog (niwliog)
foible - (n.) gwendid [-au, m.], y man gwan
foil - (v.) rhwystro [rhwystr-], siomi [siom-], trechu [trech-]
foist - (v.) gwthio ar
fold - (n.) corlan [-nau, f.], ffald [-au, f.], plyg [-ion, -iau, m.], plygiad [-au, m.]
{ Corlan is the fold in which you keep animals. }
{ Ffald is the fold in which you keep animals. }
{ Plyg is the fold you have in your clothing. }
{ Plygiad is the fold you have in your clothing. }
fold in - (v.) cyfuno [cyfun-]
{ Cyfuno is fold in while you are cooking. }
of one fold - (adj.) unplyg
fold - (v.) corlannu [corlann- &1, corlan- &2+], dyblygu [dyblyg-], goblygu [goblyg-], plethu [pleth-], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg]
{ Corlannu is fold when you put your animals into a pen. }
{ Dyblygu is fold when you bend something over itself. }
{ Goblygu is fold when you bend something over itself. }
{ Plethu is fold when you bend something over itself. }
{ Plygu is fold when you bend something over itself. }
folding - (n.) plygiad [-au, m.]
foliage - (n.pl.) dalen [dail, -nau, -ni, f.]
folio - (adj.) unplyg
folio - (n.) dalen [dail, -nau, -ni, f.], dalen unplyg
folk - (n.) gwerin [-oedd, coll.f.], pobl (pobol) [-oedd, f.]
folk museum - (n.) amgueddfa werin
folk - (n.pl.) dyn [-ion, m.]
folklore - (n.) lle+n gwerin
folks - (n.) pobl (pobol) [-oedd, f.]
folks - (n.pl.) dyn [-ion, m.]
follow - (v.) canlyn [canlyn-], dilyn [dilyn-; 3.s. & 2.s.imp. dilyn]
follower - (n.) canlynwr [canlynwyr, m.], dilynwr [dilynwyr, m.]
following - (adj.) canlynol, dilynol
following - (n.) dilyniad [m.]
folly - (n.) annoethineb [m.], ehudrwydd [m.], ffoledd [m.], ffolineb [m.], ynfydrwydd [m.]
foment - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn]
fomentation - (n.) powltis [-au?, m.]
fond - (adj.) annwyl [anwyl- &adj], cu, hoff
fond of money - (adj.) arian.gar
fond of reading - (adj.) darllen.gar
fond of research - (adj.) ymchwilgar
fond of wine - (adj.) gwin.gar
fondle - (v.) anwesu [anwes-], anwylo [anwyl-], llochi [lloch-], mwytho [mwyth-], tolach [tol-]
fondling - (n.) anwes [-au, m.]
fondness - (n.) anwes [-au, m.], anwyledd [m.], anwyliaeth (anwylaeth) [f.], anwyliant [anwyliannau, m.], anwylwch [m.], hoffter [-au, m.]
font - (n.) bedyddfaen [bedyddfeini, m.], ffont [-iau?, f.?]
{ Bedyddfaen is the font at which people are baptized. }
{ Ffont is the font that you can make italic or bold. }
food - (n.) bwyd [-ydd, m.], lluniaeth [m.], porthiant [porthiannau, m.], ymborth [m.]
fool - (n.) coegddyn [-ion, m.], coegwr [coegwyr, m.], cuall [m.], ffw+l [ffyliaid, m.], ffwlcyn [m.], ynfytyn [ynfydion, m.]
fool - (v.) ffoli [ffol-]
foolhardiness - (n.) rhyfyg [m.]
foolhardy - (adj.) rhyfygus
foolish - (adj.) amhwyllog, amhwyllus, amwyll, angall, annoeth, chwidr, cuall, dwl [f. dol; dyl- &adj], ehud, ffo+l, ynfyd [pl. -ion]
foolishness - (n.) anghymhendod [m.], ffoledd [m.], ffolineb [m.], ynfydrwydd [m.]
foot - (n.) corfan [-nau, m.], troed [traed, mf.], troedfedd [-i, f.]
{ Corfan is the kind of foot that occurs when scanning poetry.
Examples are dactyls and spondees. }
{ Troed is the kind of foot that has toes. }
{ Troedfedd is the kind of foot that has inches. }
foot bridge - (n.) pompren [f.]
foot it - (v.) gwadnu [gwadn-], heglu [hegl-]
foot - (v.) troedio [troedi-]
football (soccer) - (n.) peldroed [f.]
footer - (n.) troedyn [-nau, m.]
footless stocking - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
footnote - (n.) troednodyn (troed-nodyn) [troednodion, -nau, troednodau, m.]
footpath - (n.) troetffordd [troetffyrdd, f.]
footstep - (n.) camre [m.]
footstool - (n.) lleithig [f.], troedfainc [troedfeinciau, f.]
footway - (n.) troetffordd [troetffyrdd, f.]
fop - (n.) coegddyn [-ion, m.], ysgogyn [m.]
foppish - (adj.) coegfalch
for - (conj.) canys (cans), oblegid
{ "Canys (cans)" is a somewhat old-fashioned word. }
answer for - (v.) ateb dros
apply for - (v.) cynnig am
care for - (v.) arail [arail-]
come for a walk - (v.) dod am dro
for a long time - (adv.) er ys talwm (ers talwm), rhawg, yrhawg
{ Rhawg implies for a long time to come. }
{ Yrhawg is for a long time to come. }
for a time - (adv.) dros dro
for ever - (adv.) byth
for ever and ever - (adv.) yn oes oesoedd
for example - (adv.) er enghraifft
for fear that - (conj.) rhag ofn
for hire - (adj.) ar log
for sale - (adv.) ar werth
for shame - (interj.) wfft
for the sake of - (prep.) er mwyn
go for a walk - (v.) mynd am dro
laid out for burial - (adj.) dan ei grwys
look for - (v.) chwilio [chwili-]
make for - (v.) unioni [union-]
mourn for the dead - (v.) arwylo [arwyl-]
pay for - (v.) talu am
play for - (v.) chwarae am, chwarae dros
plead for - (v.) dadlau dros
pray for - (v.) gweddi%o am
shift for oneself - (v.) ymdaro [ymdar-]
take for granted - (v.) cymryd yn ganiataol
that's for sure - (interj.) siw+r o fod
try for - (v.) ceisio am
wait for - (v.) disgwyl am, gorllwyn [gorllwyn-]
for - (prep.) achos, am [amdan- &prep1], ar gyfer, at [at- &prep1], er [er- &prep2], gogyfer, i [irreg.], oblegid, rhag [rhag- &prep2], tros (dros) [irreg.], yn lle
forage - (n.) ebran [-nau, m.], gogor [-ion, f.], porthiant [porthiannau, m.]
forage - (v.) herwa [herw-]
forasmuch - (conj.) yn gymaint
forbear - (v.) peidio [peidi-; 3.s. & 2.s.imp. paid], ymatal [ymatal-; 3.s. ymetyl; 2.s.imp. ymatal], ymatal rhag, ymgadw [ymgadw-], ymgadw rhag
{ Ymatal rhag is forbear as a transitive verb. }
{ Ymatal is forbear as an intransitive verb. }
{ Ymgadw rhag is forbear as a transitive verb. }
{ Ymgadw is forbear as an intransitive verb. }
forbearance - (n.) goddefgarwch [m.]
forbearing - (adj.) goddefgar
forbid - (v.) gomedd [gomedd-; 3.s. & 2.s.imp. gomedd], gwahardd [gwahardd-; 3.s. gwaheirdd*], gwarafun [gwarafun-], lluddio (lluddias) [lluddi-]
force - (n.) angerdd [m.], gorfod [m.], grym [-oedd, m.], llu [-oedd, m.], trais [m.]
{ Gorfod is force when you compel someone. }
{ Grym is force when you refer to power. }
{ Llu is force when you refer to an armed group. }
{ Trais is force when you compel someone. }
police force - (n.) heddlu [-oedd, m.]
force - (v.) gorfodi [gorfod-], treisio [treisi-]
{ You "gorfodi i" a person. }
forceps - (n.) gefel fain
forcible - (adj.) gorfodol, grymus
ford - (n.) rhyd [-au, -iau, f.]
ford - (v.) rhydio [rhydi-]
fore - (adj.) blaen, blaenaf
fore - (adv.) ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
fore- - (pfx.) rhag-
{ "Rhag-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
forebode - (v.) darogan (daroganu) [darogan-], rhagargoeli [rhagargoel-], rhagarwyddo [rhagarwydd-]
foreboding - (n.) darogan [-au, f.]
forebodings - (n.pl.) rhagofnau
forecast - (n.) rhagfynegiad [-au, m.]
forecast - (v.) rhagfynegi [rhagfyneg-]
forecastle - (n.) caban blaen, fforcas [m.?]
forefather - (n.) cyndad [-au, m.]
forefinger - (n.) mynegfys [-edd, m.]
forego - (v.) blaenori [blaenor-], blaenu [blaen-]
{ You "blaenori ar" something. }
forehead - (n.) ta+l [talau, taloedd, m.], talcen [-ni, -nau, m.]
having a white spot on the forehead - (adj.) bal
foreign - (adj.) anghyfiaith, anghyfieithus, dieithr, estron (estronol; estronaidd), estronaidd, estronol, tramor
foreign accent - (n.) llediaith [fm.]
foreign land - (n.) allfro [m.]
foreigner - (n.) allfro [m.], estron [-iaid, m.], tramorwr [tramorwyr, m.]
foreknow - (v.) rhagwybod [rhag- &gwybod]
foreknowledge - (n.) rhagwybodaeth [f.]
foremost - (adj.) blaen
forenoon - (n.) bore [-au, m.]
forensic - (adj.) cyfreithiol
forerunner - (n.) rhagflaenor [-iaid, m.], rhagredegydd [-ion, m.]
foresee - (v.) rhagweld (rhagweled) [rhagwel-], rhagwybod [rhag- &gwybod]
foresight - (n.) rhagwelediad [m.]
foreskin - (n.) blaen.groen [blaen.grwyn, m.]
forest - (n.) coedwig [-oedd, f.], fforest [-ydd, -au, f.]
forest - (v.) fforestu [fforest-]
forestall - (v.) achub y blaen, rhagflaenu [rhagflaen-]
{ You "rhagflaenu ar" something. }
forester - (n.) coedwigwr [coedwigwyr, m.], fforestwr [fforestwyr, m.], wdwart [m.]
foretaste - (n.) blaenbrawf [blaenbrofion, m.], cynbrawf [cynbrofion, m.], rhagbrawf [rhagbrofion, m.], rhagflas [m.]
foretell - (v.) darogan (daroganu) [darogan-], rhagddweud (rhagddywedyd) [rhagddywed-], rhagfynegi [rhagfyneg-]
foretelling - (n.) rhagfynegiad [-au, m.]
forethought - (n.) darbodaeth [f.], rhagfwriad [-au, m.]
foretoken - (v.) rhagarwyddo [rhagarwydd-]
forever - (adv.) am byth, byth
forewarn - (v.) rhagrybuddio [rhagrybuddi-]
forewarning - (n.) rhagrybudd [-ion, m.]
forfeit - (n.) camlwrw [camlyryau, m.], fforffed [-ion, f.], sie+d [-iau, f.]
forfeit - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], fforffedu [fforffed-]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
forge - (n.) gefail [gefeiliau, f.], morthwylfa [-oedd, f.]
forge - (v.) ffugio [ffugi-], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gyr], morthwylio [morthwyli-]
{ Ffugio is forge when you write someone else's signature. }
{ Gyrru is forge when you wield a hammer. }
{ Morthwylio is forge when you wield a hammer. }
forger - (n.) ffugiwr [ffugwyr, m.]
forget - (v.) anghofio [anghofi-], ebargofi [ebargof-], ebryfychu [ebryfych-]
{ Anghofio is the usual word for forget. }
forget about - (v.) anghofio am
forget to - (v.) anghofio am
forgetful - (adj.) amryfus, anghofus
forgetfulness - (n.) abergofiant [m.], anghofrwydd [m.], angof [m.]
forgive - (v.) maddau [maddeu-]
{ You cannot use a person as the direct object of "maddau"; a person is
always an indirect object and is introduced with "i". Thus, you would
"maddau pechod" (forgive a sin), but say "maddewch i mi" (forgive me). }
forgiveness - (n.) maddeuant [maddeuannau, m.]
seek forgiveness - (v.) dadolwch (dadolychu) [dadolych-]
forgiving - (adj.) maddeuol
having a forgiving disposition - (adj.) maddeugar
forgo (forego) - (v.) gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], gildio [gildi-], hepgor [hepgor-]
{ You "gadael i" a person. }
forgotten - (adj.) anghofiedig
fork - (n.) fforc [ffyrc, f.], fforch [-au, ffyrch, f.], gafl [-au, geifl, f.]
tuning fork - (n.) seinfforch [seinffyrch, f.]
fork - (v.) fforchi (fforchio) [fforch-], fforchogi [fforchog-]
{ Fforchi (fforchio) is fork when an eating utensil does it. }
{ Fforchogi is fork when a road does it. }
forked - (adj.) fforchog
forlorn - (adj.) amddifad, anobeithiol, truan (tru) [pl. truain]
form - (n.) agwedd [-au, mf.], delw [-au, f.], diwyg [m.], dull [-iau, m.], ffunud [-au, m.], ffurf [-iau, f.], ffurflen [-ni, f.], ffwrwm [ffyrymau, f.], gosgedd [-au, f.], gwedd [-au, -iau, f.], llun [-iau, m.], mainc [meinciau, f.], pryd [m.], rhith [-iau, m.], ystum [-iau, mf.]
{ "Ffunud" is used only after "un". }
{ Agwedd is form when it is the way in which a thing exists. }
{ Delw is form when it is the way in which a thing exists. }
{ Diwyg is form when it is an appearance. }
{ Dull is form when it is the way in which a thing exists. }
{ Ffurf is form when it is a shape or a grammatical form. }
{ Ffurflen is the sort of form that you fill either in or
out (a sheet of a given form). }
{ Ffwrwm is a form that is a bench. }
{ Gosgedd is form when it is a shape. }
{ Gwedd is form when it is an appearance. }
{ Llun is form when it is a shape. }
{ Mainc is a form that is a bench. }
{ Pryd is form when it is an appearance. }
{ Rhith is form when it is an appearance. }
{ Ystum is form when it is refers to posture. }
bodily form - (n.) corffolaeth [f.]
form cynghanedd - (v.) cynganeddu [cynganedd-]
form skin - (v.) croeni (croenio) [croen-, croeni-]
having form of bird - (adj.) adarog
form - (v.) ffurfio [ffurfi-], llunio [lluni-]
formal - (adj.) ffurfiol
formalism - (n.) ffurfioldeb [m.]
formalist - (n.) ffurfiolwr [ffurfiolwyr, m.]
formality - (n.) ffurfioldeb [m.]
- (n.) fformat [-au, m.]
- (v.) dylunio [dyluni-]
formation - (n.) ffurfiad [-au, m.]
former - (adj.) blaen, blaenaf, cynt
{ "Cynt" is the comp. of "cynnar" and "cyflym". }
{ Blaen is former when you speak of pre-eminence. }
{ Blaenaf is former when you speak of pre-eminence. }
{ Cynt is former when you speak of something that no longer
exists. }
former - (n.) lluniwr [llunwyr, m.]
former - (pfx.) cyn-
{ "Cyn-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
formerly - (adv.) gynt
formidable - (adj.) arswydus, ofnadwy
formula - (n.) fformwla [-+u, f.], rheol [-au, f.]
fornicate - (v.) puteinio [puteini-]
fornication, commit - (v.) puteinio [puteini-]
fornicator - (n.) puteiniwr [puteinwyr, m.]
forsake - (v.) cefnu [cefn-], gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad], gwrthod [gwrthod-; 3.s. gwrthyd; 2.s.imp. gwrthod], ymadael a+
{ You "gadael i" a person. }
forsooth - (adv.) bondigrybwyll, wir!
forswear - (v.) tyngu anudon
fort - (n.) amddiffynfa [amddiffynfeydd, f.], caer [-au, ceyrydd, f.], caerfa [caerfeydd, f.], castell [cestyll, m.]
forte - (n.) man cryf dyn
forth - (adv.) allan, ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
and so forth - (adv.) ac yn y blaen
bring forth - (v.) epilio [epili-], hilio [hili-], llydnu [llydn-]
shine forth - (v.) ymddisgleirio [ymddisgleiri-]
forthwith - (adv.) diannod, rhag blaen, yn ddi-oed (ddioed)
fortieth - (adj.) deugeinfed
fortification - (n.) amddiffynfa [amddiffynfeydd, f.]
fortified - (adj.) caerog
fortify - (v.) cadarnhau [cadarn- &hau], cryfhau [cryf- &hau]
fortitude - (n.) dewrder [m.], gwroldeb [m.]
fortnight - (n.) pythefnos [-au, mf.]
fortress - (n.) amddiffynfa [amddiffynfeydd, f.], caer [-au, ceyrydd, f.], caerfa [caerfeydd, f.], castell [cestyll, m.]
fortuitous - (adj.) damweiniol
fortunate - (adj.) ffodus, ffortunus
fortune - (n.) cynhysgaeth [f.], ffawd [ffodion, f.], ffortiwn [ffortiynau, f.], ffortun [-au, f.]
{ Cynhysgaeth is the fortune that makes you wealthy if you have it. }
{ Ffawd is the kind of fortune told by a fortune teller. }
{ Ffortiwn is the fortune that makes you wealthy if you have it. }
{ Ffortun is the fortune that makes you wealthy if you have it. }
forty - (n. & adj.) deugain [m.]
forward - (adj.) blaen, blaenllaw
look forward to - (v.) edrych ymlaen at
forward - (adv.) ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
forward - (n.) blaenwr [blaenwyr, m.]
forward - (v.) anfon [anfon-; 3.s. enfyn; 2.s.imp. anfon], llwybreiddio [llwybreiddi-]
fossil - (n.) ffosil [-au, m.]
foster - (v.) arail [arail-], coledd (coleddu) [coledd-], magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag; 3.s.pres. subj. maco], meithrin [meithrin-]
foster brother - (n.) brawdmaeth [m.]
foster son - (n.) mabmaeth [-au, -od, m.]
fosterer - (n.) coleddwr [coleddwyr, m.]
foster-father - (n.) tadmaeth [-au, -od, m.]
foul - (adj.) afiach, aflan, amhu+r (amhurol, amur), annheg [annhec- &adj], brwnt [f. bront; pl. bryntion], budr (budur) [pl. budron]
{ Afiach is foul when it causes disease. }
{ Aflan is foul when something is unclean. }
{ Amhu+r (amhurol, amur) is foul when something is unclean. }
{ Annheg is foul when it violates the rules. }
{ Brwnt is foul when something is unclean. }
{ Budr (budur) is foul when something is unclean. }
foul play - (n.) camchwarae [m.]
foul weather - (n.) drycin [-oedd, f.]
foul - (v.) budro [budr-], difwyno [difwyn-]
Foulkes - (prop.n.) Ffowc
foul-mouthed - (adj.) tafotrwg
found - (v.) sefydlu [sefydl-], seilio [seili-], sylfaenu [sylfaen-]
foundation - (n.) grwndwal [-au, m.], sail [seiliau, f.], seiliad [-au, m.], sylfaen [sylfeini, f.]
foundational - (adj.) sylfaenol
founder - (n.) sylfaenwr [sylfaenwyr, m.], sylfaenydd [-ion, m.]
founder - (v.) cloffi [cloff-], ffwndro [ffyndr-], suddo [sudd-]
{ Cloffi is founder when you fail completely. }
{ Ffwndro is founder when you stumble or fall. }
{ Suddo is founder when you stumble or fall. }
fount - (n.) ffynhonnell [ffynonellau, f.]
fountain - (n.) ffynhonnell [ffynonellau, f.], ffynnon [ffynhonnau, f.]
four - (adj.) pedwar [f. pedair]
four quarters - (n.) pedryfan [-noedd, m.]
fourfold - (adj.) pedwarplyg
four-footed - (adj.) pedwarcarnol [pl. -ion]
fourpence - (n.) grot [-iau, m.]
four-quartered - (adj.) pedryfan
foursquare - (adj.) pedeirongl
fourteen - (adj.) pedwar ar ddeg [f. pedair ar ddeg]
fourth - (adj.) pedwerydd [f. pedwaredd]
fowl - (n.) aderyn [adar, m.], edn [-od, mf.], ehediad [ehediaid, m.]
fowl - (v.) adara [adar-]
fowler - (n.) adarwr [adarwyr, m.]
fowling - (n.) adarwriaeth [f.]
fowls - (n.pl.) dofednod
fox - (n.) cadno [-id, -aid, cedny, cadnawon, m.], llwynog [-od, m.]
foxglove - (n.) bysedd cochion, bysedd y cw+n
foxy - (adj.) dyfeisgar, sgilgar
fraction - (n.) ffracsiwn [ffracsiynau, m.], toriad [-au, m.]
{ Ffracsiwn is fraction as a quotient of two integers. }
{ Toriad is fraction as a small part. }
fractious - (adj.) afrywiog, cecrus, croes
fracture - (n.) drylliad [-au, m.], toriad [-au, m.]
fracture - (v.) torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr]
fragile - (adj.) brau [pl. breuon; breu- &adj], breg
not fragile - (adj.) anhyfreg
fragment - (n.) brib [-ys, m.], briwsionyn (briwsyn) [briwsion, m.], cat [-iau, m.], darn [-au, m.], dryll [-iau, m.]
fragments - (n.pl.) malurion
fragrance - (n.) arogledd [m.], perarogl [-au, m.], persawr [-au, m.]
fragrant - (adj.) arogleuog (arogleuol)
frail - (adj.) brau [pl. breuon; breu- &adj], bregus, eiddil, gwan [pl. gweinion, gweiniaid; gwann- &adj]
frailty - (n.) breuder [m.], gwendid [-au, m.]
frame - (n.) ffra+m [fframiau, f.]
embroidering frame - (n.) brwyd [-au, m.]
frame of mind - (n.) agwedd [-au, mf.]
frame - (v.) fframio [fframi-], llunio [lluni-]
framework - (n.) fframwaith [m.]
France - (prop.n.) Ffrainc
franchise - (n.) etholfraint [etholfreintiau, etholfreiniau, f.], rhyddfraint [rhyddfreiniau, f.]
frank - (adj.) brac, calon-agored, didwyll, rhydd [pl. -ion]
frankincense - (n.) thus [m.]
frantic - (adj.) cyffrous, gorffwyll, gwallgof
fraternal - (adj.) brawdol
fraternity - (n.) brawdoliaeth [-au, f.]
fratricide - (n.) brawdladdiad [-au, m.], brawdleiddiad [-au, m.]
{ Brawdladdiad is the act of killing a brother or sister. }
{ Brawdleiddiad is a person who kills his brother or sister. }
fraud - (n.) hoced [-ion, f.], hocedwr [hocedwyr, m.], twyll [m.], ystryw [-iau, f.]
{ Hoced is an act of fraud. }
{ Hocedwr is a person who is a fraud. }
{ Twyll is an act of fraud. }
{ Ystryw is an act of fraud. }
fraudulent - (adj.) twyllodrus
fraught - (adj.) llawn [pl. -ion; llawn- &adj], llwythog
fraught with loss - (adj.) colledus
fray - (n.) ffrae [-on, -au, f.], ymgiprys [m.], ymryson [-au, m.]
fray - (v.) rhwbio (rhwbian) [rhwbi-], treulio [treuli-]
freak - (n.) anghenfil [angenfilod, m.], mympwy [-on, m.], pranc [-iau, m.]
{ Anghenfil is freak as an abnormal person or animal. }
{ Mympwy is freak as an abnormal occurrence. }
{ Pranc is freak as an abnormal occurrence. }
freckle - (n.) brycheuyn [brychau, m.]
freckle - (v.) brychu [brych-]
freckled - (adj.) brych [f. brech]
freckles - (n.) brychni [m.]
free - (adj.) brac, breiniol, haelfrydig, rhad, rhugl [rhugl- &adj], rhydd [pl. -ion], ysgafala
{ Rhydd is the usual word for free. }
free from lameness - (adj.) disgloff
poem in free meter (metre) - (n.) pryddest [-au, f.]
free - (v.) rhyddhau [rhydd- &hau]
freebooter - (n.) herwr [herwyr, m.], ysbeiliwr [ysbeilwyr, m.]
freedom - (n.) dinasfraint [dinasfreiniau, f.], rhyddid [m.]
{ Dinasfraint is freedom as an honorary citizenship. }
{ Rhyddid is freedom as liberty. }
freelance - (adj.) ar ei liwt ei hun
freelance - (v.) mynd ar ei liwt ei hun
freestone - (n.) carreg nadd, tywodfaen [m.]
freeware - (n.) rhadwedd [m.]
freeze - (v.) fferru [fferr- &1, ffer- &2+], rhewi [rhew-]
freezer - (n.) rhewgell [-oedd, f.]
freight - (n.) llwyth llong
freight - (v.) llwytho llong
French - (adj.) Ffrengig
French language - (n.) Ffrangeg [f.]
Frenchman - (n.) Ffrancwr [Ffrancwyr, Ffrancod, m.]
Frenchwoman - (n.) Ffrances [-au, f.]
frenzied - (adj.) gorffwyll
frenzy - (n.) cynddaredd [f.], gorffwylltra [m.]
frequent - (adj.) aelaw, aml (amal) [aml- &adj], mynych, ymwng (ymwnc)
{ Aml (amal) is a usual word for frequent. }
{ Mynych is a usual word for frequent. }
frequent - (v.) cyniwair [cyniwair-], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], mynychu [mynych-]
frequenting - (n.) mynychiad [-au, m.]
fresh - (adj.) crai, cri, croyw [f. croew; pl. -on], ffres, ir [pl. -ion], iraidd, newydd [pl. -ion], tirf
freshen - (v.) croywi [croyw-], ireiddio [ireiddi-]
freshness - (n.) creider [m.], croywder [m.], ffresni [m.], irder [m.]
fret - (v.) gwenwyno [gwenwyn-], poeni [poen-], poenydio [poenydi-], rhwbio (rhwbian) [rhwbi-], ysu [ys-]
{ Poeni is fret when you vex someone or when you worry. }
{ Poenydio is fret when you vex someone. }
{ Rhwbio (rhwbian) is fret when you wear something down. }
{ Ysu is fret when you wear something down. }
fretful - (adj.) anniddig
fretwork - (n.) rhwyllwaith [rhwyllweithiau, m.]
friable - (adj.) brau [pl. breuon; breu- &adj], bregus, hyfriw
friar - (n.) brawd [brodyr, m.], mynach [mynaich, -od, m.]
fricative - (adj.) affrithol
friction - (n.) ffrithiant [ffrithiannau, m.], rhathiad [m.], rhwbiad [-au, m.]
Friday - (n.) Dydd Gwener
Friday night - (n.) Nos Wener
Good Friday - (n.) Dydd Gwener y Groglith
friend - (n.) ca+r [ceraint, m.], cyfaill [cyfeillion, m.], ffrind [-iau, m.]
{ Cyfaill is a native word for "friend". }
{ Ffrind is a borrowing from the English "friend". It is commonly
used. }
female friend - (n.) cares [-au, f.], cyfeilles [-au, f.]
friendly - (adj.) cyfeillgar
lodge of friendly society - (n.) cyfrinfa [cyfrinfeydd, -oedd, -+u, f.]
friendship - (n.) carennydd [m.], cyfeillgarwch [m.]
fright - (n.) abwth [m.], braw [-iau, m.], dychryn [-iadau, m.], ofn [-au, m.]
take fright - (v.) rhusio [rhusi-]
frighten - (v.) brawychu [brawych-], dychryn [dychryn-; 3.s. & 2.s.imp. dychryn], dychrynu [dychryn-], gwylltio (gwylltu) [gwyllti-, gwyllt-]
be frightened - (v.) dychrynu [dychryn-]
frightful - (adj.) brawychus, dychrynllyd, echrydus, erch [erch- &adj]
frightfulness - (n.) echryslonrwydd [m.]
frigid - (adj.) oer [oer- &adj], oeraidd, oerllyd, rhewllyd
{ Oer is cool with respect to temperature. }
{ Oeraidd is cool with respect to temperament. }
{ Oerllyd is cool with respect to temperament. }
{ Rhewllyd is cool with respect to temperature. }
fringe - (n.) ridens [f.], ymyl [-au, -on, mf.], ymylwe [f.]
frippery - (n.) coegwychder [m.]
frisk - (v.) campio [campi-], crychneidio [crychneidi-]
frisky - (adj.) llamsachus
fritter - (v.) afradu (afradloni) [afrad-, afradlon-], briwsioni [briwsion-], ofera [ofer-]
frivolity - (n.) gwamalrwydd [m.]
frivolous - (adj.) disylwedd, diystwr, gwacsaw, gwamal
behave frivolously - (v.) gwamalio (gwamalu) [gwamal-]
fro, go to and - (v.) cynired [cynir-], cyniwair [cyniwair-]
fro, to and - (adv.) o+l a gwrthol, yn o+l ac ymlaen
frock - (n.) ffrog [-iau, f.]
frog - (n.) broga [-od, -ed, m.], llyffant [llyffaint, -od, m.], llyffant melyn
frolic - (n.) pranc [-iau, m.]
frolic - (v.) campio [campi-], prancio [pranci-]
from - (prep.) gan (chan) [irreg.], o [irreg.], oddi, oddi wrth, rhag [rhag- &prep2]
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
abstain from - (v.) ymatal rhag, ymgadw rhag, ymwrthod rhag
conceal from - (v.) celu rhag
defend from - (v.) amddiffyn rhag
depart from - (v.) ymadael a+
deter from - (v.) atal rhag, cadw rhag
different from - (adv.) amgen na
dismiss from office - (v.) diswyddo [diswydd-]
efflux of river from lake - (n.) bala [m.]
flee from - (v.) ffoi rhag
free from lameness - (adj.) disgloff
from afar - (adv.) o hirbell
from one to the other - (adv.) bwygilydd
from the start - (adv.) o'r cychwyn
from under - (prep.) oddi dan
hide from - (v.) celu rhag
hinder from - (v.) atal rhag
immune from - (adj.) rhydd rhag
keep from - (v.) cadw rhag
keep oneself from - (v.) ymgadw rhag
not from - (prep.) mo [irreg.]
{ "Mo" is a contraction of "dim o". }
out from - (prep.) oddi mewn
prevent from - (v.) atal rhag
protect from - (v.) amddiffyn rhag
recede from - (v.) cilio rhag
refrain from - (v.) peidio a+, ymatal rhag
retreat from - (v.) cilio rhag
save from - (v.) gwaredu rhag
stop from - (v.) atal rhag
swerve from - (v.) cilio rhag
withhold from - (v.) atal rhag
frond - (n.) deilen [dail, f.]
front - (adj.) blaen
front crawl - (n.) nofio rhydd
front - (n.) blaen [-au, -ion, m.], ffrynt [m.], wyneb (gwyneb) [-au, m.]
front - (v.) wynebu (gwynebu) [wyneb-]
frontier - (n.) ffin [-iau, f.], goror [-au, m.], terfyn [-au, m.]
frontispiece - (n.) wyneb-ddarlun [-iau, m.], wyneblun [-iau, m.]
frontlet - (n.) rhactal [-au, m.]
frost - (n.) rhew [-oedd, -ogydd, m.]
frostbite - (n.) ewinrhew [m.]
frosty - (adj.) rhewllyd
froth - (n.) broch [m.], ewyn [m.]
froth - (v.) ewynnu [ewynn- &1, ewyn- &2+]
frothy - (adj.) ewynnog
froward - (adj.) anghyweithas, cyndyn, gwrthnysig, traws
frown - (n.) cilwg [cilygon, m.], cuwch [cuchiau, m.], gwg [m.], turs [-iau, m.]
frown - (v.) cibo [cib-], cuchio [cuchi-], gwgu [gyg-]
frowning - (adj.) cuchiog, gwgus (gygus)
fructify - (v.) ffrwythloni [ffrwythlon-]
frugal - (adj.) cynnil, darbodus
frugality - (n.) cynildeb [m.], hwsmonaeth [f.]
fruit - (n.) aeronen [aeron, f.], ffrwyth [-au, -ydd, m.]
bear fruit - (v.) ffrwytho [ffrwyth-]
offering of fruits - (n.) aberthged [f.]
{ "Aberthged" is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
fruitful - (adj.) cnydfawr, cnydiog, ffrwythlon [ffrwythlon- &adj]
become fruitful - (v.) ffrwythloni [ffrwythlon-]
fruitfulness - (n.) ffrwythlondeb [m.]
fruition - (n.) mwynhad [m.], mwyniant [mwyniannau, m.]
fruitless - (adj.) seithug
frustrate - (v.) llesteirio (llestair) [llesteiri-], rhwystro [rhwystr-], seithugio [seithugi-]
frustration - (n.) llesteiriant [llesteiriannau, m.]
fry - (n.) sil [-od, m.]
small fry - (n.) silidons [m.]
fry - (v.) ffri%o [ffri%-]
fudge - (n.) ffiloreg [f.], ffwlbri [m.], lol [f.], sothach [m.]
fuel - (n.) cynnud [m.], gosgymon [m.], tanwydd [m.]
gather fuel - (v.) cynuta [cynut-]
fugitive - (adj.) ar ffo, diflanedig [diflanedic- &adj], ffoe%dig [pl. -ion]
fugitive - (n.) ffoadur [-iaid, m.]
fugue - (n.) ffiwg [-iau?, m.?]
fulcrum - (n.) ffwlcrwm [m.], pwysbwynt [-iau, m.]
fulfill (fulfil) - (v.) cwblhau [cwbl- &hau], cyflawni [cyflawn-]
fulfillment (fulfilment) - (n.) cwblhad [m.], cyflawniad [-au, m.]
fulgent - (adj.) disglair
full - (adj.) cyflawn, diwall, fflwch, llawn [pl. -ion; llawn- &adj]
{ Cyflawn is full when it means "complete" (in the sense of
"whole".) }
{ Llawn is filled; "Potel yn llawn o lefrith cyflawn" is "a
bottle full of whole milk". However a "full moon" is "lleuad
lawn". }
full age - (n.) oedran [-nau, m.]
full cloth - (v.) pannu [pann- &1, pan- &2+]
full of balks (baulks) - (adj.) balciog
full of birds - (adj.) adarog
full of broom - (adj.) banhadlog
full of clefts - (adj.) agennog
full of grace - (adj.) graslon
full of love - (adj.) cariadlawn
full of pits - (adj.) pyllog
full of tricks - (adj.) castiog
fulling mill - (n.) pandy [pandai, m.]
half a bushel full - (n.) cibynnaid (cibyned) [cibynneidiau, cibyneidiau, m.]
full - (n.) llonaid [lloneidiau, m.], llond [m.]
fuller - (n.) pannwr [pannwyr, m.]
fullness - (n.) cyflawnder [m.], llawnder (llawndra) [m.], llond [m.]
fully grown - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj]
fulminate - (n.) bygwth [bygythion, bygythiau, m.]
{ Bygwth is fulminate when you protest loudly and
bitterly. }
fulminate - (v.) melltennu [melltenn- &1, mellten- &2+], taranu [taran-]
{ Melltennu is fulminate when lightning flashes. }
{ Taranu is fulminate when lightning flashes. }
fulsome - (adj.) ffiaidd
fumble - (v.) bwn.glera [bwn.gler-], palfalu [palfal-]
fume - (n.) llid [-au, m.], mwg [m.], tarth [-oedd, -au, m.]
{ Llid is fume as anger. }
{ Mwg is fume as a pungent vapor (vapour). }
{ Tarth is fume or mist as a pungent vapor (vapour). }
fume - (v.) brochi [broch-], ffromi [ffrom-], llidio [llidi-], mygu [myg-], sorri [sorr- &1, sor- &2+]
{ Brochi is fume when you are very angry. }
{ Ffromi is fume when you are very angry. }
{ Llidio is fume when you are very angry. }
{ Mygu is fume when fumes rise up from something. }
{ Sorri is fume when you are very angry. }
{ You "ffromi wrth" someone or something. }
fumigate - (v.) mygdarthu (myctarthu) [mygdarth-, myctarth-], mygu [myg-]
fuming - (adj.) brochus
fun - (n.) cellwair [cellweiriau, m.], difyrrwch [m.], digrifwch [m.], miri [m.], sbort [mf.], ysmaldod [m.]
make fun of - (v.) cael hwyl am ben
function - (n.) ffwythiant [ffwythiannau, m.], swydd [-au, -i, f.], swyddogaeth [-au, f.]
{ Ffwythiant is a mathematical function. }
{ Swydd is the special purpose of a thing or person. }
{ Swyddogaeth is the special purpose of a thing or person. }
fund - (n.) cronfa [cronfeydd, f.], trysordy [trysordai, m.], trysorfa [trysorfeydd, f.]
{ Cronfa is the kind of fund you keep money in. }
pump-priming funds - (n.) arian ysgogi
fundamental - (adj.) sylfaenol
funeral - (adj.) angladdol
funeral rites - (n.) arwyl (arw+y) [-ion, f.], arwyliad (arwylad) [-au, m.], arwyliant [arwyliannau, m.]
funeral - (n.) angladd [-au, mf.], arwyl (arw+y) [-ion, f.], arwyliad (arwylad) [-au, m.], arwyliant [arwyliannau, m.], claddedigaeth [-au, mf.], cynhebrwng (cnebrwng) [cynhebryngau, cnebryngau, m.]
funereal - (adj.) angladdol, arwylaidd, prudd, tywyll [f. tywell]
fungus - (n.) ffwng [ffyngoedd, ffyngau, m.]
funnel - (n.) corn [cyrn, m.], ffumer [-au, m.], ffynnel [m.?], twndis [-au?, m.], twnffed [-i, m.]
funny - (adj.) digrif (digrifol), hynod, rhyfedd, ysmala
{ Digrif (digrifol) is funny when something is comic. }
{ Hynod is funny when something is outlandish. }
{ Rhyfedd is funny when something is outlandish. }
{ Ysmala is funny when something is comic. }
fur - (n.) ffwr [ffyrrau, m.], pa+n [m.], pi+n [m.]
fur - (n.pl.) blewyn [blew, m.]
furbish - (v.) caboli [cabol-], gloywi [gloyw-], trwsio [trwsi-]
furious - (adj.) cynddeiriog, ffroch (ffrochwyllt), ffyrnig [ffyrnic- &adj], godrudd, gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj]
furl - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg], rholio [rholi-]
furlong - (n.) stad [-au, f.], wythfed ran milltir, ystad [-au, f.]
furnace - (n.) ffwrn [ffyrnau, f.], ffwrnais [ffwrneisiau, f.], pair [peiriau, m.]
blast furnace - (n.) ffwrnais chwythu
furnish - (v.) cyflenwi [cyflenw-], dodrefnu [dodrefn-]
{ Cyflenwi is furnish when you supply a need. }
{ Dodrefnu is furnish when you put furniture in something. }
furnisher - (n.) dodrefnwr [dodrefnwyr, m.]
furniture - (n.pl.) celficyn [celfi, m.], dodrefnyn [dodrefn, m.]
piece of furniture - (n.) dodrefnyn [dodrefn, m.]
furrow - (n.) atgor [etgyr, -au, m.], cwys [-i, -au, f.], rhych [-au, f.]
furrow slice - (n.) cwys [-i, -au, f.]
furrow - (v.) cwyso [cwys-], rhychu [rhych-]
furrowed - (adj.) rhychog
furrowing - (n.) cwysiad [-au, m.]
further - (adj.) pellach
{ "Pellach" is the comp. of "pell". }
further on - (adv.) yn nes ymlaen
further - (adv.) ymhellach
further - (v.) hyrwyddo [hyrwydd-]
furthermore - (adv.) ymhellach
furtive - (adj.) lladradaidd
fury - (n.) ba+r [m.], cynddaredd [f.], cynddeiriogrwydd [m.], cythreules [-au, f.], ellylles [-au, f.], ffyrnigrwydd [m.], gwylltineb [m.]
{ Ba+r is the kind of fury that is a rage. }
{ Cynddeiriogrwydd is the kind of fury that is a rage. }
{ Cythreules is the kind of fury that's a female fiend. }
{ Ellylles is the kind of fury that is a female fiend. }
furze - (n.) eithinen [eithin, f.]
furzy - (adj.) eithinog
fuse - (n.) ffiws [-iau, m.]
fuse - (v.) toddi [todd-; 3.s. & 2.s.imp. tawdd], ymdoddi [ymdodd-]
fuss - (n.) ffwdan [f.], helynt [-ion, f.], trybestod [m.], ystw+r [m.]
fuss - (v.) ffwdanu [ffwdan-]
fussy - (adj.) ffwdanus
fustian - (n.) chwyddiaeth [f.], ffustion [m.]
futile - (adj.) di-fudd, di-les, ofer, seithug
future - (adj.) dyfodol
future - (n.) dyfodol [m.]
gabble - (n.) brawl [m.], clebar (cleber) [mf.]
gabble - (v.) bragaldian (bragaldio) [bragaldi-], bregliach [bregliach-, breglia- ?], clebran [clebr-]
gable - (n.) piniwn [m.?], talcen ty+
gad - (v.) crwydro [crwydr-], gwibio [gwibi-], rhodianna [rhodiann- &1, rhodian- &2+]
gadfly - (n.) cleren lwyd, robin y gyrrwr
Gaelic - (n.) Gaeleg [f.]
gaff - (n.) bach pysgota, tryfer [-i, f.]
gag - (n.) cau ceg
gaiety - (n.) difyrrwch [m.], llonder [m.], miri [m.]
gain - (n.) budd [-ion, m.], elw [m.], ennill [enillion, m.], mael [-ion, f.]
gain - (v.) elwa [elw-], ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill], magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag; 3.s.pres. subj. maco]
gainer - (n.) enillwr (enillydd) [enillwyr, m.]
gainful - (adj.) enillgar
gainsay - (v.) gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad], gwrth-ddweud (gwrthddywedyd) [gwrth-ddweud-]
gait - (n.) cerddediad [-au, m.], osgo [m.]
gaiter - (n.) socas [-au, f.]
gale - (n.) awel [-on, f.], gwynt cryf, tymestl [tymhestloedd, f.]
{ Awel is gale as a strong wind. }
{ Gwynt cryf is gale as a strong wind. }
{ Tymestl is gale as a storm or noisy outburst. }
gall - (n.) bustl [-au, m.], cig noeth, dolur [-iau, m.], geri [m.]
{ Bustl is gall that is bile. }
{ Cig noeth is gall that is a sore made by rubbing. }
{ Dolur is gall that is a sore made by rubbing. }
{ Geri is gall that is bile. }
bitter as gall - (adj.) bustlaidd
like gall - (adj.) bustlaidd
gall - (v.) blino [blin-], cythruddo [cythrudd-]
gallant - (adj.) arwrol, dewr [pl. -ion], gwrol
{ Arwrol is gallant when you are brave. }
{ Dewr is gallant when you are brave. }
{ Gwrol is gallant when you are brave. }
gallery - (n.) llofft [-ydd, f.], oriel [-au, f.]
galley - (n.) rhwyflong [-au, f.]
gallon - (n.) galwyn [-i, -au, m.]
gallonful - (n.) galwynaid (galwyned) [galwyneidiau, m.]
gallop - (n.) carlam [-au, m.]
at a gallop - (adv.) ar garlam
gallop - (v.) carlamu [carlam-]
gallows - (n.) crocbren [-ni, mf.], dienyddfa [-oedd, f.]
galore - (n.) digonedd [m.]
galvanize - (v.) galfaneiddio [galfaneiddi-], trydaneiddio [trydaneiddi-]
gamble - (n.) gambl [-au?, f.]
gamble - (v.) gamblo [gambl-], hapchwarae [hapchwarae-]
gambler - (n.) gamblwr [gamblwyr, m.]
gambol - (n.) crychnaid [crychneidiau, f.], pranc [-iau, m.]
gambol - (v.) campio [campi-], crychneidio [crychneidi-], prancio [pranci-]
game - (n.) camp [-au, f.], chwarae [-on, m.], ge+m [gemau, f.], helwriaeth [-au, f.], mabolgamp [-au, f.], sbort [mf.]
{ Camp is the game you play. }
{ Chwarae is the game you play. }
{ Ge+m is the game you play. }
{ Helwriaeth is the game you hunt. }
{ Mabolgamp is the game you play. }
{ Sbort is the game you play. }
game - (v.) gamblo [gambl-], herwhela [herwhel-]
{ Herwhela is gaming in the sense of capturing game. }
gammon - (n.) ffiloreg [f.], halfais [m.?], halfais mochyn, lol [f.], sothach [m.]
{ Ffiloreg is gammon meaning nonsense. }
{ Halfais mochyn is gammon meaning smoked ham. }
{ Halfais is gammon meaning smoked ham. }
{ Lol is gammon meaning nonsense. }
{ Sothach is gammon meaning nonsense. }
gamut - (n.) gamwt [m.?], seinradd [-au, f.]
gander - (n.) ceiliagwydd [-au, m.], clacwydd [m.]
gang - (n.) haid [heidiau, f.], mintai [minteioedd, f.], torf [-eydd, -oedd, f.]
gangway - (n.) mynedfa [-oedd, mynedfeydd, f.], tramwyfa [tramwyfeydd, f.]
gaol - (n.) carchar [-au, m.]
gaol - (v.) carcharu [carchar-]
gap - (n.) adwy [-au, -on, f.], agendor (gagendor) [mf.], bwlch [bylchau, m.]
make a gap - (v.) bylchu [bylch-]
gape - (v.) dylyfu ge+n, rhythu [rhyth-], safnrhythu [safnrhyth-]
gaping - (adj.) cegrwth, rhwth [f. rhoth], safnrhwth
gapped - (adj.) bylchog
gappy - (adj.) bylchog
garage - (n.) garais [m.?], garej [-ys, m.], modurdy [modurdai, m.]
{ Modurdy is the kind of garage where you get your car fixed. }
garb - (n.) diwyg [m.], gwisg [-oedd, f.], trwsiad [m.]
garbage - (n.) sothach [m.], ysbwriel (ysbwrial) [m.]
garbage - (n.pl.) ysgarthion
garble - (v.) darnio [darni-], llurgunio [llurguni-]
garden - (adj.) dof [pl. -ion]
garden bed - (n.) cefn (cefen) [-au, m.], pa+m [pamau, m.]
garden - (n.) gardd [gerddi, f.]
garden - (v.) garddio (garddu) [garddi-, gardd-]
gardener - (n.) garddwr [garddwyr, m.]
gardening - (n.) garddio (garddu) [m.]
gargantuan - (adj.) cawraidd
garish - (adj.) coegwych
garland - (n.) coronbleth [-au, f.], garlant [-au, m.]
garlic - (n.) garllegen [garlleg, f.]
garlic - (n.pl.) craf
garment - (n.) achwre (achfre) [m.], amwisg [-oedd, f.], dilledyn [dillad, m.], gwisg [-oedd, f.], pilyn [pilion, -nau, m.]
outer garment - (n.) arwisg [-oedd, f.]
garner - (n.) ysgubor [-iau, f.]
garner - (v.) cywain [cywain- ?], ysguborio [ysgubori-]
garnish - (v.) addurno [addurn-], harddu [hardd-], trwsio [trwsi-]
garret - (n.) croglofft [-ydd, -au, f.], nenlofft [-ydd, f.]
garrison - (n.) gwarchodlu [-oedd, m.]
garrotte - (n.) llindag [-au, m.]
garrotte - (v.) llindagu [llindag-]
garrulous - (adj.) siaradus, tafotrydd (tafodrydd)
garter - (n.) gardas (gardys) [gardysau, gardyson, mf.]
gas - (n.) nwy [-on, -au, m.], petrol [m.]
{ Nwy is the gas that boiling liquids become. }
{ Petrol is the American gas that fuels a car. }
gaseous - (adj.) nwyol
gash - (n.) archoll [-ion, mf.], hac [-iau, m.], hollt [-au, mf.]
gash - (v.) archolli [archoll-], hacio [haci-]
gasoline - (n.) petrol [m.]
gasp - (n.) ebwch [ebychau, mf.]
gasp - (v.) dyheu [dyhe-], ebychu [ebych-]
gastronomy - (n.) ymbortheg [f.]
gate - (n.) clwyd [-au, -i, -ydd, f.], ga+t [gatiau, f.], iet [-au, -iau, f.], llidiart [llidiardau, mf.], porth [pyrth, m.]
gate-keep - (v.) porthora [porthor-]
gatepost - (n.) cilbost [cilbyst, m.]
gateway - (n.) porth [pyrth, f.], porth [pyrth, m.]
{ Porth is a computer gateway. }
gather - (v.) aeddfedu [aeddfed-], casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], crawni [crawn-], cynnull [cynnull-], hel [heli-]
{ Casglu is to make a "casgliad", a collection.
It is essentially equivalent to "hel". You can "ymhel" and
"ymgasglu" more-or-less equally well. There are some unlikely uses
of "casglu", but these are marginal. Some people say "casglu" for
"cronni" (gather into a "cronfa", of course, rather than a
"casgliad") and there is a medical sense of "casglu" (and "cronni")
which is for pus to gather. "Casglu" can also mean "gather" in the
sense of infer, as in "I gather that you're leaving the company." }
{ Hel is essentially equivalent to "casglu".
"Hel casgliad" is to make a collection. Mind you I guess I would
use "ymhel" for to have to do with, though, rather than to gather
together. ("Paid ag ymhel a+ nhw, dydyn nhw ddim yn bobl capel" --
"You don't want anything to do with them, they're good for
nothings".) There are some things that you can "hel" in an aimless
way: "hel meddyliau" is to daydream. }
gather acorns - (v.) mesa [mes-]
gather apples - (v.) afaleua [afaleu-]
gather blackberries - (v.) mwyara [mwyar-]
gather fuel - (v.) cynuta [cynut-]
gather honey - (v.) mela [mel-]
gather pennies - (v.) ceinioca [ceinioc-]
gather snails - (v.) malwenna [malwenn- &1, malwen- &2+]
gather together - (v.) crynhoi [crynho- &i], ymgasglu [ymgasgl-], ymgrynhoi [ymgrynho- &i]
{ "Crynhoi" is accented on the last syllable, against the usual rule. }
gather wool - (v.) gwlana [gwlan-]
gathered - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj]
gathering - (n.) casgliad [-au, m.], cynulliad [-au, m.]
gaudy - (adj.) coegwych, gorwych [f. gorwech]
gauge - (n.) lled [-au, m.], meidrydd [-ion, m.], mesur [-au, m.]
{ Lled is gauge as a standard thickness. }
{ Mesur is gauge as a measuring device. }
gauge - (v.) meidryddu [meidrydd-], mesur [mesur-]
Gaul - (prop.n.) Ga+l
gaunt - (adj.) cul [pl. -ion], llwm [f. llom; pl. llymion]
gauntlet - (n.) dyrnfol [-au, dyrnfyl, f.], maneg ddur
gawky - (adj.) llebanaidd, llibin, trwsgl [f. trosgl]
gay - (adj.) gwych [f. gwech], hoenus, hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj]
{ Gwych is gay as brightly colored (coloured). }
{ Hoenus is gay as a mood. }
{ Hoyw (hoew) is gay as a sexual orientation as well as a mood. }
gaze - (n.) golwg [golygon, mf.], trem [-iau, f.]
gaze - (v.) edrych (edrychyd) [edrych-; 3.s. & 2.s.imp. edrych], syllu [syll-], tremio [tremi-]
gazelle - (n.) gafrewig [-od, f.]
gazette - (n.) newyddiadur [-on, m.]
gazetteer - (n.) geiriadur daearyddol
gear - (n.) ce+r [f.]
gear - (n.pl.) celficyn [celfi, m.], ge+r, offeryn [-nau, offer, m.], tacl [-au, m.]
gearbox - (n.) gergist [-iau, f.]
geld - (v.) cyweirio [cyweiri-], disbaddu [disbadd-]
gelding - (n.) adfarch [adfeirch, m.], ceffyl [-au, m.]
gem - (n.) gem [-au, f.], glain [gleiniau, gleinion, m.], tlws [tlysau, m.]
gemmed - (adj.) gemog
gemologist (gemmologist) - (n.) gemyddiaethwr [gemyddiaethwyr, m.]
gemology (gemmology) - (n.) gemyddiaeth [f.]
gems - (n.pl.) dillynion
gender - (n.) cenedl [cenhedloedd, f.], rhyw [-iau, mf.]
{ Cenedl is grammatical gender. }
{ Rhyw is sex, both in the sense of sexual intercourse,
and in the sense of that which distinguishes two things. }
gene - (n.) genyn [-nau, m.]
genealogical - (adj.) achyddol
genealogical table - (n.) achres [-au, -i, f.]
genealogist - (n.) achydd [-ion, m.]
genealogy - (n.) achyddiaeth [f.]
{ Achyddiaeth is genealogy as a study. }
genealogy - (n.pl.) ach [-au, -oedd, f.]
{ Ach is genealogy as your particular lineage when used in
the plural. }
general - (adj.) cyffredin, cyffredinol, penbaladr
in general - (adv.) yn gyffredinol
general - (n.) cadfridog [-ion, m.], cadlywydd [-ion, m.]
generally - (adv.) yn gyffredinol
generate - (v.) cenhedlu [cenhedl-], cynhyrchu [cynhyrch-; 3.s. cynnyrch*; 2.s.imp. cynnyrch], generadu [generad-]
generation - (n.) cenhedlaeth [cenedlaethau, f.], cenhedliad [-au, m.], to [toeau, m.]
{ Cenhedlaeth is the word you would naturally use if you are
talking about the generations of one family (the generations in a
family tree), but can also refer to people alive at the same time. }
{ Cenhedliad is generation as the production of something. }
{ To is a group of peers, not necessarily from one
genetic line. }
generator - (n.) cynhyrchydd [-ion, m.], generadur [-on, m.]
{ Cynhyrchydd is generator as any kind of producer. }
{ Generadur is generator as a machine that generates. }
generic - (adj.) rhywiogaethol, tylwythol
generosity - (n.) ciried [fm.], haelioni [m.], rhyddfrydigrwydd [m.]
generous - (adj.) aelaw, hael, haelfrydig, haelionus, rhyddfrydig
genesis - (n.) dechreuad [-au, m.], tarddiad [-au, m.]
genetic engineering - (n.) peirianneg genynnau
genetics - (n.) geneteg [f.]
genial - (adj.) hyfwyn, hynaws, rhadlon, rhywiog, tirion, tyner
geniality - (n.) hynawsedd [m.]
genitive - (adj.) genidol
genius - (n.) anian [-au, f.], athrylith [-oedd, f.], awen [-au, f.], dyn o athrylith
{ Anian is the quality of genius. }
{ Athrylith is the quality of genius. }
{ Awen is the quality of genius, especially in arts. }
{ Dyn o athrylith is a person of genius. }
of genius - (adj.) athrylithgar
genteel - (adj.) bonheddig [pl. boneddigion], crachfonheddig
gentile - (adj.) cenhedlig
gentile - (n.) cenedl-ddyn [-ion, m.]
gentility - (n.) bonedd [m.]
gentle - (adj.) addfwyn, addfwynol (addfwynus), bonheddig [pl. boneddigion], cyweithas, gwa+r, gwaraidd, llariaidd, mwyn [mwyn- &adj], tirion, tyner
{ Addfwyn has something more emphatic than "mwyn":
perhaps "addfwyn" ought to be more "meek" -- "addfwynder" probably
has to be a property of a person. }
{ Bonheddig is gentle referring to the upper crust of
society. }
{ Cyweithas is gentle as being kind. }
{ Gwa+r is gentle as not rough or severe. }
{ Gwaraidd is gentle as civilized (civilised). }
{ Llariaidd is a general word for "gentle" or "mild". }
{ Mwyn is a general word for "gentle" or "mild". }
{ Tirion is gentle as being tender. }
{ Tyner is gentle as being tender. }
gentleman - (n.) bonheddwr [bonheddwyr, m.], gw+r bonheddig, uchelwr [uchelwyr, m.]
gentlemanliness - (n.) boneddigeiddrwydd [m.]
gentlemanly - (adj.) boneddigaidd, bonheddig [pl. boneddigion]
gentlemen - (n.pl.) boneddigion
gentleness - (n.) addfwynder [m.], addfwyneiddrwydd [m.], arafeiddiwch [m.], gwaredd [m.], llarieidd-dra [m.], mwynder [-au, m.], mwyneidd-dra [m.], tynerwch [m.]
genuflect - (v.) penlinio [penlini-], plygu glin
genuine - (adj.) diffuant, diledryw, dilys [dilys- &adj], gwirioneddol
genuineness - (n.) diffuantrwydd [m.], dilysrwydd [m.]
genus - (n.) rhywogaeth [-au, m.], tylwyth [-au, m.]
geographer - (n.) daearyddwr [daearyddwyr, m.]
geographical - (adj.) daearyddol
geography - (n.) daearyddiaeth [f.]
geological - (adj.) daearegol
geologist - (n.) daearegwr [daearegwyr, m.], daearegydd [-ion, m.]
geology - (n.) daeareg [f.]
geometry - (n.) geometreg [f.], meintoniaeth [f.]
George - (prop.n.) Sio+r
gerbil - (n.) jerbil [m.]
gerenuk - (n.) gerenwc [-od, m.?]
germ - (n.) eginyn [egin, m.], hedyn [hadau, m.]
German - (adj.) Almaenaidd, Almaenig, Ellmynaidd
German language - (n.) Almaeneg [f.]
German woman - (n.) Almaenes [-au, f.]
German - (n.) Almaenwr [Almaenwyr, m.], Ellmynwr [Ellmynwyr, m.]
germane - (adj.) perthynasol
Germany - (prop.n.) Yr Almaen, yr Almaen
germinate - (v.) egino [egin-]
Gerontius - (prop.n.) Geraint
gesticulate - (v.) gwneud ystumiau, munudio [munudi-]
gesture - (n.) arwydd (arw+y) [-ion, mf.], mosiwn [m.], munud [-iau, m.], ystum [-iau, mf.]
make gestures - (v.) munudio [munudi-]
get - (v.) cael (caffael) [irreg.], ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn], no+l [nol-]
{ Cael (caffael) is get when you receive something or when used
to make a passive voice, as in "he got shot". }
{ Ceisio is get when you fetch something. }
{ Cyrchu is get when you fetch something. }
{ Ennill is get when you work hard for your attainment. }
{ Mynnu is get when you obtain something. }
{ No+l is get when you fetch something. }
get caught - (v.) cael cop
{ The expression "cael cop" is only used in N. Wales. }
get drunk - (v.) meddwi [meddw-]
get late - (v.) hwyr.hau [hwyr.- &hau]
get oneself ready - (v.) ymbaratoi [ymbarato- &i]
get ready - (v.) paratoi [parato- &i]
get rich - (v.) ymgyfoethogi [ymgyfoethog-]
get rid of - (v.) cael gwared o
get tired of - (v.) alaru ar, diflasu ar
get used - (v.) cynefino [cynefin-]
get warm - (v.) cynhesu [cynhes-]
get well - (v.) ymiacha/u [ymiach- &a/u]
get wet - (v.) gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych]
ghastly - (adj.) annaearol, erchyll, gwelw [pl. -on]
{ Annaearol is ghastly when you cause horror. }
{ Erchyll is ghastly when you cause horror. }
{ Gwelw is ghastly when you are very pale. }
ghost - (n.) bwci [-%od, m.], bwgan [-od, m.], drychiolaeth [-au, f.], ysbryd [-ion, -oedd, m.]
giant - (adj.) cawraidd
giant - (n.) cawr [cewri, m.]
giantess - (n.) cawres [-au, f.]
gibberish - (n.) baldordd [m.], clebar (cleber) [mf.], ffregod [-au, f.]
gibbet - (n.) crocbren [-ni, mf.], sibed [f.?]
gibbet - (v.) crogi [crog-], sibedu [sibed-]
gibe - (n.) gwawd [m.]
gibe - (v.) gwawdio [gwawdi-]
giddiness - (n.) dot [f.], madrondod [m.], penddaredd [f.], pendro [f.], pensyfrdandod [m.], penysgafnder [m.], syfrdandod [m.]
giddy - (adj.) gwacsaw, penchwiban, penfeddw, penysgafn, syfrdan
become giddy - (v.) madroni [madron-], penddaru [penddar-]
make giddy - (v.) madroni [madron-], penddaru [penddar-]
gift - (n.) anrheg [-ion, f.], cyfarws (cyfarwys) [-au, m.], dawn [doniau, f.], gwobr [-au, fm.], present [-au, m.], rhodd [-ion, f.]
{ "Present" is a blatant borrowing from English. }
{ Gwobr is a gift given as a reward. }
marriage gift - (n.) agweddi [m.]
new-year's gift - (n.) calennig [m.]
poetic gift - (n.) awen [-au, f.]
gift - (v.) donio [doni-]
gifted - (adj.) dawnus, doniol
gigantic - (adj.) anferth, cawraidd, dirfawr
giggle - (v.) piffian [piffi-]
gild - (v.) euro [eur-], gildio [gildi-], goreuro [goreur-]
gill - (n.) tagell [-au, tegyll, f.]
gimlet - (n.) ebill [-ion, m.], gimbill [f.], whimbil [m.?]
ginger - (n.) sinsir [m.]
gingerly - (adj.) gochelgar, gwyliadwrus
gird - (v.) gwregysu [gwregys-]
girdle - (n.) gwregys [-au, m.], rhwymyn [-nau, m.]
girdle - (v.) gwregysu [gwregys-]
girl - (n.) bachgennes [-au, f.], geneth [-od, f.], herlodes (lodes) [-i, f.], hogen [-nod, f.], merch [-ed, f.]
big girl - (n.) llafnes [-au, -i, f.]
little girl - (n.) genethig [f.]
girlfriend - (n.) cares [-au, f.]
girlish - (adj.) genethaidd, hogennaidd
girth - (n.) cengl [-au, f.], cwmpas [-oedd, -au, m.], cylchfesur [-au, m.], praffter [m.]
{ Cengl is a girth that goes under a horse's belly. }
{ Cwmpas is a girth that is the distance around something. }
{ Cylchfesur is a girth that is the distance around something. }
{ Praffter is a girth that is the distance around something. }
girth - (v.) cenglu [cengl-]
gist - (n.) cnewyllyn pwnc, ergyd [-ion, f.], sylwedd [-au, m.]
give - (v.) anrhegu [anrheg-], dodi [dod-; 3.s. dy+d; 2.s.imp. dod], moes [def.; 2.s.imp. moes; 2.p.imp. moeswch], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho, dyro; 3.s.pres. subj. rhotho]
{ Anrhegu means to give as a gift. }
{ Rhoi (rhoddi) is the usual word for give. }
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
give back - (v.) atroi (ad-droi) [atro- &i, ad-dro- &i; 3.s. atry, ad-dry; 2.s.imp. atro, ad-dro]
give birth - (v.) esgor [esgor-]
give birth to - (v.) esgor ar
give drink - (v.) diodi [diod-]
give odor (odour) - (v.) arogli (arogleuo) [arogl-, arogleu-]
give supper - (v.) swpera (swperu) [swper-]
give thanks - (v.) diolch [diolch-; 3.s. diolch, diylch*]
{ You "diolch i" a person. }
give to - (v.) rhoi i
give up - (v.) rhoi'r gorau i
give way - (v.) ymollwng [ymollyng-]
given - (n.) rhagdybiaeth [-au, f.]
given to cursing - (adj.) rheglyd
given to grumbling - (adj.) grwgnachlyd
given to horning - (adj.) twlciog
giver - (n.) rhoddwr [rhoddwyr, m.]
gizzard - (n.) afu glas, crombil [-iau, f.], glasog [-au, f.]
glacial - (adj.) ia%ennol
glacier - (n.) afon rew, ia%en [-au, f.], rhewlif [-ogydd, m.]
glad - (adj.) balch [pl. beilch, beilchion; balch- &adj], llawen, llon
glad of - (adj.) balch o
glad to - (adj.) balch o
gladden - (v.) llawenhau [llawen- &hau], llonni [llonn- &1, llon- &2+]
glade - (n.) llannerch (llanerchau) [llennyrch, llanerchi, llanerchydd, f.]
gladiator - (n.) cleddyfwr [cleddyfwyr, m.], ymladdwr [ymladdwyr, m.]
gladness - (n.) hoen [m.], llawenydd [m.], llonder [m.]
glaive - (n.) glaif [gleifiau, m.]
glamor (glamour) - (n.) cyfaredd [-ion, -au, f.], hud [-ion, m.], swyn [-ion, m.]
Glamorgan - (prop.n.) Morgannwg
glance - (n.) cipdrem [-iau, fm.], cipedrychiad [-au, m.], cipolwg [cipolygon, mf.], trem [-iau, f.]
glance at - (v.) cipedrych ar
glance - (v.) cipedrych [cipedrych-; 3.s. & 2.s.imp. cipedrych], llithro [llithr-], osgoi [osgo-], taflu cipolwg
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
{ Cipedrych is glance when you glimpse something. }
{ Llithro is glance when you slide off the surface of
something. }
{ Osgoi is glance when you slide off the surface of
something. }
{ Taflu cipolwg is glance when you glimpse something. }
gland - (n.) chwarren [chwarennau, f.], cylchwyrnen [cylchwyrn, f.], gland [-iau?, f.?]
glare - (v.) disgleirio [disgleiri-], rhythu [rhyth-]
{ Disgleirio is glare when you emit bright light. }
{ Rhythu is glare when you emit an angry stare. }
glass - (n.) gwydr [-au, m.], gwydraid (gwydred) [gwydreidiau, m.]
{ Gwydr is both the material glass and the kind of glass that
holds drinks. } }
{ Gwydraid (gwydred) is glass when it measures a quantity,
as in "a glass of milk". }
drinking glass - (n.) gwydryn [gwydrau, m.]
pane of glass - (n.) chwarel [-au, f.]
spying glass - (n.) ysbienddrych [-au, m.]
glassful - (n.) gwydraid (gwydred) [gwydreidiau, m.]
glaze - (n.) sglein [m.]
glaze - (v.) gwydro [gwydr-], sgleinio [sgleini-]
{ Gwydro is glaze when something becomes glassy. }
{ Sgleinio is glaze when you cover something with a glossy surface. }
glazier - (n.) gwydrwr [gwydrwyr, m.]
gleam - (n.) llewyrch [m.], pelydryn [m.]
gleam - (v.) pelydru [pelydr-]
glean - (v.) lloffa [lloff-]
gleaner - (n.) lloffwr [lloffwyr, m.]
gleanings - (n.pl.) lloffion
bundle of gleanings - (n.) lloffyn [m.]
glebe - (n.) clastir [-oedd, m.]
glee - (n.) afiaith [m.], canig [-ion, f.], cytgan [-au, mf.], hoen [m.]
{ Afiaith is glee as triumphant joy. }
{ Canig is glee as something you sing. }
{ Cytgan is glee as something you sing. }
{ Hoen is glee as triumphant joy. }
gleeful - (adj.) afieithus
glen - (n.) cwm [cymau, cymoedd, m.], dyffryn [-noedd, m.], glyn [-noedd, m.]
{ Cwm is actually an English word, which Webster's
helpfully defines as "cirque"; Webster's defines "cirque" as "a deep
steep-walled basin on a mountain shaped like half a bowl". A "cwm"
is something in the mountains, it has a distinct "pen" or "blaen"
where it is closed; I have no sense of its being broad and lush.
Cwm Pennant is a valley that ends at the ridge by Rhyd Ddu in the
middle of Snowdonia and you wouldn't try to grow much more than
sheep in it, even though it is broad. }
{ Dyffryn is low land, meadows, that sort of thing, probably
extending both ways from where you are. A "dyffryn" tends to be
broad and lush. Dyffryn Clwyd is a "dyffryn"; it is a broad river
valley in which the principal stock is cattle. }
glib - (adj.) hylithr, llithrig, llyfn [f. llefn; pl. -ion; llyfn- &adj], rhugl [rhugl- &adj]
glibness - (n.) llithrigrwydd [m.]
glide - (n.) llithriad [-au, m.]
glide - (v.) llifo [llif-], llithro [llithr-]
glimmer - (n.) eiliw [-iau, m.], godywyn [-nau, m.], gwawr [f.], llewyrch [m.]
glimmer - (v.) godywynnu [godywynn- &1, godywyn- &2+]
glimpse - (n.) cipdrem [-iau, fm.], cipolwg [cipolygon, mf.], trem [-iau, f.]
glimpse - (v.) cipedrych [cipedrych-; 3.s. & 2.s.imp. cipedrych]
glint - (n.) fflach [-iau, f.], llewyrch [m.]
glint - (v.) fflachio [fflachi-]
glisten - (v.) caneitio [caneiti-], disgleirio [disgleiri-]
glitter - (v.) disgleirio [disgleiri-], pelydru [pelydr-], serennu [serenn- &1, seren- &2+]
gloaming - (n.) cyfnos [-au, m.]
globalize (globalise) - (v.) cyfanfydeiddio [cyfanfydeiddi-], globaleiddio [globaleiddi-]
globe - (n.) bw+l [bylau, m.], cronnell [cronellau, f.], pe+l [pelau, peli, f.], pelen [-nau, -ni, f.]
globule - (n.) defnyn [-nau, m.], llygad [llygaid, -au, mf.], pelen [-nau, -ni, f.], seren [se+r, f.]
gloom - (n.) caddug [m.], gwyll [-ion, m.], prudd-der [m.]
{ Caddug is gloom as an absence of light. }
{ Gwyll is gloom as an absence of light. }
{ Prudd-der is gloom as an emotion. }
gloomy - (adj.) digalon, prudd, pruddaidd
glorification - (n.) gogoneddiad [m.]
glorify - (v.) gogoneddu [gogonedd-]
glorious - (adj.) gogoneddus
glory - (n.) balchder (balchedd) [m.], gogoniant [gogoniannau, m.]
{ Gogoniant is the usual word for glory. }
glory - (v.) ymogoneddu [ymogonedd-]
gloss - (n.) disgleirdeb (disgleirder) arwynebol, esboniad [-au, m.], glos [f.?], graen [mf.], sglein [m.]
{ Disgleirdeb (disgleirder) arwynebol is gloss that is a shiny
coating. }
{ Esboniad is gloss that explains something. }
{ Glos is gloss that explains something. }
{ Sglein is gloss that is a shiny
coating. }
glossary - (n.) geirfa [-oedd, f.]
glossy - (adj.) gloyw [pl. -on], graenus, llathr
glossy black - (adj.) lluchddu
Gloucester - (prop.n.) Caerloyw
glove - (n.) maneg [menig, f.]
glow - (n.) gwres [m.], gwrid [m.]
glow - (v.) gwrido [gwrid-], twymo (twymno) [twym-, twymn-]
glower - (v.) cuchio [cuchi-], gwgu [gyg-]
glowering - (adj.) cuchiog
glowing - (adj.) eirias
glue - (n.) glud [-ion, m.]
glue - (v.) asio [asi-], gludio [gludi-]
glum - (adj.) digalon, prudd, sarrug, swrth [f. sorth]
glut - (n.) gormodedd [m.]
glut - (v.) glythinebu (glythu) [glythineb-, glyth-], gorlenwi [gorlenw-], gwancio [gwanci-]
gluten - (n.) glud [-ion, m.]
glutinous - (adj.) gludiog
glutton - (n.) bolgi [bolgwn, m.], glwth [glythion, m.]
gluttonous - (adj.) bolrwth, glwth [f. gloth; pl. glythion]
gluttony - (n.) glythineb (glythni) [m.]
gnarled - (adj.) clymog, cygnog, garw [pl. geirwon, geirw]
gnash - (v.) rhincian [rhinci-]
gnash teeth - (v.) esgyrnygu [esgyrnyg-]
gnashing - (n.) deincryd [m.]
{ Deincryd refers specifically to teeth
chattering or gnashing. }
gnat - (n.) cylionen [cylion, f.], cylionyn [cylion, m.], gwybedyn [gwybed, m.]
gnaw - (v.) cnofain [cnofain- ?], cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno], deintio [deinti-]
gnawing - (n.) cno [-eon, m.], cnofa [cnofeydd, f.]
gnome - (n.) coblyn [-nod, m.]
gnomic - (adj.) gwirebaidd
go - (n.) tro [-eau, -eon, m.]
go bail - (v.) mechni%o [mechni%-]
go by sea - (v.) mordwyo [mordwy-]
go down - (v.) machlud (machludo) [machlud-]
go for a walk - (v.) mynd am dro
go into detail - (v.) manylu [manyl-]
go mad - (v.) amhwyllo [amhwyll-], gwallgofi [gwallgof-]
go to and fro - (v.) cynired [cynir-], cyniwair [cyniwair-]
go to law - (v.) cyfreithio [cyfreithi-]
go with - (v.) cyd-fynd (cyd-fyned) [cyd-- &mynd]
let go - (v.) gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
touch and go - (adv.) cael a chael
go - (v.) cerdded [cerdd-; 3.s. & 2.s.imp. cerdd], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], mynd (myned) [irreg.], rhodio [rhodi-]
{ "Myned" is the literary form of "mynd". }
goad - (n.) swmbwl [symbylau, m.]
goad - (v.) cethrenu (cathrenu) [cethren-, cathren-], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gyr], symbylu [symbyl-]
goal - (n.) cyrchnod [-au, -ion, mf.], go+l [f.?], nod [-au, -ion, mf.]
goat - (n.) gafr [geifr, -od, f.]
gobble - (v.) bochio bwyd, llawcio (llawcian) [llawci-], traflyncu [traflync-]
goblet - (n.) cwpan [-au, mf.], ffiol (phiol) [-au, f.], gorflwch [gorflychau, m.]
goblin - (n.) coblyn [-nod, m.], drychiolaeth [-au, f.], ellyll [-on, m.]
god - (n.) celi [m.], dofydd [m.], duw [-iau, m.]
{ Duw is the usual word for god or God. }
by God! - (interj.) myn Duw
goddess - (n.) duwies [-au, f.]
godfather - (n.) tad bedydd
god-fearing - (adj.) duwiolfrydig
godhead - (n.) duwdod [m.]
godless - (adj.) annuwiol, didduw (di-dduw, di-Dduw)
godlessness - (n.) didduwiaeth [f.]
godliness - (n.) duwioldeb [m.], duwiolfrydedd [m.]
godly - (adj.) duwiol
godly - (n.) duwiol [m.]
godmother - (n.) mam fedydd
godspeed - (n.) ffyniant [ffyniannau, m.], llwydd (llwyddiant) [llwyddiannau, m.]
going - (n.) cerddediad [-au, m.], mynediad [-au, m.]
going down - (n.) machludiad [-au, m.]
going on - (adv.) ar gerdded
gold - (adj.) aur, euraid (euraidd)
apply gold - (v.) euro [eur-]
bestow gold - (v.) euro [eur-]
gold plate - (n.) llestri aur
gold rock - (n.) eurfaen [eurfeini, m.]
pure gold - (n.) aur coeth, aur ma+l
refined gold - (n.) aur coeth, aur ma+l
gold - (n.) aur [m.]
golden - (adj.) euraid (euraidd)
golden apple - (n.) eurafal [-au, m.]
golden yellow - (adj.) melynaur
goldsmith - (n.) eurof [-aint, m.], eurych [-od, -iaid, m.]
good - (adj.) cryn, da [cystal, -%ed; gwell; gorau], daionus, mad
{ Cryn is good meaning considerable, as in "he was traveling
at a good clip". }
{ Da is good as opposed to bad. }
{ Daionus is good as opposed to bad. }
{ Mad is an almost obsolete word, which probably only ever
gets used for "Cymru fad" and the like (with a sense like that of
"lucky" in the Australian claim to be the "lucky Country"). }
as good - (adj.) cystal
{ "Cystal" is the equative of "da". }
be of good courage - (v.) ymwroli [ymwrol-]
Cape of Good Hope - (prop.n.) Penrhyn Gobaith Da
Good Friday - (n.) Dydd Gwener y Groglith
good luck - (n. & interj.) hawddamor [m.]
good news - (n.) coelfain [m.]
good number - (n.) swrn [m.]
good weather - (n.) hindda [f.]
make good - (v.) cywiro [cywir-]
make good use of - (v.) hwsmona [hwsmon-]
of good color (colour) - (adj.) lliwgar
of good grain - (adj.) graenus
so good - (adj.) cystal
{ "Cystal" is the equative of "da". }
supreme good - (n.) penllad [m.]
good - (n.) da [-oedd, m.], daioni [m.], lles [m.]
{ Da is the usual word for "good". }
good-bye - (interj.) ffarwel, yn iach
good-bye - (n.) ffarwel (ffarwe/l; ffa/rwel) [mf.]
goodbye - (interj.) hwyl
goodly - (adj.) hardd [pl. heirdd, heirddion; hardd- &adj], mad, teg [tec- &adj]
goodness - (n.) daioni [m.]
goods - (n.) da [-oedd, m.], eiddo [m.]
goods - (n.pl.) nwydd [-au, m.]
goodwill - (n.) ewyllys da, gwirfodd [m.]
goose - (n.) gw+ydd [gwyddau, m.]
gooseberry - (n.) eirinen Fair [eirin Mair, f.], gwsberen [gwsbe+r, f.]
gore - (n.) crau [mf.], gwaed [m.], gwyar [m.]
gore - (v.) cornio [corni-], twlcio [twlci-]
gorge - (n.) ceunant [ceunentydd, m.], hafn [-au, f.], nant [nentydd, f.], safn [-au, f.]
{ Ceunant is the kind of gorge with rocks. }
{ Hafn is the kind of gorge with rocks. }
{ Nant is the kind of gorge with rocks. }
{ Safn is the kind of gorge with teeth. }
gorge - (v.) bolera [boler-], bolio [boli-], gorlenwi [gorlenw-], gwancio [gwanci-], llawcio (llawcian) [llawci-], safnio [safni-]
gorgeous - (adj.) gorwych [f. gorwech]
gormandize - (v.) bolera [boler-], glythinebu (glythu) [glythineb-, glyth-]
gorse - (n.) eithinen [eithin, f.]
gosling - (n.) cyw gw+ydd
gospel - (n.) efengyl [-au, f.]
gossamer - (n.) gwawn [m.]
gossip - (n.) clebar (cleber) [mf.], clebren [f.], clebryn [m.], clec [-iau, -s, f.], clep [-iau, f.], clonc [-iau, f.]
{ Clebar (cleber) is gossip as a topic of conversation. }
{ Clebren is a female person who gossips. }
{ Clebryn is a male person who gossips. }
{ Clec is gossip as a topic of conversation. }
{ Clep is gossip as a topic of conversation. }
{ Clonc is gossip as a topic of conversation. }
gossip - (v.) chwedleua [chwedleu-], clapio (clapian) [clapi-], clebran [clebr-], clecian [cleci-], clepian [clepi-], hel straeon
gossiping - (adj.) straegar
gossipy - (adj.) straegar
gouge - (n.) cy+n llwy, gaing gau
gouge - (v.) cafnio (cafnu) [cafni-, cafn-], cynio [cyni-], geingio [geingi-]
gourd - (n.) pompiwn [pompiynau, m.]
gourd - (n.pl.) cicaion
gourmand - (n.) bolerwr [bolerwyr, m.], bolgi [bolgwn, m.], glwth [glythion, m.]
gout - (n.) gowt [m.?], troedwst [f.]
govern - (v.) llywio [llywi-], llywodraethu [llywodraeth-], llywodraethu ar, rheoli [rheol-]
{ Llywodraethu ar is govern as a transitive verb. }
{ Llywodraethu is govern as an intransitive verb. }
governess - (n.) athrawes [-au, f.]
governing - (adj.) llywodraethol
government - (n.) llywodraeth [-au, f.]
governor - (n.) glyw [m.], llywiawdwr [llywiawdwyr, m.], llywodraethwr [llywodraethwyr, m.]
{ Llywodraethwr is the usual word for governor. }
Gower - (prop.n.) Gw+yr
gown - (n.) gw+n [gynau, m.]
grab - (n.) gwanc [f.], rhaib [rheibiau, m.]
grab hold of - (v.) gafael am
grab - (v.) crafangio (crafangu) [crafangi-], cribddeilio [cribddeili-], gwancio [gwanci-], rheibio [rheibi-]
grace - (n.) gras [-au, -usau, m.], graslonrwydd [m.], rhad [-au, m.], teleidrwydd [m.]
{ Gras is grace as unmerited favor (favour). }
{ Graslonrwydd is grace as unmerited favor (favour). }
{ Rhad is grace as unmerited favor (favour). }
{ Teleidrwydd is grace as attractiveness of movement. }
full of grace - (adj.) graslon
grace - (v.) addurno [addurn-], harddu [hardd-], prydferthu [prydferth-]
graceful - (adj.) gosgeiddig
graceless - (adj.) afrasol (afraslon), anrasol
gracious - (adj.) graslon, grasol (grasusol), rhadlon, tirion
graciousness - (n.) graslonrwydd [m.], rhadlondeb (rhadlonrwydd) [m.]
grade - (n.) gradd [-au, f.]
grade - (v.) graddoli [graddol-]
gradual - (adj.) graddol
graduate - (adj.) graddedig
graduate student - (n.) myfyriwr gradd
graduate - (n.) gw+r gradd [m.]
graduate - (v.) graddio [graddi-], graddoli [graddol-]
graduates - (n.pl.) graddedigion
graft - (n.) impyn [impiau, m.]
graft - (v.) impio [impi-]
grail - (n.) greal [-au?, m.]
grain - (n.) graen [mf.], gronyn [grawn, -nau, m.], mymryn [-nau, m.]
{ Graen is the grain that wood has. }
{ Gronyn is the grain that you eat. }
{ Mymryn is the grain that is a small bit of something. }
brewers' grains - (n.) soeg [-au?, m.]
grain of barley - (n.) heidden [haidd, f.]
grain of sand - (n.) tywodyn [tywod, m.]
grain of wheat - (n.) gwenithen [gwenith, f.]
of good grain - (adj.) graenus
grammar - (n.) gramadeg [-au, m.]
grammarian - (n.) gramadegwr [gramadegwyr, m.], gramadegydd [-ion, m.]
grammatical - (adj.) gramadegol
grammaticize - (v.) gramadegu [gramadeg-]
granary - (n.) ysgubor [-iau, f.]
grand - (adj.) ardderchog, campus, crand, mawreddog
grandchild - (n.) w+yr [wyrion, m.]
granddaughter - (n.) wyres [-au, f.]
grandeur - (n.) crandrwydd [m.], mawredd [m.]
grandfather - (n.) tad-cu [tadcuod, m.], taid [teidiau, m.]
{ Tad-cu is used in S. Wales. }
{ Taid is used in N. Wales. }
grandiloquence - (n.) chwyddiaeth [f.]
grandiose - (adj.) mawreddog, rhodresgar
grandmamma - (n.) neina [f.]
grandmother - (n.) henfam [-au, f.], mam-gu [mamguod, f.], nain [neiniau, f.]
{ Mam-gu is grandmother in S. Wales. }
{ Nain is grandmother in N. Wales. }
grandson - (n.) w+yr [wyrion, m.]
grange - (n.) maerdy [maerdai, m.], ydlan [-nau, -noedd, f.]
granite - (n.) gwenithfaen [m.], ithfaen [m.]
grant - (n.) cymhorthdal [cymorthdaloedd, m.], rhodd [-ion, f.]
grant - (v.) caniata/u [caniat- &a/u], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho, dyro; 3.s.pres. subj. rhotho]
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
granted - (adj.) caniataol
granted that - (conj.) per.ho+n
take for granted - (v.) cymryd yn ganiataol
granulate - (v.) graeanu [graean-]
granule - (n.) greyenyn [graean, m.], gronyn [grawn, -nau, m.]
grape - (n.) gronyn [grawn, -nau, m.]
grapes - (n.pl.) grawnwin
graphic - (adj.) byw, darluniadol
graphic - (n.) graffig [-au, m.]
graphical - (adj.) graffegol
graphics - (n.) graffeg [f.]
{ Graffeg is graphics as a discipline or art. }
grapple - (n.) bachwr [bachwyr, m.]
grapple - (v.) bachu (bacho) [bach-], caffio [caffi-], crapio [crapi-], ymgodymu [ymgodym-]
grasp - (n.) gafael [-ion, f.]
grasp - (v.) amgyffred [amgyffred-], gafael am, ymafael (ymaflyd, ymaelyd) [ymafael-, ymafl-; 3.s. ymafael, ymeifl; 2.s.imp. ymafael]
{ Amgyffred is when you grasp with your mind. }
{ Gafael am is when you grasp with your hand. }
{ Ymafael (ymaflyd, ymaelyd) is when you grasp with your hand. }
{ You "ymafael yn" something. }
grass - (n.) gwelltglas [m.], porfa [porfeydd, -oedd, f.]
blade of grass - (n.) glaswelltyn [glaswellt, m.], gwelltyn [gwellt, m.]
coarse grass - (n.) bragwair [m.]
green grass - (n.pl.) glaswellt
tall coarse grass - (n.pl.) marchwellt
grass - (n.pl.) gwellt
grasshopper - (n.) ceiliog y rhedyn, sioncyn y gwair
grassy - (adj.) gwelltog
grate - (n.) gra+t [gratiau, mf.]
grate - (v.) gratio [grati-], rhincian [rhinci-], rhygnu [rhygn-]
grateful - (adj.) diolchgar
gratify - (v.) boddhau [bodd- &hau], boddio [boddi-]
grating - (adj.) craslyd
gratis - (adv.) am ddim, yn rhad, yn rhodd
gratitude - (n.) diolchgarwch [m.]
gratuitous - (adj.) di-alw-amdano, rhad
{ Di-alw-amdano is gratuitous when something is uncalled
for, like gratuitous violence. }
{ Rhad is gratuitous when something costs no money. }
gratuity - (n.) gwobr [-au, fm.], rhodd [-ion, f.]
grave - (adj.) difrifol, dwys [pl. -ion], prudd
grave - (n.) bedd [-au, -i, m.], beddrod [-au, m.], gwyddfa [f.]
gravel - (adj.) graeanog
piece of gravel - (n.) graeanyn [graean, m.]
gravel - (n.) graeanwst [f.], grafel [m.], greyenyn [graean, m.]
{ Graeanwst is the kind of gravel that is a complaint. }
gravel - (n.pl.) graean, graeanyn [graean, m.], gro
gravelly - (adj.) graeanog, grafelog
graven - (adj.) cerfiedig
graven image - (n.) cerfddelw [-au, f.]
graveyard - (n.) mynwent [-au, -ydd, f.]
visit graveyards - (v.) mynwenta [mynwent-]
gravitate - (v.) disgyrchu [disgyrch-], treiglo [treigl-]
gravitation - (n.) disgyrchiant [disgyrchiannau, m.]
gravity - (n.) difrifwch (difrifoldeb) [m.], disgyrchiant [disgyrchiannau, m.], dwyster [m.], pwys [-au, -i, m.], pwysau [m.]
{ Difrifwch (difrifoldeb) is gravity that is seriousness. }
{ Disgyrchiant is gravity that is a force pulling you down. }
{ Pwys is gravity that is a weight. }
{ Pwysau is gravity that is a weight. }
center (centre) of gravity - (n.) craidd disgyrchiant
graze - (v.) crafu [craf-; 3.s. & 2.s.imp. craf], porfelu [porfel-], pori [por-; 3.s. & 2.s.imp. pawr], rhwbio (rhwbian) [rhwbi-], ysgraffinio [ysgraffini-], ysgythru [ysgythr-]
{ Crafu is graze when you scrape something
in passing. }
{ Porfelu is graze when you feed pasture to something. }
{ Pori is graze when you eat pasture. }
{ Rhwbio (rhwbian) is graze when you scrape something
in passing. }
{ Ysgythru is graze when you scrape something
in passing. }
grease - (n.) bloneg [m.], blonegen [f.], iraid [ireidiau, m.], saim [seimiau, m.]
grease - (v.) iro [ir-], llithrigo [llithrig-], seimio [seimi-]
greaser - (n.) irwr [irwyr, m.]
greasy - (adj.) brasterog, seimlyd
great - (adj.) mawr [pl. -ion; cymaint; mwy; mwyaf]
a great many - (adj.) llawer iawn
great bindweed - (n.) cloffrwym y cythraul, cloffrwym y mwci
of great application - (adj.) ymroddgar
great-granddaughter - (n.) gorwyres [-au, f.]
great-grandfather - (n.) hendaid [hendeidiau, m.]
great-grandmother - (n.) hennain [heneiniau, f.]
great-grandson - (n.) gorwyr [-ion, m.]
great-great-grandfather - (n.) gor.hendaid [m.]
great-great-grandmother - (n.) gor.hennain [f.]
greatness - (n.) mawredd [m.]
Grecian - (adj.) Groegaidd
Grecian - (n.) Groegwr [Groegwyr, m.]
Greece - (prop.n.) Groeg [mf.]
greed - (n.) ba+r [m.], gwanc [f.], rhaib [rheibiau, m.], trachwant [-au, m.]
greediness - (n.) blysigrwydd [m.]
greedy - (adj.) awchus, barus, blysig, bolrwth, bwyteig, gwancus, trachwantus
Greek - (adj.) Groeg
Greek - (n.) Groegwr [Groegwyr, m.]
green - (adj.) gwyrdd [f. gwerdd; pl. -ion], gwyrddlas, ir [pl. -ion]
become green - (v.) glasu [glas-]
green grass - (n.pl.) glaswellt
green grey (gray) - (adj.) glas [pl. gleision]
green woodpecker - (n.) cegid [-au, f.]
green - (n.) gwyrdd [m.]
green - (v.) glasu [glas-]
greenness - (n.) gwyrddni [m.], irder [m.], ireidd-dra [m.]
greensward - (n.) gwelltglas [m.]
greet - (v.) annerch [anerch-; 3.s. annerch], cyfarch [cyfarch-], ymannerch [ymannerch-]
greeting - (n.) anerchiad [-au, m.], annerch [anerchion, anerchiadau, m.], cyfarchiad [-au, m.]
gregarious - (adj.) heidiog (heidiol)
grey (gray) - (adj.) brith [f. braith], llwyd [pl. -ion], llwydwyn
become grey (gray) - (v.) glasu [glas-]
green grey (gray) - (adj.) glas [pl. gleision]
grey (gray) hair - (n.) penllwydni [m.], penwynni [m.]
turn grey (gray) - (v.) llwydo [llwyd-]
grey (gray) - (v.) glasu [glas-]
grey-headed - (adj.) penllwyd
greyhound - (n.) milgi [milgwn, m.]
greyhound bitch - (n.) miliast [milieist, f.]
greyish (grayish) - (adj.) llwydaidd
greyness (grayness) - (n.) llwydi (llwydni) [m.]
grid - (n.) grid [-iau, m.], rhwyll [-au, f.], sinc [-iau?, mf.]
cattle grid - (n.) alch wartheg, bualch [bueilch, f.], grid gwartheg, rhwyll wartheg
griddle - (n.) gradell [gredyll, f.], gridyll [-au, mf.]
griddle bread - (n.) bara planc
gridiron - (n.) gradell [gredyll, f.]
grief - (n.) aeth [-au, m.], afar [m.], alaeth [m.], anhyfrydwch [m.], argyllaeth [m.], bariaeth [mf.], brwyn [m.], codded [m.], dolur [-iau, m.], galar [m.], gofid [-iau, -ion, m.], graen [mf.], hiraeth [m.]
grievance - (n.) cwyn [-ion, -au, mf.]
grieve - (v.) dolurio [doluri-], galaru [galar-], gofidio [gofidi-], hiraethu [hiraeth-], pedi [ped-], poeni [poen-], trista/u [trist- &a/u; 3.s. & 2.s.imp. trista/], ymofidio [ymofidi-]
grievous - (adj.) aethus, alaeth, anial, blin [pl. -ion], dygn [dycn- &adj], gofidus, graen, poenus, trwm [f. trom; pl. trymion]
Griffith - (prop.n.) Gruffudd (Gruffydd)
grill - (n.) gradell [gredyll, f.], gril [m.]
grill - (v.) briwlio [briwli-], grilio [grili-]
grim - (adj.) milain, sarrug
grimace - (n.) gwep [-au, f.]
grimace - (v.) gwepio (gwepian) [gwepi-], gwneud gwep, min.gamu [min.gam-]
grimaces - (n.pl.) clem [-iau, f.], ystum [-iau, mf.]
grimble - (n.) swch [sychau, f.]
grime - (n.) parddu [m.]
grin - (n.) gwe+n [gwenau, f.]
grin - (v.) gwenu o glust bwygilydd
grind - (v.) crensio [crensi-], llifanu [llifan-], llifo [llif-], malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l]
{ Crensio is specifically grinding your teeth. }
{ Llifanu is to grind with a tool. }
{ Llifo is to grind with a tool. }
{ Malu is to grind meal. }
grind one's teeth - (v.) ysgyrnygu [ysgyrnyg-]
grind teeth - (v.) esgyrnygu [esgyrnyg-]
grinder - (n.) malwr [malwyr, m.]
grip - (n.) afflau [m.], craff [-au, mf.], gafael [-ion, f.]
grip - (v.) gafael (gafaelyd) [gafael-; 3.s. & 2.s.imp. gafael], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg]
gripe - (n.) cnoi [m.?]
gripe - (v.) cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg]
gripes - (n.) bolgno [m.], bolgnofa [bolgnofeydd, f.], bolwst [mf.]
gripping - (adj.) gafaelgar
grisly - (adj.) erch [erch- &adj], erchyll, hyll [f. hell; pl. -ion], milain
grist - (n.) elw [m.], ma+l [-au?, mf.], y+d i'w falu
{ Elw is grist only in the phrase "grist to the mill," i.e., a
source of advantage. }
gristle - (n.) madruddyn [m.]
grit - (n.) grud (grut) [m.], pybyrwch [m.]
{ Grud (grut) is grit that might lie on a driveway. }
{ Pybyrwch is grit that carries you through difficulties. }
grit - (n.pl.) graean
{ Graean is grit that might lie on a driveway. }
grits - (n.pl.) rhynion
grizzled - (adj.) llwyd [pl. -ion]
grizzly - (adj.) llwyd [pl. -ion]
groan - (n.) brythwch [m.], griddfan [-nau, m.], rhoch [fm.]
groan - (v.) griddfan [gridd-], ochain [och-], tuchan [tuchan- ?]
groat - (n.) grot [-iau, m.]
groats - (n.pl.) rhynion
grocer - (n.) groser [m.]
groin - (n.) cesail morddwyd
groom - (n.) gwastrawd [gwastrodion, m.]
{ Gwastrawd is the kind of groom who cares for a horse. }
groom - (v.) gwastrodaeth (gwastrodi) [gwastrod-], tacluso [taclus-], ysgrafellu [ysgrafell-]
{ Gwastrodaeth (gwastrodi) is groom when you take care of
someone's horse. }
{ Tacluso is groom when you take care of someone's appearance. }
{ Ysgrafellu is groom when you take care of
someone's horse. }
groove - (n.) rhic [-iau, m.], rhigol [-au, -ydd, f.], rhych [-au, f.]
grooved - (adj.) rhiciog
grope - (v.) cropian [cropi-], palfalu [palfal-], ymbalfalu [ymbalfal-]
gross - (adj.) braisg, bras [bras- &adj], crynswth, dybryd, tew [pl. -ion]
{ Braisg is gross when you are large-bodied. }
{ Bras is gross when you are large-bodied. }
{ Crynswth is gross when it is total without deductions. }
{ Dybryd is gross when you are vulgar. }
{ Tew is gross when you are large-bodied. }
gross darkness - (n.) fagddu [f.]
grow gross - (v.) brasa/u [bras- &a/u]
gross - (n.) deuddeg dwsin, gros [m.?]
grotesque - (adj.) gwrthun (gwrthfun)
grotto - (n.) ogof [-au, -a+u, -eydd, f.], ogofdy [ogofdai, m.]
ground - (n.) a+r [m.], daear [-oedd, f.], gwaelod [-ion, m.], llawr [lloriau, m.], pridd [m.], sail [seiliau, f.], tir [-oedd, m.]
{ Daear means earth, both as in "Earth", the planet, and
"ground", that on which one has two feet firmly planted some of the
time. It is also probably the electrical sink. }
{ Gwaelod is the ground that is the bottom of something. }
{ Llawr is that which is not "lloft", ground, floor,
ground floor, foundation, and not relevant here but also story (storey)
and so on. It need not be an indoors thing, a "llawr dyrnu" would be a
threshing floor, "llawr gwlad" would be low-lying land (as opposed
to hillsides). }
{ Pridd is earth or ground as a substance. }
{ Sail is the ground on which you base an argument. }
{ Tir is that of which the landscape is composed. It is
sufficiently close in meaning to "daear" that it makes sense to roll
out an old cliche about "tir a daear Cymru". }
burial ground - (n.) claddfa [claddfeydd, f.]
level ground - (n.) gwastatir [-oedd, m.]
on the ground - (adv.) ar lawr
waste ground - (n.) sinach [-od, sinechydd, m.]
ground - (v.) egwyddori [egwyddor-], gwyddori [gwyddor-], seilio [seili-], sylfaenu [sylfaen-], tirio [tiri-]
groundless - (adj.) di-sail
group - (n.) bagad [-au, mf.], grw+p (grwp) [grwpiau, m.], twr [tyrrau, m.]
discussion group - (n.) cylch trafod
group - (v.) cydosod [cydosod-; 3.s. cydesyd; 2.s.imp. cydosod], sypio [sypi-]
grouse - (n.) grugiar [grugieir, f.], ia+r y rhos
grouse - (v.) grwgnach [grygn-]
grove - (n.) celli [-%au, -%oedd, f.], llwyn [-i, m.]
alder grove - (n.) gwern [-i, -ydd, f.]
birch grove - (n.) betws [m.]
grovel - (v.) ymgreinio [ymgreini-]
grow - (v.) cynyddu [cynydd-], mynd (myned) [irreg.], prifio [prifi-], tyfu [tyf-; 3.s. & 2.s.imp. tyf]
{ "Myned" is the literary form of "mynd". }
{ Cynyddu is grow when you increase in size. }
{ Mynd (myned) is grow when you become something (bad). }
{ Prifio is grow when you increase in size. }
{ Tyfu is grow when you increase in size. }
grow acid - (v.) egru [egr-]
grow again - (v.) atyfu (ad-dyfu) [atyf-, ad-dyf-]
grow bitter - (v.) chwerwi [chwerw-]
grow bold - (v.) ymhyfhau [ymhyf- &hau]
grow calm - (v.) ymlonyddu [ymlonydd-]
grow childish - (v.) babanu [baban-]
grow fat - (v.) brasa/u [bras- &a/u]
grow fierce - (v.) ffyrnigo [ffyrnig-]
grow gross - (v.) brasa/u [bras- &a/u]
grow heavy - (v.) trymhau [trym- &hau]
grow lean - (v.) culhau [cul- &hau]
grow like - (v.) ymdebygu [ymdebyg-]
grow old - (v.) heneiddio [heneiddi-]
grow restless - (v.) aflonyddu [aflonydd-]
grow rich - (v.) cyfoethogi [cyfoethog-]
grow scarce - (v.) prinhau [prin- &hau]
grow slender - (v.) meinhau [mein- &hau]
grow stale - (v.) egru [egr-]
grow still - (v.) ymlonyddu [ymlonydd-]
grow strong - (v.) cryfhau [cryf- &hau]
grower - (n.) tyfwr [tyfwyr, m.]
growing - (adj.) cynyddol, tyfadwy
growl - (v.) arthio (arthu) [arthi-], chwyrnu [chwyrn-]
grown, fully - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj]
growth - (n.) cynnydd [m.], prifiant [prifiannau, m.], twf [m.], tyfiant [m.]
of fine growth - (adj.) llathraidd
second growth - (n.) atwf (ad-dwf) [atyfion, ad-dyfion, m.]
grub - (n.) cynrhonyn [cynrhon, m.], pryf [-ed, m.]
grub - (v.) chwilota [chwilot-], chwynnu [chwynn- &1, chwyn- &2+], cloddio [cloddi-]
grudge - (n.) dig [m.]
nurse a grudge - (v.) magu dig
grudge - (v.) grwgnach [grygn-], gwarafun [gwarafun-]
gruel - (n.) griwel [m.?], grual [m.], sucan [m.]
gruesome - (adj.) erchyll, ffiaidd, hyll [f. hell; pl. -ion]
gruff - (adj.) garw [pl. geirwon, geirw], gwrthgroch, sarrug
gruffness - (n.) sarugrwydd [m.]
grumble - (v.) caentach [caent-], ceintach [ceintach-], conach [conach-, con- ?], grwgnach [grygn-], grymial [grymi-], swnian [swni-], tuchan [tuchan- ?]
grumbler - (n.) achwynwr [achwynwyr, m.], ceintachwr [ceintachwyr, m.], grwgnachwr [grwgnachwyr, m.]
grumbling - (n.) caentach [-au, f.]
given to grumbling - (adj.) grwgnachlyd
grumpy - (adj.) anynad, sarrug, taeog
grunt - (n.) erthwch [m.], rhoch [fm.]
grunt - (v.) grydian [grydi-], rhochain (rhochian) [rhoch-, rhochi-]
guarantee - (n.) gwarant [-au, -oedd, mf.], mach [m.]
guarantee - (v.) dilysu [dilys-], gwarantu [gwarant-]
guarantor - (n.) arwaesaf [m.]
guard - (n.) arfod [m.], gard [m.], gwyliadwriaeth [-au, f.]
on his guard - (adj.) ar ei ocheliad
guard - (v.) arail [arail-], cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], gwarchod [gwarchod-], gwylio (gwylied) [gwyli-]
guardian - (adj.) gwarcheidiol
guardian angel - (n.) angel gwarcheidiol
guardian - (n.) gwarcheidwad [gwarcheidwaid, m.], ymgeleddwr [ymgeleddwyr, m.]
guards - (n.) gwarchodlu [-oedd, m.]
guess - (n.) amcan [-ion, m.], dyfaliad [-au, m.]
guess - (v.) amcanu [amcan-], dyfalu [dyfal-], dyfeisio [dyfeisi-]
guest - (n.) gwestai [gwesteion, m.]
guests - (n.pl.) gwahoddedigion
guffaw - (n.) crechwen [f.]
guffaw - (v.) crechwen (crechwenu) [crechwen-]
guidance - (n.) arweiniad [m.]
guide - (n.) arweinydd [-ion, m.], hyfforddwr [hyfforddwyr, m.], tywysydd [-ion, m.]
guide - (v.) arwain [arweini-; 3.s. & 2.s.imp. arwain], cyfarwyddo [cyfarwydd-], tywys [tywys-]
guided - (adj.) anelog
guided missiles - (n.) arfau anelog
guild - (n.) corfforaeth [-au, f.], cymdeithas [-au, f.], urdd [-au, f.]
guile - (n.) breg [m.], dichell [-ion, f.], hoced [-ion, f.], twyll [m.], ystryw [-iau, f.]
guileless - (adj.) annichellgar, diddichell, didwyll
guilelessness - (n.) didwylledd [m.]
guilt - (n.) bai [beiau, m.], euogrwydd [m.]
guiltiness - (n.) euogrwydd [m.]
guiltless - (adj.) dieuog
guilty - (adj.) euog
guilty of murder - (adj.) llofruddiog
guinea - (n.) gini [-eiau?, f.]
guinea pig - (n.) mochyn cwta
guise - (n.) diwyg [m.], dull [-iau, m.], modd [-ion, -au, m.], rhith [-iau, m.]
gulf - (n.) agendor (gagendor) [mf.], llynclyn [-noedd, m.], morgainc [morgeinciau, f.]
{ Agendor (gagendor) is gulf as a deep hollow. }
{ Llynclyn is gulf as a vortex. }
{ Morgainc is gulf as an area of sea partly surrounded by land. }
gull - (n.) gwirionyn [m.], gwylan [-od, f.]
{ Gwirionyn is gull as a person lacking common sense. }
{ Gwylan is gull as a sea bird. }
gullet - (n.) cegen [-nau, f.], corn gwddf, corn pori, llwnc [llynciadau, m.], sefnig [m.]
gullibility - (n.) hydwylledd [m.]
gullible - (adj.) ehud, hydwyll, hygoelus
gully - (n.) ffos [-ydd, f.], rhigol [-au, -ydd, f.]
gulp - (n.) joch [-iau, m.], llowc [m.?], llwnc [llynciadau, m.], llynciad [-au, m.]
gulp - (v.) jochio [jochi-], llawcio (llawcian) [llawci-], llowcio [llowci-], llyncu [llync-; 3.s. & 2.s.imp. llwnc], traflyncu [traflync-]
gum - (n.) cig y dannedd, glud [-ion, m.], gorcharfan [-au, m.], gwm [m.?]
{ Cig y dannedd is the kind of gum surrounding your teeth. }
{ Glud is the kind of gum that is sticky. }
{ Gorcharfan is the kind of gum surrounding your teeth. }
{ Gwm is the kind of gum that is sticky. }
gum - (v.) gludio [gludi-], gymio [gymi-]
gun - (n.) cyflegr [-au, m.], dryll [mf.], gwn [gynnau, m.], magnel [-au, f.]
gunboat - (n.) gynfad [-au, m.]
gunner - (n.) magnelwr [magnelwyr, m.]
gurgle - (v.) byrlymu [byrlym-]
gurgling - (n.) bwrlwm [byrlymau, m.]
gush - (n.) ffrwd [ffrydiau, f.], truth [m.]
{ Ffrwd is gush as a sudden torrent. }
{ Truth is gush meaning flattery. }
gush - (v.) ffrydio [ffrydi-], pistyllio [pistylli-], rhaeadru [rhaeadr-]
gust - (n.) awel [-on, f.], chwa [-on, -oedd, f.], cwthwm [cythymau, m.], gwth [-iau, m.], hyrddwynt [-oedd, m.]
gust of wind - (n.) awel o wynt
gusto - (n.) awch [m.], blas [-au, m.]
gut - (n.) coluddyn [coluddion, coludd, m.], perfeddyn [perfedd, m.]
gut - (v.) diberfeddu [diberfedd-], difrodi [difrod-], ysbeilio [ysbeili-]
{ Diberfeddu is gut when you tear the bowels from something. }
{ Difrodi is gut when you tear out the interior of a building. }
{ Ysbeilio is gut when you tear out the interior of a building. }
guts - (n.) perfedd [-ion, m.]
gutter - (n.) cafn [-au, cefnau, m.], cwter [-i, -ydd, f.], ffos [-ydd, f.], rhewyn [rhewogydd?, -au, m.], rhigol [-au, -ydd, f.]
guttural - (adj.) gyddfol
guzzle - (v.) bolera [boler-], llawcio (llawcian) [llawci-], traflyncu [traflync-]
guzzler - (n.) llyncwr [llyncwyr, m.]
gymnasium - (n.) campfa [campfeydd, -oedd, f.], gymnasiwm [-au?, m.]
gymnastics - (n.) gymnasteg [f.]
gypsy (gipsy) - (n.) sipsi [-wn, mf.]
gyrate - (v.) am-droi (amdroi) [am-dro- &i; amdro- &i], chwyldroi [chwyldro- &i], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
ha - (interj.) ha
habit - (n.) abid [mf.], arfer [-ion, mf.], arferiad [-au, m.]
{ Abid is the kind of habit a monk wears. }
{ Arfer is something one is accustomed to do. }
{ Arferiad is something one is accustomed to do. }
habitable - (adj.) anheddol, cyfanheddol, cyfannedd
habitat - (n.) cartref [-i, -ydd, m.], cynefin [m.]
habitation - (n.) cyfannedd [cyfanheddau, cyfanheddion, cyfanheddfau, m.], preswylfa [preswylfeydd, f.], trigfa [trigfeydd, f.]
habitual - (adj.) arferol, cyson
habituate - (v.) arfer [arfer-; 3.s. & 2.s.imp. arfer], cynefino [cynefin-]
hack - (n.) hac [-iau, m.]
hack - (v.) darnio [darni-], hacio [haci-], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr]
hacker - (n.) haciwr [hacwyr, m.]
hackle - (n.) heislan [-od, f.]
hackle flax - (v.) heislanu [heislan-]
hackney - (n.) hacnai [m.?]
hackney - (v.) mynychu [mynych-], rhygnu [rhygn-]
Hades - (n.) annwn (annwfn) [m.], hades [m.?]
haft - (n.) carn [-au, m.]
hag - (n.) gwiddon [-od, f.], gwrach [-i%od, -od, f.]
haggard - (adj.) curiedig, gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj]
haggle - (v.) bargeinio (bargenna) [bargeini-, bargenn- &1, bargen- &2+], taeru [taer-]
hail - (interj.) henffych well
hail - (n.pl.) cenllysg [m.], cesair
hail - (v.) bwrw cenllysg, bwrw cesair, cyfarch [cyfarch-], galw [galw-; 3.s. geilw; 2.s.imp. galw]
{ Bwrw cenllysg is the kind of hailing the weather does to you. }
{ Bwrw cesair is the kind of hailing the weather does to you. }
{ Cyfarch is the hailing your neighbor does to you. }
{ Galw is the hailing your neighbor does to you. }
{ If you "call someone" on the phone, you "galw rhywun". "Galw yn"
translates the use of "call" that's equivalent to "visit" (or in
American "visit with" or "drip in on"), so you "galw yn" someone's
house or "galw yn" the office (that is, a specified office).
Sometimes, you can "galw ar" someone meaning to "galw yn" their
house, but "ymweld a+" is more correct than "galw ar" in this sense.
"Galw ar" is equivalent to the English "call upon (someone to do)":
"galwaf ar fy nhgyd-Gymry i sefyll yn y bwlch" "I will call upon my
fellow Welshmen to stand in the gap". }
hailstones - (n.pl.) cenllysg [m.], cesair
hair - (n.) blewyn [blew, m.], gwallt [-iau, m.]
{ Blewyn is hair that covers anything. }
{ Gwallt refers specifically to hair of the head. }
coarse long hair - (n.) rhawn [m.]
grey (gray) hair - (n.) penllwydni [m.], penwynni [m.]
hair of head - (n.) briger [-au, m.]
hair on horse's fetlocks - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
hair standing on end - (n.) ceginwrych [m.]
white hair - (n.) penllwydni [m.], penwynni [m.]
hair - (n.pl.) blewyn [blew, m.], gwallt [-iau, m.]
{ Blewyn is hair that covers anything. }
{ Gwallt refers specifically to hair of the head. }
hairpin turn - (n.) bachdro [-eau, -eon, m.]
hairs - (n.pl.) blewyn [blew, m.]
hairy - (adj.) blewog, gwalltog
hale - (adj.) cryf [f. cref; pl. -ion; cryf- &adj], hoenus, iach
half - (adj.) hanner
half a bushel - (n.) cibyn [-nau, m.]
half a bushel full - (n.) cibynnaid (cibyned) [cibynneidiau, cibyneidiau, m.]
half alive - (adj.) adfyw
half dead - (adj.) adfyw
half farthing - (n.) hatling [-au, -od, f.]
half smile - (n.) cilwen [-au, f.]
half - (n.) hanner [hanerau, m.]
halfback - (n.) hanerwr [hanerwyr, m.]
halfpenny - (n.) dimai [dimeiau, f.]
halfpenny-worth - (n.) dimeiwerth [f.]
hall - (n.) llys [-oedd, m.], neuadd [-au, f.], plas [-au, m.]
{ Llys is a (law or royal) court, and by association
therefore some buildings or rooms used for or by courts might be
called such-and-such Hall would might be "Llys hwn-a'r-llall". }
{ Neuadd is a (large) building or large open room. }
hallow - (v.) cysegru [cysegr-], sancteiddio [sancteiddi-]
hallucination - (n.) geuddrych [-au, m.], lledrith [m.]
halo - (n.) coron.gylch [-au, -oedd, m.], gogoniant [gogoniannau, m.]
halt - (n.) gorsaf [-oedd, f.], safiad [m.]
{ Gorsaf is halt as a railway station. }
{ Safiad is halt as a temporary stop. }
halt - (v.) cloffi [cloff-], sefyll [saf-; 3.s. saif; 2.s.imp. saf]
halter - (n.) cebystr [-au, m.], penffrwyn [-au, m.], tennyn [tenynnau, m.]
halve - (v.) haneru [haner-]
ham - (n.) cig moch [m.], gar [-rau, fm.], ham [m.?], morddwyd [-ydd, f.]
{ Cig moch is the ham that was once a pig. }
{ Gar is the ham comprising your hamstring. }
{ Ham is the ham comprising your hamstring. }
{ Morddwyd is the ham comprising your hamstring. }
hames - (n.) mynci [-%au, m.]
hamlet - (n.) pentref [-i, -ydd, m.]
hammer - (n.) gordd [gyrdd, f.], morthwyl [-ion, m.], mwrthwl [myrthylau, m.]
hammer - (v.) dulio [duli-], morthwylio [morthwyli-]
hammerer - (n.) morthwyliwr [morthwylwyr, m.]
hamper - (n.) balleg [f.], cawell [cewyll, m.], hamper [m.?]
hamper - (v.) llesteirio (llestair) [llesteiri-], rhwystro [rhwystr-]
hamperful - (n.) cawellaid (cawelled) [cawelleidiau, m.]
hamster - (n.) bochdew [-ion, m.]
hamstring - (n.) llinyn gar
hand - (n.) llaw [dwylo, dwylaw, f.], palf [-au, f.]
at hand - (adv.) gerllaw
hand of dial - (n.) bys [-edd, -iau, m.]
hand over - (v.) trosglwyddo [trosglwydd-]
reared by hand - (adj.) llawfaeth
hand - (v.) estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn]
hand-breadth - (n.) dyrnfedd [-i, f.]
handcuff - (n.) gefyn [-nau, m.]
hand-fed - (adj.) llywaeth
handful - (n.) dyrnaid (dyrned) [dyrneidiau, m.]
handicap - (n.) anfantais [anfanteision, f.], blaen [-au, -ion, m.], llestair [llesteiriau, m.], rhwystr [-au, m.]
{ Anfantais is a handicap that is a disability. }
{ Blaen is a handicap that is a disadvantage given to
a superior player in a competition. }
{ Llestair is a handicap that is a disability. }
{ Rhwystr is a handicap that is a disability. }
handicapped children - (n.) plant dan anfantais
handicraft - (n.) crefft [-au, f.], llawgelfydd [-au, f.]
handiwork - (n.) gwaith llaw
handkerchief - (n.) cadach poced, hances [-au?, f.]
handle - (n.) carn [-au, m.], clust [-iau, mf.], coes [-au, mf.], dolen [-ni, -nau, f.], dwrn [dyrnau, m.], troed [traed, mf.]
round basket without handle - (n.) gwyntell [-i, -au, f.]
handle - (v.) teimlo [teiml-], trafod [trafod-], trin [trini-]
{ Teimlo is handle when you touch something with your hands. }
{ Trafod is handle when you deal with or manage something. }
{ Trin is handle when you deal with or manage something. }
handmaid - (n.) gwasanaethferch [-ed, f.], gwasanaethyddes [-au, f.], llawforwyn [llawforynion, f.]
handmaiden - (n.) gwasanaethferch [-ed, f.], llawforwyn [llawforynion, f.]
handrail (hand-rail) - (n.) canllaw [-iau, m.]
handset - (n.) teclyn [-ion?, m.]
handsome - (adj.) golygus, hael, hardd [pl. heirdd, heirddion; hardd- &adj], prydferth [prydferth- &adj], prydweddol, telediw
{ Golygus is handsome with respect to appearance. }
{ Hael is handsome with respect to a sum of money. }
{ Hardd is handsome with respect to appearance. }
{ Prydferth is handsome with respect to appearance. }
{ Prydweddol is handsome with respect to appearance. }
{ Telediw is handsome with respect to appearance. }
handwriting - (n.) llawysgrifen [f.]
handy - (adj.) cyfleus, deheuig, hylaw
{ Cyfleus is handy when something is nearby. }
{ Deheuig is handy when you are deft at doing things. }
{ Hylaw is handy when you are deft at doing things or when
something is nearby. }
hang - (v.) crogi [crog-], dibynnu [dibynn- &1, dibyn- &2+], hongian [hongi-]
hang ears - (v.) moeli [moel-]
hangar - (n.) awyrendy [awyrendai, m.]
hanging - (adj.) crog
hangman - (n.) crogwr [crogwyr, m.]
hank - (n.) cengl [-au, f.]
hank - (v.) cenglu [cengl-]
hanker - (v.) blysio [blysi-], dyheu [dyhe-], hiraethu [hiraeth-], ysu [ys-]
hankering - (n.) ysfa [ysfeydd, f.]
haphazard - (adj.) damweiniol
haphazard - (n.) damwain noeth
happen - (v.) damweinio [damweini-], darfod [dar- &fod], digwydd [digwydd-; 3.s. & 2.s.imp. digwydd]
{ (perish} Darfod is perish when something dies. }
{ Digwydd is the usual word for happen. }
happening - (n.) digwyddiad [-au, m.]
happiness - (n.) dedwyddwch (dedwyddyd) [m.], dywenydd [m.], hapusrwydd [m.]
happy - (adj.) dedwydd, gwynfydedig, hapus [hapus- &adj]
harangue - (n.) araith [areithiau, f.], arawd [arodion, f.]
harangue - (v.) areithio [areithi-]
harass - (v.) blino [blin-], gofidio [gofidi-], poeni [poen-]
harbinger - (n.) rhagredegydd [-ion, m.]
harbor (harbour) - (n.) harbwr [harbwyr, m.], porthladd [-oedd, m.]
harbor (harbour) - (v.) llochesu [lloches-]
hard - (adj.) anawdd, anodd, caled [pl. -ion; calet- &adj], dygn [dycn- &adj]
{ Anawdd is hard when something is difficult. }
{ Anodd is hard when something is difficult. }
{ Caled is hard when something is solid, difficult, or severe. }
{ Dygn is hard when something is severe. }
dry hard - (v.) sychgoli [sychgol-]
{ Sychgoli means dry hard when speaking of soil. }
hard cash - (n.) arian sychion
hard disk drive - (n.) gyrrwr disg galed
hard of hearing - (adj.) trwm ei glyw
harden - (v.) caledu [caled-]
harden oneself - (v.) ymgaledu [ymgaled-]
hard-hearted - (adj.) calon-galed
hard-heartedness - (n.) calon-galedwch (calon.galedwch) [m.]
hardihood - (n.) digywilydd-dra [m.], hyfder (hyfdra) [m.]
hardiness - (n.) cryfder (cryfdwr) [m.]
hardly - (adv.) braidd, haeach, prin
hardly any - (adj.) nid nemor
hardness - (n.) caledi [m.], caledwch [m.]
hardship - (n.) caledi [m.]
hard-working - (adj.) gweithgar
hardy - (adj.) caled [pl. -ion; calet- &adj], cryf [f. cref; pl. -ion; cryf- &adj], eofn, gwydn [f. gwedn], hy (hyf)
{ Caled is hardy when something can endure harsh
circumstances. }
{ Cryf is hardy when something can endure harsh
circumstances. }
{ Eofn is hardy when someone is daring. }
{ Gwydn is hardy when something can endure harsh
circumstances. }
{ Hy (hyf) is hardy when someone is daring. }
hare - (n.) ceinach [-od, f.], cwningen [cwningod, f.], ysgyfarnog (sgwarnog) [-od, f.]
hark back - (v.) dychwelyd [dychwel-; 3.s. & 2.s.imp. dychwel]
harlot - (n.) putain [puteiniaid, f.]
harlotry - (n.) puteindra [m.]
harm - (n.) argywedd [m.], asgen [-nau, f.], cam [-au, m.], drwg [drygau, drygiau, m.], niwed [niweidiau, m.]
harm - (v.) amharu [amhar-], andwyo [andwy-], drygu [dryg-], niweidio [niweidi-]
{ You "amharu ar" something. } }
harmful - (adj.) andwyol, niweidiol
harmless - (adj.) diniwed
harmonious - (adj.) cerddgar, cyngan
harmonious song - (n.) cyfaenad [m.]
harmonist - (n.) cysonwr [cysonwyr, m.], cysonydd [-ion, m.]
harmonize - (v.) cydgordio [cydgordi-], cynganeddu [cynganedd-], cysoni [cyson-]
harmony - (n.) cynghanedd [cynganeddion, f.], harmoni [m.?]
harness - (n.) harnais [harneisiau, m.]
harness - (n.pl.) ge+r
harness - (v.) harneisio [harneisi-]
harp - (n.) telyn [-au, f.]
play the harp - (v.) canu'r delyn
harp - (v.) rhygnu [rhygn-]
harpist - (n.) puror [-ion, m.], telynor [-ion, m.], telynores [-au, f.]
harpoon - (n.) tryfer [-i, f.]
harpoon - (v.) tryferu [tryfer-]
harpy - (n.) hudoles reibus
harrow - (n.) og [-au, f.], oged [-i, -au, f.]
harrow - (v.) drysu [drys-], llyfnu [llyfn-], ogedu [oged-], rhwygo [rhwyg-]
{ Drysu is harrow when you greatly distress someone. }
{ Llyfnu is harrow when you pull a harrow over something. }
{ Ogedu is harrow when you pull a harrow over something. }
{ Rhwygo is harrow when you greatly distress someone. }
Harry - (prop.n.) Harri
harry - (v.) anrheithio [anrheithi-], blino [blin-], difrodi [difrod-]
harsh - (adj.) aflafar, afrywiog, brwnt [f. bront; pl. bryntion], caled [pl. -ion; calet- &adj], cras [pl. creision], craslyd, dreng, garw [pl. geirwon, geirw], gerwin
{ Afrywiog means "harsh" in a grammatical sense. }
harshness - (n.) craster [m.]
hart - (n.) hydd [-od, m.]
harvest - (n.) cynhaeaf (c'naeaf) [cynaeafau, m.]
harvest - (v.) cynaeafu (cynhaeafu) [cynaeaf-]
harvester - (n.) cynaeafwr (cynhaeafwr) [cynaeafwyr, cynhaeafwyr, m.]
hash - (n.) briwgig [-oedd, m.], cybolfa [cybolfeydd, f.], cymysgfa [cymysgfeydd, f.]
{ Briwgig is the hash you eat. }
{ Cybolfa is the hash that confuses you. }
{ Cymysgfa is the hash that confuses you. }
hasp - (n.) hesben [-nau, f.]
haste - (n.) brys [m.], ffrwst [m.], hast [f.?], prysurdeb [m.]
hasten - (v.) brysio [brysi-], ffrystio [ffrysti-], prysuro [prysur-]
hasty - (adj.) brysiog, byrbwyll, prysur [prysur- &adj]
hat - (n.) het [-iau, f.]
hatch - (n.) dehoriad [-au, m.], do+r [dorau, f.], gorddrws [gorddrysau, m.], rhagddor [-au, f.]
{ Dehoriad is a hatch of birds. }
{ Do+r is the hatch you find on a ship. }
{ Gorddrws is the hatch you find on a ship. }
{ Rhagddor is the hatch you find on a ship. }
hatch - (v.) deor [deor-], gori [gor-]
hatchel - (n.) heislan [-od, f.]
hatchet - (n.) bwyell (bwyall) fach, bwyellan [-nau?, f.]
hate - (n.) cas [m.], casineb [m.]
hate - (v.) casa/u [cas- &a/u]
hated - (adj.) digasog
hateful - (adj.) atgas (adgas), cas, digasog
hatefulness - (n.) atgasedd (atgasrwydd) [m.]
hater - (n.) cas [caseion, m.], casa/wr [casa/wyr, m.]
hating - (adj.) digasog
hatred - (n.) anhoffter [m.], atgasedd (atgasrwydd) [m.], cas [m.], casineb [m.], digasedd [m.]
hatter - (n.) hetiwr [hetwyr, m.]
haughty - (adj.) balch [pl. beilch, beilchion; balch- &adj], ffroenuchel, penuchel, trahaus
haul - (n.) dalfa [dalfeydd, f.]
haul - (v.) halio (halian) [hali-], llusgo [llusg-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
haulm - (n.) gwlyddyn [gwlydd, m.]
haulm - (n.pl.) callod, gwrysg
haunch - (n.) clun [-iau, f.], morddwyd [-ydd, f.], pedrain [pedreiniau, f.]
haunt - (n.) cynefin [m.], cyniweirfa [cyniweirfeydd, f.]
haunt - (v.) aflonyddu [aflonydd-], cyniwair [cyniwair-], lledrithio [lledrithi-], mynychu [mynych-], trwblo (trwblu) [trybl-]
{ Aflonyddu is haunt when something lingers in the mind. }
{ Cyniwair is haunt when you repeatedly appear somewhere. }
{ Lledrithio is haunt when you repeatedly appear somewhere. }
{ Mynychu is haunt when you repeatedly appear somewhere. }
{ Trwblo (trwblu) is haunt when something lingers in the mind. }
have - (v.) cael (caffael) [irreg.], meddu [medd-]
have a date - (v.) cadw oed
have commerce with - (v.) ymgyfathrachu [ymgyfathrach-]
have dominion - (v.) arglwyddiaethu [arglwyddiaeth-]
have intercourse - (v.) cyfathrachu [cyfathrach-]
have intercourse with - (v.) cael cyfathrach a+
have mercy - (v.) trugar.hau [trugar- &hau]
have recourse to - (v.) defnyddio [defnyddi-; 3.s. & 2.s.imp. defnydd], mynd at
have relations with - (v.) cael cyfathrach a+
have sexual relations - (v.) cnycho [cnych-]
{ Cnycho is considered an obscene word. }
have to do with - (v.) bod a wnelo a+, gwneud a+
have zeal - (v.) eiddigeddu [eiddigedd-]
having a cold - (adj.) anwydog (anwydus)
having a forgiving disposition - (adj.) maddeugar
having a white spot on the forehead - (adj.) bal
having claws - (adj.) ewinog
having form of bird - (adj.) adarog
having nails - (adj.) ewinog
having petals - (adj.) arbetalaidd
haven - (n.) aberfa [-oedd, f.], hafan [f.], porthladd [-oedd, m.]
Milford Haven - (prop.n.) Aberdaugleddyf
Haverfordwest - (prop.n.) Hwlffordd
havoc - (n.) difrod [-iau, m.], hafog [m.]
Hawarden - (prop.n.) Penarla+g
hawk - (n.) cudyll [-od, m.], curyll [-od, m.], gwalch [gweilch, m.], hebog [-au, m.]
hawk - (v.) heboca [heboc-], pedlera [pedler-]
{ Heboca is hawk when you use a hawk for hunting. }
{ Pedlera is hawk when you sell your wares. }
hawthorn - (n.) draenen wen, ysbyddaden [ysbyddad, f.]
hay - (n.) gwair [gweiriau, m.]
moorland hay - (n.) bragwair [m.]
hay-mow - (n.) cowlas [-au, mf.]
Hay-on-Wye - (prop.n.) Gelli (Gandryll), Y, Y Gelli (Gandryll)
hazard - (n.) enbydrwydd [m.], mentr [f.]
by hazard - (adv.) ar antur
hazard - (v.) mentro [mentr-]
hazardous - (adj.) enbyd (enbydus), peryglus [perycl- &adj]
haze - (n.) niwl (niwlen) [niwloedd, m.], nudden [f.], tarth [-oedd, -au, m.], tawch [m.], tes [m.]
hazel - (adj.) gwinau golau
hazel - (n.) collen [cyll, f.]
hazy - (adj.) niwlog (niwliog)
he - (pron.) e (o; fe; fo; ef; efe; efo; efo+)
{ The form "e" is used in S. Wales and "o" in N. Wales. These forms
become "fe" and "fo" respectively if the preceding word ends with a
vowel. "Ef" is the literary form. "Efe" and "efo" are archaic
literary forms. }
as fast as he can - (adj.) nerth ei draed
as loud as he can - (adj.) nerth esgyrn ei ben
he also - (pron.) yntau
he likes something - (v.) mae rhywbeth wrth ei fodd
he that - (pron.) sawl
head - (adj.) pen [penn- &adj]
hair of head - (n.) briger [-au, m.]
head of family - (n.) penteulu [pennau teuluoedd, m.]
head - (n.) copa [-+u, -on, m.], pen [-nau, m.]
{ Copa is usually the top of a mountain, something like
that, although "pob copa walltog" is a cliche for everyone ("every
hairy head"). It does get used for the human head I suppose, but I
would expect to translate it as "summit". }
{ Pen is the usual word for the human head, probably the
only name for an animal head. It has other meanings: it is really
an "end" and might be either "end" of a piece of string or train or
even of a person ("pen o+l" is the rear). There are other meanings
-- it is used for "penrhyn", a peninsula, for mountains and so on. }
head - (v.) blaenori [blaenor-]
{ You "blaenori ar" something. }
headache - (n.) cur yn y pen, dolur yn y pen, pen tost
header - (n.) pennawd [penawdau, m.], pennyn [penynnau, m.]
heading - (n.) pennawd [penawdau, m.]
headland - (n.) penrhyn [-noedd, -nau, m.], pentir [-oedd, m.], talar [-au, f.]
{ Talar is the headland in a field. }
headlong - (adj.) llwr ei ben, pendramwnwgl
headmaster - (n.) prifathro [prifathrawon, m.]
headquarters - (n.) pencadlys [m.]
head-stall - (n.) penffrwyn [-au, m.]
headstrong - (adj.) cyndyn, pen.galed, pen.gryf
heal - (v.) iacha/u [iach- &a/u], meddyginiaethu [meddyginiaeth-], mendio [mendi-]
become healed - (v.) ymiacha/u [ymiach- &a/u]
healer - (n.) iachawr [iachawyr, m.]
healing - (n.) iechydwriaeth [f.]
health - (n.) iacha+d [m.], iechyd [m.]
{ Iechyd is the usual word for health. }
health care - (n.) gofal iechyd
improve in health - (v.) hybu [hyb-]
restore to health - (v.) adfer (adferu; adferyd; edfryd) [adfer-; 3.s. adfer, edfryd, edfyr*; 2.s.imp. adfer]
World Health Organization - (prop.n.) Mudiad Iechyd y Byd
healthful - (adj.) iachus (iachusol)
healthfulness - (n.) iachusrwydd [m.]
healthy - (adj.) iach, iachus (iachusol)
heap - (n.) cludair [cludeiriau, f.], crug [-iau, m.], cruglwyth [-i, -au, m.], pentwr [pentyrrau, m.], swp [sypiau, m.], tocyn [-iau, m.], tomen [-nydd, f.], twr [tyrrau, m.]
heap of corn sheaves - (n.) beisgawn [-au, f.]
heap - (v.) crugio [crugi-], cruglwytho [cruglwyth-], curnennu [curnenn- &1, curnen- &2+], pentyrru [pentyrr- &1, pentyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. pentwr], sypio [sypi-], tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr], ysgafnu [ysgafn-]
hear - (v.) clywed [clyw-; 3.s. & 2.s.imp. clyw]
{ Clywed has tended to come to mean
mainly the sense of hearing but older people use it for other senses,
so that as well as "clywed sw+n" you can also "clywed blas" (more
recently "blasu") and "clywed arogl" (more recently "arogleuo") and
also to feel an emotion ("clywed a+'r galon"). }
hear about - (v.) clywed am
hearer - (n.) clywedydd [-ion, m.], gwrandawr [gwrandawyr, m.]
hearing - (n.) clyw [m.], clywedigaeth [f.], gwrandawiad [m.]
hard of hearing - (adj.) trwm ei glyw
sense of hearing - (n.) clyw [m.]
hearken - (v.) clustymwrando [clustymwrandaw-; 3.s. clustymwrendy; 2.s.imp. clustymwrando, clustymwrandaw], gwrando (gwrandaw) [gwrandaw-; 3.s. gwrendy; 2.s.imp. gwrando, gwrandaw], ymwrando [ymwrandaw-; 3.s. ymwrendy; 2.s.imp. ymwrando, ymwrandaw]
hearken to - (v.) gwrando ar
hearse - (n.) elorgerbyd (elor-gerbyd) [-au, m.], hers [f.?]
heart - (n.) asgre [f.], bryd [-iau, m.], calon [-nau, f.], ceudod [m.]
{ Calon is the usual word for heart. }
heart of timber - (n.) rhuddin [m.]
lose heart - (v.) gwan-galonni (gwan.galonni) [gwan-galonn- &1, gwan-galon- &2+, gwan.galonn- &1, gwan.galon- &2+]
take heart - (v.) ymwroli [ymwrol-]
heartbreaking - (adj.) torcalonnus
heartburn - (n.) dw+r poeth
hearten - (v.) calonogi [calonog-], gwroli [gwrol-], sirioli (siriolu) [siriol-]
hearth - (n.) aelwyd [-ydd, f.]
hearty - (adj.) calonnog, cynnes [cynhes- &adj]
he-ass - (n.) asyn [-nod, m.]
heat - (n.) angerdd [m.], brwd [m.], gwres [m.], poethder (poethni) [m.], tes [m.]
{ Angerdd is especially the heat of passion. }
{ Gwres is a usual word for heat. }
{ Poethder (poethni) is a usual word for heat. }
{ Tes is more the heat that comes from the sunshine. }
fierce heat - (n.) tanbeidrwydd [m.]
in heat - (adj.) gwasod, llodig
{ Gwasod is when a female animal is in heat. }
heat - (v.) gwresogi [gwresog-], poethi [poeth-], twymo (twymno) [twym-, twymn-]
heath - (n.) rhos [-ydd, f.], rhostir [-oedd, m.]
heathen - (adj.) cenhedlig, paganaidd
heathen - (n.) ethnig [m.], pagan [-iaid, m.]
heathenism - (n.) paganiaeth [f.]
heather - (n.) grug [m.]
heathery - (adj.) grugog
heave - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], cyhwfan (cwhwfan) [cyhwfan-, cyhw-?, cwhw-?], dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf], taflu [tafl-; 3.s. teifl; 2.s.imp. tafl]
{ Codi (cyfodi) is heave when you lift something with great
effort. }
{ Cyhwfan (cwhwfan) is heave when you offer a heave offering. }
{ Dyrchafu is heave when you lift something with great
effort. }
{ Taflu is heave when you throw something. }
heave a sigh - (v.) ochneidio (ocheneidio) [ochneidi-]
heaven - (n.) celi [m.], nef [-oedd, f.], nen [-nau, -noedd, f.]
{ Nef is the usual word for heaven. }
heavenly - (adj.) nefol (nefolaidd), paradwysaidd
heaviness - (n.) trymder [m.]
heavy - (adj.) swrth [f. sorth], trwm [f. trom; pl. trymion], trymaidd, trymllyd
grow heavy - (v.) trymhau [trym- &hau]
make heavy - (v.) trymhau [trym- &hau]
Hebraic - (adj.) Hebreaidd (Hebreig)
Hebraist - (n.) Hebreigydd [-ion, m.]
Hebrew - (adj.) Hebraeg, Hebreaidd (Hebreig), Hebreig
{ Hebraeg is Hebrew referring to the language. }
{ Hebreig is Hebrew referring to the culture. }
Hebrew woman - (n.) Hebrees [-au, f.]
Hebrew - (n.) Hebraeg [f.], Hebre%wr [Hebre%wyr, m.]
{ Hebraeg is the Hebrew that is a language. }
{ Hebre%wr is the Hebrew that is a person. }
heck of, a - (adj.) andras o
{ "Andras o" is a slang term. }
hectoring - (adj.) tordyn
hedge - (n.) clawdd [cloddiau, m.], coetgae [m.], gwrych [-oedd, m.], perth [-i, f.]
hedgehog - (n.) draenog [-od, -iaid, m.]
heed - (n.) ystyriaeth [-au, f.]
heed - (v.) hidio [hidi-], malio [mali-], talu sylw, ystyried [ystyri-]
heedful - (adj.) ystyriol
heedless - (adj.) anystyriol
heedlessness - (n.) anystyriaeth [f.]
heel - (n.) sawdl [sodlau, mf.]
heel - (v.) sodli (sodlo) [sodl-]
he-goat - (n.) bwch gafr
heifer - (n.) anner [aneirod, -i, -au, f.], heffer [heffrod, f.], treisiad [treisiedi, f.]
height - (n.) anterth [m.], entrych [-oedd, -ion, m.], goruchelder [m.], uchder [m.], uchelder [-au, m.]
{ Anterth is the height that is the zenith of something. }
{ Entrych is the height that is the zenith of something. }
{ Goruchelder is the height that is the zenith of something. }
{ Uchder is the height that measures how high something is. }
{ Uchelder is the height that measures how high something is. }
heights - (n.pl.) uchafion, uchelion
heinous - (adj.) anfad, dybryd, ysgeler
heir - (n.) aer [-ion, -on, m.], etifedd [-ion, m.]
{ Etifedd is the usual word for heir. }
heiress - (n.) aeres [-au, f.], etifeddes [f.]
Helen - (prop.n.) Elen
helicopter - (n.) awyren hofran, hofrennydd [-ion, m.]
hell - (n.) annwn (annwfn) [m.], uffern [-au, f.]
hellish - (adj.) uffernol
helm - (n.) helm [-au, -ydd, f.], llyw [-iau, m.]
{ Helm is the kind of helm you put on your head. }
{ Llyw is the helm that steers a ship. }
helmet - (n.) helm [-au, -ydd, f.]
helmsman - (n.) llywiwr [llywwyr, m.]
help - (n.) cymorth [m.], cynhorthwy [cynorthwyon, m.], help [m.], porth [m.]
{ "Cymorth" is a native Welsh word. }
{ "Help" is a borrowing from English. It is commonly used. }
help - (v.) cyfnerthu [cyfnerth-], cymorth [cymorth-], cynorthwyo [cynorthwy-], helpu (helpio) [help-, helpi-]
{ "Cymorth" is a native Welsh word. }
{ "Helpu (helpio)" is a borrowing from English. It is commonly used. }
helper - (n.) cynorthwywr [cynorthwywyr, m.], helpwr [helpwyr, m.]
helpless - (adj.) digymorth, diymadferth
helpmeet - (n.) ymgeledd [m.]
helter-skelter - (adj.) pendraphen
helter-skelter - (adv.) blith draphlith, blithdraphlith
hem - (n.) hem [-iau, f.], ymyl [-au, -on, mf.]
hemlock - (n.) cegiden [cegid, f.]
hemorrhage (haemorrhage) - (n.) diferlif gwaed, gwaedlif [m.]
hemorrhoids (haemorrhoids) - (n.pl.) clwyf y marchogion
hemp - (n.) cywarch [f.]
hen - (n.) ia+r [ieir, f.]
young hen - (n.) cywen [-nod, f.]
hence - (adv.) oddi yma, ymaith
henceforth - (adv.) mwyach, rhag llaw
henceforward - (adv.) rhag llaw
henchman - (n.) canlynwr [canlynwyr, m.], cefnogydd [-ion, m.], gwas [gweision, m.]
henna - (n.) henna [m.?]
Henry - (prop.n.) Harri
heptagon - (n.) seithongl [-au, f.]
her - (adj.) ei ('i, 'w)
her own - (n.) ei eiddo
if her - (conj.) pes
{ "Pes" is "pe" not + "-s" he/she/it as a direct object. For example,
"pes adwaenasent" means "if they had known him". }
not her - (adv.) nis
{ "Nis" is "ni" not + "-s" he/she/it as a direct object. For example,
"nis cafodd" means "he did not find it". "Nis" is used only in very
formal writing. }
her - (pron.) ei ('i, 'w), hi
herald - (n.) herald [m.?]
herald - (v.) cyhoeddi [cyhoedd-], rhagflaenu [rhagflaen-]
{ Cyhoeddi is herald when you proclaim something. }
{ Rhagflaenu is herald when you precede something. }
{ You "rhagflaenu ar" something. }
herb - (n.) llysieuyn [llysiau, m.]
aromatic herbs - (n.pl.) perlysiau
herbal - (adj.) llysieuol
Hercules - (prop.n.) Ercwlff
herd - (n.) cenfaint [cenfeiniau, cenfeintiau, f.], gre [-oedd, f.], gyr [-roedd, m.]
herd of cattle - (n.) alaf [-oedd, elyf, m.]
herd of cows - (n.) buches [-au, -i, f.]
herd - (v.) heidio [heidi-]
herds - (n.pl.) anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.]
here - (adv.) yma ('ma)
here and there (lit. there and here) - (adv.) hwnt ac yma
here are - (adv.) dyma
here is - (adv.) dyma
hereditary - (adj.) etifeddol
heredity - (n.) etifeddeg [mf.]
Hereford - (prop.n.) Henffordd
Herefordshire - (prop.n.) Sir Henffordd, Swydd Henffordd
heresy - (n.) cam-gred (camgred) [f.], cyfeiliornad [-au, m.], heresi [-%au, f.]
heretic - (n.) camgredwr [camgredwyr, m.], heretic [-iaid, m.]
heretical - (adj.) hereticaidd
heritage - (n.) etifeddiaeth [-au, f.], treftadaeth [f.]
hermit - (n.) meudwy [-aid, -od, m.]
hermit-like - (adj.) meudwyaidd
hernia - (n.) bors [f.]
hero - (n.) arwr [arwyr, m.], arwrwas [arwrweision, m.], dewr [-ion, m.], gwron [-iaid, m.], rhyswr [rhyswyr, m.]
heroic - (adj.) arwraidd, arwrol
heroine - (n.) arwres [-au, f.]
heroism - (n.) arwriaeth [f.], gwroniaeth [f.]
heron - (n.) cre%yr [crehyrod, m.], garan [-od, mf.]
herring - (n.) pennog [penwaig, m.], ysgadenyn [ysgadan, m.]
hers - (pron.) eiddo
herself - (pron.) ei hun, ei hunan
hesitate - (v.) petruso [petrus-]
hesitating - (adj.) petrus
hesitation - (n.) petruster [m.]
heterodox - (adj.) anunion.gred
heterogeneity - (n.) amrywedd [m.]
heterogeneous - (adj.) afryw, anghydryw, cymysgryw, heterogenus
{ Afryw is heterogeneous in a grammatical sense. }
hew - (v.) cymynu [cymyn-], naddu [nadd-; 3.s. & 2.s.imp. nadd], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr], trychu [trych-]
hewer - (n.) cymynwr [cymynwyr, m.]
hewn - (adj.) nadd
hex - (n.) melltith [-ion, f.]
heyday - (n.) anterth [m.]
hibernate - (v.) gaeafu [gaeaf-]
hibernation - (n.) gaeafgwsg [m.]
hiccup - (n.) ig [-ion, m.]
hiccup - (v.) igian [igi-]
hidden - (adj.) argel, ce+l, cudd, cuddiedig, dirgeledig
hide - (n.) croen [crwyn, m.]
hide from - (v.) celu rhag
hide oneself - (v.) ymguddio [ymguddi-]
hide - (v.) celu [cel-], cuddio [cuddi-], dirgelu [dirgel-], llechu [llech-]
hideous - (adj.) erchyll, hyll [f. hell; pl. -ion]
hideousness - (n.) erchylltod (erchylltra) [m.]
hiding - (n.) cuddiad [-au, m.]
hiding place - (n.) cuddfa [cuddfeydd, f.]
hie - (v.) picio [pici-]
hierarchy - (n.) gradd [-au, f.], offeiriadaeth [f.]
higgle - (v.) bargeinio (bargenna) [bargeini-, bargenn- &1, bargen- &2+], taeru [taer-]
high - (adj.) bannog, diffwys, goruchel, llawn [pl. -ion; llawn- &adj], mawr [pl. -ion; cymaint; mwy; mwyaf], tal, uchel [uched, cyfuwch, cuwch; uwch; uchaf]
{ Llawn is high when it is high time to do something. }
{ Mawr is high when you rank above others. }
{ Uchel is the usual word for high. }
as high - (adj.) cyfuwch (cuwch)
{ "Cyfuwch (cuwch)" is the equative of "uchel". }
color (colour) too highly - (v.) gorliwio [gorliwi-]
high place - (n.) uchelfa [uchelfeydd, f.]
high priest - (n.) archoffeiriad [archoffeiriaid, m.]
high time - (adj.) rhywyr
most high - (adj.) goruchaf
of high degree - (adj.) uchelradd
higher - (adj.) uwch
{ "Uwch" is the comp. of "uchel". }
highest - (adj.) goruchaf, uchaf
{ "Uchaf" is the sup. of "uchel". }
high-flown - (adj.) hedegog
highland - (n.) bre [-on, -oedd, f.], ucheldir [-oedd, m.]
high-minded - (adj.) uchelfryd
highness - (n.) uchder [m.], uchelder [-au, m.]
high-principled - (adj.) egwyddorol
high-spirited - (adj.) calonnog, drythyll, porthiannus, ysbrydol
highway - (n.) priffordd [priffyrdd, f.]
hilarious - (adj.) hoenus, llawen, llon, siriol
hill - (n.) allt [elltydd, f.], bre [-on, -oedd, f.], bryn [-iau, m.], gallt [gelltydd, f.], garth [mf.], gorifyny [m.], moel [-ydd, f.], rhiw [-iau, f.], twyn [-i, m.], tyle [-au, m.]
{ Allt specifically means a hill on a road. }
hill-country - (n.) mynydd-dir [m.]
hillock - (n.) banc [bencydd, m.], bryncyn [-nau, m.], crug [-iau, m.], ponc (poncen) [ponciau, f.], poncyn [ponciau, m.], tocyn [-iau, m.], twmpath [-au, m.], twyn [-i, m.]
hill-side - (n.) allt [elltydd, f.]
hillside - (n.) llechwedd [-au, -i, f.]
hilly - (adj.) bryniog, mynyddig (mynyddog)
hilt - (n.) carn [-au, m.], dwrn [dyrnau, m.]
to the hilt - (adv.) i'r carn
him - (pron.) e (o; fe; fo; ef; efe; efo; efo+), ei ('i, 'w)
{ The form "e" is used in S. Wales and "o" in N. Wales. These forms
become "fe" and "fo" respectively if the preceding word ends with a
vowel. "Ef" is the literary form. "Efe" and "efo" are archaic
literary forms. }
if him - (conj.) pes
{ "Pes" is "pe" not + "-s" he/she/it as a direct object. For example,
"pes adwaenasent" means "if they had known him". }
near him - (prep.) ar ei gyfyl
not him - (adv.) nis
{ "Nis" is "ni" not + "-s" he/she/it as a direct object. For example,
"nis cafodd" means "he did not find it". "Nis" is used only in very
formal writing. }
poor him! - (interj.) druan ohono fe!
shame on him! - (interj.) yr achlod iddo!
himself - (pron.) ei hun, ei hunan
by himself - (adv.) ar ei ben ei hun
hind - (adj.) o+l
hind - (n.) ewig [-od, f.], iyrches [-od, f.]
hinder - (v.) afrwyddo [afrwydd-], atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], llesteirio (llestair) [llesteiri-], lluddio (lluddias) [lluddi-], nadu [nad-], rhagod [rhagod-], rhwystro [rhwystr-]
hinder from - (v.) atal rhag
hindering - (adj.) cyfatal
hindrance - (n.) anghaffael [m.], atal [-ion, m.], llestair [llesteiriau, m.], lludd [-iau, m.], nidr [m.], rhwystr [-au, m.]
hinge - (n.) bach [-au, mf.]
door hinge - (n.) bach drws, colyn drws
hinge - (v.) dibynnu [dibynn- &1, dibyn- &2+], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
hint - (n.) awgrym [-au, -iadau, m.]
hint - (v.) awgrymu [awgrym-]
hip - (n.) clun [-iau, f.], egroesen [egroes, f.], pen uchaf y glun
{ Clun is the hip on your leg. }
{ Egroesen is the hip produced by a rose. }
{ Pen uchaf y glun is the hip on your leg. }
hippopotamus - (n.) afonfarch [afonfeirch, m.]
hire - (n.) cyflog [-au, mf.], hur [-iau, m.]
for hire - (adj.) ar log
hire - (v.) cyflogi [cyflog-], hurio [huri-], llogi [llog-]
hired - (adj.) ardrethol
hireling - (n.) huriwr [hurwyr, m.]
hirer - (n.) cyflogwr [cyflogwyr, m.], huriwr [hurwyr, m.], llogwr [llogwyr, m.]
hirsute - (adj.) blewog, cedenog, garw [pl. geirwon, geirw]
his - (adj.) ei ('i, 'w)
his own - (n.) ei eiddo
his own house - (n.) ei dy+ ei hun
on his guard - (adj.) ar ei ocheliad
set his mind to - (v.) rhoi ei fryd ar
his - (pron.) eiddo
hiss - (v.) chwithrwd [chwithryd-], chwythu [chwyth-], ffri%o [ffri%-], hisian [hisi-], hwtio (hwtian) [hwti-], hysian (hysio) [hysi-], si%o [si%-]
historian - (n.) hanesydd [haneswyr, m.], ystori%wr [ystori%wyr, m.]
historical - (adj.) hanesyddol
history - (n.) hanes [-ion, m.], hanesiaeth [f.], hanesyddiaeth [f.]
{ Hanesiaeth is history as a discipline. }
{ Hanesyddiaeth is history as a discipline. }
hit - (n.) ergyd [-ion, f.], trawiad (tarawiad) [-au, m.]
hit - (v.) taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
hitch - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], bachiad [-au, m.], clwm (cwlwm) [clymau, m.], rhwystr [-au, m.]
{ Atalfa is a hitch that is a barrier. }
{ Bachiad is a hitch that is a hook. }
{ Clwm (cwlwm) is a hitch that is a knot. }
{ Rhwystr is a hitch that is a barrier. }
hitch - (v.) bachu (bacho) [bach-]
hitch-hike - (v.) ffawd-heglu [ffawd-hegl-]
hither - (adv.) hyd yma, tuag yma, yma ('ma)
bring hither - (v.) moes [def.; 2.s.imp. moes; 2.p.imp. moeswch]
hitherto - (adv.) hyd yma, hyd yn hyn
hive - (n.) cwch [cychod, m.]
hiveful - (n.) cychaid (cyched) [cycheidiau, m.]
hoar - (adj.) llwyd [pl. -ion], penllwyd
hoard - (n.) celc [mf.], cronfa [cronfeydd, f.], cuddfa [cuddfeydd, f.]
hoard - (v.) cronni [cronn- &1, cron- &2+], cybydda [cybydd-]
hoar-frost - (n.) arien [m.], barrug [m.], llwydrew [m.]
cast hoar-frost - (v.) barugo [barug-], llwydrewi [llwydrew-]
white with hoar-frost - (adj.) barugog
hoarfrost - (n.) crwybr [-au, m.]
hoarse - (adj.) cryg [f. creg], cryglyd
hoarsen - (v.) crygu [cryg-]
hoarseness - (n.) crygni [m.]
hoary - (adj.) llwyd [pl. -ion]
hoax - (n.) cast [-iau, m.], tric [-iau, m.], twyll [m.]
hoax - (v.) twyllo [twyll-]
hob - (n.) pentan [-au, m.]
hobble - (n.) cloffrwym [-au, m.]
hobble - (v.) hercian [herci-], hualu [hual-]
{ Hercian is hobble when you walk with a limp. }
{ Hualu is hobble when you fasten someone's legs. }
hobbledehoy - (n.) llipryn [-nod, m.]
hobby - (n.) difyrwaith [difyrweithiau, m.], hobi [-au, m.], hyfrydwch [m.]
hobgoblin - (n.) bwbach [-od, m.], bwci [-%od, m.], bwgan [-od, m.]
hodge-podge (hotchpotch) - (n.) cawdel [m.], cawl [m.], cybolfa [cybolfeydd, f.], cymysgfa [cymysgfeydd, f.]
hodgepodge (hotchpotch) - (n.) bolsothach (bolysothach) [m.]
hoe - (n.) chwynnogl [m.?], hof [-au?, f.]
hoe - (v.) hofio [hofi-]
hog - (n.) mochyn [moch, m.], twrch [tyrchod, m.]
hoggish - (adj.) mochaidd
hoist - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf]
hold - (n.) afflau [m.], ceudod llong, craff [-au, mf.], crap [-iau, m.], dalfa [dalfeydd, f.], gafael [-ion, f.], howld [f.?]
{ Afflau is the hold you do with your arms. }
{ Ceudod llong is the hold that a ship has. }
{ Craff is the hold you do with your arms. }
{ Crap is the hold you do with your arms. }
{ Dalfa is the hold you do with your arms. }
{ Gafael is the hold you do with your arms. }
{ Howld is the hold that a ship has. }
grab hold of - (v.) gafael am
hold on to - (v.) gafael am
hold responsible - (v.) dal yn gyfrifol
take hold - (v.) cydio [cydi-], ymafael (ymaflyd, ymaelyd) [ymafael-, ymafl-; 3.s. ymafael, ymeifl; 2.s.imp. ymafael]
{ You "ymafael yn" something. }
take hold of - (v.) cydio yn
hold - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], cynnal [cynhali- &1, cynali- &2+; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal], cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+], dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], gafael (gafaelyd) [gafael-; 3.s. & 2.s.imp. gafael]
{ Atal is hold when you detain someone. }
{ Cadw is hold when you detain someone. }
{ Cynnwys means to contain, to hold in the way that a book
or bottle or tank does. I suspect that "potel yn cynnwys peint"
would contain a pint of whatever it was meant to hold. }
{ Dal (dala) is always used for holding with the hand (and also
means "to catch"). I suspect that "potel yn dal peint" would have
that capacity but might contain less. }
holding - (n.) daliad [-au, m.], daliadaeth [-au, f.], tyddyn [-nod, -nau, m.]
{ Daliad is a holding that a library has. }
{ Daliadaeth is a holding that a library has. }
{ Tyddyn is a holding that you farm. }
hole - (n.) crau [creuau, m.], ffau [ffeuau, f.], twll [tyllau, m.]
hole - (v.) tyllu [tyll-]
holey - (adj.) tyllog
holiday - (n.) dydd gw+yl, dygwyl [m.], gw+yl [gwyliau, m.]
holiness - (n.) sancteiddrwydd [m.]
Holland - (prop.n.) Isalmaen
hollow - (adj.) cau, gwag [pl. gweigion], pantiog
hollow out - (v.) cafnio (cafnu) [cafni-, cafn-]
hollow tree - (n.) ceubren [-nau, m.]
hollow - (n.) ceudod [m.], hafn [-au, f.], pannwl [panylau, m.], pant [-iau, m.], plyg [-ion, -iau, m.], tyno [m.]
hollow - (v.) tyllu [tyll-]
holly - (n.) celynnen [celyn, f.]
holm - (n.) marian [m.]
holocaust - (n.) lladdfa [-+u, lladdfeydd, f.], poethoffrwm [poethoffrymau, m.]
{ Lladdfa is holocaust as a massive slaughter. }
{ Poethoffrwm is holocaust in its original sense of a
burnt offering. }
holy - (adj.) cysegr-la+n, gla+n [gleni- &adj], glwys, sanctaidd
Holy Spirit - (n.) Ysbryd Gla+n
the Holy One - (n.) Sanct [m.]
Holyhead - (prop.n.) Caergybi
Holywell - (prop.n.) Treffynnon
homage - (n.) gwrogaeth (gwarogaeth) [f.]
do homage - (v.) gwrogi [gwrog-]
home - (adj.) cartrefol
at home - (adv.) gartref
make home - (v.) cartrefu [cartref-]
return home - (v.) adrefu [adref-]
to home - (adv.) adref (adra)
{ "Adre" is used in S. Wales; "adra" in N. Wales. }
towards home - (adv.) adref (adra)
{ "Adre" is used in S. Wales; "adra" in N. Wales. }
home - (adv.) adref (adra), gartref
{ "Adre" is used in S. Wales; "adra" in N. Wales. }
home - (n.) addef [m.], adlam [-au, m.], adwedd [m.], aelwyd [-ydd, f.], cartref [-i, -ydd, m.], tref [-i, -ydd, f.]
{ Adlam is home as in a target to which a homing pigeon returns. }
{ Cartref is the usual word for home. }
homeless - (adj.) digartref
homely - (adj.) cartrefol
Home-Rule - (n.) ymreolaeth [f.]
Home-Ruler - (n.) Ymreolwr [Ymreolwyr, m.]
homesick - (adj.) hiraethus
homesickness - (n.) hiraeth [m.]
homestead - (n.) cartref [-i, -ydd, m.], pentref [-i, -ydd, m.], ty+ [tai, m.], tyddyn [-nod, -nau, m.]
woodland homestead - (n.) coetre (coetref) [f.]
homicide - (n.) dyn-laddiad (dynladdiad) [m.], dynleiddiad [-au, m.], llofrudd [-ion, m.]
{ Dyn-laddiad (dynladdiad) is a homicide that is an act. }
{ Dynleiddiad is a homicide that is a person. }
{ Llofrudd is a homicide that is a person. }
homily - (n.) homili [-%au, f.], pregeth [-au, f.]
homogeneity - (n.) cydrywogaeth [-au, f.]
homogeneous - (adj.) cydryw, homogenus
homosexual - (adj.) cyfunrhywiol, hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj]
homosexuality - (n.) cyfunrhywoliaeth [f.]
hone - (n.) calen hogi, hogfaen [hogfeini, m.]
hone - (v.) hogi [hog-], honio [honi-]
honest - (adj.) didwyll, onest (gonest)
honesty - (n.) gonestrwydd [m.], onestrwydd [m.]
honey - (n.) me+l [m.]
gather honey - (v.) mela [mel-]
honeycomb - (n.) crwybr [-au, m.], dil me+l
honeycomb - (v.) britho [brith-], tyllu [tyll-]
honeymoon - (n.) mis me+l
honeysuckle - (n.) gwyddfid [m.]
honor (honour) - (n.) anrhydedd [-au, mf.], ardduniad [m.], bri [m.], urddas [-au, m.]
honor (honour) - (v.) anrhydeddu [anrhydedd-], arddyrchafu (arddyrchafael) [arddyrchaf-]
honorable (honourable) - (adj.) anrhydeddus, ceinmyg
honorary - (adj.) mygedol
honored (honoured) - (adj.) urddedig
honorer (honourer) - (n.) anrhydeddwr [anrhydeddwyr, m.]
hood - (n.) cwcwll [cycyllau, m.], cwfl [cyflau, m.], pen.guwch [m.]
hooded - (adj.) cycyllog
hoodwink - (v.) dallu [dall-], mygydu [mygyd-], twyllo [twyll-]
hoof - (n.) carn [-au, m.], ewin [-edd, mf.]
hoof it - (v.) heglu [hegl-]
hoofed - (adj.) carnog (carnol) [pl. -ion]
hook - (n.) bach [-au, mf.], bachyn [bachau, m.]
fish hook - (n.) bach pysgota
hook and eye - (n.) bach a dolen
reaping hook - (n.) cryman [-au, m.]
hook - (v.) bachu (bacho) [bach-]
hooked - (adj.) bachog
hooker - (n.) bachwr [bachwyr, m.]
hoop - (n.) cant [-au, m.], cylch [-au, -oedd, m.]
hoop - (v.) cantio [canti-], cylchu [cylch-]
hoot - (v.) hwtio (hwtian) [hwti-]
hop - (n.) herc [-iau, f.], llam [-au, m.]
hop - (v.) hercian [herci-], llemain [llem- ?]
hope - (n.) gobaith [gobeithion, m.]
Band of Hope - (n.) gobeithlu [-oedd, m.]
Cape of Good Hope - (prop.n.) Penrhyn Gobaith Da
hope - (v.) gobeithio [gobeithi-]
hopeful - (adj.) gobeithiol
hopeless - (adj.) anobeithiol
horde - (n.) haid [heidiau, f.], mintai [minteioedd, f.], torf [-eydd, -oedd, f.]
horizon - (n.) gorwel [-ion, m.]
horizontal - (adj.) gwastad, llorwedd
horizontal bar - (n.) bar llorwedd
horn - (n.) corn [cyrn, m.]
given to horning - (adj.) twlciog
horn - (v.) cornio [corni-], twlcio [twlci-]
horned - (adj.) bannog, corniog
hornet - (n.) gwenynen feirch
hornless - (adj.) moel [pl. -ion]
horrendous - (adj.) arswydus, dychrynllyd, erchyll
horrible - (adj.) arswydus, echryslon, erchyll, ofnadwy
horrid - (adj.) anferth, echrydus, erchyll
horrify - (v.) brawychu [brawych-]
horror - (n.) arswyd [m.], aruthredd [-au, m.], erchylltod (erchylltra) [m.]
horse - (n.) ceffyl [-au, m.], gorwydd [gorw+ydd, m.], march [meirch, m.], planc [m.]
hair on horse's fetlocks - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
ride a horse - (v.) marchoca/u [marchoc- &a/u]
horse-block - (n.) esgynfaen [m.]
horsehair - (n.) rhawn [m.]
horseman - (n.) marchog [-ion, m.], marchogwr [marchogwyr, m.]
horseshoe - (n.) pedol [-au, f.]
horticulture - (n.) garddwriaeth [f.]
hose - (n.) hosan [-au, f.], pibell ddw+r
{ Hosan is the kind of hose you wear. }
{ Pibell ddw+r is the kind of hose you use to sprinkle your
garden. }
hospice - (n.) ysbyty [ysbytai, m.]
hospitable - (adj.) croesawgar, croesawus, lletygar
hospital - (n.) clafdy [clafdai, m.], ysbyty [ysbytai, m.]
hospitality - (n.) croeso (croesaw) [m.], lletygarwch [m.]
host - (n.) aig (eigiau) [f.], amnifer [-oedd, m.], bagad [-au, mf.], byddin [-oedd, f.], cad [-au, -oedd, f.], cyman [f.], gwahoddwr [gwahoddwyr, m.], gwasteiwr [gwasteiwyr, m.], lletywr [lletywyr, m.], lliaws [m.], llu [-oedd, m.], lluydd [m.], tyrfa [-oedd, f.]
{ Aig (eigiau) is host in the sense of a large number. }
{ Amnifer is host in the sense of a large number. }
{ Bagad is host in the sense of a large number. }
{ Byddin is host in the sense of a troop. }
{ Cad is host in the sense of a troop. }
{ Cyman is host in the sense of a large number. }
{ Gwahoddwr is host in the sense of a hospitable person. }
{ Gwasteiwr is host in the sense of a hospitable person. }
{ Lletywr is host in the sense of a hospitable person. }
{ Lliaws is host in the sense of a large number. }
{ Llu is host in the sense of a troop. }
{ Lluydd is host in the sense of a troop. }
{ Tyrfa is host in the sense of a large number. }
host - (v.) lletya [llety-]
hostage - (n.) gwystl [-on, m.]
hostel - (n.) llety efrydwyr, neuadd breswyl
hostile - (adj.) gelyniaethus, gelynol
hostility - (n.) gelyniaeth [f.]
hostler - (n.) gwastrawd [gwastrodion, m.]
hot - (adj.) brwd, gwresog, poeth [pl. -ion; poeth- &adj], tanbaid, tesog, twym
piping hot - (adj.) chwilboeth
hotel - (n.) gwesty [gwestai, -au, m.]
hotelier - (n.) gwesteiwr [gwesteiwyr, m.]
hot-headed - (adj.) naturus, penboeth
hotness - (n.) poethder (poethni) [m.]
hound - (n.) bytheiad [bytheiaid, m.], ci [cw+n, m.], ci hela, helgi [helgwn, m.]
hound - (v.) annos [annos-], erlid [erlid-], hela [hel-]
houndish - (adj.) ci%aidd
houndishness - (n.) cieidd-dra [m.]
hour - (n.) awr [oriau, f.]
hour-glass - (n.) awrlestr [-i, m.], awrwydr [-au, m.]
house - (n.) annedd [anheddau, mf.], ty+ [tai, m.]
business house - (n.) masnachdy [masnachdai, m.]
his own house - (n.) ei dy+ ei hun
market house - (n.) marchnaty [marchnatai, m.]
milk house - (n.) llaethdy [llaethdai, m.]
houseful - (n.) tyaid (tyed) [tyeidiau, m.]
household - (n.) teulu [-oedd, m.], tylwyth [-au, m.]
housetop - (n.) nen ty+
housewifery - (n.) hyswi%aeth [f.]
hovel - (n.) cut [-iau, m.], hofel [f.?], penty [pentai, m.]
hover - (v.) ehedfan [ehed-], gwibio [gwibi-], hedfan [hed-], hofran [hofran- ?]
how - (adv.) mor, pa fodd, pa mor, pa sut
{ "Mor" is only used to modify adjectives, as in "mor fawr" -- so
big. }
how many - (adj.) pa sawl, sawl
how many - (inter. pron.) faint
how - (conj. & prep.) fel
how - (inter. pron.) sut
howbeit - (conj.) er hynny
however - (adv.) pa fodd bynnag, sut bynnag
however - (conj.) hagen
howl - (n.) na+d [nadau, f.], oernad [-au, f.], udiad [-au, m.]
howl - (v.) nadu [nad-], oernadu [oernad-], ubain [def.], udo [ud-]
hoyden - (n.) hoeden [-nau, -nod, f.], rhampen [-nod, f.]
hub - (n.) bogail [bogeiliau, mf.], both olwyn, canolbwynt [-iau, m.]
{ Bogail is the hub that is a piece of hardware. }
{ Both olwyn is the hub that is a piece of hardware. }
{ Canolbwynt is a hub that is the center (centre) of activity. }
hubbub - (n.) cwrnad [-au, mf.], dadwrdd [m.], dwndwr [m.], wbwb [m.?]
huddle - (v.) gwthio [gwthi-], tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr]
hue - (n.) eiliw [-iau, m.], gne [m.], gwawr [f.], gwedd [-au, -iau, f.], lliw [-iau, m.]
huff - (n.) soriant [soriannau, m.]
huff - (v.) sorri [sorr- &1, sor- &2+], tramgwyddo [tramgwydd-]
hug - (n.) afflau [m.]
hug - (v.) cofleidio [cofleidi-], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg], ymwasgu [ymwasg-]
huge - (adj.) abrwysgl, anferth, anferthol, aruthrol, diffwys, dirfawr, enfawr
hugeness - (n.) anferthedd [m.]
Hugh - (prop.n.) Hu (Huw)
hulk - (n.) corff llong, hwlc [f.?], llong foel
hull - (n.) cibyn [-nau, m.], corff llong, plisgyn [plisg, m.]
{ Cibyn is a hull that is a pea pod. }
{ Corff llong is a hull that is the frame of a ship. }
{ Plisgyn is a hull that is a pea pod. }
hullabaloo - (n.) dadwrdd [m.], heldrin [-oedd, f.], helynt [-ion, f.]
hum - (n.) si [-on, -adau, m.], su [-on, m.], suad [m.]
hum - (v.) chwyrnu [chwyrn-], mwmian [mwmi-], sibrwd [sibryd-; 3.s. & 2.s.imp. sibrwd], suo [su-]
human - (adj.) dynol
humane - (adj.) tirion, tosturiol, trugarog
humanism - (n.) hiwmaniaeth [f.]
humanist - (n.) dyneiddiwr [dyneiddwyr, m.]
humanistic - (adj.) dyneiddiol
humanity - (n.) dyndod [m.], dynoliaeth [f.]
humble - (adj.) difalch, gostyngedig, isel [ised; is; isaf], ufudd, ufyll
as humble - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
humble oneself - (v.) ymddarostwng [ymddarostyng-], ymostwng [ymostyng-]
humble - (v.) darostwng [darostyng-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng]
humble-bee - (n.) cacynen [cacwn, f.]
humbled - (adj.) darostyngedig
humble-minded - (adj.) iselfryd
humbug - (n.) ffug [-ion, m.], hoced [-ion, f.], twyll [m.], twyllwr [twyllwyr, m.]
{ Ffug is an act of humbug. }
{ Hoced is an act of humbug. }
{ Twyll is an act of humbug. }
{ Twyllwr is an person who is a humbug. }
humbug - (v.) twyllo [twyll-]
humdrum - (adj.) diflas [diflas- &adj], difywyd
humid - (adj.) gwlyb [f. gwleb; pl. -ion], gwlybyrog, llaith [pl. lleithion]
humiliate - (v.) darostwng [darostyng-], iselhau (iselu) [isel- &hau, isel-]
humiliation - (n.) darostyngiad [-au, m.], gostyngiad [m.], ymddarostyngiad [m.]
humility - (n.) gostyngeiddrwydd [m.], iselfrydedd [m.], ufudd-dod [m.]
hummingbird - (n.) aderyn y si
humor (humour) - (n.) arabedd [m.], donioldeb [m.], hwyl [-iau, f.]
humor (humour) - (v.) boddio [boddi-]
humorous (humourous) - (adj.) digrif (digrifol), doniol, rhyfedd
hump - (n.) crwbi [-%od, m.], crwmach [-au?, m.], crwmp [-au?, m.], crwth [crythau, m.]
hump-backed - (adj.) cefn.grwm
Humphrey - (prop.n.) Wmffre
hundred - (n.) cant (can) [cannoedd, cantoedd, m.], cantref [-ydd, -i, m.]
{ Cant (can) is a hundred. }
{ Cantref is a hundred people. }
a hundred times - (adv.) canwaith
one hundred twenty - (adj.) chweugain
hundredfold - (adj.) canplyg
hundredth - (adj.) canfed
hung - (adj.) ynghrog
Hungarian - (adj.) Hwn.gariaidd
Hungarian language - (n.) Hwn.gareg [f.]
Hungarian - (n.) Hwn.gariad (Hwn.gariaid, m.]
Hungary - (prop.n.) Hwn.gari (Hwn.garia) [f.]
hunger - (n.) chwant bwyd, cythlwng [m.], newyn [m.]
hunger - (v.) newynu [newyn-]
hungry - (adj.) llwglyd, newynog
hunt - (n.) helfa [-+u, helfeydd, f.]
hunt - (v.) hela [hel-], helcyd [helc-]
hunter - (n.) helfarch [helfeirch, m.], heliwr [helwyr, m.]
hunting - (n.) helwriaeth [-au, f.]
huntsman - (n.) heliwr [helwyr, m.]
hurdle - (n.) clwyd [-au, -i, -ydd, f.], pleiden [f.]
hurl - (v.) hyrddio (hyrddu) [hyrddi-, hyrdd-], taflu [tafl-; 3.s. teifl; 2.s.imp. tafl]
hurly-burly - (n.) dwndwr [m.], ffwndwr [m.], hwrli-bwrli [m.?]
hurricane - (n.) corwynt [-oedd, m.], gyrwynt [-oedd, m.], hyrddwynt [-oedd, m.]
hurried - (adj.) brysiog
hurry - (n.) brys [m.], ffrwst [m.], prysurdeb [m.]
hurry - (v.) brysio [brysi-], ffrystio [ffrysti-], mwstro [mystr-], prysuro [prysur-]
hurt - (adj.) hurt
be hurt - (v.) anafu [anaf-]
hurt - (n.) addoed [m.], afles [m.], argywedd [m.], dolur [-iau, m.], drwg [drygau, drygiau, m.], niwed [niweidiau, m.]
hurt - (v.) anafu [anaf-], brifo [brif-], briwo [briw-], dolurio [doluri-], drygu [dryg-], niweidio [niweidi-]
{ "Brifo" is not used in S. Wales. }
hurtle - (v.) chwyrli%o [chwyrli%-], gwrthdaro [gwrthdar-]
husband - (n.) gw+r [gwy+r, m.], priod [mf.]
marry a husband - (v.) gwra [gyr-]
seek a husband - (v.) gwra [gyr-]
husband - (v.) cynilo [cynil-], hwsmona [hwsmon-]
husbandman - (n.) llafurwr [llafurwyr, m.]
husbandry - (n.) amaethyddiaeth [f.], hwsmonaeth [f.]
hush - (n.) distawrwydd [m.], ust [m.]
hush - (v.) distewi [distaw-; 3.s. distau*; 2.s.imp. distaw], suo [su-]
hush! - (interj.) ust
husk - (n.) cib [-au, m.], cibyn [-nau, m.], plisgyn [plisg, m.], rhuchen [rhuchion, f.]
husk - (n.pl.) eisin
husk - (v.) plisgo [plisg-]
husky - (adj.) cryglyd, sych [f. sech; pl. -ion]
hussy - (n.) maeden [f.]
hustle - (v.) cilgwthio [cilgwthi-], prysuro [prysur-]
hut - (n.) bwth [bythod, m.], bwthyn [bythynnod, m.], caban [-au, m.], cwt [cytiau, cytau, m.]
hutch - (n.) cwb [cybiau, m.], cwt cwningen
hybrid - (adj.) croesryw, cymysgryw
hybrid - (n.) croesryw [-iau, m.]
hydro- - (pfx.) dwfr-
hydrogen - (n.) hidrogen [m.]
hydrolic - (adj.) hydrolig
hydrophobia - (n.) cynddaredd [f.]
hydrostatics - (n.) hidrostateg [f.]
hyena - (n.) udfil [-od, m.]
hygiene - (n.) gwyddor glendid, iechydiaeth [f.]
hygienic - (adj.) iechydol
hymeneal - (n.) priodas [-au, f.]
hymn - (n.) cathl [-au, cethlydd, f.], emyn [-au, m.], hymn [-au, f.]
{ Emyn is the usual word for hymn. }
hymn - (v.) cathlu [cathl-], emynu [emyn-]
hymnbook - (n.) emyniadur [-on, m.]
hymnist - (n.) emynwr [emynwyr, m.], emynydd [-ion, m.]
hymnody - (n.) emynyddiaeth [f.]
hymnology - (n.) emynyddiaeth [f.]
hyper- - (adj. & adv.) gormod
hyper- - (pfx.) gor-, tra-
{ "Gor-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
hyperactive - (adj.) gorfywiog
hyperactivity - (n.) gorfywiogrwydd [m.]
hyperbole - (n.) gormodiaith [f.]
hyperlink - (n.) gorgyswllt [gorgysylltiadau, gorgysylltau, m.]
hypermedia - (n.) archgyfrwng [m.]
hypertext - (n.) archdestun [m.]
hyphen - (n.) cyplysnod [-au, m.], cysylltnod [-au, m.]
hypnotism - (n.) hypnotiaeth [f.], swyn.gwsg [m.]
hypnotize - (v.) rheibio [rheibi-], swyno [swyn-]
hypochondria - (n.) pruddglwyf [m.]
hypocrisy - (n.) rhagrith [-ion, m.]
practice (practise) hypocrisy - (v.) rhagrithio [rhagrithi-]
hypocrite - (n.) rhagrithiwr [rhagrithwyr, m.]
hypocritical - (adj.) rhagrithiol
hypothesis - (n.) damcaniaeth [-au, f.]
hyssop - (n.) isop [m.]
hysteria - (n.) hysteria [f.?], mamwst [f.]
I - (pron.) fi, i (fi), mi, myfi
{ "Myfi" is stressed on the last syllable. }
I also - (pron.) innau (finnau; minnau)
I wonder - (adv.) tybed
I'm sorry {about} - (interj.) Mae'n chwith gen i {am}, Mae'n ddrwg gen i {am}
I.Q. - (n.) cyniferydd deallusrwydd
ice - (n.) ia+ [m.], rhew [-oedd, -ogydd, m.]
ice cream - (n.) hufen ia+
ice - (v.) taenu a+ rhew
iceberg - (n.) mynydd rhew, rhewfryn [-iau, m.]
iceburg, tip of the - (n.) crib y rhewfryn
ichthyology - (n.) pysgyddiaeth [f.]
icicle - (n.) clo%yn ia+, cloch ia+, pibonwy [m.?]
iconoclast - (n.) delwdorrwr [delwdorrwyr, m.]
icy - (adj.) rhewllyd
idea - (n.) drychfeddwl [drychfeddyliau, m.], idea [f.?], meddylddrych [-au, m.], meddylrith [-iau, m.], syniad [-au, m.]
ideal - (adj.) delfrydol, ideal
ideal - (n.) delfryd [-au, mf.]
idealism - (n.) delfrydiaeth [f.], idealaeth [f.]
ideality - (n.) delfrydiaeth [f.]
idealize - (v.) delfrydu [delfryd-]
identical - (adj.) yr un, yr un yn union
Identification Number, Personal - (n.) Rhif Adnabod Personol
identify - (v.) adnabod (nabod) [irreg.], uniaethu [uniaeth-]
{ "Adnabod" is the literary form of "nabod". }
{ Adnabod (nabod) is identify when you recognize
something for what it is. }
{ Uniaethu isid entify when you associate yourself in
feeling with a person or thing. }
identity - (n.) hunaniaeth [-au?, f.], unfathiant [unfathiannau, m.], unoliaeth [f.]
idiocy - (n.) gwiriondeb [-au, m.], penwendid [m.]
idiom - (n.) adroddwedd [-au, -ion, f.], idiom [m.?], ieithwedd [-au, -ion, f.], priod-ddull [-iau, m.]
idiosyncrasy - (n.) anianawd [m.], tymer [tymherau, f.]
idiot - (n.) gwirionyn [m.], hurtyn [-nod, m.]
idiotic - (adj.) penffol
idle - (adj.) gweili, ofer, segur
idle talk - (n.) clebar (cleber) [mf.]
idle - (v.) diogi [diog-], ofera [ofer-], segura [segur-]
idleness - (n.) segurdod [m.], seguryd [m.]
idler - (n.) diogyn [m.], oferwr [oferwyr, m.], segurwr [segurwyr, m.]
idol - (n.) eilun [-od, m.]
worship idols - (v.) eilunaddoli [eilunaddol-]
idolator - (n.) eilunaddolwr [eilunaddolwyr, m.]
idolatry - (n.) eilunaddoliaeth [f.]
idyll - (n.) bugeilgerdd [-i, f.], canig [-ion, f.]
if - (conj.) ai, os, pe, ped
{ Ai is "if" only when synonymous with "whether". }
{ Os is the usual word for if. }
{ Pe is used for if when it is contrary to fact, as in "if I were
a rich man, na na ..." }
if her - (conj.) pes
{ "Pes" is "pe" not + "-s" he/she/it as a direct object. For example,
"pes adwaenasent" means "if they had known him". }
if him - (conj.) pes
{ "Pes" is "pe" not + "-s" he/she/it as a direct object. For example,
"pes adwaenasent" means "if they had known him". }
if it - (conj.) pes
{ "Pes" is "pe" not + "-s" he/she/it as a direct object. For example,
"pes adwaenasent" means "if they had known him". }
if it is not - (conj.) onis
if not - (conj.) oni (onid)
if otherwise - (adv.) os amgen
ignite - (v.) cynnau [cyneu-; 3.s. cynnau], ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn], tanio [tani-]
ignition - (n.) cynnau [m.?]
ignoble - (adj.) anenwog, anfonheddig, gwael [gwael- &adj], isel [ised; is; isaf], salw
as ignoble - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
ignominious - (adj.) gwaradwyddus, gwarthus
ignorance - (n.) anwybod [m.], anwybodaeth [-au, mf.]
ignorant - (adj.) anhyddysg, anwybodus
ignore - (v.) anwybyddu [anwybydd-], diystyru [diystyr-]
ill - (adj.) claf [pl. cleifion], drwg [cynddrwg; gwaeth; gwaethaf], gwael [gwael- &adj], sa+l [sal- &adj], tost
{ Claf is ill when you need a doctor. }
{ Drwg is ill when you think ill of someone. }
{ Gwael is ill when you need a doctor. }
{ Sa+l is ill when you need a doctor. }
{ Tost is ill when you need a doctor. }
fall ill - (v.) clafychu [clafych-]
ill report - (n.) anair [aneiriau, aneiri, m.], drygair [drygeiriau, m.]
make ill - (v.) anhwyluso [anhwylus-]
ill - (n.) drwg [drygau, drygiau, m.], niwed [niweidiau, m.]
illegal - (adj.) anghyfreithlon (anghyfreithiol)
illegible - (adj.) aneglur, annarllenadwy
illegitimate - (adj.) anghyfreithlon (anghyfreithiol)
ill-equipped - (adj.) anghywair
illicit - (adj.) anghyfreithlon (anghyfreithiol)
illiterate - (adj.) anllythrennog
ill-matched - (adj.) anghymharus
illness - (n.) adwyth [-au, m.], afiechyd [-on, m.], anhwylder (anhwyldeb) [-au, m.], anhwylustod [m.], annhymer [-au, -oedd, f.], cystudd [-iau, m.], gwaeledd [m.], saldra [m.], salwch [m.], selni [m.]
ill-tempered - (adj.) annaturus
ill-treat - (v.) cam-drin [cam-drini-]
ill-treatment - (n.) camdriniaeth [f.]
illuminate - (v.) addurno [addurn-], goleuo [goleu-]
illusion - (n.) camganfod [-au?, m.?], hud [-ion, m.], lledrith [m.], rhith [-iau, m.], rhithganfyddiad [-au, m.]
illusive - (adj.) lledrithiol
illusory - (adj.) lledrithiol
illustrate - (v.) darlunio [darluni-], egluro [eglur-]
{ Darlunio is to illustrate a book. }
{ Egluro is to illustrate a concept. }
illustrated - (adj.) darluniadol
illustration - (n.) darlun [-iau, m.], eglureb [-au, f.]
{ Darlun is an illustration that is a drawing. }
{ Eglureb is an illustration that is an explanation. }
illustrious - (adj.) ardderchog, enwog [pl. -ion; enwoc- &adj], hyglod
image - (n.) delw [-au, f.], delwedd [-au, f.], eiliw [-iau, m.], eilun [-od, m.], llun [-iau, m.], rhith [-iau, m.]
graven image - (n.) cerfddelw [-au, f.]
mental image - (n.) meddylrith [-iau, m.]
imaginary - (adj.) dychmygol
imagination - (n.) darfelydd [-ion, m.], dychymyg [dychmygion, m.]
imagine - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], dychmygu [dychmyg-], dyfeisio [dyfeisi-], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
{ Bwrw (which is otherwise various things like
"cast") is close to "tybio", but may have more of an element of
doubt about it ("a bwrw fod" -- "just supposing that") and may mean
supposing contrary to expectation. It seems to get the "suppose" or
"imagine" meaning from senses related to casting lots or guessing. }
imbecile - (adj.) penwan
imbecile - (n.) penwan [m.]
imbibe - (v.) llyncu [llync-; 3.s. & 2.s.imp. llwnc], sugno [sugn-], yfed [yf-; 3.s. & 2.s.imp. yf]
imbue - (v.) trwytho [trwyth-]
imitate - (v.) arddullio [arddulli-], dilyn [dilyn-; 3.s. & 2.s.imp. dilyn], dynwared [dynwared-], efelychu [efelych-]
imitation - (n.) dilyniad [m.], dynwarediad [-au, m.], efelychiad [-au, m.]
imitative - (adj.) dynwaredol, efelychiadol
imitator - (n.) arddulliwr [arddullwyr, m.], arddullydd [-ion, m.], dilynwr [dilynwyr, m.], dynwaredwr [dynwaredwyr, m.], efelychwr [efelychwyr, m.]
immaculate - (adj.) difrycheulyd, gla+n [gleni- &adj], pur [pl. -ion; pur- &adj]
immanent - (adj.) mewnfodol
immaterial - (adj.) annefnyddiol
immature - (adj.) anaeddfed (anaddfed)
immature feathers - (n.pl.) gorblu
immediate - (adj.) di-oed (dioed), diatreg, digyfrwng, union.gyrchol (union.gyrch)
{ Di-oed (dioed) is immediate when there is no delay. }
{ Diatreg is immediate when there is no delay. }
{ Digyfrwng is immediate when something is nearest, as
an immediate neighbor. }
{ Union.gyrchol (union.gyrch) is immediate when there is no delay. }
immemorial - (adj.) anhygof, er cyn cof
immense - (adj.) dirfawr, eang [ehang- &adj], enfawr
{ Dirfawr is very large ("dir-" is an extreme);
something abstract would be "dirfawr" ("mewn dirfawr angen" -- "in
extreme need"). }
{ Eang is broad, open, wide, expansive, stretching
over a great distance; either just the physically expansive or
metaphors from that ("rychwant eang o wybodaeth" -- "a immense
range of knowledge"). }
immensity - (n.) anfeidroledd [m.], ehangder (eangder) [eangderau, m.]
immerse - (v.) suddo [sudd-], trochi [troch-; 3.s. trych*]
{ Trochi has the sense of immerse in N. Wales.
It is a transitive verb. }
immerser - (n.) trochwr [trochwyr, m.]
immersion - (n.) trochfa [trochfeydd, f.]
immersionist - (n.) trochwr [trochwyr, m.]
immigrant - (n.) ymfudwr [ymfudwyr, m.]
immigrate - (v.) ymfudo [ymfud-], ymsefydlu [ymsefydl-]
imminent - (adj.) agos [agos- &adj; nesed; nes; nesaf], wrth y drws
imminent - (adv.) gerllaw
immobile - (adj.) diymod
immoderate - (adj.) anghymedrol
immoderation - (n.) anghymedroldeb (anghymedrolder) [m.]
immodest - (adj.) aflednais
immodesty - (n.) afledneisrwydd [m.]
immolate - (v.) aberthu [aberth-], offrymu [offrym-]
immoral - (adj.) anfoesol, anfucheddol
immorality - (n.) anfoes [-au, f.], anfoesoldeb [m.]
immortal - (adj.) anfarwol
immortality - (n.) anfarwoldeb [m.]
immortalize - (v.) anfarwoli [anfarwol-]
immovable - (adj.) di-syfl, disymud
immune from - (adj.) rhydd rhag
immure - (v.) caethiwo [caethiw-], carcharu [carchar-]
immutability - (n.) dianwadalwch [m.]
immutable - (adj.) anghyfnewidiol, dianwadal, digyfnewid
imp - (n.) cenau [cenawon, m.], coblyn [-nod, m.], dieflyn [-nod, m.], pegor [-au, m.]
impact - (n.) gwrthdrawiad [-au, m.], ymwrdd [m.?]
impair - (v.) amharu [amhar-]
{ You "amharu ar" something. } }
impairment - (n.) amhariad [m.]
impale - (v.) trywanu [trywan-]
impart - (v.) cyfrannu [cyfrann- &1, cyfran- &2+], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho, dyro; 3.s.pres. subj. rhotho]
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
impartial - (adj.) amhlaid (amhleidiol; amhleitgar), amhleidiol (amhleitgar), di-dderbyn-wyneb, diduedd, teg [tec- &adj]
impartiality - (n.) amhleidiaeth [f.]
impassioned - (adj.) brwd, cyffrous, hwyliog
impassive - (adj.) didaro, dideimlad, digyffro
impatient - (adj.) anoddefgar, diamynedd, diymaros
impeach - (v.) cyhuddo [cyhudd-]
impecunious - (adj.) heb arian, tlawd (tylawd) [pl. tlodion; tlot- &adj]
impede - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], llesteirio (llestair) [llesteiri-], rhwystro [rhwystr-]
impediment - (n.) anach [-au, mf.], atal [-ion, m.], atalfa [atalfeydd, f.], rhwystr [-au, m.]
impel - (v.) cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gyr], hyrddio (hyrddu) [hyrddi-, hyrdd-]
impenetrable - (adj.) anhreiddiol
impenitent - (adj.) anedifeiriol
imperative - (adj.) gorchmynnol, gorfodol
imperfect - (adj.) amherffaith, anorffennol
imperfection - (n.) amherffeithrwydd [m.], nam [-au, m.]
imperial - (adj.) ymerodrol
imperil - (v.) peryglu [perygl-]
imperious - (adj.) awdurdodol, trahaus
imperishable - (adj.) anniflanedig
impermeable - (adj.) anhydraidd
impersonal - (adj.) amhersonol
impersonate - (v.) personoli [personol-]
impertinent - (adj.) amherthnasol (amherthynasol), digywilydd
{ Amherthnasol (amherthynasol) is impertinent meaning
not related. }
{ Digywilydd is impertinent meaning impudent. }
imperturbable - (adj.) digyffro, tawel [tawel- &adj]
impervious - (adj.) anhreiddiol
impetuous - (adj.) byrbwyll, nwydwyllt
impetus - (n.) cymhelliad [cymhellion, m.], symbyliad [m.]
impinge - (v.) gwrthdaro [gwrthdar-], taro yn erbyn
impious - (adj.) afrasol (afraslon), annuwiol, diras
implacable - (adj.) anghymodlawn (anghymodlon)
implant - (v.) gwreiddio [gwreiddi-], plannu [plann- &1, plan- &2+]
implement - (n.) offeryn [-nau, offer, m.]
implement - (n.pl.) arf [-au, mf.]
implicate - (v.) gwneud yn gyfrannog
implication - (n.) goblygiad [-au, m.], ymhlygiad [-au, m.]
implicit - (adj.) dealledig, goblygedig, ymhlyg
{ Dealledig is implicit when something is understood without
being stated. }
{ Goblygedig is implicit meaning wrapped up in the nature of
something. }
{ Ymhlyg is implicit meaning wrapped up in the nature of
something. }
implore - (v.) atolygu (atolwg) [atolyg-], crefu [cref-], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn], ymbil (ymbilio) [ymbil-, ymbili-], ymhw+edd [ymhwedd-]
{ You "crefu ar" a person. }
{ You "erfyn ar" a person. }
imply - (v.) arwyddo [arwydd-], awgrymu [awgrym-]
import - (n.) arwyddoca+d [m.], mewnforyn [mewnforion, m.], pwys [-au, -i, m.]
{ Arwyddoca+d is import that is significance. }
{ Pwys is import meaning importance. }
import - (v.) arwyddo [arwydd-], dwyn i mewn, mewn.gludo [mewn.glud-], mewnforio [mewnfori-]
{ Arwyddo is import when you imply something. }
{ Dwyn i mewn is import when you bring something from outside. }
{ Mewnforio is import when you bring something from outside. }
importance - (n.) pwys [-au, -i, m.], pwysigrwydd [m.]
important - (adj.) pwysig [pwysic- &adj]
importunate - (adj.) haerllug, taer
importune - (v.) dyfal geisio, taer erfyn
importunity - (n.) haerllugrwydd [m.], taerineb (taerni) [m.]
impose - (v.) arddodi [arddod-], gosod ar
imposition - (n.) arddodiad [-au, m.]
impossible - (adj.) amhosibl (amhosib), annichon (annichonadwy)
impost - (n.) toll [-au, f.], treth [-i, f.]
impostor (imposter) - (n.) ffugiwr [ffugwyr, m.]
imposture - (n.) hoced [-ion, f.], twyll [m.]
impotence - (n.) anallu [-oedd, m.], analluedd [m.]
impotent - (adj.) analluog, di-rym (dirym)
impound - (v.) atafaelu [atafael-], ffaldio [ffaldi-]
{ Atafaelu is impound when you confiscate something. }
{ Ffaldio is impound when you place an animal in the pound. }
impoverish - (v.) llymhau [llym- &hau], tlodi [tlod-]
impoverished - (adj.) amdlawd
impracticable - (adj.) annichon (annichonadwy), anymarferol
impractical - (adj.) anymarferol
imprecate - (v.) melltithio [melltithi-], rhegi [rheg-]
impregnable - (adj.) cadarn [pl. cedyrn; cadarn- &adj], di-syfl
impregnate - (v.) ffrwythloni [ffrwythlon-], trwytho [trwyth-]
{ Ffrwythloni is impregnate when you introduce sperm or
pollen into something to fertilize it. }
{ Trwytho is impregnate when you penetrate all the parts
of something. }
impress - (n.) argraffiad [-au, m.]
impress - (v.) argraffu [argraff-], menu [men-]
impression - (n.) adargraff [-au, -ion, mf.], argraff [-au, -ion, f.], argraffiad [-au, m.]
make impression - (v.) minio [mini-]
wrong impression - (n.) camargraff [mf.]
imprint - (n.) adargraff [-au, -ion, mf.], argraff [-au, -ion, f.], delw [-au, f.]
imprint - (v.) argraffu [argraff-]
imprison - (v.) carcharu [carchar-]
imprisonment - (n.) carchariad [m.]
improbability - (n.) annhebygolrwydd [m.]
improbable - (adj.) annhebygol
impromptu - (adj.) byrfyfyr, difyfyr, o'r frest
improper - (adj.) afryw, afrywiog, amhriodol, anaddas, anweddus
{ Afryw means "improper" as applied to compounds. }
{ Afrywiog means "improper" as applied in grammar to
relative clauses. }
improve - (v.) diwygio [diwygi-], gwella [gwell-], gwellhau [gwell- &hau], hwsmona [hwsmon-]
improve in health - (v.) hybu [hyb-]
improvement - (n.) gwellhad [m.], gwelliant [gwelliannau, m.], hwsmonaeth [f.]
imprudence - (n.) anghallineb [m.], annoethineb [m.]
imprudent - (adj.) annoeth
impudence - (n.) digywilydd-dra [m.], haerllugrwydd [m.], wynebgaledwch [m.]
impudent - (adj.) digywilydd, haerllug, talgryf, wynebgaled
impugn - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], gwrthwynebu [gwrthwyneb-]
impulse - (n.) cymhelliad [cymhellion, m.], hwrdd [hyrddiau, m.], ysgogiad [-au, m.]
impulsive - (adj.) byrbwyll, cymhellol
{ Byrbwyll is impulsive in psychology. }
{ Cymhellol is impulsive in physics. }
impulsiveness - (n.) byrbwylltra [m.]
impunity - (n.) angherydd [m.], anghosb [f.]
with impunity - (adv.) yn ddigosb
impure - (adj.) aflan, amhu+r (amhurol, amur)
impurity - (n.) amhurdeb (amhuredd) [-au, m.]
impute - (v.) bwrw ar, cyfrif [cyfrif-], priodoli [priodol-]
{ Bwrw ar is impute when you blame someone. }
{ Cyfrif is impute when you attribute something. }
{ Priodoli is impute when you attribute something. }
in - (prep.) i mewn, mewn, o fewn, yn (ym; yng) [yn- &prep2]
{ The alternate forms of "yn" are a form of assimilation used when the
following word experiences its nasal mutation. See Section 7.1 for
details. }
advanced in years - (adj.) mewn gwth o oedran
bask in the sun - (v.) bolheulo [bolheul-]
be in service - (v.) gweini [gweinydd-]
break in pieces - (v.) dryllio [drylli-]
dry in the sun - (v.) cynaeafa (cynhaeafa) [cynaeaf-]
fold in - (v.) cyfuno [cyfun-]
{ Cyfuno is fold in while you are cooking. }
improve in health - (v.) hybu [hyb-]
in a - (prep.) mewn
in a jiffy - (adj.) chwap
in accordance with - (prep.) yn unol a+
in agreement - (adj.) amodig
in agreement with - (prep.) yn unol a+
in calf - (adj.) cyflo
in chains - (adj.) cadwynog
in concert - (adv.) ar y cyd
in connection (connexion) - (adv.) yngly+n
in connection (connexion) with - (prep.) yngly+n a+
in cynghanedd - (adj.) cynganeddol
in debt - (adj.) dyledog
in every - (adj.) ymhob
in favor (favour) of - (prep.) o blaid
in general - (adv.) yn gyffredinol
in heat - (adj.) gwasod, llodig
{ Gwasod is when a female animal is in heat. }
in order to - (prep.) er [er- &prep2], i [irreg.]
in ruins - (adj.) adfeiliedig
in season - (adj.) ar yr adeg
in spite of - (prep.) er [er- &prep2], er gwaethaf
in succession - (adv.) o'r bron
in the course of - (prep.) yn ystod
in the main - (adv.) yn bennaf
in time - (adv.) mewn pryd
in unison - (adv.) yn unsain
lacking in understanding - (adj.) anneallus
lead in circles - (v.) cylcharwain [cylcharweini-]
log in - (v.) mewn.gofnodi [mewn.gofnod-]
meet in conference - (v.) cynadledda [cynadledd-]
poem in free meter (metre) - (n.) pryddest [-au, f.]
priest in flowing robe - (n.) llaeswisg [-oedd, f.]
put in order - (v.) cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+], taclu [tacl-]
rich in milk - (adj.) llaethog
set in order - (v.) cyweirio [cyweiri-]
shut in - (v.) amga/u [amg- &a/u]
string in faith - (adj.) ffyddiog
take part {in} - (v.) cymryd rhan {yn}
unequal in weight - (adj.) anghytbwys
well smitten in years - (adj.) mewn gwth o oedran
zoom in - (v.) nesa/u [nes- &a/u], tynhau [tyn- &hau]
in- - (pfx.) an- (a-; af-)
{ "An (a-; af-)" causes a nasal mutation to the affixed stem. }
inability - (n.) anabledd [-au, m.], anallu [-oedd, m.], analluedd [m.]
inaccessible - (adj.) anhyffordd, anhygyreb, diarffordd
inaccuracy - (n.) anghywirdeb [-au, m.]
inaccurate - (adj.) anghywir, gwallus
inactive - (adj.) anfywiol
inactivity - (n.) anweithgarwch [m.]
inadequacy - (n.) annigonolrwydd [m.]
inadequate - (adj.) annigonol
inadvertent - (adj.) amryfus, anfwriadol
inane - (adj.) gwag [pl. gweigion], gwageddus, ofer
inanimate - (adj.) anfyw, anfywiol, dienaid, difywyd
inasmuch - (conj.) yn gymaint
inasmuch as - (conj.) yn gymaint a+
inaudible - (adj.) anhyglyw
inaugural - (adj.) agoriadol
inaugurate - (v.) agor (agoryd) [agor-; 3.s. egyr; 2.s.imp. agor], cysegru [cysegr-], dechrau [dechreu-; 3.s. & 2.s.imp. dechrau], urddo [urdd-]
inborn - (adj.) cynhenid
incandescent - (adj.) gwynias
incantation - (n.) swyn [-ion, m.], swyn.gyfaredd [-ion, f.]
incapable - (adj.) analluog
incapacitate - (v.) analluogi [analluog-], anghymhwyso [anghymhwys-]
incapacity - (n.) anghymhwyster [m.]
incarcerate - (v.) carcharu [carchar-]
incarnate - (v.) ymgnawdoli [ymgnawdol-]
become incarnate - (v.) ymgnawdoli [ymgnawdol-]
incarnation - (n.) ymgnawdoliad [m.]
incendiary - (adj.) enynnol, llosg
incense - (n.) arogl-darth [m.]
burn incense - (v.) arogldarthu [arogldarth-]
incense - (v.) cythruddo [cythrudd-], llidio [llidi-]
incentive - (adj.) cymelliadol
incentive - (n.) cymhelliad [cymhellion, m.]
inception - (n.) dechreuad [-au, m.]
incessant - (adj.) di-baid (dibaid), di-dor (didor)
incest - (n.) llosgach [m.]
inch - (n.) modfedd [-i, f.]
inches, eighteen - (n.) cyfelin [-au, f.]
incident - (n.) cyfranc [cyfrangau, fm.], digwyddiad [-au, m.], tro [-eau, -eon, m.]
incipient - (adj.) dechreuol
incise - (v.) torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr], trychu [trych-]
incisive - (adj.) bachog, cyr.haeddgar, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], miniog
incisiveness - (n.) bachogrwydd [m.]
incite - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], annos [annos-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], hysian (hysio) [hysi-]
incivility - (n.) anfoesgarwch [m.]
inclement - (adj.) drycinog, garw [pl. geirwon, geirw], gerwin
inclination - (n.) gogwydd [-iadau, m.], gogwyddiad [-au, m.], osgo [m.], tuedd [-iadau, -au, mf.], tueddfryd [m.]
incline - (n.) llethr [-au, -i, f.]
incline - (v.) gogwyddo [gogwydd-], tueddu [tuedd-]
inclined - (adj.) tueddol
be inclined - (v.) ymglywed [ymglyw-]
include - (v.) cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+]
incoherent - (adj.) anghysylltus, digyswllt
incombustible - (adj.) anllosgadwy
income - (n.) cyllid [-au, m.], incwm [incymau, m.]
incommensurable - (adj.) anghyfesur
incommunicable - (adj.) anghyfranogol
incompact - (adj.) anghryno
incomparable - (adj.) anghymharol, heb ei ail
incompatibility - (n.) anghytunedd [m.]
incompatible - (adj.) anachaidd, anghydweddol
incomplete - (adj.) anghyflawn, anorffenedig
incomprehensible - (adj.) annirnadwy
incongruous - (adj.) anaddas, anghydweddol
inconsiderate - (adj.) diystyriol
inconsistency - (n.) anghysondeb (anghysonder) [-au, m.]
inconsistent - (adj.) anghyson
inconspicuous - (adj.) anamlwg
inconstant - (adj.) chwit-chwat, oriog
incontestable - (adj.) diamheuol, diymwad
incontinence - (n.) anataliad [m.], anniweirdeb [m.]
incontinent - (adj.) anniwair
inconvenience - (n.) anghyfleustra (anghyfleuster) [anghyfleusterau, m.], anhwylustod [m.]
inconvenient - (adj.) anghyfleus, anhwylus
incorporate - (v.) corffori [corffor-], cyfuno [cyfun-], uno [un-]
incorrect - (adj.) anghywir, gwallus
incorrigible - (adj.) anwelladwy, heb ddim diwygio arno
incorrupt - (adj.) anllygredig
incorruptible - (adj.) anllygradwy, anllygredig
incorruption - (n.) anllygredigaeth [f.]
increase - (n.) amlhad [m.], cynnydd [m.]
yield increase - (v.) cnydio [cnydi-]
increase - (v.) amlhau [aml- &hau], chwyddo [chwydd-], cynyddu [cynydd-], mwyhau [mwy- &hau], ychwanegu [ychwaneg-]
increasing - (adj.) cynyddol
increasing - (n.) amlhad [m.]
incredible - (adj.) anghredadwy, anhygoel
incremental - (adj.) cynyddraddol
incriminate - (v.) cyhuddo [cyhudd-], euogi [euog-]
incubate - (v.) deor [deor-]
incubus - (n.) baich [beichiau, m.], bwrn [byrnau, m.], hunllef [-au, f.]
inculcate - (v.) cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg], pwyso [pwys-]
incumbent - (adj.) rhwymedig
incumbent upon - (prep.) rhwymedig ar
incumbent - (n.) periglor [-ion, -iaid, m.]
incur - (v.) gosod yn agored i, rhedeg i
incurable - (adj.) anaele, anesgor (anesgorol), anfeddyginiaethol, anwelladwy
incursion - (n.) ymgyrch [-oedd, mf.]
indebted - (adj.) dyledog, dyledus, rhwymedig
indecent - (adj.) anweddaidd, anweddus
indeed - (adv.) dros ben, iawn, yn wir
indefatigable - (adj.) diflin (diflino), dyfal
indefinite - (adj.) amhendant (amhenodol), amhenodol, penagored
indelible - (adj.) annileadwy
indelicacy - (n.) afledneisrwydd [m.], anghymhendod [m.]
indelicate - (adj.) aflednais
indemnify - (v.) digolledu [digolled-]
indemnity - (n.) iawn [m.]
indenture - (n.) cyfamod [-au, m.], cytundeb [-au, m.]
independence - (n.) annibyniaeth [f.]
Independent - (n.) Annibynnwr [Annibynnwyr, m.]
independent - (adj.) annibynnol (annibynnus)
indescribable - (adj.) annisgrifadwy
indeterminate - (adj.) amhenodol, penagored
index - (n.) dan.goseg [-ion, f.], mynegai [mynegeion, m.]
index finger - (n.) mynegfys [-edd, m.]
indicate - (v.) arddan.gos (arddangos) [arddan.gos-; 3.s. ardden.gys; 2.s.imp. arddan.gos], arwyddo [arwydd-], arwyddoca/u [arwyddoc- &a/u], dan.gos (dangos) [dangos-; 3.s. den.gys, dengys; 2.s.imp. dan.gos, dangos]
indicative - (adj.) mynegol
indict - (v.) cyhuddo [cyhudd-]
indifference - (n.) difaterwch [m.], difrawder [m.]
indifferent - (adj.) canolig, dibwys, difater, difraw
{ Canolig is indifferent when you are mediocre. }
{ Dibwys is indifferent when something is trivial. }
{ Difater is indifferent when you are unconcerned. }
indigence - (n.) angenoctid [m.], tlodi [m.]
indigenous - (adj.) cynhenid, genedigol
indigent - (adj.) anghenus, llwm [f. llom; pl. llymion], rheidus, tlawd (tylawd) [pl. tlodion; tlot- &adj]
indigestion - (n.) camdreuliad [m.], diffyg traul
indignant - (adj.) dicllon (digllon), dig [dic- &adj], digofus
indignation - (n.) dicllonrwydd [m.], dig [m.], digofaint [m.], llid [-au, m.], llidiowgrwydd [m.], soriant [soriannau, m.]
indignity - (n.) amarch [-au, m.], anfri [m.], sar.had [-au, m.]
indirect - (adj.) anunion (anuniongyrchol)
indiscreet - (adj.) annoeth, di-farn
indiscriminant - (adj.) diwahaniaeth
indispensable - (adj.) anhepgor (anhepgorol), anhepgorol
indisposed - (adj.) anhwylus, annhueddol
indisputable - (adj.) di-ddadl, diamheuol, diymwad
indissoluble - (adj.) annatodol
indistinct - (adj.) aneglur, anhyglyw, bloesg, brith [f. braith], myngus
speak indistinctly - (v.) bloesgi [bloesg-]
indistinctive - (adj.) anhynod
indite - (v.) cyfansoddi [cyfansodd-], ysgrifennu [ysgrifenn- &1, ysgrifen- &2+]
individual - (adj.) unigol
individual - (n.) un [-au, m.], unigol [-ion, m.], unigolyn [unigolion, m.]
individualist - (n.) unigolydd [-ion, m.]
individuality - (n.) unigoliaeth [f.], unigolrwydd [m.]
indoctrinate - (v.) athrawiaethu [athrawiaeth-]
indolence - (n.) seguryd [m.], syrthni [m.]
indolent - (adj.) diog [dioc- &adj], dioglyd, segur, swrth [f. sorth]
indomitable - (adj.) anorchfygol, di-ildio
indubitable - (adj.) diamheuol
induce - (v.) anwytho [anwyth-], cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], darbwyllo [darbwyll-], denu [den-]
{ Anwytho is induce or induct in electromagnetics or logic. }
inducement - (n.) argymhelliad [-au, m.], cymhelliad [cymhellion, m.]
induct - (v.) anwytho [anwyth-], cyflwyno [cyflwyn-], sefydlu [sefydl-]
{ Anwytho is induce or induct in electromagnetics or logic. }
{ Cyflwyno is induct when someone is formally introduced to
a new job. }
induction - (n.) anwythiad [m.]
{ Anwythiad is induction in electromagnetics or logic. }
inductive - (adj.) anwythol
indulge - (v.) anwesu [anwes-], boddio [boddi-], maldodi [maldod-], moethi [moeth-]
indulgence - (n.) anwes [-au, m.], maldod [m.], moeth [-au, m.], ymfoddhad [-au, m.]
Papal indulgence - (n.) cuedd [m.]
indulgence - (n.pl.) mwythau
industrial - (adj.) diwydiannol, gweithfaol
industrious - (adj.) diwyd, dyfal, gweithgar, hywaith
industry - (n.) diwydiant [diwydiannau, m.], diwydrwydd [m.]
{ Diwydiant is the kind of industry you can work for. }
{ Diwydrwydd is the industry that is the opposite of
laziness. }
inebriate - (n.) meddwyn [meddwon, m.]
inebriate - (v.) meddwi [meddw-]
inebriated - (adj.) meddw [pl. -on]
ineffable - (adj.) anhraethadwy, anhraethol
ineffaceable - (adj.) annileadwy
ineffective - (adj.) aneffeithiol, dieffaith
ineffectual - (adj.) aneffeithiol
inelegant - (adj.) annillyn
ineligible - (adj.) annewisol
inept - (adj.) di-glem, gwirion [pl. -iaid; gwirion- &adj], gwrthun (gwrthfun), heb fod yn taro
inequality - (n.) anghyfartaledd [m.]
inequity - (n.) anghyfiawnder [m.], anuniondeb [m.]
inert - (adj.) diegni, diynni, swrth [f. sorth]
inertia - (n.) anegni [m.], syrthni [m.]
inestimable - (adj.) amhrisiadwy
inevitable - (adj.) anesgor (anesgorol), anochel (anocheladwy)
inexcusable - (adj.) anesgusodol
inexhaustible - (adj.) dihysbydd
inexperienced - (adj.) amhrofiadol
inexplicable - (adj.) anesboniadwy
infallibility - (n.) anffaeledigrwydd [m.]
infallible - (adj.) anffaeledig, di-feth (difeth), diball
infamous - (adj.) gwaradwyddus, gwarthus, ysgeler
infamy - (n.) anair [aneiriau, aneiri, m.], ysgelerder [-au, m.]
infancy - (n.) babandod [m.], mabandod [f.], maboed [m.], mebyd [m.], plentyndod [m.]
infant - (n.) baban [-od, m.], maban [-od, m.], plentyn [plant, m.], un dan oed
infantry - (n.pl.) gwy+r traed, milwyr traed
infatuate - (v.) dylu [dyl- {only imperf. & plup. forms exist}], ffoli [ffol-], gwirioni [gwirion-]
infect - (v.) heintio [heinti-], llygru [llygr-]
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
infectious - (adj.) heintus
infer - (v.) casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl]
inferior - (adj.) gwaelach, is, israddol, naff
{ "Gwaelach" is the comp. of "gwael". }
{ "Is" is the comp. of "isel". }
{ "Naff" is a slang term. }
inferior person or thing - (n.) adlaw [-iaid, m.]
inferior - (n.) isradd [-iaid, -au, m.]
inferiority - (n.) israddoldeb [m.]
infernal - (adj.) dieflig, uffernol
infest - (v.) bod yn bla, heigio [heigi-]
infidel - (adj.) anghredadwy
infidel - (n.) anffyddiwr [anffyddwyr, m.], anghredadun [-iaid, anghredinwyr, m.]
infidelity - (n.) anffyddiaeth [f.], anffyddlondeb [m.], anghred [f.], anghrediniaeth [f.]
infinite - (adj.) anfeidraidd, anfeidrol, annherfynol
infinitesimal - (adj.) anfeidrol fach
infinitive - (adj.) annherfynol
infinity - (n.) anfeidredd [m.], anfeidroldeb [m.]
infirm - (adj.) cymhercyn, egwan, gwan [pl. gweinion, gweiniaid; gwann- &adj], gwanllyd (gwannaidd), llegach, methedig [pl. -ion]
infirmary - (n.) clafdy [clafdai, m.], ysbyty [ysbytai, m.]
infirmity - (n.) gwendid [-au, m.], llesgedd [m.], nychdod [m.]
inflame - (v.) brydio [brydi-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn], llidio [llidi-]
inflamed - (adj.) enynnol, llidiog, llidus
inflammable - (adj.) anllosgadwy, fflamadwy, hylosg
inflammation - (n.) enynfa [enynfeydd, f.], enyniad [-au, m.], llid [-au, m.]
inflammatory - (adj.) enynnol
inflate - (v.) chwyddo [chwydd-], chwythu [chwyth-]
inflect - (v.) plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg], treiglo [treigl-]
{ Plygu is inflect when you bend something. }
{ Treiglo is decline, devolve, or inflect
in the grammatical sense. }
inflection - (n.) treigliad (treiglad) [-au, m.]
inflexible - (adj.) anhyblyg, anystwyth
inflict - (v.) gweinyddu [gweinydd-], peri [par-; 3.s. pair, pa+r; 2.s.imp. pa+r]
influence - (n.) dylanwad [-au, m.]
influence - (v.) dylanwadu [dylanwad-]
influential - (adj.) dylanwadol
influenza - (n.) anwydwst [f.], ffliw [m.?]
influx - (n.) dylifiad [-au, m.]
inform - (v.) hysbysu [hysbys-]
informal - (adj.) anffurfiol
informant - (n.) hysbyswr [hysbyswyr, m.]
information - (n.) gwybodaeth [-au, f.], hysbysrwydd [m.]
information superhighway - (n.) archdraffordd gwybodaeth
information technology - (n.) technoleg gwybodaeth
informer - (n.) hysbyswr [hysbyswyr, m.]
infrequent - (adj.) anaml, anfynych
infringe - (v.) torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr], troseddu [trosedd-]
infuriate - (v.) cynddeiriogi [cynddeiriog-], ffyrnigo [ffyrnig-]
infuse - (v.) arllwys [arllwys-; 3.s. arllwys], trwytho [trwyth-], tywallt [tywallt-]
{ Arllwys is infuse when you pour into something. }
{ Trwytho is infuse when you soak something (like tea leaves)
to bring out the flavor (flavour). }
{ Tywallt is infuse when you pour into something. }
ingenious - (adj.) celfydd, celfyddgar, ciwt, cywrain, medrus
ingenuity - (n.) athrylith [-oedd, f.]
ingenuous - (adj.) diddichell, didwyll, disyml, unplyg
ingrained - (adj.) cynhenid, wedi greddfu
become ingrained - (v.) greddfu [greddf-]
ingratiate - (v.) ennill ffafr
ingratitude - (n.) anniolchgarwch [m.]
ingredient - (n.) cyffur (cyffer) [-iau, m.], defnydd [-iau, m.], elfen [-nau, f.]
inhabit - (v.) cyfanheddu [cyfanhedd-], gwladychu [gwladych-], preswylio [preswyli-], trigo [trig-]
inhabitant - (n.) preswylydd [-ion, preswylwyr, m.]
inhabitants - (n.pl.) trigolion
inhabited - (adj.) cyfanheddol, cyfannedd
inhabited place - (n.) cyfannedd [cyfanheddau, cyfanheddion, cyfanheddfau, m.]
inhale - (v.) anadlu [anadl-], tynnu anadl
inherent - (adj.) cynhenid, greddfol
inherit - (v.) etifeddu [etifedd-]
inherit? - (v.) aerio [aeri-]
inheritance - (n.) etifeddiaeth [-au, f.], treftadaeth [f.]
inheritor - (n.) etifedd [-ion, m.], etifeddwr [etifeddwyr, m.]
inhibit - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], gwahardd [gwahardd-; 3.s. gwaheirdd*]
inhibition - (n.) atalnwyd [-au, f.]
inhuman - (adj.) annynol, brwnt [f. bront; pl. bryntion], creulon [creulon- &adj]
inimical - (adj.) gelyniaethus, gelynol
inimitable - (adj.) digyffelyb
iniquity - (n.) anundeb [m.], anwiredd [-au, m.], camwedd [-au, m.]
initial - (adj.) dechreuol
initial - (n.) llythyren gyntaf
initiate - (v.) dechrau [dechreu-; 3.s. & 2.s.imp. dechrau], derbyn [derbyni-; 3.s. & 2.s.imp. derbyn], egwyddori [egwyddor-]
{ Dechrau is initiate when you cause something to begin. }
{ Derbyn is initiate when you receive into membership. }
{ Egwyddori is initiate when you instruct in fundamentals. }
inject - (v.) chwistrellu [chwistrell-]
injunction - (n.) gorchymyn [gorchmynion, m.], gwaharddiad [-au, m.]
injure - (v.) amharu [amhar-], anafu [anaf-], drygu [dryg-], niweidio [niweidi-], sar.hau [sar.- &hau]
{ Sar.hau is injure with your speech. }
{ You "amharu ar" something. } }
injured - (adj.) anafus
injurious - (adj.) niweidiol
injury - (n.) abwth [m.], anaf [-au, m.], cam [-au, m.], camwri [m.], murn [m.], niwed [niweidiau, m.], sar.had [-au, m.]
injustice - (n.) anghyfiawnder [m.], anundeb [m.], anuniondeb [m.], cam [-au, m.]
ink - (n.) inc [m.]
ink - (v.) incio [inci-]
inkling - (n.) amnaid [amneidiau, f.], arwydd (arw+y) [-ion, mf.], awgrym [-au, -iadau, m.]
inland - (adj.) canoldirol
inland region - (n.) canoldir [-oedd, m.]
inlet - (n.) bae [-au, m.], cilfach [-au, f.]
inmate - (n.) lletywr [lletywyr, m.], preswylydd [-ion, preswylwyr, m.], trigiannydd [trigianwyr, m.]
inmost - (adj.) dyfnaf, nesaf i mewn
{ "Dyfnaf" is the sup. of "dwfn". }
inn - (n.) gwesty [gwestai, -au, m.], tafarn [-au, mf.], tafarndy [tafarndai, m.]
innate - (adj.) anianol, cynhenid, cynhwynol, greddfol
inner - (adj.) mewnol
inning - (n.) cyfle [-on, -adau, -oedd, m.], tro [-eau, -eon, m.]
inn-keeper - (n.) tafarnwr [tafarnwyr, m.]
innkeeper - (n.) gwesteiwr [gwesteiwyr, m.]
innocence - (n.) dieuogrwydd [m.], diniweidrwydd [m.], gwiriondeb [-au, m.], puredd [m.]
innocent - (adj.) dieuog, diniwed, gwirion [pl. -iaid; gwirion- &adj]
innocuous - (adj.) diberygl, diniwed
innovate - (v.) newid [newidi-; 2.s.imp. newid], newyddu [newydd-]
innovation - (n.) cyfnewidiad [-au, m.], newyddbeth [-au, m.]
{ Cyfnewidiad is innovation as a concept. }
{ Newyddbeth is an innovation. }
innuendo - (n.) ensyniad [-au, m.]
innumerable - (adj.) afrifed, aneirif, annifeiriol (annifer), dirifedi
inoculate - (v.) brechu [brech-], rhoi'r frech
inordinate - (adj.) anghymedrol, anghymesur, di-ro+l
inordinateness - (n.) anghymesuredd [m.]
inquest - (n.) cwest [-au, m.]
inquest of coroner - (n.) trengholiad [-au, m.]
inquietude - (n.) anesmywthder (anesmywthdra) [m.]
inquire (enquire) - (v.) gofyn [gofynn- &1, gofyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gofyn], holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl], ymholi [ymhol-; 3.s. & 2.s.imp. ymhawl], ymofyn [ymofynn- &1, ymofyn- &2+]
{ To ask a question, you "gofyn cwestiwn". To ask a person, you "gofyn i
berson". To ask a person a question, you "gofyn i berson am gwestiwn". }
inquirer - (n.) ymofynnydd [-ion, m.]
inquiry (enquiry) - (n.) ymholiad [-au, m.], ymofyn [-ion, m.]
inquisition - (n.) chwil-lys [m.], ymchwiliad [-au, m.]
{ Chwil-lys is inquisition as a court that searches for
wrongdoing. }
{ Ymchwiliad is inquisition as an investigation. }
inquisitive - (adj.) chwilfrydig, chwilgar, holgar, ymofyn.gar
inquisitiveness - (n.) chwilgarwch [m.]
insane - (adj.) gorffwyll, gorffwyllog, gwallgof, ynfyd [pl. -ion]
insane asylum - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
insanity - (n.) gorffwylltra [m.], gwallgofrwydd [m.]
insatiable - (adj.) anniwall
inscribe - (v.) arysgrifennu [arysgrifenn- &1, arysgrifen- &2+]
inscription - (n.) arysgrif [-ion, -au, f.], arysgrifen [-nau, f.]
inscrutable - (adj.) anchwiliadwy, anolrheiniadwy
insect - (n.) pryf [-ed, m.], trychfil [-od, m.]
insecure - (adj.) anniogel
insensible - (adj.) annheimladwy, dideimlad
inseparable - (adj.) anwahanadwy
insert - (v.) dodi i mewn
inside - (adj.) mewnol
inside out - (adv.) tu chwith
inside - (n.) tu mewn
inside - (prep.) i mewn
inside-half - (n.) mewnwr [m.]
insidious - (adj.) lladradaidd, llechwraidd
insight - (n.) dealltwriaeth [-au, f.], dirnadaeth [f.], mewnweliad [-au, m.]
insightful - (adj.) deallus [pl. -ion]
insignificance - (n.) dinodedd [m.], distadledd [m.]
insignificant - (adj.) dibwys, dinod (di-nod), distadl, tila
insincere - (adj.) ffuantus, rhagrithiol
insinuate - (v.) ensynio [ensyni-], ymwthio [ymwthi-]
{ Ensynio is insinuate when you hint artfully about
something. }
{ Ymwthio is insinuate when something is inserted
gradually. }
insinuation - (n.) ensyniad [-au, m.]
insipid - (adj.) diflas [diflas- &adj], merf (merfaidd)
insipidity - (n.) merfdra (merfeidd-dra) [m.]
insipidness - (n.) merfdra (merfeidd-dra) [m.]
insist - (v.) haeru [haer-], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn], taeru [taer-]
insolent - (adj.) digywilydd, haerllug, sar.haus
insoluble - (adj.) anhydawdd, annatodol
insolvent - (adj.) wedi torri, yn methu talu
insomnia - (n.) anhunedd [m.], diffyg cwsg
inspect - (v.) archwilio [archwili-], chwilio [chwili-], edrych (edrychyd) [edrych-; 3.s. & 2.s.imp. edrych]
inspection - (n.) arolygiad [-au, m.]
inspector - (n.) arolygwr [arolygwyr, m.], arolygydd [-ion, m.]
inspiration - (n.) ysbrydiaeth [f.], ysbrydoliaeth [f.]
inspire - (v.) tynnu anadl, ysbrydoli [ysbrydol-]
{ Tynnu anadl is inspire when you breathe in. }
{ Ysbrydoli is inspire when you give an idea. }
inspirit - (v.) ysbrydoli [ysbrydol-]
instability - (n.) ansadrwydd [m.]
install - (v.) gorseddu [gorsedd-], seddi [sedd-], sefydlu [sefydl-]
installment (instalment) - (n.) cyfran [-nau, f.], rhandal [-iadau, m.]
instance - (n.) enghraifft [enghreifftiau, f.]
instance - (v.) enwi [enw-], nodi [nod-]
instant - (adj.) clau, cyfisol, ebrwydd, parod [parot- &adj]
instant - (n.) amrantiad [-au, m.], eiliad [-au, mf.], moment [-au, f.]
instantaneous - (adj.) disyfyd, disymwth, yn y fan
instantly - (adv.) chwipyn
instead of - (prep.) tros (dros) [irreg.], yn lle
instep - (n.) cefn troed, mwnwgl troed
instigate - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], annos [annos-], cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell]
instill (instil) - (v.) argymell [argymell-]
instinct - (n.) anian [-au, f.], greddf (greddyf) [-au, f.]
instinctive - (adj.) greddfol
institute - (n.) sefydliad [-au, m.]
institute - (v.) sefydlu [sefydl-]
institution - (n.) sefydliad [-au, m.]
instruct - (v.) addysgu [addysg-], athrawiaethu [athrawiaeth-], egwyddori [egwyddor-], gwyddori [gwyddor-], hyfforddi [hyffordd-]
instruction - (n.) addysg [f.], addysgiaeth [f.], cyfarwyddyd [cyfarwyddiadau, m.], hyfforddiant [hyfforddiannau, m.]
instructive - (adj.) addysgiadol
instructor - (n.) addysgwr [addysgwyr, m.], addysgydd [-ion, m.], hyfforddwr [hyfforddwyr, m.]
instrument - (n.) ermyg [-ion, m.], offeryn [-nau, offer, m.]
ten-stringed instrument - (n.) dectant [m.]
instrumental - (adj.) offerynnol
instrumentality - (n.) offerynnoliaeth [f.]
insubordinate - (adj.) anufudd, gwrthryfelgar
insubordination - (n.) anufudd-dod [m.]
insubstantial - (adj.) anghorfforol
insufficiency - (n.) annigonedd [m.]
insufficient - (adj.) annigonol
insular - (adj.) cul [pl. -ion], ynysol
insulate - (v.) didoli (didol) [didol-], ynysu [ynys-]
insulation - (n.) ynysiad [m.]
insult - (n.) croesanair [croesaneiriau, m.], sar.had [-au, m.]
insult - (v.) amherchi [amherch-], sar.hau [sar.- &hau], tremygu [tremyg-]
insulting - (adj.) sar.haus, tremygus
insuperable - (adj.) anorfod
insurance - (n.) yswiriant [m.]
insure - (v.) yswirio [yswiri-]
insurgent - (adj.) gwrthryfelgar
insurgent - (n.) gwrthryfelwr [gwrthryfelwyr, m.], terfysgwr [terfysgwyr, m.]
insurrection - (n.) gwrthryfel [-oedd, m.], terfysg [-oedd, m.]
intact - (adj.) cyfan [pl. cyfain], dianaf
integral - (adj.) cyfan [pl. cyfain], cyflawn
integrate - (v.) cyfannu [cyfann- &1, cyfan- &2+], integreiddio [integreiddi-]
integrity - (n.) cywirdeb [m.], gonestrwydd [m.]
integument - (n.) croen [crwyn, m.], croenyn [-nau, m.], pilen [-nau, f.]
intellect - (n.) deall [m.]
intellectual - (adj.) deallol, meddyliol
intelligence - (n.) deall [m.], deallgarwch [m.], dealltwriaeth [-au, f.], deallusrwydd [m.], hysbysrwydd [m.]
{ Deall is intelligence that a person has. }
{ Deallgarwch is intelligence that a person has. }
{ Dealltwriaeth is intelligence that a person has. }
{ Deallusrwydd is intelligence that a person has. }
{ Hysbysrwydd is intelligence that the military
collects. }
intelligent - (adj.) deallgar, deallus [pl. -ion]
intelligible - (adj.) dealladwy
intemperance - (n.) anghymedroldeb (anghymedrolder) [m.]
intend - (v.) amcanu [amcan-], arfaethu [arfaeth-], arofun [arofun-], bwriadu [bwriad-], golygu [golyg-], pwrpasu [pwrpas-]
intended - (adj.) darpar
intense - (adj.) angerddol, dwys [pl. -ion]
intensify - (v.) dwysa/u [dwys- &a/u]
intensity - (n.) angerddoldeb [m.]
intent - (adj.) astud, diwyd, dyfal
observe intently - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff]
intent - (n.) amcan [-ion, m.], bwriad [-on, -au, m.], diben [-ion, m.], ystyr [-on, fm.]
{ Ystyr is the intent of a word. }
intention - (n.) arfeddyd [m.], arofun (arofuned) [m.], bwriad [-on, -au, m.], goddau [m.]
intentional - (adj.) bwriadol
inter - (v.) claddu [cladd-; 3.s. & 2.s.imp. cladd], daearu [daear-]
intercede - (v.) cyfryngu [cyfryng-], eiriol [eiriol-]
intercept - (v.) rhagod [rhagod-], rhwystro [rhwystr-]
intercession - (n.) cyfryngdod [m.], eiriolaeth [f.]
intercessor - (n.) eiriolwr [eiriolwyr, m.]
intercourse - (n.) cyfathrach [-iadau, f.], cyfeillach [-au, f.]
have intercourse - (v.) cyfathrachu [cyfathrach-]
have intercourse with - (v.) cael cyfathrach a+
interdict - (n.) gwaharddiad [-au, m.]
interdict - (v.) gwahardd [gwahardd-; 3.s. gwaheirdd*]
interest - (n.) budd [-ion, m.], buddiant [buddiannau, m.], diddordeb [-au, m.], llog [-au, m.]
{ Budd is interest as a benefit. }
{ Buddiant is interest as a benefit. }
{ Diddordeb is the kind of interest you show for things. }
{ Llog is the kind of interest you earn in the bank. }
compound interest - (n.) adlog [-au, m.]
interest rate - (n.) cyfradd log
interest - (v.) diddori [diddor-]
interesting - (adj.) diddorol
interface - (n.) rhyngwyneb [-au, m.]
user interface - (n.) rhyngwyneb defnyddiwr
interfere - (v.) busnesa [busnes-], cyfryngu [cyfryng-], ymhel [ymhel-], ymyrru (ymyrryd; ymyrraeth) [ymyrr- &1, ymyr- &2+]
interference - (n.) ymyrraeth [f.]
interim - (n.) cyfamser [-au, -oedd, m.], cyfwng [cyfyngau, m.]
interior - (adj.) mewnol, tufewnol
interior - (n.) canol [-au, m.], tu mewn
interject - (v.) bwrw i mewn, ebychu [ebych-]
{ Ebychu is interject when you do it with words. }
interjection - (n.) ebychiad [-au, m.]
interlace - (v.) masglo (masglu) [masgl-]
interlock - (v.) cydgloi [cydglo- &i; 3.s. & 2.s.imp. cydglo], cydymgloi [cydymglo- &i; 3.s. & 2.s.imp. cydymglo]
interloper - (n.) ymwthiwr [ymwthwyr, m.], ymyrrwr [ymyrrwyr, m.]
interlude - (n.) anterliwt [-iau, mf.], egwyl [-iau, f.]
{ Anterliwt is interlude as a musical term. }
{ Egwyl is interlude as a lull. }
composer of interludes - (n.) anterliwtiwr [anterliwtwyr, m.]
intermarry - (v.) ymbriodi [ymbriod-]
intermediary - (n.) canolwr [canolwyr, m.], cyfryngwr [cyfryngwyr, m.]
intermediate - (adj.) canol, canolradd (canolraddol)
intermediate band - (n.) band canol
interment - (n.) claddedigaeth [-au, mf.]
interminable - (adj.) diorffen
intern - (v.) carcharu [carchar-]
internal - (adj.) mewnol, tufewnol
international - (adj.) cydwladol, rhyngwladol, rhyngwladwriaethol
internationalize - (v.) rhyngwladoli [rhyngwladol-]
Internet - (n.) Rhyngrwyd [f.]
Internet site - (n.) safle Rhyngrwyd
interoperable - (adj.) rhyngweithredol
interpolate - (v.) dodi i mewn, rhyngosod [rhyngosod-; 3.s. rhyngesyd; 2.s.imp. rhyngosod]
interpose - (v.) cyfryngu [cyfryng-], gosod rhwng
interpret - (v.) cyfieithu [cyfieith-], dehongli [dehongl-]
{ Dehongli is to explain or convey the meaning. }
interpretation - (n.) dehongliad [-au, m.]
interpreter - (n.) dehonglwr [dehonglwyr, m.], dehonglydd [-ion, m.], lladmerydd [-ion, m.]
interrogate - (v.) holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl]
interrogation - (n.) holiad [-au, m.]
interrogator - (n.) holwr [holwyr, m.]
interrupt - (v.) torri ar, torri ar draws
interruption - (n.) tor [-ion, m.]
intersect - (v.) croesi ei gilydd, croestorri [croestorr- &1, croestor- &2+]
{ Croesi ei gilydd is intersect as an intransitive verb. }
{ Croestorri is intersect as a transitive verb. }
intersection - (n.) croestoriad [-au, m.]
interstice - (n.) agen [-nau, f.], cyfrwng [cyfryngau, m.], cyfwng [cyfyngau, m.]
interval - (n.) cyfwng [cyfyngau, m.], seibiant [seibiannau, m.]
intervene - (v.) cyfryngu [cyfryng-]
intervention - (n.) athrywyn [m.], cyfryngiad [-au, m.]
interview - (n.) cyfweliad [-au, m.]
exit interview - (n.) cyfweliad ymadael
interviewee - (n.) cyfwelai [cyfweleion, m.]
interviewer - (n.) cyfwelwr [cyfwelwyr, m.]
intestate - (adj.) diewyllys
intestines - (n.) perfedd [-ion, m.]
intestines - (n.pl.) coluddyn [coluddion, coludd, m.]
intimacy - (n.) agosatrwydd [m.]
intimidate - (v.) brawychu [brawych-], dychrynu [dychryn-]
into - (prep.) i [irreg.], i mewn i
flow into - (v.) aberu [aber-]
fly into a passion - (v.) gwylltio (gwylltu) [gwyllti-, gwyllt-], ymwylltio [ymwyllti-]
go into detail - (v.) manylu [manyl-]
into view - (adj.) i'r golwg
run into - (v.) bwrw yn erbyn
translate into Welsh - (v.) Cymreigio [Cymreigi-]
intolerable - (adj.) annioddefol
intolerant - (adj.) anoddefgar
intonation - (n.) goslef (oslef) [-au, f.], to+n [-au, f.], tonyddiaeth [f.]
intone - (v.) llafarganu [llafargan-]
intoxicate - (v.) meddwi [meddw-]
intoxicated - (adj.) meddw [pl. -on]
intoxicating - (adj.) meddwol
intoxication - (n.) meddwdod [m.]
intractable - (adj.) anhydyn, anhywaith
intranet - (n.) cyfyngrwyd [-au, -i, f.], mewnrwyd [-au, -i, f.]
intransitive verb - (n.) berf cyflawn
intravenous - (adj.) mewnwythiennol
intrepid - (adj.) dewr [pl. -ion], di-ofn, diarswyd, gwrol
intricate - (adj.) astrus, cymhleth, dyrys
intrigue - (n.) cynllwyn [-ion, m.]
intrigue - (v.) codi diddordeb, cynllwyn [cynllwyn-]
{ Codi diddordeb is intrigue when you pique someone's
interest. }
{ Cynllwyn is intrigue when you plot something. }
intrinsic - (adj.) hanfodol, priodol
introduce - (v.) cyflwyno [cyflwyn-], rhagarwain [rhagarweini-]
introduction - (n.) arweiniad [m.], rhagarweiniad [-au, m.], rhagdraeth [-au, m.], rhagymadrodd [-ion, m.]
introductory - (adj.) arweiniol, rhagarweiniol
introspection - (n.) mewnsylliad [m.]
introspective - (adj.) mewnsyllgar
intrude - (v.) ymyrru (ymyrryd; ymyrraeth) [ymyrr- &1, ymyr- &2+]
intruder - (n.) ymwthiwr [ymwthwyr, m.]
intrusion - (n.) ymwthiad [-au, m.]
intrusive - (adj.) ymwthiol
intuition - (n.) athrylith [-oedd, f.], greddf (greddyf) [-au, f.], sythwelediad (sythweliad) [-au, m.]
intuitive - (adj.) athrylithgar, greddfol, sythweledol
inundate - (v.) boddi [bodd-; 3.s. & 2.s.imp. bawdd], gorlifo [gorlif-]
inundation - (n.) rhyferthwy [m.]
inure - (v.) arfer [arfer-; 3.s. & 2.s.imp. arfer], caledu [caled-], cynefino [cynefin-]
invade - (v.) goresgyn [goresgyn-]
invader - (n.) goresgynnwr [goresgynnwyr, m.], goresgynnydd [-ion, m.]
invalid - (adj.) di-rym (dirym)
invalid - (n.) un afiach, un methedig
invaluable - (adj.) amhrisiadwy
invariable - (adj.) dieithriad, gwastad
invasion - (n.) goresgyniad [-au, m.]
invasive - (adj.) mewnwthiol
invective - (n.) cabl [-au, m.], cabledd [-au, m.], difri%aeth [f.]
inveigh - (v.) cablu [cabl-], difri%o [difri%-], sennu [senn- &1, sen- &2+]
inveigle - (v.) hudo [hud-], llithio [llithi-], twyllo [twyll-]
invent - (v.) dychmygu [dychmyg-], dyfeisio [dyfeisi-]
invention - (n.) crebwyll [-ion, m.], dyfais [dyfeisiau, f.]
inventory - (n.) rhestr [-i, -au, f.]
inverse - (adj.) yn y gwrthwyneb
inversion - (n.) gwrthdro [-au, m.]
invert - (v.) gwrth-droi (gwrthdroi) [gwrth-dro- &i; gwrthdro- &i], troi wyneb i waered
inverted - (adj.) annormal
invest - (v.) arwisgo [arwisg-], buddsoddi [buddsodd-], gwisgo [gwisg-], suddo [sudd-], urddo [urdd-]
{ Arwisgo is to invest as in to put on vestments. }
{ Buddsoddi is to invest money. }
{ Gwisgo is to invest as in to put on vestments. }
{ Suddo is to invest money. }
{ Urddo is invest when you confer rank on someone. }
investigate - (v.) chwilio [chwili-]
investigation - (n.) ymchwiliad [-au, m.]
investiture - (n.) arwisgiad [-au, m.]
investment - (n.) buddsodd [-ion, m.], buddsoddiad [-au, m.]
investor - (n.) buddsoddwr [buddsoddwyr, m.]
inveterate - (adj.) cyndyn, dygn [dycn- &adj]
invidious - (adj.) eiddiglyd
invigorate - (v.) cryfhau [cryf- &hau], grymuso [grymus-]
invincible - (adj.) anorchfygol, anorthrech
inviolable - (adj.) cysegredig [cysegredic- &adj], dihalog
invisible - (adj.) anweladwy, anweledig (anwel)
invitation - (n.) gwahoddiad [-au, m.]
invite - (v.) denu [den-], gwahodd (gwadd) [gwahodd-]
inviter - (n.) gwahoddwr [gwahoddwyr, m.]
inviting - (adj.) gwahoddus
invoice - (n.) infois [m.?]
invoke - (v.) galw am, galw ar
involuntary - (adj.) anfwriadol, annirfoddol, o anfodd
involve - (v.) cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+], drysu [drys-]
{ Cynnwys is involve meaning include. }
{ Drysu is involve meaning entangle. }
inward - (adj.) mewnol, tufewnol
iodine - (n.) i%odin [m.]
ion - (n.) i%on [m.]
iota - (n.) iod [m.]
irascible - (adj.) ffrom, ffromllyd
irate - (adj.) dig [dic- &adj], irllawn, llidiog
ire - (n.) dicter [-au, m.], dig [m.], llid [-au, m.], soriant [soriannau, m.]
Ireland - (prop.n.) Iwerddon
iris - (n.) elestr [f.?], enfys [-au, f.]
Irish - (adj.) Gwyddelig
Irish - (n.) Gwyddeleg [f.]
Irishman - (n.) Gwyddel [-od, Gwyddyl, m.]
Irishwoman - (n.) Gwyddeles [-au, f.]
irksome - (adj.) blin [pl. -ion], diflas [diflas- &adj], trafferthus
iron - (n.) haearn [heyrn, -au, m.]
cast iron - (n.) haearn bwrw
like iron - (adj.) haearnaidd
the Iron Age - (n.) yr Oes Haearn
wrought iron - (n.) haearn gyr
iron - (v.) smwddio [smwddi-], ysmwddio [ysmwddi-]
irony - (n.) coegni [m.], eironi [m.], gwatwareg [f.], gwatwariaeth [f.]
irradiate - (v.) arbelydru [arbelydr-], disgleirio [disgleiri-], goleuo [goleu-], pelydru [pelydr-]
irradiation - (n.) arbelydriad [m.]
irrefutable - (adj.) anwrthbrofiadwy
irregular - (adj.) afreolaidd
irregularity - (n.) afreoleidd-dra [m.]
irrelevant - (adj.) amherthnasol (amherthynasol), amherthynol, amhwrpasol
{ Amherthnasol (amherthynasol) is irrelevant meaning
not related. }
{ Amherthynol means "not belonging to". }
irreligious - (adj.) anghrefyddol
irreparable - (adj.) anadferadwy
irreproachable - (adj.) diargyhoedd
irresistible - (adj.) anorchfygol
irresolute - (adj.) amhenfenderfynol
irresponsible - (adj.) anghyfrifol
irretrievable - (adj.) anadferadwy
irrevocable - (adj.) di-alw-yn-o+l
irrigate - (v.) dyfrio (dyfr.hau) [dyfri-, dyfr- &hau], mwydo [mwyd-]
irritable - (adj.) anniddig, blin [pl. -ion], croendenau, llidiog
irritate - (v.) cythruddo [cythrudd-]
irritated - (adj.) llidiog
irritation - (n.) cythrudd [-ion, m.], llid [-au, m.]
irrupt - (v.) rhuthro [rhuthr-]
irruption - (n.) rhuthr [-au, m.]
Isaiah - (prop.n.) Eseia (Esay)
Iseult - (prop.n.) Esyllt
island - (adj.) ynysol
Bardsey Island - (prop.n.) Ynys Enlli
island - (n.) ynys [-oedd, f.]
islander - (n.) ynyswr [ynyswyr, m.]
isle - (n.) ynys [-oedd, f.]
Isle of Man - (prop.n.) Manaw
Isle of Wight - (prop.n.) Ynys Wyth
islet - (n.) ynysig [-au?, f.]
isolate - (v.) gwahanu [gwahan-], neilltuo [neilltu-], unigo [unig-]
Israelite - (n.) Israeliad [Israeliaid, m.]
issue - (n.) agorfa [-oedd, f.], arllwysfa [f.], canlyniad [-au, m.], diwedd [-au, m.], had [-au, m.], hiliogaeth [f.], llif [-ogydd, m.], mynediad allan, pwnc mewn dadl
{ Agorfa is issue as a vent. }
{ Arllwysfa is issue as a vent. }
{ Canlyniad is issue as a consequence. }
{ Diwedd is issue as a consequence. }
{ Had is issue as offspring. }
{ Hiliogaeth is issue as offspring. }
{ Llif is issue as an outflow. }
{ Mynediad allan is the act or process of going out. }
{ Pwnc mewn dadl is issue as an important point. }
issue - (v.) cyhoeddi [cyhoedd-], deillio [deilli-], hanfod [irreg.], rhoi allan, tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
{ Cyhoeddi is issue when you publish something. }
isthmus - (n.) culdir [-oedd, m.]
it - (pron.) ei ('i, 'w), hi
Italian - (adj.) eidalaidd
Italian language - (prop.n.) Eidaleg [f.]
Italian - (n.) eidalwr [eidalwyr, m.]
italic - (adj.) italaidd
italics - (n.) llythrennau italaidd
Italy - (prop.n.) Yr Eidal
itch - (n.) clafr [m.], cosfa [cosfeydd, f.], crafu [m.]
itch - (v.) cosi [cos-], ysu [ys-]
itching - (n.) cosfa [cosfeydd, f.], cosi [m.], enynfa [enynfeydd, f.], ysfa [ysfeydd, f.]
item - (n.) ban [-nau, mf.], darn [-au, m.], eitem [-au, f.], peth [-au, m.], pwnc [pynciau, m.], tamaid (tamed) [tameidiau, m.]
iterate - (v.) ailadrodd [ailadrodd-; 3.s. ailedrydd; 2.s.imp. ailadrodd]
itinerant - (adj.) teithiol
itinerant minstrel - (n.) clerwr [clerwyr, m.]
itinerant minstrels - (n.) cle+r [coll.f.]
itinerary - (adj.) teithiol
itinerary - (n.) teithlyfr [-au, m.]
itinerate - (v.) cylchdeithio [cylchdeithi-], teithio [teithi-]
its - (adj.) ei ('i, 'w)
itself - (pron.) ei hun, ei hunan
ivory - (n.) ifori [m.]
ivy - (n.) eiddew [m.], eiddiorwg [m.], iorwg [m.]
jabber - (n.) clebar (cleber) [mf.]
jabber - (v.) bragaldian (bragaldio) [bragaldi-], bregliach [bregliach-, breglia- ?], brygawthan (bragawthan) [brygawth-, bragawth-], clebran [clebr-], pregowtha (pregowthan) [pregowth-]
jack staff - (n.) pren unioni, tramwel [m.?]
jack stick - (n.) pren unioni, tramwel [m.?]
jackass - (n.) asyn gwryw, hurtyn [-nod, m.], penbwl [penbyliaid, m.]
{ Asyn gwryw is the jackass you find in a barn. }
{ Hurtyn is the jackass you find among your acquaintances. }
{ Penbwl is the jackass you find among your acquaintances. }
jackdaw - (n.) cawci [-%od, m.], cogfran [cogfrain, f.], corfran [corfrain, f.], jac-y-do [m.]
jacket - (n.) crysbais [crysbeisiau, f.], siaced [-i, f.]
jade - (n.) maeden [f.], ysguthan [-od, f.]
{ Maeden is a jade who solicits sex. }
jade - (v.) blino [blin-], lluddedu [lludded-]
jagged - (adj.) danheddog, ysgithrog
jail - (n.) carchar [-au, m.]
jail - (v.) carcharu [carchar-]
jam - (n.) cyffaith [cyffeithiau, m.], jam [m.]
jam - (v.) gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg], saco [sac-]
jamb - (n.) gorsin (gorsing) [-au, f.], ystlysbost [ystlysbyst, m.]
James - (prop.n.) Iago
Jane - (prop.n.) Sia+n
Janet - (prop.n.) Sioned
jangle - (v.) clochdar [clochdar-]
janitor - (n.) drysor [-ion, m.], porthor [-ion, m.]
January - (n.) Ionawr [m.]
jar - (n.) anghydfod [m.], anghytsain [anghytseiniaid, f.], jar [-iau, f.]
{ Anghydfod is jar when two colors clash. }
{ Anghytsain is jar when two musical notes clash. }
{ Jar is a jar that is a vessel for keeping something. }
jar - (v.) rhygnu [rhygn-], rhyngu [rhyng-]
jargon - (n.) bolsothach (bolysothach) [m.], bregiaith [f.], jargon [m.?]
jasper - (n.) iasbis [m.], jasbis [m.], jasper [m.]
jaundice - (n.) clefyd melyn, clwyf melyn
jaunt - (n.) gwib [-iau, f.], gwibdaith [gwibdeithiau, f.]
jaunt - (v.) gwibio [gwibi-], rhodio [rhodi-]
jaunty - (adj.) hoenus, talog
javelin - (n.) gwaywffon [gwaywffyn, f.], picell [-au, f.], saffwy [f.]
jaw - (n.) cern [-au, f.], ge+n [genau, f.], gorcharfan [-au, m.], tafod [-au, m.]
{ Cern is jaw in anatomy. }
{ Ge+n is jaw in anatomy. }
{ Gorcharfan is jaw in anatomy. }
{ Tafod is jaw as lengthy speech. }
jaws - (n.) safn [-au, f.]
jay - (n.) cegid [-au, f.], piogen y coed, sgrech y coed
jealous - (adj.) cenfigennus (cenfigenllyd), eiddigeddus, eiddigus, gorfynt, gwenwynllyd
be jealous - (v.) cenfigennu [cenfigenn- &1, cenfigen- &2+], eiddigeddu [eiddigedd-], gwenwyno [gwenwyn-]
{ You "cenfigennu wrth" a person. } }
jealousy - (n.) cenfigen [-nau, f.], cynghorfynt [m.], eiddigedd [m.], gorfynt [m.], gwenwyn [-au, m.]
jeer - (v.) gwatwar [gwatwar-; 3.s. & 2.s.imp. gwatwar], gwawdio [gwawdi-]
jeer at - (v.) coegi [coeg-]
jeering - (adj.) gwawdlyd
jejune - (adj.) diffrwyth, diflas [diflas- &adj], plentynnaidd, sych [f. sech; pl. -ion]
{ Diflas is jejune in the sense of dull. }
{ Plentynnaidd is jejune in the sense of childish. }
Jenkin - (prop.n.) Siencyn
jeopardy - (n.) enbydrwydd [m.], perygl (peryg) [-on, m.]
jerk - (n.) sbonc (ysbonc) [-iau, f.], ysgw+d [m.], ysgytiad [-au, m.]
jerk - (v.) ysboncio [ysbonci-], ysgegio (ysgegian) [ysgegi-], ysgytio [ysgyti-]
jerkin - (n.) crysbais [crysbeisiau, f.]
Jerusalem - (prop.n.) Caersalem
jest - (n.) cellwair [cellweiriau, m.], ysmaldod [m.]
jest - (v.) cellwair [cellweir- ?], cymw+edd [cymwedd-], ysmalio [ysmali-]
jester - (n.) cellweiriwr [cellweirwyr, m.], croesan [-iaid, -aid, -od, m.]
Jesus - (prop.n.) Iesu [m.]
{ In formal texts, "Iesu" is sometimes used with the article: "yr Iesu". }
Jesus Christ - (prop.n.) Iesu Grist
jet - (n.) ffrwd [ffrydiau, f.], muchudd [m.]
{ Ffrwd is jet as a stream of fluid. }
{ Muchudd is jet as a hard black mineral.(?) }
jet - (v.) ffrydio [ffrydi-], pistyllio [pistylli-]
jettison - (v.) taflu dros y bwrdd
jetty - (n.) glanfa [glanfeydd, f.], morglawdd [morgloddiau, m.]
Jew - (n.) Iddew [-on, m.]
jewel - (n.) gem [-au, f.], glain [gleiniau, gleinion, m.], tlws [tlysau, m.]
jeweled - (adj.) gemog
jeweler (jeweller) - (n.) gemydd [-ion, m.]
jewelry (jewellery) - (n.) gemwaith [m.]
Jewess - (n.) Iddewes [-au, f.]
Jewish - (adj.) Iddewaidd (Iddewig)
jib - (n.) hwyl flaen llong, jib [f.?]
jib - (v.) nogio [nogi-], ystrancio [ystranci-]
jibbing - (adj.) noglyd
jiffy - (n.) chwiffiad [-au, m.]
in a jiffy - (adj.) chwap
jilt - (n.) siomi mewn cariad
jingle - (n.) sw+n tincian, tinc [-iau, -iadau, m.]
jingle - (v.) tincian [tinci-]
jinks - (n.) miri [m.]
job - (n.) gorchwyl [-ion, m.], job [-sys, f.], joben [f.], jobyn [m.], tasg [-au, f.]
jobbery - (n.) dichellwaith [m.]
jockey - (n.) joci [m.]
jocose - (adj.) cellweirus, direidus, ysmala
jocular - (adj.) arab, cellweirus, digrif (digrifol), ffraeth, ysmala
jocund - (adj.) difyr, hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj], llon
John - (prop.n.) Ioan, Iwan, Sio+n
join - (v.) asethu [aseth-], asio [asi-], cydio [cydi-], cysylltu [cysyllt-], uno [un-], ymaelodi [ymaelod-], ymuno [ymun-]
{ Cydio is to make "ynghyd", together, and so seems more
intimate. }
{ Cysylltu is to make a connection. There is no
mediating link ("cyswllt") in "cydio" -- it is the difference between
hitching a wagon to a train ("cysylltu") and gluing two things
together ("cydio"). }
{ Ymaelodi is join when you join a club. }
join with - (v.) cysylltu a+
joiner - (n.) asiedydd [-ion, m.], saer coed
joining - (n.) cyd [-iau, -au, m.], cysylltiad [-au, m.]
joint - (adj.) cyd, cydysmalio
joint - (n.) cwgn [cygnau, m.], cymal [-au, m.], cyswllt [cysylltiadau, cysylltau, m.]
joist - (n.) dist [-iau, m.]
joke - (n.) cellwair [cellweiriau, m.], ffraetheb [-ion, f.], jo+c [f.], maldod [m.]
{ Cellwair is a native Welsh word for "joke". }
{ Jo+c is a borrowing of the English "joke". }
joke - (v.) cellwair [cellweir- ?], jocan [joc-], ysmalio [ysmali-]
joker - (n.) ysmaliwr [ysmalwyr, m.]
jokes - (n.pl.) diddanion
jollity - (n.) rhialtwch [m.]
jolly - (adj.) braf, difyr, llawen
{ The adjective "braf" is not mutated after "yn" as most
adjectives are. }
jolt - (n.) sbonc (ysbonc) [-iau, f.], ysgytiad [-au, m.]
jolt - (v.) honcian [honci-], ysgegio (ysgegian) [ysgegi-], ysgytio [ysgyti-]
Jordan - (prop.n.) Iorddonen
jostle - (v.) cilgwthio [cilgwthi-], ysgwyddo [ysgwydd-]
jot - (n.) chwithryn (chwythryn) [m.], iod [m.], tipyn [-nau, tipiau, m.]
jot - (v.) nodi [nod-]
journal - (n.) dyddiadur [-on, m.], dyddlyfr [-au, m.], newyddiadur [-on, m.]
{ Dyddiadur is the journal in which you log your thoughts. }
{ Dyddlyfr is the journal in which you log your thoughts. }
{ Newyddiadur is a journal to which you might subscribe. }
journalism - (n.) newyddiaduriaeth [f.]
journalist - (n.) newyddiadurwr [newyddiadurwyr, m.]
journalistic - (adj.) newyddiadurol
journey - (n.) siwrnai [siwrneion, siwrneiau, f.], taith [teithiau, f.], ymdaith [ymdeithiau, ymdeithiadau, f.]
journey - (v.) teithio [teithi-], ymdaith [ymdaith-], ymdeithio [ymdeithi-]
journeyman - (n.) gweithiwr [gweithwyr, m.], huriwr [hurwyr, m.]
joust - (n.) ymwan [m.?]
joust - (v.) ymwan [ymwan- ?]
Jove - (prop.n.) Iau
jovial - (adj.) llawen, llon
joy - (n.) gorawen [f.], gorfoledd [m.], hoen [m.], llawenydd [m.], llonder [m.], lloniant [lloniannau, m.], menwyd [m.], solas [m.]
joyful - (adj.) llawen
joyous - (adj.) hoenus
joy-ride - (n.) jant [-iau, f.], jolihoet [f.], swae [-au, f.]
{ Jant is used predominantly in S. Wales. }
{ Jolihoet is used predominantly in N. Wales. }
joy-ride - (v.) janto [jant-], jolihoetio (jolihoetian) [jolihoeti-]
{ Janto is used predominantly in S. Wales. }
{ Jolihoetio (jolihoetian) is used predominantly in N. Wales. }
joy-rider - (n.) jantwr (jantiwr) [jantwyr, m.]
{ Jantwr (jantiwr) is used predominantly in S. Wales. }
joyrider - (n.) jolihoetiwr [jolihoetwyr, m.], jolihoetiwraig [jolihoetiwragedd, f.]
{ Jolihoetiwr is used predominantly in N. Wales. }
{ Jolihoetiwraig is used predominantly in N. Wales. }
jubilant - (adj.) gorfoleddus
jubilee - (n.) jiwbili (jiwbil) [jiwbiliau, f.]
Judaism - (n.) Iddewaeth [f.]
judge - (n.) barnwr [barnwyr, m.], beirniad [beirniaid, m.], ynad [-on, m.]
judge - (v.) barnu [barn-; 3.s. barn, beirn*; 2.s.imp. barn], beirniadu [beirniad-]
judgment - (n.) barn [-au, f.], barnedigaeth [-au, f.], brawd [brodiau, f.], dedfryd [-au, -on, f.], dyfarniad [-au, m.]
reversed judgment - (n.) adfarn [f.]
judgment-seat - (n.) brawdle [-oedd, m.]
judicature - (n.) barnwriaeth [f.], ynadaeth [f.]
judicial - (adj.) barnol, barnyddol, ynadol
judicious - (adj.) call, doeth [pl. -ion], synhwyrol
jug - (n.) jwg [jygiau, f.], piser [-au, -i, m.]
juggle - (v.) castio [casti-], consurio [consuri-], siwglo [siygl-], twyllo [twyll-]
{ Castio is juggle when you deceive. }
{ Consurio is juggle when you deceive. }
{ Siwglo is juggle when you keep several objects in the air. }
{ Twyllo is juggle when you deceive. }
juggler - (n.) siwglwr [siwglwyr, m.]
jugglery - (n.) siwglaeth [f.]
juice - (n.) nodd [-ion, -au, m.], sew [-ion, m.], sudd [-ion, m.], sug [-ion, m.], sugn [m.]
juicy - (adj.) noddlyd
July - (n.) Gorffennaf [m.]
jumble - (n.) cybolfa [cybolfeydd, f.], cymysgfa [cymysgfeydd, f.]
jumble - (v.) cyboli [cybol-], cymysgu [cymysg-]
jump - (n.) llam [-au, m.], naid [neidiau, nadau, f.], sbonc (ysbonc) [-iau, f.]
jump - (v.) llamu (llemain; llamsach) [llam-], neidio [neidi-; 3.s. & 2.s.imp. naid], swalpio [swalpi-], ysboncio [ysbonci-]
jumper - (n.) neidiwr [neidwyr, m.]
junction - (n.) cyd [-iau, -au, m.], cyffordd [cyffyrdd, f.], cyswllt [cysylltiadau, cysylltau, m.], uniad [-au, m.]
{ Cyd is junction as a joining. }
{ Cyffordd is a railway junction. }
{ Cyswllt is junction as a joining. }
{ Uniad is junction as a joining. }
juncture - (n.) cyfwng [cyfyngau, m.]
June - (n.) Mehefin [m.]
jungle - (n.) coedwig [-oedd, f.]
jungle - (n.pl.) drysi%en [drysi, f.]
junior - (adj.) iau, ieuaf, ieuengach
{ "Iau" is the comp. of "ieuanc". }
{ "Ieuaf" is the sup. of "ieuanc". }
{ "Ieuengach" is the comp. of "ieuanc". }
juniper - (n.) merywen [meryw, f.]
Jupiter - (n.) Iau [m.]
Jupiter - (prop.n.) Iau
jurisdiction - (n.) awdurdod [-au, m.], llywodraeth [-au, f.]
jurisprudence - (n.) deddfeg [f.]
juror - (n.) rheithiwr [rheithwyr, m.]
jury - (n.pl.) rheithiwr [rheithwyr, m.]
juryman - (n.) rheithiwr [rheithwyr, m.]
just - (adj.) cyfiawn, teg [tec- &adj], uniawn, union
just now - (adv.) gynnau (gynna)
just - (adv.) braidd, jyst, newydd, prin, yn union
{ Braidd is just in the sense of scarcely. }
{ Jyst is borrowed from English "just" with that meaning,
and also with the meaning of "dim ond o'r bron" -- the positive
equivalent of "almost not". }
{ Newydd is just in the sense of recent time: "rydw i newydd
wneud", I have just now done; "mae'r tegell newydd ferwi", the
kettle has newly boiled. }
{ Prin is just in the sense of scarcely. }
{ Yn union is just when something is just ahead. }
justice - (n.) cyfiawnder [-au, m.], ustus [-iaid, m.], ynad [-on, m.]
{ Cyfiawnder is justice as righteousness. }
{ Ustus is justice as magistrate. }
{ Ynad is justice as magistrate. }
justice of the peace - (n.) hedd-ynad [-on, m.]
justification - (n.) cyfiawnhad [m.]
justify - (v.) cyfiawnhau [cyfiawn- &hau], cyfreithloni [cyfreithlon-]
jut - (v.) taflu allan
juvenile - (adj.) ieuanc [pl. ieuainc; ieueng- &adj; ieued; iau; ieuaf], plentynnaidd
juxtapose - (v.) cyfosod [cyfosod-], gosod ochr yn ochr
juxtaposition - (n.) cyfosod [m.]
Kate - (prop.n.) Cadi
keel - (m.) gwaelod llong
keen - (adj.) awchlym, awchus, blaenllym, craff, craffus, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], miniog, treiddgar
keen-eyed - (adj.) llygatraff
keenness - (n.) craffter [m.], llymder [m.]
keep - (n.) amddiffynfa [amddiffynfeydd, f.], cadw [m.]
{ Amddiffynfa is a keep that is a fortified structure in a
castle. }
{ Cadw is keep that is a person's food and other necessities. }
keep an appointment - (v.) cadw oed
keep from - (v.) cadw rhag
keep it up - (v.) daliwch ymlaen
keep on - (v.) dal ati
keep oneself - (v.) ymgadw [ymgadw-]
keep oneself from - (v.) ymgadw rhag
keep silence - (v.) tewi [taw-; 3.s. tau*; 2.s.imp. taw]
keep - (v.) cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], cynnal [cynhali- &1, cynali- &2+; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal]
keeper - (n.) cadwr [cadwyr, m.], ceidwad [ceidwaid, m.]
keeping - (n.) cadwraeth [f.]
keepsake - (n.) cofrodd [-ion, f.], crair [creiriau, m.]
ken - (n.) dirnadaeth [f.], golwg [golygon, mf.]
kennel - (n.) cenel [m.?], cwb ci, cwt ci
kenosis - (n.) ymwaca+d [m.]
Kent - (prop.n.) Caint
kerb - (n.) cwrbyn [-ion?, m.], ymyl [-au, -on, mf.]
kerchief - (n.) cadach [-au, m.], ffunen [-ni, f.], hances [-au?, f.], moled [-au, f.], neisied [-i, f.]
kern - (v.) cornio [corni-]
kernel - (n.) chwarren [chwarennau, f.], cnewyllyn [cnewyll, m.]
kettle - (n.) tegell [-au, -i, m.]
key - (n.) agoriad [-au, m.], allwedd [-i, -au, f.], cywair [cyweiriau, cyweirion, m.]
{ Agoriad is used for "key" in N. Wales. }
{ Allwedd is key in the musical sense in both N. and
S. Wales. As something that opens a lock, it is used only in
S. Wales. It is also something that appears on a keyboard. }
{ Cywair is key in the musical sense. }
change key - (v.) trawsgyweirio [trawsgyweiri-]
return key - (n.) dychwelwr [m.]
keyboard - (n.) allweddell [-au?, f.?], bysellfwrdd [bysellfyrddau, m.]
keynote - (n.) cyweirnod [-au, m.]
keyword - (n.) allweddair [allweddeiriau, m.]
kibes - (n.) cibwst (cibws) [f.]
kick - (n.) cic [-iau, mf.]
drop kick - (n.) cic adlam
kick - (v.) cicio [cici-], gwingo [gwing-]
kickboxing - (n.) cicbocsio (cicfocsio) [m.]
kid - (n.) crwt [m.], hogyn [hogiau, m.], myn [-nod, m.], plentyn [plant, m.]
{ Crwt is the kid who is a young child; it is a derogatory term. }
{ Hogyn is the kid who is a young child. }
{ Myn is the kid who is a young goat. }
{ Plentyn is the kid who is a young child. }
kidnap - (v.) lladrata [lladrata-]
kidney - (n.) aren [-nau, f.], elwlen [elwlod, f.]
kidney beans - (n.) ffa ffrengig
Kidwelly - (prop.n.) Cydweli
kill - (v.) lladd [lladd-; 3.s. & 2.s.imp. lladd]
kill oneself - (v.) ymla+dd [ymladd-]
{ Ymla+dd is to kill oneself with exertion. }
killed - (adj.) lladdedig
killer - (n.) lladdwr [lladdwyr, m.]
kiln - (n.) odyn [-au, m.]
kin - (n.) carennydd [m.], perthynas [-au, mf.], tras [f.]
next of kin - (n.) cyfnesaf [-iaid, cyfneseifiaid, m.]
kind - (adj.) canllaith, caredig [caredic- &adj], caruaidd, cu, cymwynasgar, cyweithas, hynaws, mwyn [mwyn- &adj], rhadlon, tirion
{ Caredig derives from love, from "cariad", so an act of kindness
may betoken "caredigrwydd". }
{ Hynaws is of an outgoing sort of temperament, pleasant or
genial, kind in the sense of generous. It comes from "hy-", a
prefix denoting "extreme", and "naws": "nature", or "temperament". }
{ Mwyn is a general demeanor (demeanour) of kindness; even
kind weather could be mwyn. }
kind - (n.) bath [-au, m.], math [-au, m.], rhyw [-iau, mf.], rhywogaeth [-au, m.]
kindergarten - (n.) ysgol i blant bach
kindle - (v.) cynnau [cyneu-; 3.s. cynnau], ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn]
kindly - (adj.) brau [pl. breuon; breu- &adj], caredig [caredic- &adj], hyfwyn, hynaws, rhywiog, tirion
kindness - (n.) caredigrwydd [m.], cymwynas [-au, f.], cymwynasgarwch [-au?, m.], hynawsedd [m.], mwyneidd-dra [m.], tiriondeb [m.]
kindred - (adj.) perthynol
kindred - (n.) perthynas [-au, mf.], tras [f.]
kindred - (n.pl.) perthynas [-au, mf.]
kinetic - (adj.) cinetig
king - (n.) brenin [brenhinoedd, brenhinedd, m.], rhi [m.]
king prawn - (n.) corgimwch mawr
kingdom - (n.) brenhiniaeth [breniniaethau, f.], teyrnas [-oedd, f.]
the United Kingdom - (prop.n.) y Deyrnas Unedig
kingly - (adj.) brenhinaidd
kink - (n.) chwilen [chwilod, f.], dolen [-ni, -nau, f.], mympwy [-on, m.], tro [-eau, -eon, m.]
{ Chwilen is kink as a mental peculiarity. }
{ Dolen is a kink that is a short twist in thread or wire. }
{ Mympwy is kink as a mental peculiarity. }
{ Tro is a kink that is a short twist in thread or wire. }
kinship - (n.) carennydd [m.]
degree of kinship - (n.) ach [-au, -oedd, f.]
kinsman - (n.) cyfathrachwr [cyfathrachwyr, m.], cyfnesaf [-iaid, cyfneseifiaid, m.]
kinswoman - (n.) cares [-au, f.]
kiosk - (n.) caban [-au, m.], ciosg [-au, m.]
kirk - (n.) eglwys [-i, -ydd, f.]
kiss - (n.) cusan [-au, fm.]
kiss - (v.) cusanu [cusan-]
kisser - (n.) cusanwr [cusanwyr, m.]
kit - (n.) pac [-iau, m.]
kitchen - (n.) cegin [-au, f.]
kite - (n.) barcud (barcut) [-iaid, m.], barcutan [-od, m.], bery [-on, m.]
{ Barcud (barcut) is the kite that is a bird. }
{ Barcutan is the kite that is a bird. }
kitten - (n.) cath fach
kitten - (v.) bwrw cath
kitty - (n.) pws [f.], pwsyn [m.], sgiatan [f.]
kleptomania - (n.) ysfa ladrata
knack - (n.) arferiad [-au, m.], cast [-iau, m.], cnac [m.?], medr [-au, m.]
knacker - (n.) prynwr hen ceffylau
knapsack - (n.) cnapsach [-au, f.], ysgrepan milwr
knapweed - (n.) pen.galed [f.]
knave - (n.) cnaf [-on, -iaid, m.], dihiryn (dyhiryn) [dihirod, dyhirod, m.], iangwr [iangwyr, m.]
knavish - (adj.) cnafaidd
knead - (v.) tylino [tylin-]
kneading trough - (n.) noe [-au, f.]
kneader - (n.) tylinwr [tylinwyr, m.]
knee - (n.) glin [-iau, m.], pen-lin (penli+n, pen-glin) [penliniau, f.]
{ "Pen-glin" is used in N. Wales. }
kneel - (v.) glinio [glini-], penlinio [penlini-]
knell - (n.) clu+l [-iau, m.], cnu\l [-iau, m.]
knick-knack - (n.) tegan [-au, m.]
knife - (n.) cyllell [cyllyll, f.]
knife-edge - (n.) arfin [-ion, m.]
knight - (n.) marchog [-ion, m.]
knight - (v.) urddo yn farchog
Knighton - (prop.n.) Trefyclo (Trefyclodd)
knit - (v.) clymu [clym-], cysylltu [cysyllt-], gwau [gweu-], gweu [gweu-]
{ Clymu is knit when you grow things together. }
{ Cysylltu is knit when you grow things together. }
{ Gwau is knit when you make a garment. }
{ Gweu is knit when you make a garment. }
knitting - (n.) gwead [m.]
knitting needle - (n.) gwaell [gwe%yll, gweill, f.]
knitting-needle - (n.) gwellen [gweill, f.]
knob - (n.) boglwm [boglymau, m.], bw+l [bylau, m.], clopa [-+u, fm.], clwpa [-od, m.], cnap [-iau, m.], cnwc [cnycau, m.], cogwrn [cogyrnau, cegyrn, m.], dwrn [dyrnau, m.]
knock - (n.) cnoc [-iau, mf.]
knock - (v.) cnocio [cnoci-], curo [cur-], taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
knock-kneed - (adj.) gargam
knoll - (n.) bryn [-iau, m.], bryncyn [-nau, m.], tarren [tarenni, -ydd, f.], twyn [-i, m.]
knot - (n.) cainc [cangau, ceinciau, f.], clwm (cwlwm) [clymau, m.], cwgn [cygnau, m.], cymal [-au, m.], mo+r-filltir [-oedd, f.], mo+r-filltiroedd yr awr
{ Cainc is a knot that blemishes a board. }
{ Clwm (cwlwm) is a knot that you tie. }
{ Cwgn is a knot that blemishes a board. }
{ Cymal is a knot that blemishes a board. }
{ Mo+r-filltir is a knot as a nautical mile. }
{ Mo+r-filltiroedd yr awr is knot as a nautical speed. }
tight knot - (n.) cwlwm llin.glwm
knot - (v.) clymu [clym-], cylymu [cylym-]
knotted - (adj.) cygnog
knotty - (adj.) clymog
know - (n.) cnot [-iau, m.]
know - (v.) adnabod (nabod) [irreg.], gwybod [irreg.], medru [medr-; 3.s. & 2.s.imp. medr]
{ "Adnabod" is the literary form of "nabod". }
{ "Medru" is used predominantly in N. Wales. Compared to
"gallu", it has the additional sense of "know how to". }
{ Adnabod (nabod) is used for knowing a person or place. }
{ Gwybod is used for knowing a fact. }
{ The "y" in "gwybod" has the clear sound. }
knower - (n.) adnabyddwr [adnabyddwyr, m.], gwybyddwr [gwybyddwyr, m.]
knowing - (adj.) gwybodus [pl. -ion]
knowledge - (n.) adnabyddiaeth [-au, f.], cymhendod [m.], gwybod [-au, m.], gwybodaeth [-au, f.]
{ Adnabyddiaeth is the knowledge of a person or thing. }
known - (adj.) gwybyddus, hysbys
knuckle - (n.) cwgn [cygnau, m.], cymal [-au, m.], migwrn [migyrnau, m.]
label - (n.) label [m.], llabed [-au, f.]
label - (v.) enwi [enw-], llabedu [llabed-]
labial - (adj.) gwefusol
labor (labour) - (n.) gwewyr esgor, llafur [-iau, m.]
{ Gwewyr esgor is the labor (labour) of a woman giving birth. }
{ Llafur is the labor (labour) a worker does. }
labor (labour) - (v.) llafurio [llafuri-], ymorchestu [ymorchest-]
laboratory - (n.) gweithfa [-oedd, gweithfeydd, f.], labordy [labordai, m.]
laborer (labourer) - (n.) llafurwr [llafurwyr, m.]
laborious - (adj.) llafurus
labour - (n.) hwsmonaeth [f.]
labyrinth - (n.) drysfa [drysfeydd, f.]
lace - (n.) carrai [careiau, f.], ffunen [-ni, f.], las [m.?], les [m.?]
{ Carrai is lace that is a thread or string. }
{ Las is the lace that is an ornamental fabric. }
{ Les is the lace that is an ornamental fabric. }
lace - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea]
lacerate - (v.) dryllio [drylli-], llarpio [llarpi-], rhwygo [rhwyg-]
lachrymal - (adj.) dagreuol
lack - (n.) diffyg [-ion, m.], eisiau (isio) [m.], gwall [-au, m.], pall [m.]
{ "Isio" is used in N. Wales dialectic writing for "eisiau". }
lacking in understanding - (adj.) anneallus
lack - (v.) bod mewn eisiau
laconic - (adj.) byr [f. ber; pl. -ion; byrr- &adj], byreiriog, cwta [f. cota]
lactate - (v.) llaetha [llaeth-]
lacteal - (adj.) llaethog, llaethol
lacuna - (n.) bwlch [bylchau, m.]
lad - (n.) bachgen [bechgyn, m.], bachgennyn [bechgynnos, m.], gwas [gweision, m.], hogyn [hogiau, m.], llanc [-iau, m.], llencyn [m.]
ladder - (n.) ysgol [-ion, f.]
lade - (v.) llwytho [llwyth-]
laden - (adj.) llwythog
ladle - (n.) lletwad [-au, f.], llwy [-au, f.], ymotbren (mopren) [-ni, m.]
ladle - (v.) llwyo [llwy-]
lady - (n.) arglwyddes [-au, f.], boneddiges [-au, f.], bonesig [f.]
{ Arglwyddes is the lady that is wife to a lord. }
{ Boneddiges is the lady that is wife to a gentleman. }
lag - (v.) llercian [llerci-], llusgo ar o+l, ymdroi [ymdro- &i]
laggard - (n.) diogyn [m.], llusgwr [llusgwyr, m.], ymdrowr [ymdrowyr, m.]
lagoon - (n.) morllyn [-noedd, m.]
laid out for burial - (adj.) dan ei grwys
lair - (n.) ffau [ffeuau, f.], gwa+l [-au, f.], lloches [-au, f.]
laird - (n.) meistr tir
laity - (n.pl.) lleygwr [lleygwyr, m.]
lake - (n.) llyn [-noedd, -nau, m.]
Bala Lake - (prop.n.) Llyn Tegid
efflux of river from lake - (n.) bala [m.]
lamb - (n.) oen [w+yn, m.]
lamb - (v.) bwrw w+yn, oena [oen-]
lambent - (adj.) lleibiol, llyfol
lame - (adj.) cloff
lame - (v.) cloffi [cloff-]
lameness - (n.) cloffni (cloffi) [m.]
free from lameness - (adj.) disgloff
lament - (n.) marwnad [-au, f.]
lament - (v.) alaethu [alaeth-], cwynfan (cwynfanu) [cwynfan-], cwyno (cwynfan; cwynofain) [cwyn-], galarnadu [galarnad-], galaru [galar-], oernadu [oernad-]
lamentable - (adj.) alaethus, galarus
lamentation - (n.) alaeth [m.], argan [-euon, -iadau, m.], galar [m.], galarnad [-au, f.], oernad [-au, f.]
lamp - (n.) lamp [-au, f.], llusern [-au, f.]
Lampeter - (prop.n.) Llanbedr (Pont Steffan)
lampoon - (n.) dychan [-au, m.], dychan.gerdd [-i, f.], gogan.gerdd [-i, f.]
lampoon - (v.) dychanu [dychan-], goganu [gogan-]
Lancashire - (prop.n.) Sir Gaer.hirfryn
lance - (n.) glaif [gleifiau, m.], gwaywffon [gwaywffyn, f.], pa+r [peri, m.], picell [-au, f.]
lance - (v.) agor dolur, lansio [lansi-]
lancet - (n.) fflaim [f.], lansed [-i?, f.]
land - (n.) bro [-ydd, f.], gwlad [gwledydd, f.], tir [-oedd, m.]
{ Gwlad is land with a capital L. A person to "trin y
wlad" is a politician. Conquering a land in a war you would "ennill
gwlad". }
{ Tir is the kind of land you farm. A person to "trin y
tir" is a farmer. Gaining land (ground) in a battle, you would
"ennill tir". Someone who thinks that one can belong to a People
and a Land (Country) and The land, will talk about "pobl, gwlad,
tir". }
arable land - (n.) tir a+r
fallow land - (n.) asol [-ydd, -au, f.]
foreign land - (n.) allfro [m.]
plowed (ploughed) land - (n.) a+r [m.]
related to land - (adj.) tirol
unplowed (unploughed) land - (n.) gwyndwn [m.]
land - (v.) glanio [glani-], tirio [tiri-]
Landaff - (prop.n.) Llandaf
landed - (adj.) tiriog
landfill - (n.) tirlenwi [m.]
landform - (n.) tirffurf [-iau, fm.]
landing - (n.) glaniad [m.]
landlady - (n.) lletywraig [lletywragedd, f.]
landless - (adj.) annhiriog
landlord - (n.) lletywr [lletywyr, m.], meistr tir, tafarnwr [tafarnwyr, m.]
{ Lletywr is someone who runs a public house. }
{ Meistr tir is the landlord who lets room or land. }
{ Tafarnwr is someone who runs a public house. }
landowner - (n.) tirfeddianwr [tirfeddianwyr, m.]
landscape - (n.) tir-olygfa [tir-olygfeydd, f.], tirlun [-iau, m.], tirwedd [-au, f.]
{ Tirlun is landscape in an artistic sense. }
{ Tirwedd is landscape in a geological sense. }
landscape - (v.) tirlunio [tirluni-]
landscaper - (n.) tirluniwr [tirluniwyr, m.]
lane - (n.) beidr [m.?], heolan [-nau?, f.], lo+n [lonydd, f.], wtre [-au?, f.]
language - (n.) iaith [ieithoedd, f.], tafodiaith [tafodieithoedd, f.]
British language - (n.) Brythoneg [f.]
debased language - (n.) bratiaith [f.]
French language - (n.) Ffrangeg [f.]
German language - (n.) Almaeneg [f.]
Hungarian language - (n.) Hwn.gareg [f.]
Italian language - (prop.n.) Eidaleg [f.]
of the same language - (adj.) cyfiaith
pertaining to the Welsh language - (adj.) Cymraeg
{ "Cymraeg" is stressed on the last syllable. }
Russian language - (prop.n.) Rwsieg [f.]
Spanish language - (n.) Sbaeneg [f.]
Welsh language - (n.) Cymraeg [f.]
{ "Cymraeg" is stressed on the last syllable. }
languid - (adj.) egwan, llegach, llesg
languish - (v.) dihoeni [dihoen-], llesga/u [llesg- &a/u], nychu [nych-]
languor - (n.) gwendid [-au, m.], llesgedd [m.], nychdod [m.]
lank - (adj.) cul [pl. -ion], llipa, main [pl. meinion], tenau [pl. teneuon]
{ Cul is lank when something is tall and lean. }
{ Llipa is lank when hair is straight and limp. }
{ Main is lank when something is tall and lean. }
{ Tenau is lank when something is tall and lean. }
lantern - (n.) llusern [-au, f.]
lap - (n.) arffed [-au, f.], cylch [-au, -oedd, m.], glin [-iau, m.], plyg [-ion, -iau, m.], tro [-eau, -eon, m.]
{ Arffed is the kind of lap you have when you sit. }
{ Cylch is the kind of lap you run on a track. }
{ Glin is the kind of lap you have when you sit. }
{ Plyg is the kind of lap that is a fold in cloth. }
{ Tro is the kind of lap you run on a track. }
lap - (v.) lapio [lapi-], lleibio [lleibi-], llepian [llepi-], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg]
{ Lapio is lap when you wrap something around you. }
{ Lleibio is when you lick up a liquid. }
{ Llepian is when you lick up a liquid. }
{ Plygu is lap when you wrap something around you. }
lapel - (n.) llabed [-au, f.]
lapidary - (n.) gemydd [-ion, m.]
lappet - (n.) llabed [-au, f.]
lapse - (n.) cwymp [-au, m.], gwall [-au, m.], pall [m.]
lapse - (v.) cwympo [cwymp-; 3.s. & 2.s.imp. cwymp], llithro [llithr-]
lapwing - (n.) cornchwiglen [cornchwiglod, f.], cornicyll [-od, m.]
larceny - (n.) lladrad [-au, m.]
lard - (n.) bloneg [m.], blonegen [f.]
lard - (v.) blonegu [bloneg-]
larder - (n.) bwtri [m.], pantri [-s?, m.]
large - (adj.) braisg, eang [ehang- &adj], helaeth, maith [pl. meithion], mawr [pl. -ion; cymaint; mwy; mwyaf]
lark - (n.) cellwair [cellweiriau, m.], difyrrwch [m.], ehedydd [-ion, m.], hedydd [-ion, m.], miri [m.], sbort [mf.]
{ Difyrrwch is lark that is a light-hearted incident. }
{ Ehedydd is the lark that is a type of bird. }
{ Hedydd is the lark that is a type of bird. }
{ Miri is lark that is a light-hearted incident. }
{ Sbort is lark that is a light-hearted incident. }
lark - (v.) prancio [pranci-]
larva - (n.) cynrhonyn [cynrhon, m.]
larynx - (n.) afalfreuant [afalfreuannau, m.], bocs llais
lascivious - (adj.) anllad, anniwair, drythyll, trythyll
lasciviousness - (n.) trythyllwch [m.]
lash - (n.) fflangell [-au, f.], llach [-iau, f.]
lash - (v.) fflangellu [fflangell-], llachio [llachi-], rhwymo [rhwym-]
{ Fflangellu is lash when you flog or lash out. }
{ Llachio is lash when you flog or lash out. }
{ Rhwymo is lash when you tie things together. }
lass - (n.) llances [-i, -au, f.]
lassie - (n.) llancesig [f.]
lassitude - (n.) blinder [-au, -on, -oedd, m.], llesgedd [m.], lludded [m.]
lasso - (n.) dolenraff [-au, f.]
lasso - (v.) dolenraffu [dolenraff-]
last - (adj.) diwethaf (dwythaf), olaf
{ Diwethaf (dwythaf) is "diwedd-af", "end-most". Since
"diwedd" has a sense of termination, "diwethaf" tends a bit more
final. That one will be the last one we will ever see. }
{ Olaf is "o+l-af", back-most. It is largely interchangeable with
"diwethaf". }
at last - (adv.) o'r diwedd
last night - (adv.) neithiwr
last year - (adv.) llynedd
night before last - (adv.) echnos
night before last - (n.) echnos [f.]
last - (adv.) yn ddiwethaf, yn olaf
last - (v.) dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], par.hau (para) [par- &hau; 3.s. pery, par.ha, para; 2.s.imp. para]
{ Dal (dala) has much the same meaning as "parhau":
"Parhau i wneud" and "dal i wneud" (to continue to do) have
identical meanings. On the other hand, you would not use "para" for
"yn dal yma" (= "yn dal i fod yma") (is still here). }
{ Par.hau (para) is used by itself to mean "continue
(in a right state)", "extend in time" that "dal" is not used, for
example, "faint mae'r ddrama'n para?" (how long does the drama
last) or "mae'r sgidiau yma'n para'n dda" (these shoes are lasting
well).
(endure) Par.hau (para) is endure both in the sense of to last and
in the sense of to persevere. }
lasting - (adj.) ar.hosol, par.haol, par.haus
latch - (n.) clicied (cliced) [-au, -i, f.]
latch - (v.) cliciedu (clicedu) [clicied-, cliced-]
late - (adj.) diweddar [diweddar- &adj], hwyr [hwyr- &adj]
{ Diweddar is either "recent" ("of late" -- "yn
ddiweddar"), or exceptionally "recently deceased" ("ein diweddar
frawd" -- our late colleague). Some dialects may use "diweddar" for
behind schedule. }
{ Hwyr is late in the obvious sense of behind a schedule. }
get late - (v.) hwyr.hau [hwyr.- &hau]
late developer - (n.) plentyn hwyrgynnydd
lateness - (n.) diweddarwch [m.]
latent - (adj.) cudd, dirgel [dirgel- &adj]
later - (adj.) hwyrach
{ "Hwyrach" is the comp. of "hwyr". }
sooner or later - (adv.) yn hwyr neu'n hwyrach
three days later - (adv.) tradwy
two days later - (adv.) trennydd
lateral - (adj.) ochrol, ystlysol
lath - (n.) aseth [f.], dellten [dellt, -ni, -nau, f.], eisen [ais, f.]
lathe - (n.) turn [m.]
lather - (n.pl.) trochion
lather - (v.) golchi [golch-; 3.s. gylch; 2.s.imp. golch], seboni [sebon-], trochioni [trochion-], ysgwrio [ysgwri-]
{ (bathe} Golchi is bathe as a transitive verb. }
lathering - (n.) golchfa [golchfeydd, f.], ysgwrfa [f.]
Latin - (n.) Lladin [f.]
latitude - (n.) ehangder (eangder) [eangderau, m.], lledred [-ion, m.], penrhyddid [m.]
{ Ehangder (eangder) is latitude that is a region. }
{ Lledred is latitude that is distance from the equator. }
{ Penrhyddid is latitude that is freedom from restrictions. }
latrine - (n.) geudy [geudai, m.]
latter - (adj.) diwethaf (dwythaf)
lattice - (n.) rhwyllwaith [rhwyllweithiau, m.]
lattice - (n.pl.) dellten [dellt, -ni, -nau, f.]
laud - (v.) canmol [canmol-], clodfori [clodfor-], moli (moliannu) [mol-; moliann- &1, molian- &2+; 3.s. & 2.s.imp. mawl]
laugh - (n.) chwarddiad [-au, m.], chwerthiniad [-au, m.]
laugh at - (v.) chwerthin am ben
laugh loud - (v.) crechwen (crechwenu) [crechwen-]
laugh - (v.) chwerthin [chwardd-; 3.s. & 2.s.imp. chwardd]
laughable - (adj.) chwerthinllyd
laughingstock - (n.) cyff gwawd, pricsiwn [m.]
laughter - (n.) chwerthin [m.]
loud laughter - (n.) crechwen [f.]
launch - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], lansio [lansi-], ymfwrw [ymfwri-; 2.s.imp. ymfwrw, ymfwra]
launder money - (v.) gwyn.galchu arian
laundress - (n.) golchyddes [-au, f.]
laundry - (n.) golchdy [golchdai, m.]
{ Golchdy is the kind of laundry to go to. }
Laura - (prop.n.) Lowri
laureate - (adj.) llawryfog (llawryfol)
laurel - (n.) arel [m.], bae [-au, m.], llawryf [-oedd, m.]
lavatory - (n.) ymolchfa [ymolchfeydd, f.], ystafell ymolchi
lavender - (n.) lafant [lafannau, m.]
laver bread - (n.) bara lawr
lavish - (adj.) afradlon, gwastraffus, hael
lavish - (v.) afradu (afradloni) [afrad-, afradlon-]
law - (n.) cyfraith [cyfreithiau, f.], deddf [-au, f.]
go to law - (v.) cyfreithio [cyfreithi-]
lawful - (adj.) cyfreithlon, deddfol
lawfulness - (n.) cyfreithlondeb [m.]
lawless - (adj.) anneddfol
lawn - (n.) bliant [m.], lawnt [-iau, f.], llannerch (llanerchau) [llennyrch, llanerchi, llanerchydd, f.], lliain main
{ Bliant is a lawn made of fine woven fabric. }
{ Lawnt is a lawn made of grass. }
{ Llannerch (llanerchau) is a lawn made of grass. }
{ Lliain main is a lawn made of fine woven fabric. }
lawsuit - (n.) cyngaws [cynghawsau, -ion, m.]
lawyer - (n.) cyfreithiwr [cyfreithwyr, m.], twrnai [twrneiod, m.]
lax - (adj.) diofal, esgeulus, llac
laxative - (adj.) carthol
laxative - (n.) carthlyn [-nau, m.]
laxity - (n.) llacrwydd [m.]
lay - (adj.) lleyg (llyg) [pl. -ion]
lay claim to - (v.) ymhonni [ymhonn- &1, ymhon- &2+]
lay eggs - (v.) dodwy [dodwy-]
lay low - (v.) gostegu [gosteg-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng]
lay waste - (v.) anialu [anial-], diffeithio [diffeithi-]
lay - (n.) ca+n [canau, caniadau, caneuon, f.], cathl [-au, cethlydd, f.], cerdd [cyrdd, -i, -au, f.]
lay - (v.) dodi [dod-; 3.s. dy+d; 2.s.imp. dod], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod]
layer - (n.) caenen [-nau, f.], gwanaf [-au, f.], haen [-au, f.], haenen [-nau, f.], trwch [trychion, m.]
layered - (adj.) haenog
lay-land - (n.) ton [-nau, m.]
layman - (n.) lleygwr [lleygwyr, m.]
laziness - (n.) diogi [m.]
lazy - (adj.) diog [dioc- &adj], dioglyd
be lazy - (v.) diogi [diog-]
lazy one - (n.) diogyn [m.]
lea - (n.) do+l [dolydd, dolau, doliau, f.], doldir [-oedd, m.], tir glas
lead - (adj.) plwm
lead captive - (v.) caethgludo [caethglud-]
lead in circles - (v.) cylcharwain [cylcharweini-]
lead weight - (n.) plymen [f.]
lead - (n.) blaenoriaeth [-au, f.], plwm [m.]
lead - (v.) arwain [arweini-; 3.s. & 2.s.imp. arwain], blaenori [blaenor-], tywys [tywys-]
{ Arwain is lead when you are guiding others. }
{ Blaenori is lead when you are at the head of the pack. }
{ Tywys is lead when you are guiding others. }
{ You "blaenori ar" something. }
leader - (n.) arweinydd [-ion, m.], blaenor [-iaid, m.], blaenwr [blaenwyr, m.], penaig [m.], tywysydd [-ion, m.]
leader of a reform - (n.) apostol [-ion, m.]
leadership - (n.) arweiniad [m.], arweinyddiaeth [f.]
leading - (adj.) arweiniol
leaf - (n.) dalen [dail, -nau, -ni, f.], deilen [dail, f.]
leaf - (v.) deilio [deili-]
leaflet - (n.) taflen [-nau, -ni, f.]
leafy - (adj.) deiliog
league - (n.) cynghrair [cynghreiriau, mf.]
league - (v.) cynghreirio [cynghreiri-]
leak - (n.) twll [tyllau, m.]
leak - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], diferu [difer-], gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
leaky - (adj.) anniddos
lean - (adj.) cul [pl. -ion], goachul (gwachul), tenau [pl. teneuon]
grow lean - (v.) culhau [cul- &hau]
lean - (n.) cig coch
lean - (v.) gogwyddo [gogwydd-], pwyso [pwys-]
leanness - (n.) teneuwch [m.]
leap - (n.) crychnaid [crychneidiau, f.], llam [-au, m.], naid [neidiau, nadau, f.]
leap - (v.) llamu (llemain; llamsach) [llam-], llemain [llem- ?], neidio [neidi-; 3.s. & 2.s.imp. naid]
leaper - (n.) neidiwr [neidwyr, m.]
learn - (v.) dysgu [dysg-; 3.s. & 2.s.imp. dysg]
{ You "dysgu i" a person. }
learned - (adj.) dysgedig, hyddysg, llen.gar
learner - (n.) dysgwr [dysgwyr, m.]
learning - (n.) dysg [mf.], dysgeidiaeth [f.], lle+n [f.]
lease - (n.) prydles [-au, -i, -ydd, f.]
lease - (v.) prydlesu [prydles-]
leased - (adj.) ar-les
leased line - (n.) llinell ar-les
leash - (n.) cynllyfan [-au, m.], tennyn [tenynnau, m.]
leash - (v.) cynllyfanu [cynllyfan-]
least - (adj.) lleiaf
{ "Lleiaf" is the sup. of "bach". }
at least - (adv.) o leiaf
least bit - (n.) puryn [m.]
leather - (n.) lledr [-au, m.]
Cordovan leather - (n.) cordwal [m.]
leather merchant - (n.) lledrwr [lledrwyr, m.]
leave - (n.) caniata+d [m.], cennad [cenhadau, cenhadon, f.], trwydded [-au, f.]
leave remnant - (v.) gweddillio [gweddilli-]
leave spare - (v.) gweddillio [gweddilli-]
leave - (v.) gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], ymadael (ymadaw; ymado) [ymadaw-; 3.s. ymedy; 2.s.imp. yma+d], ymadael a+
{ Ymadael (ymadaw; ymado) is leave as an intransitive verb. }
{ Ymadael a+ is leave as a transitive verb. }
{ You "gadael i" a person. }
leaven - (n.) eples [m.], lefain [m.], surdoes [m.]
leaven - (v.) eplesu [eples-], lefeinio [lefeini-]
leavened - (adj.) lefeinllyd
leavings - (n.) atbor [-ion, m.]
leavings - (n.pl.) sba+r [-ion, m.]
Lebanon - (prop.n.) Libanus
lectern - (n.) darllenfa [darllenfeydd, f.]
lecture - (n.) darlith [-iau, -oedd, f.], llith [-iau, -oedd, f.]
lecture - (v.) darlithio [darlithi-]
lecturer - (n.) darlithiwr [darlithwyr, m.], darlithydd [-ion, m.]
ledge - (n.) astell [estyll, ystyllod, f.], crib [-au, fm.], silff [-oedd, f.], trum [-iau, -au, m.], ysgafell [-au, f.]
{ Astell is a ledge that is a shelf. }
{ Crib is a ledge that is a ridge. }
{ Silff is a ledge that is a shelf. }
{ Trum is a ledge that is a ridge. }
{ Ysgafell is a ledge that is a shelf. }
ledger - (n.) llyfr cyfrifon
lee - (n.) cysgod gwynt, ochr gysgodol
leech - (n.) gelen (gelau, ge+l) [gelenod, gelod, f.]
leek - (n.) cenhinen [cennin, f.]
leer - (n.) cildrem [-iau, f.]
leer - (v.) cildremio [cildremi-], cilwenu [cilwen-]
lees - (n.pl.) gwaddod [-ion, m.], gwaelod [-ion, m.]
left - (adj.) aswy, chwith
left over - (adv.) dros ben
left over - (prep.) ar o+l
left side - (adj.) aswy
left - (prep.) ar o+l
left-handed - (adj.) llawchwith
left-handedness - (n.) llawchwithedd [m.]
leg - (n.) bagl [-au, f.], clun [-iau, f.], coes [-au, f.], esgair [esgeiriau, f.], hegl [-au, f.], troed [traed, mf.]
{ Coes is the usual word for leg. }
small of leg - (n.) meilwng [meilyngau, m.]
legacy - (n.) cymynrodd [-ion, f.]
legal - (adj.) cyfreithiol, cyfreithlon, deddfol
legality - (n.) deddfoldeb [m.]
legalize - (v.) cyfreithloni [cyfreithlon-]
legate - (n.) llysgennad pab
legatee - (n.) derbynnydd cymynrodd
legation - (n.) llysgenhadaeth [llysgenadaethau, f.]
legend - (n.) allwedd [-i, -au, f.], arysgrif [-ion, -au, f.], chwedl [-au, f.], eglur.had [m.], esboniad o'r symbolau, esbonyn [m.], traddodiad [-au, m.]
{ Allwedd is a legend that appears on a map or graph. }
{ Arysgrif is a legend that appears on a monument. }
{ Chwedl is a legend that is handed down from prior
generations. }
{ Eglur.had is a legend that accompanies an illustration. }
{ Esboniad o'r symbolau is a legend that appears on a map. }
{ Esbonyn is a legend that accompanies an illustration. }
{ Traddodiad is a legend that is handed down from prior
generations. }
legerdemain - (n.) siwglyddiaeth [f.]
legging - (n.) socas [-au, f.]
leggy - (adj.) heglog
legible - (adj.) darllenadwy, eglur
legion - (n.) lleng [-oedd, f.], llu [-oedd, m.]
legislate - (v.) deddfu [deddf-]
legislation - (n.) deddfwriaeth [-au, f.]
legislator - (n.) deddfwr [deddfwyr, m.]
legislature - (n.) deddfwriaeth [-au, f.]
legitimate - (adj.) cyfreithlon
Leicester - (prop.n.) Caerly+r
Leicestershire - (prop.n.) Swydd Gaerly+r
leisure - (n.) hamdden [f.], saib [seibiau, m.], seibiant [seibiannau, m.]
leisurely - (adj.) araf (arafaidd) [araf- &adj], hamddenol
lend - (v.) benthyca (benthycio) [benthyc-, benthyci-], echwynna [echwynn- &1, echwyn- &2+], rhoi benthyg
lender - (n.) benthyciwr [benthycwyr, m.], echwynnwr [echwynnwyr, m.]
length - (n.) hyd [-au, -oedd, -ion, m.], meithder [-au, m.]
at length - (adv.) bellach
now at length - (adv.) weithian (weithion)
of equal length - (adj.) gogyhyd
the length and breadth - (adv.) ar hyd a lled
lengthen - (v.) estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], hwyhau [hwy- &hau]
lengthy - (adj.) hir [pl. -ion; cyhyd; hwy; hwyaf], maith [pl. meithion]
lengthy - (adv.) hir [cyhyd; hwy; hwyaf]
lenient - (adj.) tirion, trugarog, tyner
Lent - (n.) Garawys [m.], Grawys [m.]
lentil - (n.) pysen felen
lentils - (n.pl.) corbys, ffacbys
Leominster - (prop.n.) Llanllieni
leonine - (adj.) llewaidd
leopard - (n.) llewpart [llewpardiaid, m.]
leper - (adj.) gwahan.glaf [pl. gwahan.gleifion]
leper - (n.) gwahan.glwyfus [m.]
leprosy - (n.) gwahan.glwyf [m.]
leprous - (adj.) gwahan.glwyfus
less - (adj.) llai
{ "Llai" is the comp. of "bach". }
much less - (adv.) chwaethach
lessee - (n.) prydlesai [prydleseion, m.]
lessen - (v.) lleihau [llei- &hau]
lesson - (n.) gwers [-i, -au, f.], llith [-iau, -oedd, f.]
lest - (conj.) fel na, rhag ofn
lest - (prep.) rhag [rhag- &prep2]
let - (v.) gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod]
{ Gadael (gadu) is to permit. }
{ Goddef is to permit. }
{ Gosod is to let out for rent. }
{ You "gadael i" a person. }
let down - (v.) disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn]
let go - (v.) gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
lethal - (adj.) angheuol, marwol [pl. -ion]
lethargy - (n.) cysgadrwydd [m.], difrawder [m.]
letter - (n.) llythyr [-au, -on, m.], llythyren [llythrennau, f.]
{ Llythyr is the letter you have in your mailbox. }
{ Llythyren is the kind of letter you have in your
alphabet. }
capital letter - (n.) llythyren fras
letter writer - (n.) llythyrwr [llythyrwyr, m.]
lettuce - (n.) letysen [letys, f.]
level - (adj.) cydwastad, gwastad, lefel
level ground - (n.) gwastatir [-oedd, m.]
level - (n.) gwastad [m.], lefel [-au, f.]
level - (v.) gwastata/u [gwastat- &a/u], lefelu [lefel-], llyfnhau [llyfn- &hau], llyfnu [llyfn-]
leveler - (n.) lefelwr [lefelwyr, m.]
lever - (n.) gwif [-iau, -ion, m.], trosol [-ion, m.]
lever - (v.) trosoli [trosol-]
leverage - (n.) trosoledd [f.]
leveret - (n.) ysgyfarnog ieuanc
Levite - (n.) Lefiad [Lefiaid, m.]
levity - (n.) gwamalrwydd [m.], gwegi [m.], ysgafnder [m.]
levy - (n.) treth [-i, f.]
levy - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], trethu (trethi) [treth-]
lewd - (adj.) anllad, anniwair, anweddus
lewdness - (n.) anlladrwydd [m.]
lexicographer - (n.) geiriadurwr [geiriadurwyr, m.]
lexicographical - (adj.) geiriadurol
lexicon - (n.) geiriadur [-on, m.], geirlyfr [-au, m.]
liability - (n.) atebolrwydd [m.]
liable - (adj.) agored, atebol, rhwym
liar - (n.) celwyddwr [celwyddwyr, m.]
libation - (n.) diod-offrwm [diod-offrymau, m.]
libel - (n.) athrod [-ion, m.], enllib [-ion, -iau, m.]
libel - (v.) athrodi [athrod-], enllibio [enllibi-]
libeler (libeller) - (n.) athrodwr [athrodwyr, m.], enllibiwr [enllibwyr, m.]
libelous (libellous) - (adj.) athrodus, enllibaidd, enllibus
liberal - (adj.) digyrrith, hael, haelionus, rhydd [pl. -ion], rhyddfrydig, rhyddfrydol
{ Rhyddfrydol is liberal in the political sense. }
liberal - (n.) rhyddfrydwr [rhyddfrydwyr, m.]
Liberalism - (n.) Rhyddfrydiaeth [f.]
liberality - (n.) haelfrydedd [m.], rhyddfrydigrwydd [m.]
liberate - (v.) rhyddhau [rhydd- &hau]
liberation - (n.) rhyddhad [m.]
libertine - (n.) anlladwr [anlladwyr, m.], oferwr [oferwyr, m.]
liberty - (n.) hyfder (hyfdra) [m.], rhyddid [m.]
{ Hyfder (hyfdra) is liberty meaning boldness. }
{ Rhyddid is liberty as freedom. }
librarian - (n.) llyfrgellydd [-ion, m.]
library - (n.) llyfrdy [llyfrdai, m.], llyfrfa [llyfrfeydd, f.], llyfrgell [-oedd, f.]
library science - (n.) llyfrgellyddiaeth [f.]
reference library - (n.) llyfrgell gyfeiriadol
license - (n.) goddefiad [-au, m.], penrhyddid [m.], trwydded [-au, f.]
{ Goddefiad is license as permission. }
{ Penrhyddid is license as a disregard of rules. }
{ Trwydded is a license granted by an agency. }
license - (v.) trwyddedu [trwydded-]
licentiate - (n.) trwyddedog [-ion, m.]
licentious - (adj.) anllad, ofer, penrhydd
licentiousness - (n.) penrhyddid [m.]
lichen - (n.) cen [m.]
lick - (v.) curo [cur-], lleibio [lleibi-], llepian [llepi-], llyfu [llyf-; 3.s. & 2.s.imp. llyf], llyo [lly-]
{ Curo is lick in the colloquial sense of defeating someone. }
{ Lleibio is when you lick up a liquid. }
{ Llepian is when you lick up a liquid. }
{ Llyfu is lick when you pass your tongue over something. }
{ Llyo is lick when you pass your tongue over something. }
lid - (n.) caead [-au, m.], clawr [cloriau, m.], gwerchyr [m.]
lie - (n.) anwiredd [-au, m.], celwydd [-au, m.]
lie down - (v.) creinio [creini-]
tell lies - (v.) celwyddo [celwydd-]
lie - (v.) celwyddo [celwydd-], dweud celwydd, gorwedd [gorwedd-; 3.s. & 2.s.imp. gorwedd]
{ Celwyddo is lie when you tell a falsehood. }
{ Dweud celwydd is lie when you tell a falsehood. }
{ Gorwedd is lie when you move to a prone position. }
liege - (adj.) ffyddlon, ufudd
lieu - (n.) lle [-oedd, -fydd, m.]
lieutenant - (n.) is-gapten [-iaid, is-gapteiniaid, m.], rhaglaw [-iaid, rhaglofiaid, m.]
{ Is-gapten is lieutenant as the rank just below captain. }
{ Rhaglaw is lieutenant as a chief assistant. }
life - (n.) buchedd [-au, f.], byd [-au, -oedd, m.], byw [-ion, -i, m.], bywyd [-au, m.], einioes [f.], enaid [eneidiau, m.], hoedl [-au, f.]
{ Bywyd is the general term for life. }
of life - (adj.) bywydol
lifeboat - (n.) bywydfad [-au, m.]
lifeless - (adj.) difywyd, marwaidd
lifetime - (n.) einioes [f.], hoedl [-au, f.], oes [-oedd, -au, f.]
lift - (n.) hwb [hybiau, m.]
lift - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf]
lifter - (n.) codwr [codwyr, m.]
ligament - (n.) gewyn [-nau, gi%au, m.], giewyn [-nau, m.], rhwymyn [-nau, m.]
light - (adj.) golau [goleu- &adj], ysgafn [pl. ysgeifn]
{ Golau is light as opposed to dark. }
{ Ysgafn is light as opposed to heavy. }
ray of light - (n.) llygedyn [m.]
light - (n.) golau [goleuadau, m.], goleuad [-au, m.], goleuni [m.], gwawl [m.], llewych [m.]
{ Golau can be either the abstraction "light" or something that
emits light (a lamp). }
{ Goleuni is the abstraction "light". }
light - (v.) cynnau [cyneu-; 3.s. cynnau], disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn], golau [goleu-], goleuo [goleu-], taro ar
{ Cynnau is light when you ignite something. }
{ Disgyn is light when you dismount from something. }
{ Goleuo is light when you ignite something. }
{ Taro ar is light when you dismount from something. }
lighten - (v.) ysgafnhau (ysgafnu) [ysgafn- &hau, ysgafn-]
light-headed - (adj.) penysgafn
lighthouse - (n.) goleudy [goleudai, m.]
lightness - (n.) ysgafnder [m.]
lightning - (n.) llucheden [lluched, f.], mellten [mellt, f.]
flash lightning - (v.) melltennu [melltenn- &1, mellten- &2+]
lights - (n.pl.) ysgyfaint
like - (adj.) ail, cychwi%or, cyffelyb, cyfryw, hafal, tebyg [tebyc- &adj], unwedd
{ Cyffelyb is a usual word for like. }
{ Tebyg is a usual word for like. }
grow like - (v.) ymdebygu [ymdebyg-]
he likes something - (v.) mae rhywbeth wrth ei fodd
like a nightingale - (adj.) eosaidd
like gall - (adj.) bustlaidd
like iron - (adj.) haearnaidd
like to - (adj.) cyffelyb i, tebyg i
like - (conj. & prep.) fel
like - (conj.) megis
like - (n.) cychwi%or [m.]
like - (prep.) megis
like - (v.) caru [car-; 3.s. & 2.s.imp. ca+r], hoffi [hoff-]
{ Caru is like so much as to love. It would be an
exaggeration if I said that I "caru" coffee. }
likelihood - (n.) tebygolrwydd [m.]
likely - (adj.) amcanus, tebyg [tebyc- &adj], tebygol
liken - (v.) cyffelybu [cyffelyb-], tebygu [tebyg-]
{ You "tebygu i" something. }
likeness - (n.) cyffelybiaeth [-au, f.], cyffelybrwydd [m.], llun [-iau, m.], tebygrwydd [m.]
{ Cyffelybiaeth is likeness as being like. }
{ Cyffelybrwydd is likeness as being like. }
{ Llun is likeness as a copy or portrait. }
{ Tebygrwydd is likeness as being like. }
likewise - (adv.) unwedd, yn gyffelyb
likewise - (conj.) hefyd
lily - (n.) alaw [-on, f.], lili [-au, f.]
water lily - (n.) alaw [-on, f.]
limb - (n.) aelod [-au, m.], cainc [cangau, ceinciau, f.]
lime - (n.) calch [m.]
lump of lime - (n.) calchen [f.]
lime - (v.) calcho (calchu) [calch-]
limestone - (n.) calchen [f.], calchfaen [calchfeini, m.]
limit - (n.) ffin [-iau, f.], terfyn [-au, m.]
limit - (v.) cyfyngu [cyfyng-]
limp - (adj.) hyblyg, llibin, llipa, lliprynnaidd, masw, ystwyth
limp - (n.) herc [-iau, f.]
limp - (v.) cloffi [cloff-], hercian [herci-], honcian [honci-]
limpet - (n.) brenigen [-nau?, f.]
limpid - (adj.) gloyw [pl. -on], grisialaidd, tryloyw [pl. -on]
limping - (adj.) cymhercyn
line - (n.) bannod [banodau, f.], lein [-iau, f.], llin [m.], llinell [-au, f.], llinyn [-nau, m.], rhes [-i, -au, f.], rhesen [rhesi, f.], tennyn [tenynnau, m.]
{ Bannod is a line of poetry. }
{ Llin is the one-dimensional geometric abstraction and the
kind of line that carries power to your home. }
{ Llinell is the one-dimensional geometric abstraction and the
kind of line that carries power to your home. }
{ Llinyn is a line that you unwind from a spool. }
{ Rhes is a row of things, an arrangement of things. (It
would also be the right word for "queue", which is "line" in
American.) }
{ Tennyn is a line that you unwind from a spool. }
leased line - (n.) llinell ar-les
line of descent - (n.) llinach [f.]
part of line - (n.) ban [-nau, mf.]
lineage - (n.) achlin [-au, -oedd, f.], gwehelyth [mf.], hil [-iau, f.], llin [m.], llinach [f.]
linear - (adj.) llinellaidd, llinellog
linen - (n.) lliain [llieiniau, m.]
fine linen - (n.) bliant [m.]
linen draper - (n.) llieiniwr [llieinwyr, m.]
linger - (v.) aros [ar.hos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], oedi [oed-], sefyllian [sefylli-], ymdroi [ymdro- &i]
linguist - (n.) ieithydd [-ion, m.]
linguistic - (adj.) ieithyddol
linguistics - (n.) ieithyddiaeth [f.]
liniment - (n.) eli [-%au, m.], ennaint [eneiniau, m.]
lining - (n.) leinin [-au?, m.], tenllif [m.]
link - (n.) cysylltiad [-au, m.], dolen [-ni, -nau, f.], modrwy [-au, f.]
{ Cysylltiad is a link on the World Wide Web. }
link - (v.) cydio [cydi-], cysylltu [cysyllt-]
linnet - (n.) llinos [-od, f.]
linseed - (n.) had llin, llinad [m.?]
lint - (n.pl.) naddion
lintel - (n.) capan [-au, m.]
lion - (n.) llew [-od, -ys, m.]
lioness - (n.) llewes [-au, f.]
lion-like - (adj.) llewaidd
lip - (n.) gwefl [-au, f.], gwefus [-au, -edd, f.], mant [-au, mf.], min [-ion, m.]
{ Gwefl usually refers to the lip of an animal. }
{ Gwefus is a human lip. }
of the lip - (adj.) gwefusol
liquid - (adj.) gwlyb [f. gwleb; pl. -ion], hylif
liquid - (n.) gwlyb [m.], gwlybwr [gwlybyron, m.], hylif [-au, m.], llyn [-noedd, -nau, m.]
liquidate - (v.) clirio dyled, dirwyn i ben, talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l]
liquor - (n.) diod [-ydd, f.], gwirod [-ydd, -au, m.], gwlybwr [gwlybyron, m.], licor [-au, m.?], llyn [-noedd, -nau, m.]
lisp - (n.) bloesgni [m.]
lisp - (v.) bloesgi [bloesg-], siarad yn floesg
lisping - (adj.) bloesg
list - (n.) gogwydd [-iadau, m.], goledd (goleddf) [m.], llechres [-i, f.], rhestr [-i, -au, f.], taflen [-nau, -ni, f.]
{ Gogwydd is list as a slant. }
{ Goledd (goleddf) is list as a slant. }
{ Llechres is list as a register. }
{ Rhestr is the usual word for list as a register. }
list server - (n.) gweinyddwr rhestr
list - (v.) gogwyddo [gogwydd-], gwyro [gwyr-], rhestru [rhestr-]
{ Gogwyddo is list when you tilt to the side. }
{ Gwyro is list when you tilt to the side. }
{ Rhestru is list when you enumerate things. }
listed - (adj.) cofrestredig
listed building - (n.) adeilad cofrestredig
listen - (v.) gwrando (gwrandaw) [gwrandaw-; 3.s. gwrendy; 2.s.imp. gwrando, gwrandaw]
listen to - (v.) gwrando ar
listener - (n.) gwrandawr [gwrandawyr, m.]
listening - (n.) gwrandawiad [m.]
listless - (adj.) diofal, diynni, llesg
listlessness - (n.) syrthni [m.]
litany - (n.) litani [m.?]
literacy - (n.) llythrennedd [m.]
computer literacy - (n.) llythrennedd cyfrifiadurol
literal - (adj.) llythrennol
literary - (adj.) llen.gar, llenyddol
literary man - (n.) llenor [-ion, m.]
literature - (n.) lle+n [f.], llenyddiaeth [-au, f.]
practice (practise) literature - (v.) llenydda [llenydd-]
lithe - (adj.) hyblyg, ystwyth
lithesome - (adj.) hyblyg, ystwyth
lithograph - (n.) maenargraff [-au, -ion, f.]
litigate - (v.) cyfreithio [cyfreithi-]
litter - (n.) ael [-oedd, f.], elorwely [-au, elorwela+u, m.], gwasarn [-au, m.], llaesodr (llaesod) [f.], sarn [m.], torllwyth [-i, f.], torraid (torred) [torreidiau, f.]
{ Elorwely is a litter that is a portable couch. }
{ Gwasarn is litter comprising pieces of rubbish. }
{ Llaesodr (llaesod) is litter comprising pieces of rubbish. }
{ Torllwyth is the litter that comprises baby animals. }
weakest of litter - (n.) cardydwen (cardodwen) [f.], cardydwyn (cardodwyn) [m.]
litter - (v.) mocha (mochi) [moch-], sarnu [sarn-]
little - (adj.) bach [lleied; llai; lleiaf], bychan [f. bechan; pl. bychain], ma+n [man- &adj], ychydig
a little while - (n.) orig [f.]
a little while ago - (adv.) gynnau (gynna)
as little - (adj.) lleied
{ "Lleied" is the equative of "bach". }
little bit - (n.) bachigyn [bachigion, m.]
little boy - (n.) bachgennyn [bechgynnos, m.]
little children - (n.pl.) plantos
little girl - (n.) genethig [f.]
little pig - (n.) porchell [perchyll, m.]
rather too little - (adv.) ar y lleiaf
very little - (n.) ychydigyn [m.]
little - (n.) tipyn [-nau, tipiau, m.], ychydig [m.]
littleness - (n.) bychander (bychandra) [m.]
liturgy - (n.) ffurfwasanaeth [-au, m.]
live - (adj.) byw, bywiog, bywiol
live - (v.) bucheddu [buchedd-], bydio [bydi-], byw [def.], oesi [oes-]
livelihood - (n.) bywoliaeth [bywiolaethau, bywioliaethau, -au, f.], cynhaliaeth [f.]
liveliness - (n.) hoenusrwydd [m.]
livelong - (adj.) hirfaith, maith [pl. meithion]
lively - (adj.) bywiog, gwisgi, heini, hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj], nwyfus, sionc
liven - (v.) bywiogi [bywiog-], sirioli (siriolu) [siriol-]
liver - (n.) afu [mf.], au [euon, m.], iau [ieuau, m.]
liver-fluke - (n.) adfach [-au, m.]
Liverpool - (prop.n.) Lerpwl
livery - (n.) lifrai [lifreion, m.]
livid - (adj.) cleisiog, cynddeiriog, dulas
{ Cleisiog is livid as bluish-grey. }
{ Cynddeiriog is livid as furiously angry. }
{ Dulas is livid as bluish-grey. }
living - (adj.) byw, bywiol
living - (n.) bywoliaeth [bywiolaethau, bywioliaethau, -au, f.], personiaeth [-au, f.]
{ Bywoliaeth is living as a livelihood. }
{ Personiaeth is living as being alive. }
lizard - (n.) genau-goeg [-ion, f.], madfall [-ion?, f.], modrchwilen [modrchwilod, f.]
Llandovery - (prop.n.) Llanymddyfri
Llantwit Major - (prop.n.) Llanilltud Fawr
Lloyd - (prop.n.) Llwyd
lo - (interj.) wele
load - (n.) baich [beichiau, m.], cludair [cludeiriau, f.], llwyth [-i, m.]
load - (v.) llwytho [llwyth-], pynio [pyni-]
loader, backhoe - (n.) jac-codi-baw [m.]
{ Earth diggers in the UK are largely made by a company known as
JCB, and some wag decided that this stood for "Jac Codi Baw" (Jack
Lifts Dirt), by which they are now popularly known. }
loadstone - (n.) ehedfaen [ehedfeini, m.], tynfaen [tynfeini, m.]
loaf - (n.) torth [-au, f.]
loaf - (v.) ystelcian [ystelci-]
loafer - (n.) ystelciwr [ystelcwyr, m.]
loam - (n.) marl [m.?], priddglai [priddgleiau, m.], tywotglai [tywotgleiau, m.]
loan - (n.) benthyg [m.], echwyn [-ion, m.]
loath - (adj.) anewyllysgar, anfodlon
loathe - (v.) alaru [alar-], casa/u [cas- &a/u], ffieiddio [ffieiddi-]
loathsome - (adj.) ffiaidd
lobby - (n.) cyntedd [-au, m.], lobi [m.?], porth [pyrth, m.]
lobster - (n.) cimwch [cimychiaid, m.]
local - (adj.) lleol
locality - (n.) ardal [-oedd, f.], cymdogaeth (cymydogaeth) [-au, f.], lle [-oedd, -fydd, m.], safle [-oedd, m.]
localization - (n.) lleoliad [m.]
localize - (v.) lleoli [lleol-]
locate - (v.) gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], lleoli [lleol-], sefydlu [sefydl-]
location - (n.) lleoliad [m.]
loch - (n.) llwch [m.], llyn [-noedd, -nau, m.]
lock - (n.) clo [-eau, -eon, m.], cudyn [-nau, m.], llifddor [-au, f.], loc [f.?]
{ Clo is the lock that requires a key or combination. }
{ Cudyn is the kind of lock that hairs comprise. }
{ Llifddor is the lock that allows boats to move from one
level of water to another. }
{ Loc is the lock that allows boats to move from one
level of water to another. }
mortise lock - (n.) clo mortais
lock - (v.) cloi [clo- &i; 3.s. clo, cly*; 2.s.imp. clo]
locked - (adj.) cloe%dig
locked - (adv.) ar glo
locker - (n.) cloer [-au, -iau, mf.]
locks - (n.pl.) gwallt [-iau, m.]
locomotion - (n.) ymsymudiad [-au, m.]
locomotive - (adj.) ymsymudol
locomotive - (n.) peiriant rheilffordd
locust - (n.) locust [-iaid, m.]
lodestone - (n.) ehedfaen [ehedfeini, m.], tynfaen [tynfeini, m.]
lodge - (n.) llety [-au, m.], lluest [-au, m.]
lodge of friendly society - (n.) cyfrinfa [cyfrinfeydd, -oedd, -+u, f.]
lodge - (v.) lletya [llety-]
lodger - (n.) lletywr [lletywyr, m.]
lodging - (n.) llety [-au, m.]
loft - (n.) llofft [-ydd, f.], taflod [-ydd, f.]
loftiness - (n.) arucheledd [m.], taldra [m.]
lofty - (adj.) aruchel [aruched; aruwch; aruchaf], ban, dyrchafedig, tal, uchel [uched, cyfuwch, cuwch; uwch; uchaf]
log - (n.) boncyff [-ion, m.], cyff [-ion, -iau, m.], pren [-nau, m.]
log in - (v.) mewn.gofnodi [mewn.gofnod-]
log out - (v.) allgofnodi [allgofnod-]
loggerheads, at - (adv.) penben
logic - (n.) rhesymeg [f.]
logical - (adj.) rhesymegol
logician - (n.) rhesymegwr [rhesymegwyr, m.], rhesymegydd [-ion, m.]
loin - (n.) llwyn [-au, f.], lwyn [-au, f.]
loiter - (n.) llerciwr [llercwyr, m.]
loiter - (v.) llercian [llerci-], loetran [loetran- ?], sefyllian [sefylli-], ymdroi [ymdro- &i], ystelcian [ystelci-]
loiterer - (n.) ystelciwr [ystelcwyr, m.]
loll - (v.) diogi [diog-], gorweddian [gorweddi-], lled-orwedd (lledorwedd) [lled-orwedd-, lledorwedd-], sefyllian [sefylli-]
London - (prop.n.) Caerludd, Llundain
loneliness - (n.) unigedd [m.], unigrwydd [m.]
lonely - (adj.) unig
{ "Unig" means "only" when used before the noun and "lonely" when
used afterwards. For example, "yr unig fab" is "the only son",
but "yr mab unig" is "the lonely son". }
long - (adj.) hir [pl. -ion; cyhyd; hwy; hwyaf], llaes, maith [pl. meithion], pell [pell- &adj]
{ Hir can be used for time as well as spatial extent. When used
of spatial extent, it is longitudinal, and something which is is
long when measured along its length is "hir". "Caeau hirion" would
be long thin strips of land. }
{ Llaes has a sense of loose or relaxed, so long sleeves
are "llaes"; a long dress would be "llaes". Flowing is perhaps the
best translation. }
{ Maith may be a bit negative: long-and-maybe-boring. It
is OK for time as well as spatial extent. "Maith" is closer to
"extensive". "Caeau meithion" would extend in all directions. }
as long - (adj.) cyhyd
by a long way - (adv.) o bell ffordd
coarse long hair - (n.) rhawn [m.]
for a long time - (adv.) er ys talwm (ers talwm), rhawg, yrhawg
{ Rhawg implies for a long time to come. }
{ Yrhawg is for a long time to come. }
long ago - (adv.) er ys talwm (ers talwm)
long loose mantle - (n.) ysgi+n [mf.]
so long - (adj.) cyhyd
long - (adv.) hir [cyhyd; hwy; hwyaf], llaes, maith
long - (v.) dyheu [dyhe-], hiraethu [hiraeth-]
longevity - (n.) hir.hoedledd [m.]
long-headed - (adj.) hirben
longing - (adj.) hiraethus
longing - (n.) dyhead [-au, m.], hiraeth [m.]
longitude - (n.) hydred [-ion, m.]
longitudinal - (adj.) hydredol
long-legged - (adj.) heglog
long-lived - (adj.) hir.hoedlog
longsuffering - (adj.) hir-ymar.hous, ymar.hous
longsuffering - (n.) hirymaros [m.], ymaros [m.]
look - (n.) edrychiad [-au, m.], golwg [golygon, mf.], trem [-iau, f.]
look at - (v.) edrych ar
look closely - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff]
look closely at - (v.) craffu ar
look for - (v.) chwilio [chwili-]
look forward to - (v.) edrych ymlaen at
look - (v.) disgwyl [disgwyli-; 3.s. & 2.s.imp. disgwyl], edrych (edrychyd) [edrych-; 3.s. & 2.s.imp. edrych], syllu [syll-], tremio [tremi-], ysbi%o [ysbi%-]
{ Disgwyl is to expect, and so to stand on watch. To scan
the horizon for someone would be "disgwyl". To resemble is
sometimes "disgwyl yn debyg i" in the South. }
{ Edrych (edrychyd) is the active part of "gweld" (looking vs. seeing).
To look for ("chwilio") somewhere nearby involves "edrych". To
resemble is sometimes "edrych yn debyg i" in the North. }
looker - (n.) edrychwr [edrychwyr, m.]
looking-glass - (n.) drych [-au, m.]
loom - (n.) gwy+dd [gwehyddion, gwyddion, m.]
loom - (v.) ymddan.gos (ymddangos) [ymddangos-; 3.s. ymddengys; 2.s.imp. ymddangos], ymrithio [ymrithi-]
loon - (n.) dihiryn (dyhiryn) [dihirod, dyhirod, m.], gwirionyn [m.]
loop - (n.) dolen [-ni, -nau, f.]
loop - (v.) dolennu [dolenn- &1, dolen- &2+]
looped - (adj.) dolennog
loose - (adj.) llac, llaes, penrhydd, rhydd [pl. -ion]
{ Penrhydd is loose particularly in morals. }
long loose mantle - (n.) ysgi+n [mf.]
loose - (v.) datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod], gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng], mysgu [mysg-], rhyddhau [rhydd- &hau]
loosen - (v.) llacio [llaci-], llaesu [llaes-]
looseness - (n.) rhyddni [m.]
loot - (n.) anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], ysbail [ysbeiliau, mf.]
loot - (v.) anrheithio [anrheithi-], ysbeilio [ysbeili-]
lop - (v.) brigladd [brigladd-], tocio [toci-], trychu [trych-], ysgythru [ysgythr-]
lopsided - (adj.) anghytbwys
loquacious - (adj.) siaradus, tafotrydd (tafodrydd), ymddiddan.gar
Lord - (n.) Naf [m.], Ne+r [m.]
the Lord - (n.) Io+n [m.], Io+r [m.]
lord - (n.) arglwydd [-i, m.], cun (cuniad) [cuniaid, m.], glyw [m.], muner [m.], rhi [m.], udd [m.]
lord it over - (v.) tra-awdurdodi [tra-awdurdod-]
Lord's Prayer - (n.) pader [-au, m.]
sovereign lord - (n.) unben [-iaid, unbyn, m.]
lord - (v.) arglwyddiaethu [arglwyddiaeth-]
lordly - (adj.) arglwyddaidd
lordship - (n.) arglwyddiaeth [-au, f.]
lore - (n.) dysg [mf.], lle+n [f.]
poetic lore - (n.) barddrin [f.]
lorry - (n.) lori [-%au, f.]
lose - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
lose heart - (v.) gwan-galonni (gwan.galonni) [gwan-galonn- &1, gwan-galon- &2+, gwan.galonn- &1, gwan.galon- &2+]
lose one's senses - (v.) amhwyllo [amhwyll-]
lose utterly - (v.) cyfrgolli [cyfrgoll-]
loser - (n.) colledwr [colledwyr, m.], collwr [collwyr, m.]
loss - (n.) anelw [m.], coll [-iadau, m.], colled [-ion, f.], difant [m.]
fraught with loss - (adj.) colledus
occasion loss - (v.) colledu [colled-]
total loss - (n.) difancoll [f.]
lost - (adv.) ar goll
be lost - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
lot - (n.) coelbren [-nau, -ni, m.], cwtws [cytysau, m.], llawer [-oedd, m.], lot [-iau, m.], rhan [-nau, f.], twysged [f.], tynged [tynghedau, f.]
{ Coelbren is the kind of lot you cast. }
{ Llawer is lot in the sense of a large amount. }
{ Lot is lot in the sense of a large amount. }
{ Rhan is lot in the sense of destiny. }
{ Tynged is lot in the sense of destiny. }
by a lot - (adv.) o lawer
parking lot - (n.) maes parcio
loth - (adj.) anewyllysgar, anfodlon
loud - (adj.) ban, croch, llafar, soniarus, uchel [uched, cyfuwch, cuwch; uwch; uchaf]
as loud as he can - (adj.) nerth esgyrn ei ben
laugh loud - (v.) crechwen (crechwenu) [crechwen-]
loud laughter - (n.) crechwen [f.]
loud shout - (n.) banllef [-au, f.]
loudspeaker - (n.) corn siarad
Loughor - (prop.n.) Casllwchwr
lounge - (v.) gorweddian [gorweddi-], lled-orwedd (lledorwedd) [lled-orwedd-, lledorwedd-], segura [segur-]
louse - (n.) lleuen [llau, f.]
lousy - (adj.) lleuog
lout - (n.) delff [m.], llabwst [llabystiau, m.], lleban [-od, m.]
louver - (n.) lwfer [-au, m.]
lovable - (adj.) hoffus
love - (n.) anwyledd [m.], anwyliaeth (anwylaeth) [f.], anwyliant [anwyliannau, m.], anwylwch [m.], cariad [-au, m.], serch [-iadau, m.], serchowgrwydd [m.]
{ Cariad is the strongest word for "love". If it is full-blown
head-over-heels it is "cariad". If it is charitable, it is
"cariad". If it is Biblical ("agape") it is "cariad".
If it is a euphemism for sexual intercourse, it is also "cariad". }
{ Serch is love as an affection. }
brotherly love - (n.) brawdgarwch [m.]
full of love - (adj.) cariadlawn
love of money - (n.) arian.garwch [-au?, m.]
love poem - (n.) rhieingerdd [-i, f.]
love - (v.) caru [car-; 3.s. & 2.s.imp. ca+r], hoffi [hoff-], serchu [serch-]
{ Caru is like so much as to love. It would be an
exaggeration if I said that I "caru" coffee. }
{ Hoffi is like prefer. I could "hoffi" coffee (but I don't). }
{ Serchu is love when you have an affection for someone. }
love-feast - (n.) cariadwledd [-oedd, f.]
lovely - (adj.) hawddgar, hyfryd [hyfryt- &adj], teg [tec- &adj]
love-messenger - (n.) llatai [llateion, m.]
lover - (n.) cariad [-au, -on, mf.], cariadfab [cariadfeibion, m.], carwr [carwyr, m.]
doting lover - (n.) orohi%an [f.]
loving - (adj.) cariadlawn, cariadus, caruaidd, serchog, serchus
loving-kindness - (n.) trugaredd [-au, fm.]
low - (adj.) distadl, isel [ised; is; isaf]
as low - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
lay low - (v.) gostegu [gosteg-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng]
low - (v.) beichio [beichi-], brefu [bref-]
lower - (adj.) is
{ "Is" is the comp. of "isel". }
lower - (v.) darostwng [darostyng-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], iselhau (iselu) [isel- &hau, isel-]
lowest - (adj.) isaf
{ "Isaf" is the sup. of "isel". }
lowing - (n.) bref [-iadau, -au, f.], brefiad [-au, m.]
lowly - (adj.) gostyngedig, isel [ised; is; isaf], iselfrydig
as lowly - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
lowness - (n.) iselder [-au, m.]
loyal - (adj.) teyrn.garol
loyalty - (n.) teyrn.garwch [m.]
lozenge - (n.) losin [m.?]
lubber - (n.) llabwst [llabystiau, m.], lleban [-od, m.]
lubricate - (v.) iro [ir-], llithrigo [llithrig-], seimio [seimi-]
lucid - (adj.) clir [clir- &adj], eglur
luck - (n.) damwain [damweiniau, f.], ffawd [ffodion, f.], hap [-au, f.], lwc [f.]
{ Lwc is the usual word for luck. }
bad luck - (n.) anlwc [m.]
good luck - (n. & interj.) hawddamor [m.]
lucky - (adj.) ffodus, lwcus
lucrative - (adj.) enillfawr, enillgar
lucre - (n.) elw [m.], ennill [enillion, m.]
ludicrous - (adj.) chwerthinllyd, gwrthun (gwrthfun)
Ludlow - (prop.n.) Llwydlo
lug - (n.) clusten [-nau?, f.]
lug - (v.) llusgo [llusg-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
luggage - (n.) clud [mf.], teithglud [mf.]
luggage - (n.pl.) celficyn [celfi, m.]
lugubrious - (adj.) alaethus, dolefus, galarus
Luke - (prop.n.) Luc (Lug)
lukewarm - (adj.) claear, llugoer
lukewarmness - (n.) claearineb [m.]
lull - (n.) egwyl [-iau, f.], gosteg [-ion, f.]
lull - (v.) gostegu [gosteg-], suo [su-]
lullaby - (n.) huw [m.], hwian.gerdd [-i, f.]
lulling - (n.) suad [m.]
lumbago - (n.) llwynwst [m.]
lumber - (n.) anialwch [m.], llanastr (llanast) [-au?, m.]
lumber - (v.) llusgo [llusg-]
luminary - (n.) goleuad [-au, m.]
luminous - (adj.) cannaid, disglair, golau [goleu- &adj], llachar
lump - (n.) clamp [-iau, m.], clap [-iau, m.], cnap [-iau, m.], lwmp [lympiau, m.], talp [-au, -iau, m.]
lump of lime - (n.) calchen [f.]
lump - (v.) clapio (clapian) [clapi-]
lumpy - (adj.) clapiog, cnapiog, talpiog
lunacy - (n.) gwallgofrwydd [m.], lloerigrwydd [m.]
lunar - (adj.) lleuadol, lloerol
lunatic - (adj.) lloerig [pl. -ion]
lunatic asylum - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
lunatic - (n.) gwallgofddyn [gwallgofiaid, m.], lloerig [-ion, m.]
lunch - (n.) byrbryd [-iau, -au, m.], cinio canol dydd
lunch - (v.) ciniawa [ciniaw-]
luncheon - (n.) byrbryd [-iau, -au, m.], cinio canol dydd
lunge - (n.) gwth [-iau, m.], hergwd [m.], rhuthr [-au, m.]
lunge - (v.) rhuthro [rhuthr-]
lungs - (n.pl.) ysgyfaint
lurch - (n.) cyfyngder [-au, m.], dryswch [m.], trybini [m.]
lure - (n.) hud [-ion, m.]
lure - (v.) denu [den-], hudo [hud-]
lurid - (adj.) erch [erch- &adj], erchliw, erchyll, fflamgoch
{ Erch is lurid meaning shocking. }
{ Erchliw is lurid meaning brightly colored (coloured). }
{ Erchyll is lurid meaning shocking. }
{ Fflamgoch is lurid meaning brightly colored (coloured). }
lurk - (v.) cynllwyn [cynllwyn-], llechu [llech-], llercian [llerci-]
lurker - (n.) llerciwr [llercwyr, m.]
luscious - (adj.) melys [pl. -ion; melys- &adj], pe+r
lust - (n.) blys [-iau, m.], chwant [-au, m.], gwy+n [gwyniau, m.], trachwant [-au, m.]
lust - (v.) blysio [blysi-], chwanta (chwantu) [chwant-], trachwantu (trachwanta) [trachwant-]
luster (lustre) - (n.) disgleirdeb (disgleirder) [m.], gloywder [m.], graen [mf.], llewyrch [m.]
lustful - (adj.) blysig, chwantus, rhewydd
lusty - (adj.) cryf [f. cref; pl. -ion; cryf- &adj], grymus, heini, pybyr
luxuriant - (adj.) bras [bras- &adj], ffaeth, ffrwythlon [ffrwythlon- &adj], hydwf, iraidd, tirf, toreithiog
luxurious - (adj.) moethus
luxuriousness - (n.) moethusrwydd [m.]
luxury - (n.) amheuthun [-ion, m.], esmwythyd [m.], moeth [-au, m.], moethusrwydd [m.], wtres [f.]
lye - (n.) golch [-ion, m.], trwnc [m.]
lying - (adj.) anwir, anwireddus, celwyddog
lyre - (n.) telyn [-au, f.]
lyric - (adj.) telynegol
lyric - (n.) dyri (dyrif) [dyri%au, dyrifau, f.], telyneg [-ion, f.]
lyrical - (adj.) telynegol
ma'am - (n.) madam [f.], mam [-au, f.]
Mabel - (prop.n.) Mabli
mace - (n.) brysgyll [m.?], byrllysg [-au, mf.]
macerate - (v.) meddalu (meddalhau) [meddal-, meddal- &hau], mwydo [mwyd-]
machinate - (v.) cynllwyno [cynllwyn-]
machine - (n.) peiriant [peiriannau, m.]
mackerel - (n.) macrell [mecryll, fm.]
mad - (adj.) amwyll, cynddeiriog, gorffwyll, gorffwyllog, gwallgof, gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj], ynfyd [pl. -ion]
be mad - (v.) ynfydu [ynfyd-]
go mad - (v.) amhwyllo [amhwyll-], gwallgofi [gwallgof-]
madam - (n.) madam [f.], meistres [-i, f.]
madden - (v.) cynddeiriogi [cynddeiriog-]
madhouse - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
madman - (n.) amwyll [-ion, m.], gwallgofddyn [gwallgofiaid, m.]
madness - (n.) amhwyllter (amhwylltod; amhwylltra) [m.], amwyll [-ion, m.], cynddaredd [f.], gorffwylltra [m.], gwallgofrwydd [m.]
madrigal - (n.) madrigal [f.?]
magazine - (n.) arfdy [arfdai, m.], cylchgrawn [cylchgronau, m.], ystorfa [ystorfeydd, f.]
{ Arfdy is a magazine in which you store weapons. }
{ Cylchgrawn is a magazine to which you might subscribe. }
{ Ystorfa is a magazine in which you store weapons. }
Magdalene - (prop.n.) Modlen
mage - (n.) dewin [-iaid, m.]
maggot - (n.) cynrhonyn [cynrhon, m.]
breed maggots - (v.) cynrhoni [cynrhon-]
maggoty - (adj.) cynrhonllyd
magic - (adj.) cyfareddol
magic wand - (n.) hudlath [-au, f.]
magic - (n.) dewiniaeth [f.], hud [-ion, m.], lledrith [m.], swyn [-ion, m.], swyn.gyfaredd [-ion, f.]
magician - (n.) dewin [-iaid, m.], swynwr [swynwyr, m.]
magisterial - (adj.) ynadol
magistracy - (n.) ynadaeth [f.]
magistrate - (n.) ustus [-iaid, m.], ynad [-on, m.]
magnanimity - (n.) mawrfrydigrwydd [m.]
magnanimous - (adj.) mawrfrydig
magnet - (n.) magned [-i?, f.?], tynfaen [tynfeini, m.]
magneto-optical - (adj.) magneto-optegol
magnificent - (adj.) gwych [f. gwech], ysblennydd
magnify - (v.) chwyddo [chwydd-], mawr.hau [mawr.- &hau], mawrygu [mawryg-], mwyhau [mwy- &hau]
magnitude - (n.) maint [m.], maintioli [m.]
magpie - (n.) pi (pia) [pi%od, f.], pioden (piogen) [pi%od, f.]
mahout - (n.) gyrrwr eliffant
maid - (n.) bun (mun) [f.], merch [-ed, f.], morwyn [morynion, f.], morwynig [f.]
maiden - (adj.) gwyryfol, morwynol
maiden - (n.) banon [-au, f.], bun (mun) [f.], genethig [f.], llancesig [f.], meinir [f.], morwynig [f.], rhiain [rhianedd, f.]
maidservant - (n.) gwasanaethwraig [gwasanaethwragedd, f.]
mail - (n.) arfogaeth [f.], post [pyst, m.]
{ Arfogaeth is the mail that is worn by a knight. }
{ Post is the mail that is carried by a postman. }
coat of mail - (n.) llurig [-au, f.]
mail order - (n.) archeb bost
mail-clad - (adj.) llurigog
maim - (v.) anafu [anaf-], efryddu [efrydd-], llurgunio [llurguni-]
maimed - (adj.) anafus, efrydd [pl. -ion]
main - (adj.) mwyaf, pennaf, prif
{ "Mwyaf" is the sup. of "mawr". }
electrical main - (n.) prif gebl
in the main - (adv.) yn bennaf
main point - (n.) baich [beichiau, m.]
main sea - (n.) cefnfor [-oedd, m.], cyfanfor [-oedd, m.]
water main - (n.) prif bibell
mainframe - (n.) prif ffra+m
mainland - (n.) tir mawr
maintain - (v.) cynnal [cynhali- &1, cynali- &2+; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal], dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], maentumio [maentumi-], taeru [taer-]
maintenance - (n.) cynhaliaeth [f.], gofalaeth [f.]
majestic - (adj.) mawreddog
majesty - (n.) mawr.hydi [m.], mawredd [m.]
major - (adj.) mwy, mwyaf, pennaf
{ "Mwy" is the comp. of "mawr". }
{ "Mwyaf" is the sup. of "mawr". }
Llantwit Major - (prop.n.) Llanilltud Fawr
major - (n.) uchgapten [uchgapteiniaid, m.]
majority - (n.) mwyafrif [-au, m.], oedran llawn
{ Mwyafrif is majority as a statistical quantity. }
{ Oedran llawn is majority as becoming an adult. }
make - (n.) gwneuthuriad [m.]
make a gap - (v.) bylchu [bylch-]
make a noise - (v.) trystio [trysti-]
make a speech - (v.) areithio [areithi-]
make amends - (v.) gwneud iawn
make bald - (v.) moeli [moel-]
make bare - (v.) llymhau [llym- &hau]
make barren - (v.) diffrwytho [diffrwyth-]
make clear - (v.) egluro [eglur-]
make commotion - (v.) tyrfo (tyrfu) [tyrf-]
make even - (v.) gwastata/u [gwastat- &a/u]
make famous - (v.) enwogi [enwog-]
make flexible - (v.) ystwytho [ystwyth-]
make for - (v.) unioni [union-]
make fun of - (v.) cael hwyl am ben
make gestures - (v.) munudio [munudi-]
make giddy - (v.) madroni [madron-], penddaru [penddar-]
make good - (v.) cywiro [cywir-]
make good use of - (v.) hwsmona [hwsmon-]
make heavy - (v.) trymhau [trym- &hau]
make home - (v.) cartrefu [cartref-]
make ill - (v.) anhwyluso [anhwylus-]
make impression - (v.) minio [mini-]
make melody - (v.) perori [peror-], pyncio [pynci-]
make mild - (v.) claearu [claear-]
make noise - (v.) tyrfo (tyrfu) [tyrf-]
make one's way - (v.) ymlwybro [ymlwybr-]
make oneself - (v.) ymwneud (ymwneuthur) [ymwn- &mynd; ymwnel- {only (1.s. & 2.s. & p.)pres. ind. forms exist}; 3.s. ymwnel]
make peace - (v.) tangnefeddu [tangnefedd-]
make rich - (v.) cyfoethogi [cyfoethog-]
make safe - (v.) diogelu [diogel-]
make scarce - (v.) prinhau [prin- &hau]
make silvery - (v.) ariannu [ariann- &1, arian- &2+]
make tender - (v.) tyneru [tyner-]
make tepid - (v.) claearu [claear-]
make uneasy - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
make untidy - (v.) anhrefnu [anhrefn-]
make Welsh - (v.) cymreigeiddio [cymreigeiddi-]
make whole - (v.) cyfannu [cyfann- &1, cyfan- &2+]
make - (v.) gwneud (gwneuthur) [gwn- &mynd, n- &mynd; gwnel- {only (1.s. & 2.s. & p.)pres. ind. forms exist}; 3.s. gwnel; 2.s.imp. gwna], peri [par-; 3.s. pair, pa+r; 2.s.imp. pa+r]
{ Gwneud (gwneuthur) is make in the general sense. }
{ Peri is make when you make someone do something. }
makeover - (n.) gweddnewidiad [-au, m.]
maker - (n.) creawdwr [creawdwyr, m.], gwneuthurwr [gwneuthurwyr, m.], lluniwr [llunwyr, m.]
making - (n.) gwneuthuriad [m.]
maladjustment - (n.) diffyg ymaddasiad
malady - (n.) afiechyd [-on, m.], anhwylder (anhwyldeb) [-au, m.], chwiw [-iau, f.], dolur [-iau, m.], drwg [drygau, drygiau, m.]
malcontent - (adj.) anfoddog
malcontent - (n.) anfoddogwr [anfoddogwyr, m.]
male - (adj.) gwryw
male - (n.) gwryw [-od, m.], mab [meibion, m.]
malediction - (n.) melltith [-ion, f.]
malefactor - (n.) drwgweithredwr [drwgweithredwyr, m.]
malevolent - (adj.) drygnaws, maleisus
malformation - (n.) camffurfiad [-au, m.]
malice - (n.) cynghorfynt [m.], malais [m.]
malicious - (adj.) maleisus
cunning and malicious - (adj.) dichellddrwg
malign - (adj.) llidiog, niweidiol
{ Llidiog is malign as in showing malice. }
{ Niweidiol is malign as in harmful. }
malign - (v.) difri%o [difri%-], enllibio [enllibi-]
malignant - (adj.) adwythig, digasog, drygnaws, llidiog, mileinig
mallet - (n.) gordd [gyrdd, f.]
mallows - (n.pl.) hocys
malnutrition - (n.) cam-faeth [m.]
malpractice - (n.) camarfer [-ion, mf.]
malt - (n.) brag [m.]
malt - (v.) bragu [brag-]
malt-house - (n.) bracty [bractai, m.]
maltreat - (v.) baetio [baeti-]
maltster - (n.) bragwr [bragwyr, m.], bragydd [-ion, m.]
mammal - (n.) mamal [-au?, m.?]
mammoth - (adj.) anferth
man - (n.) dyn [-ion, m.], gw+r [gwy+r, m.], mab [meibion, m.]
{ Dyn has the usual sense of "man", an individual (male) human.
"Dyn" can refer to the abstraction "man", meaning "humanity", "the
human race". Beware also that "dyn" sometimes also means "person"
with no sense of male or female, particularly in the south(-west?)
where they say "dynion" for what the others call "pobl". }
{ Gw+r has the usual sense of "man", an individual (male)
human, in some dialects. "Gw+r" is usually "husband" in the
dialects which do not use it for "man", and ambiguous in the others
(as is "man" in some dialects of English). "Gw+r" is always male
("gwrywaidd", "gw+r"-like, i.e., "masculine"). }
{ Mab has the primary meaning of "son". }
black man - (n.) dyn du
brave man - (n.) arwrwas [arwrweision, m.], dewr [-ion, m.]
fine well-built man - (n.) palff [m.]
Isle of Man - (prop.n.) Manaw
literary man - (n.) llenor [-ion, m.]
old man - (n.) hynafgwr (henafgwr) [hynafgwyr, henafgwyr, m.]
rich man - (n.) codog [-ion, mf.]
wild man - (n.) anwar (anwarddyn) [-iaid, m.]
young man - (n.) llanc [-iau, m.]
manacle - (n.) gefyn [-nau, m.]
manacle - (v.) gefynnu [gefynn- &1, gefyn- &2+]
manage - (v.) llwyddo [llwydd-], llywodraethu [llywodraeth-], rheoli [rheol-], trin [trini-], ymdaro [ymdar-], ymdopi [ymdop-]
{ Llwyddo is manage when you can get by. }
{ Llywodraethu is manage when you act as a manager. }
{ Rheoli is manage when you act as a manager. }
{ Trin is manage when you deal with a person tactfully. }
{ Ymdaro is manage when you can get by. }
{ Ymdopi is manage when you can get by. }
manage thriftily - (v.) hwsmona [hwsmon-]
management - (n.) hwsmonaeth [f.], rheolaeth [f.]
agricultural management - (n.) hwsmonaeth [f.]
Manchester - (prop.n.) Manceinion
mandate - (n.) arch [eirchion, f.], gorchymyn [gorchmynion, m.]
mane - (n.) mwng [myngau, m.]
maned - (adj.) myngog
maneuver (manoeuvre) - (n.) symudiad [-au, m.], tro [-eau, -eon, m.], ystryw [-iau, f.]
mange - (n.) brech y cw+n, clafr [m.], clefri [m.?]
manger - (n.) mansier [m.?], preseb [-au, m.]
mangle - (n.) mangl [m.?]
mangle - (v.) dragio [dragi-], llarpio [llarpi-], llurgunio [llurguni-]
mangler - (n.) llurguniwr [llurgunwyr, m.]
manhood - (n.) dyndod [m.], dynoliaeth [f.]
mania - (n.) cynddaredd [f.], gwallgofrwydd [m.]
maniac - (n.) gwallgofddyn [gwallgofiaid, m.]
manifest - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], hysbys
manifest - (v.) amlygu [amlyg-], dan.gos (dangos) [dangos-; 3.s. den.gys, dengys; 2.s.imp. dan.gos, dangos]
manifestation - (n.) amlygiad [-au, m.]
manifold - (adj.) amryfal, amryw, amrywiol
manikin - (n.) corryn [corynnod, m.], dynyn [-nau?, m.], pegor [-au, m.]
manipulate - (v.) teimlo [teiml-], trafod [trafod-], trin [trini-]
{ Teimlo is manipulate when you touch with your hands. }
{ Trafod is manipulate when you manage a person tactfully. }
{ Trin is manipulate when you manage a person tactfully. }
mankind - (n.) dynolryw [f.]
man-like - (adj.) dynol
manly - (adj.) dynol, gwrol
manna - (n.) manna [m.]
manner - (n.) ansawdd [ansoddau, mf.], delw [-au, f.], dull [-iau, m.], ffunud [-au, m.], modd [-ion, -au, m.], moes [-au, f.], sut [m.]
{ "Ffunud" is used only after "un". }
{ Ansawdd is manner as the condition of something. }
{ Delw is manner as the way something is done. }
{ Dull is manner as the way something is done. }
{ Modd is manner as a kind or sort. }
{ Moes is manner as polite social behavior. }
mannerism - (n.) dullwedd [-au, f.], munudedd [-au, m.]
mannerly - (adj.) moesgar
manners - (n.pl.) moes [-au, f.]
man-of-war - (n.) llong ryfel
manor - (n.) maenol (maenor) [-au, f.]
manse - (n.) mans [m.?], ty+ gweinigod
manservant - (n.) gwasanaethwr [gwasanaethwyr, m.]
mansion - (n.) plas [-au, m.]
manslaughter - (n.) dyn-laddiad (dynladdiad) [m.]
mantle - (n.) cochl [-au, mf.], mantell [-oedd, mentyll, f.], pall [-on, m.], silff ben ta+n
{ Cochl is a mantle you wrap around yourself. }
{ Mantell is a mantle you wrap around yourself. }
{ Pall is a mantle you wrap around yourself. }
{ Silff ben ta+n is a mantle above a fireplace. }
long loose mantle - (n.) ysgi+n [mf.]
mantle - (v.) mantellu [mantell-]
mantled - (adj.) mantellog
mantlepiece - (n.) silff ben ta+n
manual - (adj.) perthynol i'r llaw
manual - (n.) llawlyfr [-au, m.]
manufactory - (n.) gwaith [gweithiau, m.], gweithfa [-oedd, gweithfeydd, f.]
manufacture - (n.) gwaith [gweithiau, m.], nwydd [-au, m.]
manufacture - (v.) gwneud (gwneuthur) [gwn- &mynd, n- &mynd; gwnel- {only (1.s. & 2.s. & p.)pres. ind. forms exist}; 3.s. gwnel; 2.s.imp. gwna]
manure - (n.) achles [-au, m.], gwrtaith [m.], tail [m.]
manure - (v.) achlesu [achles-], gwrteithio [gwrteithi-], teilo [teil-]
manuscript - (n.) llawysgrif [-au, f.], ysgriflyfr [-au, m.]
Manx - (n.) Manaweg [f.]
many - (adj.) llawer [pl. -oedd], ymwng (ymwnc)
a great many - (adj.) llawer iawn
as many - (adj.) cymaint, cynifer
{ "Cymaint" is the equative of "mawr". }
as many - (pron.) faint
how many - (adj.) pa sawl, sawl
how many - (inter. pron.) faint
so many - (adj.) cynifer
too many - (adj. & adv.) gormod
too many - (n.) gormod [-ion, m.]
many - (adv.) llawer
many - (n.) llawer [-oedd, m.]
many-sided - (adj.) amlochrog
map - (n.) map [-iau, f.]
maple - (n.) masarnen [masarn, f.]
mar - (v.) andwyo [andwy-], anurddo [anurdd-], difetha [difeth-], difwyno [difwyn-], diwyno [diwyn-], gwrthuno [gwrthun-], hagru [hagr-], hyllu [hyll-]
maraud - (v.) anrheithio [anrheithi-], ysbeilio [ysbeili-]
marble - (n.) marblen [-nau?, f.], marmor [m.], mynor [-ion, m.]
{ Marblen is the kind of marble you play with. }
{ Marmor is the kind of marble you sculpt. }
{ Mynor is the kind of marble you sculpt. }
Marcella, Strata - (prop.n.) Ystrad Marchell
March - (n.) Mawrth [m.]
march - (n.) cyffin [-iau, -ydd, fm.], goror [-au, m.], mers [f.?], ymdaith [ymdeithiau, ymdeithiadau, f.]
{ Cyffin is march as a border region. }
{ Goror is march as a border region. }
{ Mers is march as a border region. }
march - (v.) ymdaith [ymdaith-], ymdeithio [ymdeithi-]
{ Ymdaith is a march a soldier might take. }
marchioness - (n.) ardalyddes [-au, f.]
mare - (n.) caseg [cesig, f.]
Margaret - (prop.n.) Marged (Margred), Mererid
margarine - (n.) margari+n [m.?]
margin - (n.) cwr [cyrrau, m.], goror [-au, m.], ymyl [-au, -on, mf.]
marigold - (n.) gold Mair, gold [m.]
marine - (adj.) morol
marine - (n.) llynges [-au, f.], mo+r-filiwr [mo+r-filwyr, m.]
{ Llynges is marine as a navy. }
{ Mo+r-filiwr is marine as a type of soldier. }
mariner - (n.) llongwr [llongwyr, m.], mordwywr [mordwywyr, m.], morwr [morwyr, m.]
marital - (adj.) priodasol
maritime - (adj.) arforol, morol
Mark - (prop.n.) Marc
mark - (n.) amlygyn [-nau, m.], arwyddnod [-au, m.], marc [-iau, m.], nam [-au, m.], nod [-au, -ion, mf.], o+l [olion, m.]
accent mark - (n.) acennod [-au, f.]
punctuation mark - (n.) atalnod [-au, m.]
question mark - (n.) gofynnod [gofynodau, m.]
quotation mark - (n.) dyfynnod [dyfynodau, m.]
mark - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff], marcio [marci-], menu [men-], nodi [nod-], sylwi [sylw-]
market - (n.) marchnad [-oedd, f.], marchnaty [marchnatai, m.]
market house - (n.) marchnaty [marchnatai, m.]
market - (v.) marchnata [marchnat-]
marketplace - (n.) marchnadfa [-oedd, marchnadfeydd, f.]
maroon - (v.) gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], gadael ar ynys anial
{ You "gadael i" a person. }
marquee - (n.) pabell fawr
marquess - (n.) ardalyddes [-au, f.]
marquis - (n.) ardalydd [-ion, m.]
marriage - (n.) priodas [-au, f.]
marriage feast - (n.) neithior [-au, f.]
marriage gift - (n.) agweddi [m.]
married - (adj.) priod, priodasol
marrow - (n.) me+r [merion, m.]
marry - (v.) priodi [priod-], ymbriodi [ymbriod-]
marry a husband - (v.) gwra [gyr-]
marry a wife - (v.) gwreica [gwreic-]
Mars - (n.) Mawrth [m.]
marsh - (n.) cors [-ydd, f.], mignen [-ni, f.], morfa [morfeydd, m.]
marshall - (n.) cadlywydd [-ion, m.]
field marshall - (n.) maeslywydd [-ion, m.]
marshall - (v.) byddino [byddin-], trefnu [trefn-]
marshy - (adj.) amddyfrwys
mart - (n.) arweithfa [arweithfeydd, f.], marchnadfa [-oedd, marchnadfeydd, f.]
martial - (adj.) milwraidd, milwrol
martial arts - (n.) crefft ymladd
martin - (n.) gwennol [gwenoliaid, f.]
martinet - (n.) disgyblwr llym
martyr - (n.) merthyr [-on, -i, m.]
martyr - (v.) merthyru [merthyr-]
martyrdom - (n.) merthyrdod [m.]
marvel - (n.) rhyfeddod [-au, mf.], syndod [m.]
marvel - (v.) rhyfeddu [rhyfedd-], synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
{ You "rhyfeddu at" something. }
marvelous (marvellous) - (adj.) aruthr, rhyfeddol
Mary - (prop.n.) Mair, Mari
masculine - (adj.) gwryw, gwrywaidd, gwrywol
mash - (n.) cymysg [m.], llith [m.], stwns [f.?]
mash - (v.) stwnsio [stwnsi-]
mask - (n.) miswrn [misyrnau, m.]
blind mask - (n.) mwgwd [mygydau, m.]
mask - (v.) cuddio [cuddi-], mygydu [mygyd-]
mason - (n.) masiwn [masiynnau?, m.], meiswn [meisynnau?, m.], saer [seiri, m.], saer maen
mass - (n.) clamp [-iau, m.], crynswth [m.], cyfan.gorff [m.], offeren [-nau, f.], pentwr [pentyrrau, m.], swp [sypiau, m.], talp [-au, -iau, m.]
{ Clamp is mass as a coherent unit of matter. }
{ Crynswth is the quantity of matter a body contains. }
{ Cyfan.gorff is the quantity of matter a body contains. }
{ Offeren is the mass celebrated by the Catholic church. }
{ Pentwr is mass as a large quantity or heap. }
{ Swp is mass as a large quantity or heap or a coherent unit. }
{ Talp is mass as a coherent unit of matter. }
massacre - (n.) cyflafan [-au, f.], galanas [-au, f.]
massacre - (v.) cyflafanu [cyflafan-]
massive - (adj.) cadarn [pl. cedyrn; cadarn- &adj], ffyrf [f. fferf], praff [pl. preiffion; praff- &adj], trwm [f. trom; pl. trymion]
mass-produce - (v.) masgynhyrchu [masgynhyrch-]
mass-production - (n.) masgynhyrchu [m.]
mast - (n.) hwylbren [-nau, -ni, m.]
master - (n.) athro [athrawon, m.], meistr (meistar) [-i, -iaid, -adoedd, m.]
master - (v.) meistroli [meistrol-]
masterful - (adj.) meistrolgar
masterly - (adj.) gorchestol, meistrolgar
mastery - (n.) meistrolaeth [f.]
masticate - (v.) cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno], malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l]
mastiff - (n.) catgi [catgwn, m.], costog [-ion, m.], cystowci [cystowcwn, m.], gafaelgi [gafaelgwn, m.]
mat - (n.) mat [-iau, m.]
mat - (v.) matio [mati-], plethu [pleth-]
match - (n.) cymar [cymheiriaid, m.], ge+m [gemau, f.], matsen [matsys, f.], priodas [-au, f.], ymrysonfa [ymrysonfeydd, f.]
{ Cymar is a match that completes a pair. }
{ Ge+m is a match played by competitors. }
{ Matsen is the match that catches fire. }
{ Priodas is a match that begins at the altar. }
{ Ymrysonfa is a match played by competitors. }
plowing (ploughing) match - (n.) preimin [m.]
match - (v.) cyfateb [cyfateb-; 3.s. cyfetyb, cyfateb; 2.s.imp. cyfateb], cystadlu [cystadl-]
{ Cyfateb is match when you correspond to something. }
{ Cystadlu is match when you compare to something. }
matchless - (adj.) digyffelyb, digymar
mate - (n.) cychwi%or [m.], cydymaith [cymdeithion, m.], cymar [cymheiriaid, m.], me+t [m.?]
{ Cydymaith is a mate that is a fellow worker. }
{ Cymar is a mate that is a fellow worker. }
{ Me+t is a mate that is an officer on a ship. }
mate - (v.) cymharu [cymhar-]
material - (adj.) materol, o bwys
{ Materol is material meaning composed of matter. }
{ O bwys is material meaning significant. }
material - (n.) defnydd [-iau, m.], deunydd [-iau, m.]
materialism - (n.) materoliaeth [f.]
materialist - (n.) materolwr [materolwyr, m.]
materialistic - (adj.) materol
maternal - (adj.) mamol, o du'r fam
{ Mamol is maternal meaning motherly. }
{ O du'r fam is maternal meaning from mother's side of
the family. }
mathematical - (adj.) mathemategol
mathematics - (n.) mathemateg [f.]
matins - (n.) boreol weddi, plygain [plygeiniau, m.]
matriculate - (v.) ymaelodi mewn prifysgol
matrimonial - (adj.) priodasol
matrimony - (n.) priodas [-au, f.]
matron - (n.) gwraig briod, meistres [-i, f.]
matter - (n.) crawn [m.], mater [-ion, m.]
{ Crawn is matter that is pus. }
{ Mater is a matter that is an affair or that which occupies
space in the physical realm. }
it doesn't matter - (interj.) 'sdim ots
matter - (v.) bod o bwys
mattock - (n.) caib [ceibiau, f.], matog [-au, f.]
mattress - (n.) matras [matresi, m.]
mature - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj], mewn oed
{ Aeddfed (addfed) is mature meaning ripe. }
{ Mewn oed is mature meaning adult. }
mature - (v.) aeddfedu [aeddfed-]
maturity - (n.) aeddfedrwydd [m.]
maudlin - (adj.) lledfeddw, masw, merf (merfaidd)
maul - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], llarpio [llarpi-], pwyo [pwy-]
maunder - (v.) grymial [grymi-]
mausoleum - (n.) beddadail [m.]
mauve - (n.) lliw porffor
maw - (n.) caul [ceulion, ceuliau, m.], crombil [-iau, f.], cylla [-on, m.]
mawkish - (adj.) diflas [diflas- &adj], merf (merfaidd)
maxim - (n.) dihareb [diar.hebion, f.], gwireb [-au, -ion, f.], rheol [-au, f.]
maximum - (n.) uchafrif [-au, m.], uchafswm [uchafsymiau, m.]
May - (n.) Mai [m.]
may be, it - (adv.) dichon
maybe - (adv.) efallai (falla)
mayor - (n.) maer [-od, meiri, m.]
mayoral - (adj.) maerol
mayoralty - (n.) maeryddiaeth [f.]
mayoress - (n.) maeres [-au, f.]
maze - (n.) drysfa [drysfeydd, f.]
mazy - (adj.) dyrys, troellog
me - (pron.) fi, fy ('m, 'n), i (fi), mi, myfi
{ "Myfi" is stressed on the last syllable. }
me also - (pron.) innau (finnau; minnau)
O dear me! - (interj.) O'r annwyl!
mead - (n.) medd [m.]
meadow - (n.) clun [m.], do+l [dolydd, dolau, doliau, f.], gwaun [gweunydd, f.], gweirglodd [-iau, f.], gwern [-i, -ydd, f.]
river meadow - (n.) ynys [-oedd, f.]
meadowland - (n.) gweundir [-oedd, m.]
meager (meagre) - (adj.) cul [pl. -ion], llwm [f. llom; pl. llymion], prin [pl. -ion; prin- &adj], tenau [pl. teneuon], tlodaidd
meal - (n.) blawd [blodiau, blodion, m.], cwynos [-au, mf.], pryd [-au, m.], saig [seigiau, f.]
{ Blawd is the meal that is ground from wheat. }
{ Cwynos is the meal that happens in the evening. }
{ Pryd is the meal that happens three times daily. }
{ Saig is the meal that happens three times daily. }
mealy - (adj.) blodiog
mean - (adj.) anenwog, bawaidd, crintach (crintachlyd), diffaith, distadl, gwael [gwael- &adj], isel [ised; is; isaf], iselwael, me+n, salw, tlodaidd
{ Anenwog is mean in the sense of ignoble. }
{ Bawaidd is mean in the sense of ignoble. }
{ Crintach (crintachlyd) is mean in the sense of stingy. }
{ Diffaith is mean in the sense of ignoble. }
{ Distadl is mean in the sense of ignoble. }
{ Gwael is mean in the sense of ignoble. }
{ Isel is mean in the sense of ignoble. }
{ Iselwael is mean in the sense of ignoble. }
{ Salw is mean in the sense of ignoble. }
{ Tlodaidd is mean in the sense of ignoble. }
as mean - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
mean - (n.) canol [-au, m.], cymedr [-au?, m.]
{ Canol is a mean that is between two extremes. }
{ Cymedr is a mean that is an average. }
mean - (v.) bwriadu [bwriad-], golygu [golyg-], meddwl [meddyli-; 3.s. & 2.s.imp. meddwl]
meander - (v.) dolennu [dolenn- &1, dolen- &2+], troelli [troell-], ymdroelli [ymdroell-]
meaning - (n.) meddwl [meddyliau, m.], ystyr [-on, fm.]
meaningless - (adj.) diystwr
meanness - (n.) anhaeledd [m.], gwaeledd [m.]
means - (n.) cyfrwng [cyfryngau, m.], modd [-ion, -au, m.]
by means of - (prep.) acha, trwy (drwy) [irreg.], trwy gyfrwng
means - (n.pl.) moddion
meantime - (n.) cyfamser [-au, -oedd, m.]
meanwhile - (n.) cyfamser [-au, -oedd, m.]
measles - (n.) y frech goch
measure - (n.) mesur [-au, m.]
measure - (v.) mesur [mesur-]
measureless - (adj.) difesur
measurelessness - (n.) difesuredd [m.]
measurement - (n.) mesuriad [-au, m.]
measurer - (n.) mesurwr [mesurwyr, m.], mesurydd [-ion, m.]
meat - (n.) cig [-oedd, m.]
meat-offering - (n.) bwyd-offrwm [m.]
mechanic - (n.) peiriannydd [peirianyddion, m.]
mechanical - (adj.) mecanyddol, peiriannol, peirianyddol
mechanics - (n.) mecaneg [f.], peirianyddiaeth [f.]
mechanism - (n.) peirianwaith [peirianweithiau, m.]
mechanize - (v.) mecaneiddio [mecaneiddi-]
mechatronics - (n.) mecatroneg [f.]
medal - (n.) bathodyn [bathodau, -nau, m.], medal [-au, mf.]
meddle - (v.) busnesa [busnes-], ymhel [ymhel-], ymyrru (ymyrryd; ymyrraeth) [ymyrr- &1, ymyr- &2+]
meddler - (n.) ymyrrwr [ymyrrwyr, m.]
meddlesome - (adj.) busnesgar (busneslyd), ymyrgar
medial - (adj.) canol, canolog
mediate - (v.) athrywyn [athrywyn-], canoli [canol-], cyfryngu [cyfryng-]
mediation - (n.) athrywyn [m.], cyfryngdod [m.], cyfryngiad [-au, m.]
mediator - (n.) canolwr [canolwyr, m.], cyfryngwr [cyfryngwyr, m.], eiriolwr [eiriolwyr, m.], machni%ydd [m.]
mediatorial - (adj.) cyfryngol
mediatorship - (n.) cyfryngdod [m.], cyfryngwriaeth [f.]
medical - (adj.) meddygol
medicinal - (adj.) meddyginiaethol, meddygol
medicine - (n.) ffisig [-au?, m.], ffisigwriaeth (physygwriaeth) [m.], meddyginiaeth [-au, f.], meddyglyn [-noedd, m.]
{ Ffisig is medicine as a
pharmaceutical. }
{ Ffisigwriaeth (physygwriaeth) is medicine as a
pharmaceutical. }
{ Meddyginiaeth is medicine as a discipline. }
{ Meddyglyn is medicine as a discipline. }
medicine - (n.pl.) moddion
{ Moddion is medicine as a pharmaceutical. }
medieval (mediaeval) - (adj.) canoloesol
mediocre - (adj.) canolig, cyffredin
meditate - (v.) myfyrio [myfyri-]
meditation - (n.) myfyrdod [-au, m.]
meditative - (adj.) myfyriol, ystyrgar
Mediterranean Sea - (prop.n.) Mo+r y Canoldir, Y Mo+r Canoldir
medium - (adj.) canol, canolig
medium - (n.) canol [-au, m.], cyfrwng [cyfryngau, m.]
{ Canol is a medium in statistics. }
{ Cyfrwng is a medium in seances or entertainment. }
medley - (n.) cybolfa [cybolfeydd, f.], cymysgedd [mf.], cymysgfa [cymysgfeydd, f.]
meek - (adj.) addfwyn, llariaidd, llednais, ufyll
meekness - (n.) addfwynder [m.], llarieidd-dra [m.]
meet - (adj.) addas, gwiw
meet a need - (n.) ateb angen, diwallu angen
meet in conference - (v.) cynadledda [cynadledd-]
meet - (v.) cwrdd (cwrddyd) [cyrdd-], cyfarfod [cyfar- &fod], cyffwrdd [cyffyrdd-; 3.s. & 2.s.imp. cyffwrdd], cyfwrdd [cyfyrdd-], derbyn [derbyni-; 3.s. & 2.s.imp. derbyn], erbyn [erbyn-], rhagod [rhagod-]
{ Cwrdd (cwrddyd) is meet in the common sense of coming together
with other people. }
{ Cyfarfod is meet in the common sense of coming together
with other people. }
{ Derbyn is receive, and probably would only be used for
"meet" is in welcoming people at the door of some formal occasion,
and even here "croesawu" ("welcome") would be better. }
{ You "cwrdd a+" a person. }
{ You "cyffwrdd a+" something. }
meeting - (n.) cwrdd [cyrddau, m.], cyfarfod [-ydd, m.], cyfarfyddiad [-au, m.], cyfranc [cyfrangau, fm.], oedfa (odfa) [-on, f.]
fellowship meeting - (n.) cyfeillach [-au, f.], seiat [seiadau, f.]
mein - (n.) agwedd [-au, mf.], golwg [golygon, mf.], gwedd [-au, -iau, f.], pryd [m.]
melancholy - (adj.) prudd, pruddglwyfus
melancholy - (n.) dueg [f.], melan [f.], pruddglwyf [m.]
melee - (n.) ymgiprys [m.], ysgarmes [-oedd, -au, f.]
mellifluous - (adj.) melysber, melyslais
mellow - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj], meddal [meddal- &adj], peraidd
mellow - (v.) aeddfedu [aeddfed-]
melodious - (adj.) melodaidd, persain, perseiniol, soniarus
melody - (n.) alaw [-on, f.], cathl [-au, cethlydd, f.], melodi [m.], peroriaeth [f.]
make melody - (v.) perori [peror-], pyncio [pynci-]
melon - (n.) melon [-au, m.]
melt - (v.) toddi [todd-; 3.s. & 2.s.imp. tawdd], ymdoddi [ymdodd-]
{ Toddi is melt as a transitive verb. }
{ Ymdoddi is melt as an intransitive verb. }
melted - (adj.) tawdd
melter - (n.) toddwr [toddwyr, m.], toddydd [-ion, m.]
melting - (adj.) toddedig
melting-pot - (n.) tawddlestr [-i, m.]
member - (n.) aelod [-au, m.]
associate member - (n.) aelod cyswllt, aelod gohebol
become a member - (v.) aelodi [aelod-], ymaelodi [ymaelod-]
expel a member - (v.) diaelodi [diaelod-]
membership - (n.) aelodaeth [f.]
membrane - (n.) croenyn [-nau, m.], pilen [-nau, f.]
memento - (n.) cofarwydd [-ion, mf.], cofeb [-ion, f.]
memoir - (n.) buchdraeth [-au, f.], cofiant [cofiannau, m.]
memorable - (adj.) bythgofiadwy, cofiadwy
memorandum - (n.) cofeb [-ion, f.], cofnod [-ion, m.], cofnodiad [-au, m.]
memorial - (adj.) coffadwriaethol
memorial tablet - (n.) coflech [-au, f.]
memorial - (n.) cofeb [-ion, f.], coffadwriaeth [-au, f.]
{ Cofeb is memorial as an object to aid remembrance. }
{ Coffadwriaeth is memorial as a remembrance. }
memory - (n.) cof [-ion, m.], coffadwriaeth [-au, f.]
{ Cof is memory as the ability to remember things. }
{ Coffadwriaeth is memory as the thing remembered. }
scratch memory - (n.) cof dros dro
men - (n.) gwerin [-oedd, coll.f.]
two men - (n.) deuddyn [m.]
menace - (n.) bygwth [bygythion, bygythiau, m.], bygythiad [-au, m.]
menace - (v.) bygwth [bygythi-; 3.s. bygwth]
menacing - (adj.) bygwthiol
menagerie - (n.) milodfa [-oedd, milodfeydd, f.], siew anifeiliaid, sioe anifeiliaid
Menai Bridge - (prop.n.) Porthaethwy
mend - (v.) atgyweirio [atgyweiri-], cyweirio [cyweiri-], gwella [gwell-], helpu (helpio) [help-, helpi-], mendio [mendi-], trwsio [trwsi-]
{ "Helpu (helpio)" is a borrowing from English. It is commonly used. }
mendacious - (adj.) celwyddog
mendacity - (n.) anwiredd [-au, m.], celwydd [-au, m.]
mender - (n.) atgyweiriwr [atgyweirwyr, m.], trwsiwr [trwswyr, m.]
mendicant - (adj.) cardotlyd
mendicant - (n.) cardotyn (cardotwr) [cardotwyr, m.]
menial - (adj.) gwasaidd, isel [ised; is; isaf]
as menial - (adj.) ised
{ "Ised" is the equative of "isel".}
menses - (n.) misglwyf [m.]
menstrual period - (n.) misglwyf [m.]
mensuration - (n.) mesureg [f.]
mental - (adj.) meddyliol
mental image - (n.) meddylrith [-iau, m.]
mention - (n.) crybwyll [-ion, m.], crybwylliad [-au, m.], so+n [m.]
{ Crybwyll is a specific mention, a reference (to) something.
"Cofia peidio crybwyll y rhyfel dros ginio", remember not to bring
up the war at dinner. }
{ So+n is talk as a substance: there is talk
about, they were talking about, we mentioned. }
not to mention - (prep.) heb so+n am
mention - (v.) crybwyll [crybwyll-], so+n [soni-; 2.s.pres.ind. sonni; 2.s.imp.ind. sonnit], so+n am
mentor - (n.) cynghorwr [cynghorwyr, m.]
menu - (n.) bryslen [-ni, f.], bwydrestr [-i, -au, f.], dewislen [-ni, f.], rhestr bwyd
{ Bryslen is a menu on a computer. }
mercantile - (adj.) marchnadol, masnachol
mercenary - (adj.) arian.gar, chwannog i elw
mercenary - (n.) huriwr [hurwyr, m.], milwr cyflog
merchandise - (n.) marsiandi%aeth [f.]
merchant - (n.) marchnatawr (marchnatwr) [marchnatawyr, marchnatwyr, m.], marsiandwr (marsiandi%wr) [marsiandwyr, m.], masnachwr [masnachwyr, m.]
leather merchant - (n.) lledrwr [lledrwyr, m.]
merciful - (adj.) tosturiol, trugarog
mercifulness - (n.) trugarowgrwydd [m.]
merciless - (adj.) anhrugarog
mercuric - (adj.) mercureg
Mercury - (n.) Mercher [m.]
mercury - (n.) arian byw, mercwri [m.?]
mercy - (n.) trugaredd [-au, fm.]
have mercy - (v.) trugar.hau [trugar- &hau]
mercy seat - (n.) trugareddfa [f.]
mere - (adj.) hollol, moel [pl. -ion], noeth [pl. -ion], pur [pl. -ion; pur- &adj], unig
{ "Unig" means "only" when used before the noun and "lonely" when
used afterwards. For example, "yr unig fab" is "the only son",
but "yr mab unig" is "the lonely son". }
mere - (n.) llwch [m.], llyn [-noedd, -nau, m.]
merge - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], soddi [sodd-; 3.s. & 2.s.imp. sawdd], suddo [sudd-], ymgolli [ymgoll-; 3.s. ymgyll; 2.s.imp. ymgoll]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
meridian - (n.) anterth [m.], nawn [-au, m.]
{ Anterth is the meridian that passes through the north
and south poles. }
{ Nawn is the meridian that occurs in the middle of the
day. }
Merioneth - (prop.n.) Meirionnydd
merit - (n.) haeddiant [haeddiannau, m.], teilyngdod [m.]
merit - (v.) haeddu [haedd-], rhyglyddu [rhyglydd-], teilyngu [teilyng-]
merited - (adj.) haeddiannol
meritorious - (adj.) arobryn, haeddiannol
Merlin - (prop.n.) Myrddin
mermaid - (n.) mo+r-forwyn [mo+r-forynion, f.]
merriment - (n.) difyrrwch [m.], digrifwch [m.], miri [m.], ysbleddach [mf.]
merry - (adj.) arab, llawen, llon
Merry Christmas - (interj.) Nadolig llawen
mesentery - (n.) cefndedyn [m.]
mesh - (n.) magl [-au, f.], masgl [-au, m.]
mesh - (v.) maglu [magl-]
mesmerize - (v.) syfrdanu [syfrdan-]
mess - (n.) annibendod [m.], cawdel [m.], llanastr (llanast) [-au?, m.], saig [seigiau, f.], sitrach (strach) [m.], stomp (ystomp) [f.], ystremp [-iau, f.]
{ Annibendod is the mess that maids clean. }
{ Cawdel is the mess that maids clean. }
{ Llanastr (llanast) is the mess that maids clean. }
{ Saig is the mess that soldiers eat. }
{ Sitrach (strach) is the mess that you try to get out of. }
{ Stomp (ystomp) is the mess that you try to get out of. }
{ Ystremp is the mess that you try to get out of. }
mess - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], bwyta [bwyt- &a/u; 3.s. bwyty; 2.s.imp. bwyta+], cyboli [cybol-], stompio (ystompio) [stompi-, ystompi-], ymhel [ymhel-]
{ Baeddu (maeddu) is mess when you soil something. }
{ Bwyta is mess when you are a soldier eating. }
{ Ymhel is mess when you interfere with someone. }
message - (n.) cenadwri [-au, f.], neges [-au, -euau, f.]
email message - (n.) ehebiad [-au, m.]
messenger - (n.) cennad [cenhadau, cenhadon, f.], negeseuwr [negeseuwyr, m.], negesydd [-ion, m.]
Messiah - (prop.n.) Crist [m.]
messiah - (n.) meseia [-+u, m.]
false messiah - (n.) gau-feseia [-+u, m.]
metabolism - (n.) metaboleg (metabolaeth) [f.]
metal - (n.) metel [-oedd, -au, m.]
metallic - (adj.) metelaidd
metallurgist - (n.) metelydd [-ion, m.]
metallurgy - (n.) metelyddiaeth [f.]
metamorphosis - (n.) metamorffosis [m.?], trawsffurfiad [-au, m.]
metaphor - (n.) trosiad [-au, m.]
metaphysics - (n.) metaffiseg [f.], uchanianaeth [f.]
mete - (v.) mesur [mesur-]
meteor - (n.) seren wib
meter (metre) - (n.) mesur [-au, m.], mesurydd [-ion, m.], metr [m.], mydr [-au, m.]
{ Metr is the kind of meter (metre) in the Metric system. }
poem in free meter (metre) - (n.) pryddest [-au, f.]
method - (n.) dull [-iau, m.], method [-au?, m.?], trefn [-au, f.]
methodical - (adj.) trefnus
Methodism - (n.) Trefnyddiaeth [f.]
Methodist - (n.) trefnydd [-ion, m.]
meticulous - (adj.) gorfanwl, manwl [manyl- &adj]
metonymy - (n.) trawsenwad [m.]
metric - (adj.) medrig
metric system - (n.) system fedrig
metrical - (adj.) mydryddol, prydyddol
Welsh metrical alliteration - (n.) cynghanedd [cynganeddion, f.]
metropolis - (n.) prifddinas [-oedd, f.]
mettle - (n.) anian [-au, f.], arial [mf.], metel [-oedd, -au, m.]
mew - (v.) mewian [mewi-]
miasma - (n.) tawch heintus
mice, catch - (v.) llygota [llygot-]
Michael - (prop.n.) Mihangel
Michaelmas - (n.) gw+yl Fihangel
microbe - (n.) meicrob [m.?], trychfilyn [trychfilod, m.]
microphone - (n.) meic [m.?], meicroffon [-nau?, m.]
microscope - (n.) chwyddwydr [-au, m.], meicroscob [f.?]
microscopic organism - (n.) trychfil [-od, m.]
mid - (n.) canol [-au, m.]
mid-day - (n.) canolddydd [m.]
midden - (n.) tomen [-nydd, f.]
middle - (adj.) canol
middle part - (n.) canolbarth [-au, m.]
middle - (n.) canol [-au, m.], craidd [creiddiau, m.], mysg [m.]
{ See also "ymysg". }
middling - (adj.) canolig, gweddol, symol
midge - (n.) gwybedyn [gwybed, m.]
midget - (n.) coraches [-au, f.], corrach [corachod, m.]
{ Coraches is a female dwarf, midget, or pygmy. }
{ Corrach is a male dwarf, midget, or pygmy. }
midland - (n.) canolbarth [-au, m.]
midnight - (n.) canol nos, hanner nos
midriff - (n.) llen.gig [-au?, f.]
midst - (n.) canol [-au, m.], mysg [m.], plith [m.]
{ See also "ymysg". }
midwife - (n.) bydwraig [bydwragedd, f.]
midwifery - (n.) bydwreigiaeth [f.]
might - (n.) cadernid [m.], egni [-%on, m.], gallu [-oedd, m.], grym [-oedd, m.], grymuster (grymustra) [m.], nerth [-oedd, m.]
mightier - (adj.) trech
mighty - (adj.) amddyfrwys, cadarn [pl. cedyrn; cadarn- &adj], dengyn, galluog, grymus, nerthol, terrwyn
migrate - (v.) mudo [mud-], symud [symud-]
milch - (adj.) blith [pl. -ion], llaethog
mild - (adj.) addfwyn, claear, gwan [pl. gweinion, gweiniaid; gwann- &adj], llariaidd, mwyn [mwyn- &adj], tirion, tyner, ysgafn [pl. ysgeifn]
{ Addfwyn has something more emphatic than "mwyn":
perhaps "addfwyn" ought to be more "meek" -- "addfwynder" probably
has to be a property of a person. }
{ Gwan is mild the way a cheese might be termed mild. }
{ Mwyn is a general word for "gentle" or "mild". }
{ Ysgafn is mild the way a cheese might be termed mild. }
make mild - (v.) claearu [claear-]
mildew - (n.) llwydi (llwydni) [m.]
mildness - (n.) gwaredd [m.]
mile - (n.) milltir [-oedd, f.]
nautical mile - (n.) mo+r-filltir [-oedd, f.]
milestone - (n.) carreg filltir
Milford Haven - (prop.n.) Aberdaugleddyf
militant - (adj.) milwriaethus
military - (adj.) milwrol
militate - (v.) milwrio [milwri-]
militia - (n.) cartreflu [m.], milisia [f.?]
milk - (n.) blith [-ion, m.], llaeth [lleithion, m.], llefrith [-od, m.]
{ Llaeth is milk in S. Wales and buttermilk in N. Wales. }
{ Llefrith is used for milk in N. Wales. }
milk and water - (n.) glastwr [glastwyr, m.]
milk house - (n.) llaethdy [llaethdai, m.]
new milk - (n.) llefrith [-od, m.]
rich in milk - (adj.) llaethog
second milk - (n.) adflith [-ion, m.], armel [m.]
sweet milk - (n.) llefrith [-od, m.]
yield milk - (v.) llaetha [llaeth-]
milk - (v.) godro [godr-]
milk-and-water - (adj.) glastwraidd
milking - (n.) godriad [-au, m.]
milky - (adj.) llaethog
mill - (n.) ffactri [-%oedd, f.], ffatri [-%oedd, f.], melin [-au, f.]
fulling mill - (n.) pandy [pandai, m.]
mill - (v.) malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l], melino [melin-]
millenium - (n.) mil blynyddoedd
millennium - (n.) milflwyddiant [milflwyddiannau, m.]
miller - (n.) melinydd [-ion, m.]
mill-hopper - (n.) hopran [-au, f.]
milliner - (n.) hetwraig [hetwragedd, f.]
million - (n.) miliwn [miliynau, f.]
millionaire - (n.) miliynydd [-ion, m.]
mill-race - (n.) pynfarch [pynfeirch, m.]
mime - (n.) meim [m.?]
mimic - (n.) dynwaredwr [dynwaredwyr, m.]
mimic - (v.) dynwared [dynwared-], gwatwar [gwatwar-; 3.s. & 2.s.imp. gwatwar]
mimicry - (n.) dynwarediad [-au, m.]
mince - (n.) briwfwyd [-ydd, m.], briwgig [-oedd, m.]
mince - (v.) malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l], mursennu [mursenn- &1, mursen- &2+], rhygyngu [rhygyng-]
mind - (n.) bryd [-iau, m.], cof [-ion, m.], gofeg [f.], meddwl [meddyliau, m.], meddylfryd [m.]
frame of mind - (n.) agwedd [-au, mf.]
never mind! - (interj.) hidia befo!
{ "Hidia befo" is N. Wales dialect. }
set his mind to - (v.) rhoi ei fryd ar
mind - (v.) cofio [cofi-], gofalu [gofal-], gwarchod [gwarchod-], gwylio (gwylied) [gwyli-], malio [mali-], meindio [meindi-], tendio [tendi-]
mindful - (adj.) cofus, ystyriol
mine - (n.) cloddfa [cloddfeydd, f.], mwyn.glawdd [mwyn.gloddiau, m.], pwll [pyllau, m.]
mine - (pron.) eiddo, eiddof
mine - (v.) cloddio [cloddi-], mwyn.gloddio [mwyn.gloddi-]
miner - (n.) mwynwr [mwynwyr, m.]
mineral - (adj.) mwynol
mineral - (n.) mwyn (mw+n) [-au, m.]
mineralogist - (n.) mwynofydd [-ion, m.]
mingle - (v.) britho [brith-], cymysgu [cymysg-]
miniature - (adj.) bychan [f. bechan; pl. bychain]
miniature - (n.) ma+n ddarlun
minim - (n.) adfannig [adfanigion, m.]
minimize - (v.) bychanu [bychan-], lleihau [llei- &hau]
minimum - (n.) isafrif [-au, m.], lleiafrif [-au, -oedd, m.]
minion - (n.) gwas [gweision, m.]
minister - (n.) gweinidog [-ion, m.]
minister's wife - (n.) gweinidoges [-au, f.]
prime minister - (n.) prif weinidog
minister - (v.) gwasanaethu [gwasanaeth-], gweini [gweinydd-], gweinidogaethu [gweinidogaeth-]
ministerial - (adj.) gweinidogaethol
ministry - (n.) gwasanaeth [-au, m.], gweinidogaeth [-au, f.], gweinyddiaeth [-au, f.]
minnow - (n.) pilcodyn [pilcod, m.], pilcyn [pilcod, m.]
minor - (adj.) llai, lleddf, lleiaf
{ "Llai" is the comp. of "bach". }
{ "Lleiaf" is the sup. of "bach". }
{ Llai is minor meaning a small part. }
{ Lleddf is minor in a musical sense. }
{ Lleiaf is minor meaning the least part. }
minor - (n.) un dan oed
minority - (adj.) lleiafrifol
minority - (n.) lleiafrif [-au, -oedd, m.], maboed [m.], mebyd [m.]
{ Lleiafrif is minority as in less than fifty percent. }
{ Maboed is minority as in less than adult. }
{ Mebyd is minority as in less than adult. }
minster - (n.) eglwys gadeiriol
minstrel - (n.) cerddor [-ion, m.], erestyn [m.]
itinerant minstrel - (n.) clerwr [clerwyr, m.]
itinerant minstrels - (n.) cle+r [coll.f.]
stroll as minstrels - (v.) clera [cler-]
minstrelsy - (n.) arwest [f.], clerwriaeth [f.]
mint - (n.) bathdy [bathdai, m.], mintys [m.]
{ Bathdy is the kind of mint that makes coins. }
{ Mintys is the mint that is a plant. }
mint - (v.) bathu [bath-]
minus - (adj.) llai
{ "Llai" is the comp. of "bach". }
minus - (n.) minws [minysau, m.]
minus - (prep.) heb [heb- &prep2], yn fyr o
minute - (adj.) bach [lleied; llai; lleiaf], bychan [f. bechan; pl. bychain], ma+n [man- &adj], manwl [manyl- &adj]
minute - (n.) cofnod [-ion, m.], munud [-au, mf.]
{ Cofnod is the kind of minute you take at a meeting. }
{ Munud is a minute comprising sixty seconds. }
minutiae - (n.pl.) manion
minx - (n.) coegen [-nod, f.], maeden [f.], mursen [-nod, f.]
miracle - (n.) gwyrth [-iau, f.]
miraculous - (adj.) gwyrthiol
mire - (n.) baw [m.], llaca [m.], llaid [lleidiau, m.], llutrod [m.], tom [f.]
mire - (v.) llaca/u [llac- &a/u]
mirror - (n.) drych [-au, m.]
mirror - (v.) adlewyrchu [adlewyrch-]
mirth - (n.) afiaith [m.], digrifwch [m.], llawenydd [m.], menwyd [m.]
mirthful - (adj.) afieithus, digrif (digrifol)
miry - (adj.) lleibiog, tomlyd
mis- - (pfx.) cam-
{ "Cam-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
misadventure - (n.) amryfusedd [-au, m.]
misanthrope (misanthropist) - (n.) dyn.gaswr [dyn.gaswyr, m.]
misanthropy - (n.) dyn.gasedd [m.]
misbehave - (v.) camymddwyn [camymdyg-]
misbelief - (n.) cam-gred (camgred) [f.]
misbelieve - (v.) camgredu [camgred-]
miscalculate - (v.) camgyfrif [camgyfrif-]
miscarry - (v.) aflwyddo [aflwydd-], colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], erthylu [erthyl-]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
{ Aflwyddo is miscarry when you fail to do something. }
{ Colli is miscarry when you lose something you were
carrying. }
{ Erthylu is miscarry when you end a pregnancy. }
miscellaneous - (adj.) amryfath, amrywiol
mischance - (n.) anap [anhapion, mf.], anffawd [anffodion, f.], damwain [damweiniau, f.]
mischief - (n.) direidi [m.], drwg [drygau, drygiau, m.], drygioni [m.]
mischievous - (adj.) direidus, drygionus
mischievousness - (n.) direidi [m.]
misconduct - (n.) camymddygiad [-au, m.]
miscreant - (n.) adyn [-od, m.], dihiryn (dyhiryn) [dihirod, dyhirod, m.]
misdeed - (n.) camwedd [-au, m.], drwgweithred [-oedd, f.]
misdemeanor (misdemeanour) - (n.) camwedd [-au, m.], trosedd [-au, mf.]
miser - (n.) anhael [-au?, m.], arbedwr [arbedwyr, m.], codog [-ion, mf.], cybydd [-ion, m.]
miserable - (adj.) adfydus, anhapus, annedwydd, anniddan, annifyr, gresynus, truan (tru) [pl. truain], truenus
miserliness - (n.) cybydd-dod (cybydd-dra) [m.]
miserly - (adj.) anhael, cybyddlyd
misery - (n.) adfyd [m.], annifyrrwch [m.], gresyni [m.], trueni [m.], trybini [m.]
misfortune - (n.) adwyth [-au, m.], aflwydd [-au, -ion, m.], aflwyddiant [aflwyddiannau, m.], anffawd [anffodion, f.], anlwc [m.], anras [m.], trybini [m.]
misgiving - (n.) amau [amheuon, m.], ofn [-au, m.]
mishap - (n.) aflwydd [-au, -ion, m.], anap [anhapion, mf.], anffawd [anffodion, f.], anghaffael [m.]
misinterpret - (v.) camesbonio [camesboni-]
misjudge - (v.) camfarnu [camfarn-]
misjudgment - (n.) camfarn [-au, f.]
mislead - (v.) camarwain [camarweini-]
misleading - (adj.) camarweiniol
misname - (v.) camenwi [camenw-]
misnomer - (n.) camenw [-au, m.]
misrepresent - (v.) camddarlunio [camddarluni-], camliwio [camliwi-]
misrepresentation - (n.) camliwiad [-au, m.]
misrule - (n.) aflywodraeth [f.], afreol [f.], anllywodraeth [f.]
Miss - (n.) bonesig [f.]
miss - (n.) meth [-ion, m.]
miss - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], ffaelu [ffael-], methu [meth-], misio [misi-]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
{ Misio is a blatant borrowing from English. }
misshape - (v.) aflunio [afluni-]
mis-shapen - (adj.) afluniaidd
missiles, guided - (n.) arfau anelog
missing - (adj.) yn eisiau, yngholl
missing - (adv.) ar goll
mission - (n.) anfonedigaeth [-au, m.], cenhadaeth [cenadaethau, f.]
missionary - (adj.) cenhadol
missionary - (n.) cenhadwr [cenadwriau, m.]
missive - (n.) llythyr [-au, -on, m.]
mis-spend - (v.) camdreulio [camdreuli-]
mist - (n.) caddug [m.], crwybr [-au, m.], mwrllwch [m.], nifwl [nifylau, m.], niwl (niwlen) [niwloedd, m.], nudden [f.], tarth [-oedd, -au, m.], tawch [m.]
{ Caddug is mist as fog, in both a physical and mental sense. }
{ Niwl (niwlen) is the usual word for fog or mist. }
{ Nudden is the usual word for fog or mist. }
{ Tarth is fume or mist as a pungent vapor (vapour). }
mistake - (n.) anghywirdeb [-au, m.], balc [-iau, m.], camgymeriad [-au, m.], camsyniad [-au, m.], gwall [-au, m.]
mistake - (v.) camgymryd [camgymer-], camsynied [camsyni-], methu [meth-]
mistaken - (adj.) camsyniol, cyfeiliornus
mistimed - (adj.) anamserol
mistletoe - (n.) uchelfar [m.], uchelwydd [m.]
mistreat - (v.) cam-drin [cam-drini-]
mistreatment - (n.) camdriniaeth [f.]
mistress - (n.) cariadferch [-ed?, f.], cyffoden [-nod, f.], meistres [-i, f.]
mistrust - (n.) anymddiried [m.]
mistrust - (v.) anymddiried [anymddiried-]
misty - (adj.) nifylog, niwlog (niwliog)
misunderstand - (v.) camddeall [camddeall-; 3.s. & 2.s.imp. camddeall]
misunderstanding - (n.) camddealltwriaeth [-au, m.]
misuse - (n.) camarfer [-ion, mf.], camddefnydd [m.]
misuse - (v.) camarfer [camarfer-], camddefnyddio [camddefnyddi-]
mite - (n.) hatling [-au, -od, f.], mymryn [-nau, m.], tamaid (tamed) [tameidiau, m.]
{ Hatling is a mite as a coin. }
{ Mymryn is a mite as a little bit. }
{ Tamaid (tamed) is a mite as a little bit. }
miter (mitre) - (n.) meitr [-au, m.]
mites - (n.pl.) gwiddon
mitigate - (v.) lleddfu [lleddf-], lleihau [llei- &hau], lliniaru [lliniar-]
mitten - (n.) dyrnfol [-au, dyrnfyl, f.], maneg heb fysedd
mix - (v.) cymysgu [cymysg-]
mixed - (adj.) cymysg
mixed corn - (n.) amyd [m.], siprys [m.]
{ "Siprys" is corn mixed with oats and barley. }
mixer - (n.) cymysgwr [cymysgwyr, m.]
mixture - (n.) cymysgedd [mf.], cymysgfa [cymysgfeydd, f.]
moan - (n.) griddfan [-nau, m.]
moan - (v.) griddfan [gridd-], ochain [och-], ubain [def.], udo [ud-]
moat - (n.) ffos gastell
mob - (n.) ciwed [coll.f.], gwerinos [coll.f.], haid [heidiau, f.], torf [-eydd, -oedd, f.], tyrfa [-oedd, f.]
mob - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], ymosod ar
mobile - (adj.) mudol, symudadwy, symudol
{ Mudol is mobile in chemistry. }
mobile phone - (n.) ffo+n teithiol
mobilize - (v.) byddino [byddin-], dygyfor [dygyfor-]
mock - (adj.) ffug, gau
mock - (v.) coegi [coeg-], cymw+edd [cymwedd-], gwatwar [gwatwar-; 3.s. & 2.s.imp. gwatwar], gwawdio [gwawdi-]
mocker - (n.) gwatwarwr [gwatwarwyr, m.], gwawdiwr [gwawdwyr, m.]
mockery - (n.) croesanair [croesaneiriau, m.], ffug [-ion, m.], gwatwar [m.]
{ Croesanair is mockery when you are making fun. }
{ Ffug is mockery when you are shamming something. }
{ Gwatwar is mockery when you are making fun. }
mocking - (adj.) gwatwarus, gwawdlyd
mode - (n.) delw [-au, f.], dull [-iau, m.], modd [-ion, -au, m.]
model - (n.) cynllun [-iau, m.], patrwm [patrymau, m.]
model - (v.) llunio [lluni-]
modem - (n.) modem [m.]
moderate - (adj.) cymedrol
moderate drinker - (n.) cymedrolwr [cymedrolwyr, m.]
moderate - (v.) arafu [araf-], cymedroli [cymedrol-]
moderation - (n.) arafwch [m.], cymedroldeb [m.]
moderator - (n.) cymedrolwr [cymedrolwyr, m.]
modern - (adj.) diweddar [diweddar- &adj], modern
modernize (modernise) - (v.) diweddaru [diweddar-]
modest - (adj.) diymhon.gar, gw+yl, gwylaidd, llednais
{ Diymhon.gar is modest when you are unassuming. }
{ Gw+yl is modest when you are bashful. }
{ Gwylaidd is modest when you are bashful. }
{ Llednais is modest when you are unassuming. }
modesty - (n.) gwylder [m.], gwyleidd-dra [m.], lledneisrwydd [m.]
modify - (v.) lleddfu [lleddf-], newid [newidi-; 2.s.imp. newid]
modulate - (v.) cyweirio llais, rheoli llais
moiety - (n.) hanereg [m.?], hanner [hanerau, m.]
moil - (v.) ymfaeddu [ymfaedd-], ymla+dd [ymladd-]
moist - (adj.) gwlyb [f. gwleb; pl. -ion], llaith [pl. lleithion]
moisten - (v.) gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych], lleitho [lleith-], mwydo [mwyd-]
moisture - (n.) gwlybaniaeth [m.], gwlybwr [gwlybyron, m.], lleithder (lleithdra) [m.], nodd [-ion, -au, m.]
molar - (n.) cilddant [cilddannedd, m.]
Mold - (prop.n.) Yr Wyddgrug
mold (mould) - (n.) daear [-oedd, f.], delw [-au, f.], gweryd [-au, -on, m.], llwydi (llwydni) [m.], mold [m.?], pridd [m.], priddyn [m.]
{ Daear is mold (mould) you put in your planter. }
{ Delw is mold (mould) when you have the shape
of something. }
{ Gweryd is mold (mould) you put in your planter. }
{ Llwydi (llwydni) is the mold (mould) that grows
on bread. }
{ Mold is a mold (mould) into which you pour something. }
{ Pridd is mold (mould) you put in your planter. }
{ Priddyn is mold (mould) you put in your planter. }
mold (mould) - (v.) delweddu [delwedd-], llunio [lluni-], moldio [moldi-]
molder (moulder) - (v.) adfeilio [adfeili-], malurio [maluri-]
moldy (mouldy), become - (v.) llwydo [llwyd-]
mole - (n.) gwadd [-od, f.], man geni, morglawdd [morgloddiau, m.], twrch daear
{ Gwadd is a mole that messes your garden. }
{ Man geni is a mole that messes your complexion. }
{ Morglawdd is a mole that stops water from flooding. }
{ Twrch daear is a mole that messes your garden. }
mole-catcher - (n.) tyrchwr [tyrchwyr, m.]
molecular - (adj.) molecyleg
molecule - (n.) molecwl [m.?]
molest - (v.) aflonyddu [aflonydd-], blino [blin-], molestu [molest-]
mollify - (v.) dyhuddo [dyhudd-], llarieiddio [llarieiddi-], meddalu (meddalhau) [meddal-, meddal- &hau], tyneru [tyner-]
Molly - (prop.n.) Mali
molt (moult) - (v.) bwrw plu, mudo [mud-]
molten - (adj.) tawdd, toddedig
moment - (n.) amrantun (amrantyn) [mf.], eiliad [-au, mf.], ennyd [mf.], moment [-au, f.], munud [-au, mf.], pwys [-au, -i, m.], pwysigrwydd [m.]
{ Amrantun (amrantyn) is moment as a short span of time. }
{ Eiliad is moment as a short span of time. }
{ Ennyd is moment as a short span of time. }
{ Moment is moment as a short span of time. }
{ Munud is moment as a short span of time. }
{ Pwys is moment as importance. }
{ Pwysigrwydd is moment as importance. }
momentum - (n.) momentwm [m.?]
Mon, Newport - (prop.n.) Casnewydd
monarch - (n.) brenin [brenhinoedd, brenhinedd, m.], penadur [-iaid, m.], teyrn [-edd, -oedd, m.]
monarchy - (n.) archdeyrnaeth [-au, f.]
monastery - (n.) ban.gor [-au, mf.], mynachdy [mynachdai, m.], mynachlog [-ydd, f.]
monastic - (adj.) mynachaidd
monastic community - (n.) clas [m.]
monasticism - (n.) mynachaeth [f.]
Monday - (n.) Dydd Llun
Monday night - (n.) Nos Lun
monetary - (adj.) ariannol
money - (n.) arian [m.], pres [m.]
copper money - (n.) arian cochion
current money - (n.) arian bath, arian treigl
exact money - (n.) arian cywir, arian pen
fond of money - (adj.) arian.gar
launder money - (v.) gwyn.galchu arian
love of money - (n.) arian.garwch [-au?, m.]
money box - (n.) cadw-mi-gei [m.]
silver money - (n.) arian gleision, arian gwynion
moneychanger - (n.) cyfnewidiwr arian
moneyed - (adj.) ariannog
mongrel - (adj.) cymysgryw
mongrel - (n.) mwngrel [m.?]
monitor - (n.) monitor [m.?]
monk - (n.) mynach [mynaich, -od, m.]
renegade monk - (n.) adfynach [m.]
monkey - (n.) epa [-od, m.], mwnci [-%od, m.]
monkeyish - (adj.) mwnci%aidd
Monmouth - (prop.n.) Mynwy
monogamy - (n.) unwreigiaeth [f.]
monoglot - (adj.) uniaith (unieithog)
monolingual - (adj.) uniaith (unieithog)
monolith - (n.) maen hir
monologue - (n.) ymson [-au, m.]
monopoly - (n.) monopoli [m.?]
monosyllabic - (adj.) unsill
monotheism - (n.) undduwiaeth [f.]
monotone - (adj.) unsain
monotone - (n.) unsain [unseiniau, f.]
monotonous - (adj.) undonog
monotony - (n.) undonedd [m.], unrhywiaeth [mf.]
monsoon - (n.) monsw+n [m.]
monster - (adj.) anferth
monster - (n.) anghenfil [angenfilod, m.], clamp [-iau, m.], cloben [f.], clobyn [m.]
monstrosity - (n.) anferthedd [m.]
monstrous - (adj.) anferth, angenfilaidd, gwrthun (gwrthfun)
Montgomery - (prop.n.) Trefaldwyn
month - (n.) mis [-oedd, m.]
first day of month - (n.) calan [m.]
of the same month - (adj.) cyfisol
monthly - (adj.) misol
monthly - (n.) misolyn [misolion, m.]
monument - (n.) cofadail [cofadeiladau, cofadeiliau, f.], cofgolofn [-au, f.]
mood - (n.) hwyl [-iau, f.], modd [-ion, -au, m.], tymer [tymherau, f.]
{ Hwyl is mood as in how you are feeling. }
{ Modd is mood in a grammatical sense. }
{ Tymer is mood as in how you are feeling. }
mood, subjunctive - (n.) modd dibynnol
moody - (adj.) cyfnewidiol, oriog
moon - (n.) lleuad [-au, f.], lloer [-au, f.]
new moon - (n.) newyddleuad [-au, f.], newyddloer [-au, f.]
waning of the moon - (n.) adeg y lleuad, adeg y lloer
moonlight - (n.) golau-leuad [m.]
moonshine - (n.) ffiloreg [f.], gwegi [m.], lol [f.]
moor - (n.) clun [m.], gwaun [gweunydd, f.], morfa [morfeydd, m.], rhos [-ydd, f.]
moor - (v.) angori [angor-], bachu (bacho) [bach-], sicr.hau [sicr.- &hau]
{ "Sicr.hau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
moor-hen - (n.) grugiar [grugieir, f.]
moorhen - (n.) cor.hwyad [cor.hwyaid, f.]
moorland - (n.) gweundir [-oedd, m.]
moorland hay - (n.) bragwair [m.]
mop - (n.) mop [f.?]
mop - (v.) mopio [mopi-], sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
mope - (v.) delwi [delw-], pendrymu [pendrym-]
moraine - (n.) marian [m.]
moral - (adj.) moesol
moral - (n.) addysg [f.], moeswers [-i, f.]
moralist - (n.) moesolwr [moesolwyr, m.]
morality - (n.) moes [-au, f.], moesoldeb [m.]
moralize - (v.) moesoli [moesol-]
morals - (n.pl.) moes [-au, f.]
morass - (n.) cors [-ydd, f.], mignen [-ni, f.]
morbid - (adj.) afiach
morbus, cholera - (n.) geri marwol
mordant - (adj.) brathog, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj]
more - (adj. & adv.) rhagor
any more - (adv.) mwyach
more and more - (adv.) mwyfwy
more quickly - (adv.) cynt
more than - (adv.) yn anad, yn anad dim
more than anyone - (adv.) yn anad neb
more's the pity - (adv.) ysywaeth
more - (adj.) mwy
{ "Mwy" is the comp. of "mawr". }
more - (adv.) mwy
more - (n.) rhagor [-au, -ion, m.], ychwaneg [-ion, m.]
moreover - (adv.) heblaw hynny, hefyd
moreover - (conj.) hagen
morgue - (n.) marwdy [marwdai, m.]
moribund - (adj.) ar dranc, ar farw
morning - (adj.) bore, boreol
morning - (n.) bore [-au, m.], boreddydd [-iau, m.]
morose - (adj.) afrywiog, blwng [f. blong], dreng, sarrug, sur [pl. -ion], trwynsur
morphology - (n.) ffurfianneg [f.]
Morris - (prop.n.) Meurig
Morriston - (prop.n.) Treforys
morrow - (n.) trannoeth [m.]
morsel - (n.) tamaid (tamed) [tameidiau, m.], tameidyn [m.]
mortal - (adj.) angheuol, marwol [pl. -ion]
mortal - (n.) marwol [-ion, m.]
mortality - (n.) marwoldeb [m.]
mortar - (n.) breuan [-au, f.], cymrwd [m.], morter [-au, m.]
{ Breuan is the mortar you use with a pestle. }
{ Cymrwd is the mortar you use with a trowel. }
{ Morter is both the mortar you use with a pestle and that
which you use with a trowel. }
mortgage - (n.) arwystl [-on, m.], morgais [morgeisiadau, m.]
mortgage - (v.) arwystlo [arwystl-], morgeisio [morgeisi-]
mortification - (n.) marwhad [m.]
mortify - (v.) blino [blin-], marweiddio [marweiddi-], marwhau [marw- &hau], siomi [siom-]
{ Blino is mortify when you embarrass someone. }
{ Marweiddio is mortify when you deaden something. }
{ Marwhau is mortify when you deaden something. }
{ Siomi is mortify when you embarrass someone. }
mortise - (n.) mortais [morteisiau, f.]
mortise lock - (n.) clo mortais
mortise - (v.) morteisio [morteisi-]
mortuary - (n.) marwdy [marwdai, m.]
Mosaic - (adj.) Moesenaidd
mosaic - (adj.) amryliw, brith [f. braith]
mosaic - (n.) brithwaith [brithweithiau, m.]
Moses - (prop.n.) Moesen, Moses
mosque - (n.) mosg [f.?]
moss - (n.) mwsogl (mwswgl) [m.]
mossy - (adj.) mysyglog
most - (adj.) mwyaf
{ "Mwyaf" is the sup. of "mawr". }
most high - (adj.) goruchaf
most often - (adv.) gan amlaf
most - (adv.) odiaeth
mostly - (adv.) fynychaf, gan fwyaf
mote - (n.) brycheuyn [brychau, m.], fflaw (fflewyn) [m.], llychyn [m.]
moth - (n.) gwyfyn [-od, gwyfod, m.]
mother - (n.) mam [-au, f.]
mother-in-law - (n.) chwegr [f.], mam-yng-nghyfraith [mamau-yng-nghyfraith, f.]
motherly - (adj.) mamaidd
motion - (n.) cyffro [-adau, -au, m.], cynigiad [-au, m.], cynnig [cynigion, m.], symudiad [-au, m.], ysgogiad [-au, m.]
{ Cyffro is a motion involving movement. }
{ Cynigiad is the kind of motion you make at a meeting. }
{ Cynnig is the kind of motion you make at a meeting. }
{ Symudiad is a motion involving movement. }
{ Ysgogiad is a motion involving movement. }
motive - (adj.) symudol, ysgogol
motive - (n.) amcan [-ion, m.], cymhelliad [cymhellion, m.], motif [f.?]
motley - (adj.) brith [f. braith], cymysg, cymysgliw
motor - (n.) modur [-on, m.]
motor - (v.) moduro [modur-]
motorhouse - (n.) modurdy [modurdai, m.]
motorist - (n.) modurwr [modurwyr, m.]
mottle - (v.) britho [brith-], brychu [brych-]
mottled - (adj.) brith [f. braith], brych [f. brech]
motto - (n.) arwyddair [arwyddeiriau, m.]
mound - (n.) banc [bencydd, m.], clawdd [cloddiau, m.], crug [-iau, m.], curn [-au, f.], curnen [-nau, f.], twmpath [-au, m.]
mount - (n.) bryn [-iau, m.], ceffyl [-au, m.], gosodiad [-au, m.], march [meirch, m.], mynydd [-oedd, m.]
{ Bryn is a mount that is a large hill. }
{ Ceffyl is a mount that you ride. }
{ Gosodiad is a mount that holds something like a jewel. }
{ March is a mount that you ride. }
{ Mynydd is a mount that is a large hill. }
mount - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], dringo [dring-], esgyn [esgynn- &1, esgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. esgyn], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], mynd ar gefn
{ Codi (cyfodi) is mount when you climb on something. }
{ Dringo is mount when you climb on something. }
{ Esgyn is mount when you climb on something. }
{ Gosod is mount when you put something into a setting. }
{ Mynd ar gefn is mount when you climb on something. }
mountain - (n.) mynydd [-oedd, m.]
mountain ash - (n.) criafolen [criafol, f.]
mountain pasture - (n.) ffridd [-oedd, f.]
mountaineer - (n.) mynyddwr [mynyddwyr, m.]
mountainous - (adj.) mynyddig (mynyddog)
mountebank - (n.) ffw+l ffair, ymhonnwr [ymhonwyr, m.]
mourn - (v.) dolurio [doluri-], galaru [galar-]
mourn for the dead - (v.) arwylo [arwyl-]
mourner - (n.) galarwr [galarwyr, m.]
mournful - (adj.) alaethus, cwynfanus, dolefus, galarus, pruddaidd
mourning - (n.) argyllaeth [m.], galar [m.], galarwisg [-oedd, f.]
{ Argyllaeth is mourning as grief. }
{ Galar is mourning as grief. }
{ Galarwisg is mourning as a style of dress. }
mouse - (n.) llygoden [llygod, f.]
mouse - (v.) llygota [llygot-]
mouser - (n.) llygotwr [llygotwyr, m.], llygotwraig [llygotwragedd, f.]
moustache - (n.) mwstas [m.?], trawswch [m.?]
mouth - (n.) ceg [-au, f.], genau [geneuau, m.], hopran [-au, f.], mant [-au, mf.], safn [-au, f.]
mouth of river - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.]
mouth - (v.) cega [ceg-], safnu [safn-]
mouthful - (n.) cegaid (ceged) [cegeidiau, f.]
mouth-to-mouth resuscitation - (n.) adfywio ceg wrth geg
movable - (adj.) symudadwy, symudol
move - (v.) chwimio [chwimi-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], cynnig [cynigi-], cysgogi [cysgog-], mudo [mud-], syflyd [syfl-; 3.s. & 2.s.imp. syfl], symud [symud-], ymod (ymodi) [ymod-], ymsymud [ymsymud-], ysgogi (ysgog) [ysgog-; 3.s. ysgyg*]
{ Chwimio is move when you stir something. }
{ Cyffroi is move when you stir something. }
{ Cymell is move when you move someone to tears. }
{ Cynnig is move when you suggest something at a meeting. }
{ Cysgogi is move when you shake something. }
{ Mudo is move when you change what house you live in. }
{ Syflyd is move when you change the position of something. }
{ Symud is move when you change the position of something. }
{ Ymod (ymodi) is move when you stir something. }
{ Ymsymud is move as an intransitive verb. }
{ Ysgogi (ysgog) is move when you stir something. }
move away - (v.) nesu draw
movement - (n.) mudiad [-au, m.], symudiad [-au, m.], ysgogiad [-au, m.]
{ Mudiad is movement as a group with a common cause. }
{ Symudiad is movement when going to another place. }
{ Ysgogiad is movement when going to another place. }
mover - (n.) cynigiwr [cynigwyr, m.], cynigydd [-ion, m.]
moving - (adj.) symudol
mow - (n.) medel [-au, f.], mwdwl [mydylau, m.]
mow - (v.) lladd gwair, pladuro [pladur-]
mower - (n.) pladurwr [pladurwyr, m.]
much - (adj.) cryn, llawer [pl. -oedd]
as much - (adj.) cymaint
{ "Cymaint" is the equative of "mawr". }
much less - (adv.) chwaethach
rather too much - (adv.) ar y mwyaf
so much - (adv.) ogystal
too much - (adj. & adv.) gormod
too much - (n.) gormod [-ion, m.]
much - (adv.) llawer, o lawer, yn fawr
much - (n.) llawer [-oedd, m.]
mucilage - (n.) glud [-ion, m.], llys [-oedd, m.], llysnafedd [m.]
muck - (n.) baw [m.], tail [m.], tom [f.]
muck - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], tomi [tom-]
mucus - (n.) llys [-oedd, m.], llysnafedd [m.]
mud - (n.) baw [m.], llaca [m.], llaid [lleidiau, m.], mwd [m.]
muddle - (n.) dryswch [m.], stomp (ystomp) [f.], tryblith [m.]
muddle - (v.) cyboli [cybol-], drysu [drys-]
muddled - (adj.) cymysglyd
muff - (n.) hurtyn [-nod, m.], llelo [m.], mwff [m.?], penbwl [penbyliaid, m.]
{ Hurtyn is muff as a blockhead. }
{ Llelo is muff as a blockhead. }
{ Mwff is muff as a furry hand covering. }
{ Penbwl is muff as a blockhead. }
muffin - (n.) chwiogen [-nau?, f.]
muffler - (n.) moled [-au, f.]
mug - (n.) cwpan [-au, mf.], godard (godart) [-au, f.], mw\g [m.]
mulberry tree - (n.) morwydden [morwydd, f.]
mule - (n.) bastart mul, mul [-od, m.]
mulish - (adj.) mulaidd
mullion - (n.) post ffenestr
multi-access - (adj.) aml-fynediad
multi-colored - (adj.) amryliw
multicolored (multicoloured) - (adj.) cymysgliw
multicultural - (adj.) aml-ddiwylliannol
multifarious - (adj.) amryfath, lluosog (lliosog) [lluosoc- &adj]
multilateral - (adj.) amlochrog
multiple - (adj.) amryfal
multiple - (n.) cynhwysrif [-au, m.]
multiplicand - (n.) lluosrif [-au, m.]
multiplication - (n.) amlhad [m.], lluosiad [-au, m.], lluosogiad [m.]
multiplier - (n.) lluosydd [-ion, m.]
multiply - (v.) amlhau [aml- &hau], lluosi [lluos-], lluosogi [lluosog-], ymluosogi [ymluosog-]
{ Ymluosogi is multiply as an intransitive verb. }
multitask - (v.) amldasgio [amldasgi-]
multitasking - (adj.) amldasg
multitude - (n.) bagad [-au, mf.], crug [-iau, m.], lliaws [m.], torf [-eydd, -oedd, f.], tyrfa [-oedd, f.]
mumble - (v.) grymial [grymi-], mwmian [mwmi-], myngial [myngial- ?]
mumbling - (adj.) myngus
mummy - (n.) mwmi [m.?]
mumps - (n.) clwy'r pennau, y dwymyn doben
munch - (v.) cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno]
mundane - (adj.) bydol, daearol
municipal - (adj.) bwrdeisiol, dinesig
munificent - (adj.) hael, haelionus
munitions - (n.) arfau rhyfel, cyfarpar rhyfel, offer rhyfel
mural - (adj.) murol
murder - (n.) galanas [-au, f.], llofruddiaeth [-au, f.], murn [m.]
guilty of murder - (adj.) llofruddiog
murder - (v.) llofruddio [llofruddi-]
murderer - (n.) llofrudd [-ion, m.]
murderous - (adj.) cigyddlyd
murky - (adj.) cymylog, dudew, tywyll [f. tywell]
murmur - (n.) murmur [-on, m.], si [-on, -adau, m.], sibrwd [sibrydion, m.], su [-on, m.]
murmur - (v.) grwgnach [grygn-], grydian [grydi-], grymial [grymi-], murmur [murmur-], si%o [si%-], sibrwd [sibryd-; 3.s. & 2.s.imp. sibrwd], swnian [swni-], tuchan [tuchan- ?]
muscle - (n.) cyhyr [-au, m.], cyhyryn [m.]
muscular - (adj.) cyhyrog
muse - (n.) awen [-au, f.], awenydd [-ion, m.], barddrin [f.], barddwawd [f.]
muse - (v.) myfyrio [myfyri-], synfyfyrio [synfyfyri-]
museum - (n.) amgueddfa [amgueddfeydd, f.], creirfa [creirfeydd, -oedd, f.], cywreinfa [cywreinfeydd, f.]
{ Amgueddfa is the usual word for museum. }
folk museum - (n.) amgueddfa werin
mushroom - (n.) caws llyffant, madalch (madarch) [m.]
music - (n.) cerdd [cyrdd, -i, -au, f.], cerddoriaeth [f.], cynghanedd [cynganeddion, f.], miwsig [m.], peroriaeth [f.]
{ Cerdd, being a general sort of "art/craft"
comes to mean all sorts of musical and poetic arts, and pieces of
such art. }
{ Miwsig is a blatant borrowing from English. }
musical - (adj.) cerddgar, cerddorol
musical accompaniment - (n.) cyfeiliant [cyfeiliannau, m.]
musician - (n.) cerddor [-ion, m.]
chief musician - (n.) pencerdd [penceirddiaid, m.]
musk - (n.) mwsg [m.]
musket - (n.) mwsged [-i, mf.]
musketry - (n.) saethyddiaeth [f.]
must - (v.) rhaid [def.]
mustang - (n.) ceffyl gwyllt
mustard - (n.) mwstard (mwstart) [m.]
muster - (n.) cynulliad [-au, m.], dygyfor [m.], mwstwr [mwstwyr, m.]
muster - (v.) byddino [byddin-], casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], cynnull [cynnull-], dygyfor [dygyfor-]
musty - (adj.) hendrwm, mws, wedi llwydo
mutable - (adj.) anwadal, cyfnewidiol
mutate - (v.) treiglo [treigl-]
mutation - (n.) cyfnewidiad [-au, m.], treigliad (treiglad) [-au, m.]
{ Treigliad (treiglad) includes mutation in the
grammatical sense. }
aspirate mutation - (n.) treigliad llaes
nasal mutation - (n.) treigliad trwynol
soft mutation - (n.) treigliad meddal
mute - (adj.) mud
mute - (n.) mudan [-od, m.]
muteness - (n.) mudandod [m.]
mutilate - (v.) anafu [anaf-], hagru [hagr-], llurgunio [llurguni-]
mutilator - (n.) llurguniwr [llurgunwyr, m.]
mutineer - (n.) gwrthryfelwr [gwrthryfelwyr, m.]
mutinous - (adj.) gwrthryfelgar
mutiny - (n.) gwrthryfel [-oedd, m.], terfysg [-oedd, m.]
mutiny - (v.) gwrthryfela [gwrthryfel-]
mutter - (v.) grymial [grymi-], mwmian [mwmi-], myngial [myngial- ?]
mutton - (n.) cig dafad, cig gwedder, cig mollt, molltgig [m.]
mutual - (adj.) cyd, o boptu
embrace mutually - (v.) ymgofleidio [ymgofleidi-]
muzzle - (n.) ffroen [-au, f.], genau [geneuau, m.], pennor [penorau, mf.]
{ Ffroen is the muzzle of a gun or an animal. }
{ Genau is the muzzle of a gun or an animal. }
{ Pennor is the muzzle you put on an animal. }
muzzle - (v.) cau safn, rhoi taw ar
my - (adj.) fy ('m, 'n)
{ "'m" is considered a literary form and is not used in spoken Welsh. }
under my roof - (adv.) tan fy nghronglwyd
myopic - (adj.) byr ei olwg
myriad - (n.) myrdd (myrddiwn) [-iynau, m.]
myrmidon - (n.) anfadwas [anfadweision, m.], dihiryn (dyhiryn) [dihirod, dyhirod, m.]
myrrh - (n.) myrr [m.]
myrrhy - (adj.) myrllyd
myrtle - (n.) myrtwydden [myrtwydd, f.]
myself - (pron.) myfi, myfi fy hun
{ "Myfi" is stressed on the last syllable. }
mysterious - (adj.) cyfriniol
mystery - (n.) cyfriniaeth [f.], dirgelwch [dirgelychau, m.]
mystic - (adj.) cyfriniol
mystic - (n.) cyfriniwr [cyfrinwyr, m.], cyfrinydd [-ion, m.]
mystical - (adj.) dirgeledig
mysticism - (n.) cyfriniaeth [f.]
mystify - (v.) syfrdanu [syfrdan-], synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
myth - (n.) chwedl [-au, f.], dameg [damhegion, f.], myth [m.?]
mythical - (adj.) chwedlonol
mythological - (adj.) chwedlonol
mythologist - (n.) chwedlonydd [-ion, m.]
mythology - (n.) chwedloniaeth [f.]
nadir - (n.) isafbwynt [-iau?, m.], ory [m.?]
nag - (v.) cadw sw+n, cecru [cecr-], cwrnad [cwrnad-], ffraeo [ffrae-], swnian [swni-]
{ "Ffraeo" is used primarily in N. Wales. }
nail - (n.) cethr [-i, -au, f.], cethren [-nau, f.], ewin [-edd, mf.], hoel (hoelen) [hoelion, f.]
{ Cethr is a longer nail, more like a spike or goad. }
{ Cethren is a longer nail, more like a spike or goad. }
{ Ewin is the kind of nail that grows on fingers. }
{ Hoel (hoelen) is the nail you drive into wood. }
having nails - (adj.) ewinog
nail - (v.) hoelio [hoeli-]
nailer - (n.) hoeliwr [hoelwyr, m.]
naive - (adj.) diddichell, diniwed, gwirion [pl. -iaid; gwirion- &adj]
naked - (adj.) noeth [pl. -ion]
nakedness - (n.) noethder [m.], noethni [m.]
namby-pamby - (adj.) llipa, merf (merfaidd)
name - (n.) enw [-au, m.]
domain name - (n.) enw parth
second name - (n.) adenw [-au, m.]
name - (v.) enwi [enw-], galw [galw-; 3.s. geilw; 2.s.imp. galw]
{ If you "call someone" on the phone, you "galw rhywun". "Galw yn"
translates the use of "call" that's equivalent to "visit" (or in
American "visit with" or "drip in on"), so you "galw yn" someone's
house or "galw yn" the office (that is, a specified office).
Sometimes, you can "galw ar" someone meaning to "galw yn" their
house, but "ymweld a+" is more correct than "galw ar" in this sense.
"Galw ar" is equivalent to the English "call upon (someone to do)":
"galwaf ar fy nhgyd-Gymry i sefyll yn y bwlch" "I will call upon my
fellow Welshmen to stand in the gap". }
nameless - (adj.) dienw
namely - (adv.) nid amgen, sef
namesake - (n.) cyfenw [-au, m.]
nap - (n.) amrantun (amrantyn) [mf.], ceden [-od, -au, f.], cyntun [m.]
nap - (v.) cysgu [cysg-; 3.s. & 2.s.imp. cwsg], pendwmpian [pendwmpi-, pendympi-]
nape - (n.) gwar [-rau, mf.], gwegil [mf.]
napkin - (n.) cadach [-au, m.], cewyn [-nau, -non, m.], napcyn [-au, m.]
nappy - (n.) clwt [clytiau, m.]
narcotic - (adj.) cysgbair
narcotic - (n.) cysgbair [m.?]
nard - (n.) nard (nardus) [m.]
narrate - (v.) adrodd [adrodd-; 3.s. edrydd; 2.s.imp. adrodd]
narrative - (n.) chwedl [-au, f.], hanes [-ion, m.], stori [-%au, -a+u, straeon, f.]
narrator - (n.) adroddwr [adroddwyr, m.]
narrow - (adj.) cul [pl. -ion], cyfyng
narrow band - (n.) band cul
narrow strip - (n.) llain [lleiniau, f.]
narrow - (v.) culhau [cul- &hau], cyfyngu [cyfyng-]
narrowness - (n.) culni [m.], cyfyngdra [m.]
nasal - (adj.) trwynol
nasal mutation - (n.) treigliad trwynol
nasty - (adj.) brwnt [f. bront; pl. bryntion], budr (budur) [pl. budron], cas, ffiaidd
natal - (adj.) genedigol
nation - (n.) cenedl [cenhedloedd, f.], ciwdod [f.]
national - (adj.) cenedlaethol
nationalism - (n.) cenedlaetholdeb [m.]
nationalist - (n.) cenedlaetholwr [cenedlaetholwyr, m.]
nationalize - (v.) cenedlaetholi [cenedlaethol-], gwladoli [gwladol-]
native - (adj.) brodorol, cynhenid, genedigol
{ Brodorol is native when someone is born in a
given place. }
{ Cynhenid is native when something is inborn. }
native - (n.) brodor [-ion, m.]
nativity - (n.) genedigaeth [f.]
natty - (adj.) deheuig, del, destlus
natural - (adj.) anianol, cynhwynol, naturiol
natural sciences - (n.) anianaeth [f.]
naturalist - (n.) anianydd [-ion, m.], naturiaethwr [naturiaethwyr, m.]
naturalization - (n.) naturoliaeth [f.]
naturalize - (v.) breinio [breini-], brodori [brodor-], cywladu [cywlad-], naturioli [naturiol-]
naturalness - (n.) naturioldeb [m.]
nature - (n.) anian [-au, f.], annwyd [f.], ansawdd [ansoddau, mf.], natur [f.], naturiaeth [-au, f.], naws [-au, f.]
{ Anian is is the kind of nature by which something is
characterized. }
{ Ansawdd is the kind of nature by which something is
characterized. }
{ Natur is the natural world (red in tooth and claw),
human nature, and so forth. There is a tendency to use "natur"
instead of "naws" sometimes; this is probably an effect of
English. }
{ Naturiaeth I would only use as part of the word "naturiaethwr"
(naturalist); it would obviously be more the scientific study of
nature. }
{ Naws is quality or essence (it also has another
meaning in the English of Wales: "nous", which is "common sense").
"Naws y darn" would be the "nature of the piece" in a literary
adjudication. }
naught - (n.) dim [m.]
{ Dim must appear in a
negative context in order to have the meanings "nothing",
"aught", "naught", or "nil". }
naughty - (adj.) drwg [cynddrwg; gwaeth; gwaethaf], drygionus
nausea - (n.) clefyd y mo+r, cyfog [m.], ffieidd-dod [m.]
{ Clefyd y mo+r is specifically the nausea that some
people experience on a rocking boat. }
{ Cyfog is stomach upset caused by sickness. }
{ Ffieidd-dod is nausea caused by disgust. }
nauseous - (adj.) atgas (adgas), cyfoglyd, ffiaidd
nautical - (adj.) mordwyol, morwrol
nautical mile - (n.) mo+r-filltir [-oedd, f.]
naval - (adj.) llyngesol, morol
nave - (n.) both [-au, f.], bw+l [bylau, m.], corff eglwys
{ Both is a nave that is part of a wheel. }
{ Bw+l is a nave that is part of a wheel. }
{ Corff eglwys is nave as part of a church. }
navel - (n.) bogail [bogeiliau, mf.]
navigate - (v.) gwelywio [gwelywi-], mordwyo [mordwy-], morio [mori-]
{ Gwelywio is used for navigating the web. }
navigation - (n.) mordwyaeth [f.], morwriaeth [f.]
navvy - (n.) ceibiwr [ceibwyr, m.], cloddiwr [cloddwyr, m.]
navy - (n.) llynges [-au, f.]
navyman - (n.) llyngeswr [llyngeswyr, m.]
nay - (adv.) na (nad), nage
{ The "nad" form is used before vowels. }
Nazarite - (n.) Nasaread [Nasareaid, m.]
naze - (n.) penrhyn [-noedd, -nau, m.], pentir [-oedd, m.], trwyn [-au, m.]
neap tide - (n.) llanw isel, ne+p [m.?]
near - (adj.) agos [agos- &adj; nesed; nes; nesaf], cyfagos
{ Agos can mean "near" in either place or time. }
draw near - (v.) agosa/u [agos- &a/u], dynesu [dynes-], nesa/u [nes- &a/u], nesu [nes-], ymnesa/u [ymnes- &a/u]
near him - (prep.) ar ei gyfyl
near to - (prep.) agos at, agos i
near - (adv.) agos
near - (prep.) agos, ger, gerllaw
{ "Gerllaw" is conjugated when used with pronouns, e.g., "ger ei law" =
"near him", "ger fy llaw" = "near me". }
near - (v.) agosa/u [agos- &a/u], closio [closi-], nesa/u [nes- &a/u], nesu [nes-]
nearer - (adj.) nes
{ "Nes" is the comp. of "agos" }
nearer and nearer - (adv.) nesnes
nearer - (adv.) nes
nearest - (adj.) cyfnesaf, nesaf
{ "Nesaf" is the sup. of "agos" }
nearly - (adv.) bron, ymron
nearness - (n.) agosrwydd [m.]
near-sighted - (adj.) byr ei olwg
neat - (adj.) cryno, cymen, del, destlus, pur [pl. -ion; pur- &adj], taclus, trefnus, twt
{ Cryno is neat when everything is in its place. }
{ Del is neat when everything is in its place. }
{ Destlus is neat when everything is in its place. }
{ Pur is neat when something is undiluted. }
{ Trefnus is neat when everything is in its place. }
{ Twt is neat when everything is in its place. }
neat - (n.) eidion [-nau, m.], ych [-en, m.]
Neath - (prop.n.) Castell-nedd
neatness - (n.) destlusrwydd [m.]
nebula - (n.) nifwl [nifylau, m.], niwl (niwlen) [niwloedd, m.], niwl se+r
{ Nifwl is a cloud of gas on earth. }
{ Niwl (niwlen) is a cloud of gas on earth. }
{ Niwl se+r is a cloud of gas in the heavens. }
nebulous - (adj.) nifylog, niwlog (niwliog)
necessary - (adj.) anafraid, angenrheidiol, dir, gofynnol, rhaid [rheit- &adj], rheidiol
{ Strictly speaking, "rhaid" exists only in the eq., comp. and
sup. }
necessitate - (v.) gorfodi [gorfod-]
{ You "gorfodi i" a person. }
necessitous - (adj.) anghenus, rheidus
necessitude - (n.) angenoctid [m.]
necessity - (n.) angen [anghenion, m.], angenrheidrwydd [m.], anghenraid [angenrheidiau, m.], cyfraid [cyfreidiau, m.], gorfod [m.], rhaid [rheidiau, m.], rheidrwydd [m.]
neck - (n.) gwar [-rau, mf.], gwddf [gyddfau, m.], mwnwgl [mynyglau, m.]
{ Gwar can also refer to the nape of the neck. }
break neck of - (v.) torfynyglu [torfynygl-]
neck-chain - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
necromancy - (n.) dewiniaeth [f.]
nectar - (n.) neithdar [m.]
need - (n.) angen [anghenion, m.], eisiau (isio) [m.], rhaid [rheidiau, m.], rheidrwydd [m.]
{ "Isio" is used in N. Wales dialectic writing for "eisiau". }
{ Angen is most properly "need". "Angen" is part of the
condition of the world. }
{ Eisiau (isio) is properly "want". "Eisiau" is the human
response to the world. }
{ Rhaid is more properly translated "necessity". }
meet a need - (n.) ateb angen, diwallu angen
needful - (adj.) angenrheidiol, rheidiol
needle - (n.) nodwydd [-au, f.]
knitting needle - (n.) gwaell [gwe%yll, gweill, f.]
needless - (adj.) afraid, afreidiol, dianghenraid, dieisiau
needy - (adj.) anghenus, rheidus
nefarious - (adj.) anfad, drygionus, en.giriol, ysgeler
negation - (n.) gwadiad [-au, m.], naca+d [m.], negyddiad [-au, m.]
negative - (adj.) nacaol, negyddol
neglect - (n.) esgeulustod (esgeulustra) [m.]
neglect - (v.) esgeuluso [esgeulus-], pallu [pall-]
neglecter - (n.) esgeuluswr [esgeuluswyr, m.]
neglectful - (adj.) esgeulus
negligence - (n.) esgeulustod (esgeulustra) [m.]
negligent - (adj.) esgeulus
negotiate - (v.) cyd-drafod [cyd-drafod-], negesa (negeseua) [neges-, negeseu-], negydu (negodi) [negyd-, negod-], trafod [trafod-], trefnu [trefn-]
negro - (n.) dyn du, negro [m.]
neigh - (n.) gweryriad [m.]
neigh - (v.) gweryru [gweryr-]
neighbor (neighbour) - (n.) cymdoges (cymydoges) [-au, f.], cymydog [cymdogion, m.]
{ Cymdoges (cymydoges) is a specifically female
neighbor (neighbour). }
neighborhood (neighbourhood) - (n.) cyfyl [m.], cymdogaeth (cymydogaeth) [-au, f.]
neighboring (neighbouring) - (adj.) cyfagos, cymdogaethol (cymydogaethol)
neighborly (neighbourly) - (adj.) cymdogol (cymydogol)
neighing - (n.) gweryriad [m.]
neither - (adv.) chwaith, ychwaith
neither ... nor - (adv.) ni ... na
neither before nor after - (adv.) na chynt na chwedyn
neither - (conj.) na (nac; nag)
neither - (pron.) na'r naill na'r llall, nid yr un o'r ddau
nemesis - (n.) dialedd [-au, m.]
neophyte - (n.) newyddian [-od, m.]
nephew - (n.) nai [neiaint, m.]
nepotism - (n.) nabodistiaeth [f.], neigaredd [m.]
Neptune - (prop.n.) Neifion
nerve - (n.) gewyn [-nau, gi%au, m.], giewyn [-nau, m.], nerf [-au, m.]
of nerves - (adj.) gieuol
nerve - (v.) gwroli [gwrol-]
nervous - (adj.) gieuol, nerfus, ofnus
{ Gieuol is nervous as a biological characteristic. }
{ Nerfus is nervous as an emotional characteristic. }
{ Ofnus is nervous as an emotional characteristic. }
nervousness - (n.) nerfusrwydd [m.]
nest - (n.) nyth [-od, mf.]
nest - (v.) nythu [nyth-]
nest-egg - (n.) wy addod
nestful - (n.) nythaid (nythed) [nytheidiau, f.]
nestle - (v.) nythu [nyth-]
net - (adj.) cywir [cywir- &adj], net, union
net - (n.) balleg [f.], rhwyd [-au, -i, f.], rhwyden [-ni, f.]
net - (v.) rhwydo [rhwyd-]
nether - (adj.) isaf
{ "Isaf" is the sup. of "isel". }
Netherlands, the - (prop.n.pl.) yr Iseldiroedd
netted - (adj.) rhwydog
nettle - (n.) danhadlen [danadl, f.]
nettle - (v.) llidio [llidi-], pigo [pig-]
nettles - (n.pl.) dynad
network - (n.) rhwydwaith [rhwydweithiau, m.]
cellular network - (n.) rhwydwaith cellog
neural - (adj.) gieuol
neuralgia - (n.) gieuwst [f.]
neurasthenia - (n.) nerfwst [m.]
neuritis - (n.) newritis [m.?]
neurosis - (n.) newrosis [m.?]
neuter - (adj.) diryw
neutral - (adj.) amhleidiol (amhleitgar)
neutral - (n.) amhleidydd [-ion, m.]
neutrality - (n.) amhleidiaeth [f.]
neutralize - (v.) dieffeithio [dieffeithi-], dirymu [dirym-]
never - (adv.) byth, erioed
{ Byth must appear in a negative context in order to
mean "never". }
{ Erioed must be used in a negative context to have
the meaning "never". }
never mind! - (interj.) hidia befo!
{ "Hidia befo" is N. Wales dialect. }
nevertheless - (adv.) eto
nevertheless - (conj.) er hynny, eto
new - (adj.) crai, cri, croyw [f. croew; pl. -on], newydd [pl. -ion]
{ Newydd is the usual word for new. }
brand new - (adj.) newydd sbon, newydd sbon danlli
new milk - (n.) llefrith [-od, m.]
new moon - (n.) newyddleuad [-au, f.], newyddloer [-au, f.]
New Quay - (prop.n.) Y Cei Newydd
New Year's Day - (n.) y Calan
span new - (adj.) newydd sbon
Newcastle - (prop.n.) Castellnewydd
newness - (n.) newydd-deb (newydd-der) [m.]
Newport Mon - (prop.n.) Casnewydd
Newport Pembrokeshire - (prop.n.) Trefdraeth
news - (n.) hanes [-ion, m.], newydd [-ion, m.]
good news - (n.) coelfain [m.]
news - (n.pl.) newyddion
newspaper - (n.) newyddiadur [-on, m.], papur newydd
newt - (n.) genau-goeg [-ion, f.], madfall [-ion?, f.], modrchwilen [modrchwilod, f.]
new-year's gift - (n.) calennig [m.]
next - (adj.) cyfnesaf, nesaf
{ "Nesaf" is the sup. of "agos" }
next day - (adv.) drannoeth, trannoeth
next door - (adj.) drws nesaf
next of kin - (n.) cyfnesaf [-iaid, cyfneseifiaid, m.]
next - (adv.) yn nesaf
nib - (n.) blaen [-au, -ion, m.], nib [f.?]
nibble - (v.) cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno], deintio [deinti-]
nice - (adj.) cle+n [cleni- &adj], clws [f. clos], cynnil, hardd [pl. heirdd, heirddion; hardd- &adj], manwl [manyl- &adj], neis, tlws [f. tlos; pl. tlysion]
{ Clws is nice when something is pleasant. }
{ Cynnil is nice when something is precise or
fastidious. }
{ Hardd is nice when something is pleasant. }
{ Manwl is nice when something is precise or
fastidious. }
{ Neis is nice when something is pleasant. It is a blatant
borrowing from English. }
{ Tlws is nice when something is pleasant. }
niche - (n.) cloer [-au, -iau, mf.]
nick - (n.) rhic [-iau, m.]
nick - (v.) rhicio [rhici-]
nickname - (n.) llysenw [-au, m.]
nickname - (v.) llysenwi [llysenw-]
nicotine - (n.) nicotin [m.?]
niece - (n.) nith [-oedd, f.]
niggard - (n.) cybydd [-ion, m.]
niggardliness - (n.) crintachrwydd [m.]
niggardly - (adj.) crintach (crintachlyd), cybyddlyd
nigh - (adj.) agos [agos- &adj; nesed; nes; nesaf]
night - (n.) nos [-au, nosweithiau, f.], noson (noswaith) [nosweithiau, f.]
{ Noson (noswaith) (that is "gwaith" as in "period", rather
than "work") is a period at the end of a day. One evening would be
a "noson" or "noswaith", and there is some ambiguity between
"evening" and "night". }
at night - (adv.) liw nos
become night - (v.) nosi [nos- {only 3.s. forms exist}]
every night - (adv.) beunos (beunoeth)
Friday night - (n.) Nos Wener
last night - (adv.) neithiwr
Monday night - (n.) Nos Lun
night before last - (adv.) echnos
night before last - (n.) echnos [f.]
Saturday night - (n.) Nos Sadwrn
Sunday night - (n.) Nos Sul
Thursday night - (n.) Nos Iau
Tuesday night - (n.) Nos Fawrth
Wednesday night - (n.) Nos Fercher
nightfall - (n.) cyfnos [-au, m.], dechreunos [f.], hwyr [m.]
nightingale - (n.) eos [-iaid, f.]
like a nightingale - (adj.) eosaidd
night-line - (n.) cefnen [-nau, f.]
nightly - (adv.) beunos (beunoeth)
nightmare - (n.) hunllef [-au, f.]
nightshirt - (n.) coban nos
nil - (n.) dim [m.]
{ Dim must appear in a
negative context in order to have the meanings "nothing",
"aught", "naught", or "nil". }
nimble - (adj.) chwim, chwimwth, gwisgi, heini, sionc
nimbleness - (n.) chwimder (chwimdra) [m.]
nincompoop - (n.) ffwlcyn [m.], gwirionyn [m.], penbwl [penbyliaid, m.]
nine - (n.) naw [m.]
nineteen - (adj.) pedwar ar bymtheg [f. pedair ar bymtheg]
nineteen - (n.) un deg naw
ninety - (n.) deg a phedwar ugain, naw deg
ninny - (n.) ffwlcyn [m.]
ninth - (adj.) nawfed
nip - (v.) brathu [brath-; 3.s. & 2.s.imp. brath], cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno], deifio [deifi-]
{ Brathu is nip the way the dog might do. }
{ Cnoi is nip the way the dog might do. }
{ Deifio is nip the way the cold might do. }
nipple - (n.) diden [-nau, f.], teth [-au, f.], tethan [-nau?, f.]
nit - (n.) nedden [nedd, f.]
nitrate - (n.) nitrad [m.?]
nitre - (n.) neitr [m.?]
nitrogen - (n.) nitrogen [f.?]
nitrous - (adj.) nitrus
no - (adj.) dim
{ Dim must appear in a negative context in
order to mean "no", "not", or "none". }
no one - (n.) neb [m.]
{ Neb must appear in a negative context
to mean "nobody" or "no one". }
no thanks - (adv.) dim diolch
no - (adv.) na (nad), naddo, nag oes, nage
{ Naddo is used to answer questions posed in the past tense. }
{ The "nad" form is used before vowels. }
nobility - (n.) bonedd [m.], mawredd [m.], urddas [-au, m.]
noble - (adj.) ardderchog, boneddigaidd, bonheddig [pl. boneddigion], pendefigaidd, urddasol
noble - (n.) pendefig [-ion, m.]
nobleman - (n.) bre%yr [brehyrion, -iaid, m.], pendefig [-ion, m.], uchelwr [uchelwyr, m.]
nobody - (n.) neb [m.]
{ Neb must appear in a negative context
to mean "nobody" or "no one". }
nocturnal - (adj.) nosol
nod - (n.) amnaid [amneidiau, f.], munud [-iau, m.]
nod - (v.) amneidio [amneidi-], pendrymu [pendrym-], pendwmpian [pendwmpi-, pendympi-]
{ Amneidio is nod when you beckon with your head. }
{ Pendrymu is nod when you doze while sitting. }
{ Pendwmpian is nod when you doze while sitting. }
noddle - (n.) clol [f.?], clopa [-+u, fm.], pen.glog [-au, f.], sio\l (siol) [-au, f.]
noise - (n.) dadwrdd [m.], gorun [m.], sw+n [m.], trwst [trystau, m.], twrf [tyrfau, m.], twrw [m.], ystw+r [m.]
make a noise - (v.) trystio [trysti-]
make noise - (v.) tyrfo (tyrfu) [tyrf-]
noisome - (adj.) atgas (adgas), ffiaidd, niweidiol
noisy - (adj.) clochaidd, trystiog
nomad - (adj.) crwydrol (crwydrus)
nomad - (n.) crwydrwr [crwydrwyr, m.]
nomadic - (adj.) crwydrol (crwydrus)
nomenclature - (n.) cyfundrefn enwau
nominal - (adj.) enwol, mewn enw
nominate - (v.) enwebu [enweb-], enwi [enw-]
nomination - (n.) enwebiad [-au, m.]
nominative - (adj.) enwadol, enwol
non- - (pfx.) di-
{ "Di-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
nonagenarian - (n.) un deng mlwydd a phedwar ugain
nonce - (n.) y tro
nonchalance - (n.) difaterwch [m.], difrawder [m.]
nonchalant - (adj.) didaro, difater
nonconforming - (adj.) anghydffurfiol
Nonconformist - (adj.) Ymneilltuol
Nonconformist - (n.) Ymneilltuwr [Ymneilltuwyr, m.]
nonconformist - (adj.) anghydffurfiol
nonconformist - (n.) anghydffurfiwr [anghydffurfwyr, m.]
Nonconformity - (n.) Anghydffurfiaeth [f.], Ymneilltuaeth [f.]
nondescript - (adj.) anodd ei ddarlunio, od [odi- &adj]
non-domestic - (adj.) annomestig
none - (adj.) dim
{ Dim must appear in a negative context in
order to mean "no", "not", or "none". }
none the worse - (adv.) puryn gwaeth
none - (n.) dim [m.], dim un, neb [m.]
{ Dim un is none meaning no thing. It must appear in
a negative context to have this meaning. }
{ Dim is none meaning no thing. It must appear in
a negative context to have this meaning. }
{ Neb is none meaning no person. It must appear in a
negative context to have this meaning. }
nonentity - (n.) dyn dibwys, neb [m.]
non-intervention - (n.) anymyrraeth [-au?, f.]
nonplus - (v.) drysu [drys-], dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-]
non-poisonous - (adj.) diwenwyn
non-resident - (adj.) anghytrig
nonsense - (n.) cybo+l [m.], dyli [m.], ffiloreg [f.], ffwlbri [m.], gwiriondeb [-au, m.], lol [f.], rwtsh [m.]
{ "Rwtsh" is a slang term heard primarily in S. Wales. }
talk nonsense - (v.) cyboli [cybol-], rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ "Rwdlan (rwdlo)" may be more common in N. Wales. }
utter nonsense - (n.) rwtsh lol
non-sexism - (n.) rhywdegwch [m.]
non-urgent - (adj.) di-frys
noodle - (n.) ffwlcyn [m.], gwirionyn [m.]
nook - (n.) bach [-au, mf.], bachell [-ion, -au, f.], cilfach [-au, f.], congl [-au, f.], cornel [-i, -au, mf.]
noon - (n.) canol dydd, canolddydd [m.], hanner dydd, nawn [-au, m.]
noose - (n.) byddag (byddagl) [m.?], cwlwm rhedeg, magl [-au, f.]
nor - (conj.) na (nac; nag)
neither ... nor - (adv.) ni ... na
neither before nor after - (adv.) na chynt na chwedyn
nor either - (adv.) chwaith
normal - (adj.) cyffredin, rheolaidd, safonol
north - (adj.) gogledd, gogleddol
North Walian - (n.) Gog [m.]
{ "Gog" is a slang term. }
north - (n.) gogledd [m.]
northeast - (n. & adj.) gogledd-ddwyrain [m.]
northern - (adj.) gogleddol
northerner - (n.) gogleddwr [gogleddwyr, m.]
northman - (n.) gogleddwr [gogleddwyr, m.]
Norwegian - (n.) Norwyeg [f.]
nose - (n.) trwyn [-au, m.]
nose - (v.) ffroeni [ffroen-], gwyntio [gwynti-], trwyno [trwyn-]
nosegay - (n.) blodeuglwm [m.], pwysi [-%au, m.]
nostalgia - (n.) hiraeth [m.]
nostril - (n.) ffroen [-au, f.]
nosy - (adj.) chwilfrydig, holgar, ymofyn.gar
not - (adj.) dim
{ Dim must appear in a negative context in
order to mean "no", "not", or "none". }
if it is not - (conj.) onis
if not - (conj.) oni (onid)
is it not? - (adv.) oni (onid), onide (onid e)
not agreeing - (adj.) anghytu+n
not created - (adj.) digree%dig
not easily remembered - (adj.) anhygof
not famous - (adj.) anhynod
not far - (adj.) nid nepell
not fragile - (adj.) anhyfreg
not from - (prep.) mo [irreg.]
{ "Mo" is a contraction of "dim o". }
not her - (adv.) nis
{ "Nis" is "ni" not + "-s" he/she/it as a direct object. For example,
"nis cafodd" means "he did not find it". "Nis" is used only in very
formal writing. }
not him - (adv.) nis
{ "Nis" is "ni" not + "-s" he/she/it as a direct object. For example,
"nis cafodd" means "he did not find it". "Nis" is used only in very
formal writing. }
not it - (adv.) nis
{ "Nis" is "ni" not + "-s" he/she/it as a direct object. For example,
"nis cafodd" means "he did not find it". "Nis" is used only in very
formal writing. }
not of - (prep.) mo [irreg.]
{ "Mo" is a contraction of "dim o". }
not so - (adv.) nage
not to be recrossed - (adj.) diadlam
not to mention - (prep.) heb so+n am
or not - (adv.) ai peidio
not - (adv.) na (nad), nid (ni)
{ The "nad" form is used before vowels. }
not - (pfx.) di-
{ "Di-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
not - (prep.) mo [irreg.]
{ "Mo" is a contraction of "dim o". }
not? - (adv.) oni (onid)
notable - (adj.) enwog [pl. -ion; enwoc- &adj], hynod, nodedig
notation - (n.) nodiant [nodiannau, m.]
notch - (n.) bwlch [bylchau, m.], hac [-iau, m.], rhic [-iau, m.]
notch - (v.) bylchu [bylch-], rhicio [rhici-]
notched - (adj.) bylchog, rhiciog
note - (n.) nod [-au, -ion, mf.], nodiad [-au, m.], nodyn [-nau, nodion, nodau, m.]
note of exclamation - (n.) rhyfeddnod [-au, m.]
sixteenth note - (n.) atgrychyn [-nau, m.]
whole note - (n.) bannig [banigion, m.]
note - (v.) nodi [nod-]
noted - (adj.) enwog [pl. -ion; enwoc- &adj], hynod
{ Enwog is possessed of a name -- so
"well-known", noted only in the sense of being famous. }
{ Hynod is "hy-"("extreme"), so extremely notable,
noteworthy -- so "remarkable", and therefore presumably "remarked
upon", noted. }
nothing - (n.) dim [m.]
{ Dim must appear in a
negative context in order to have the meanings "nothing",
"aught", "naught", or "nil". }
nothingness - (n.) diddymdra (diddymder) [m.]
notice - (n.) crybwylliad [-au, m.], rhybudd [-ion, m.], sylw [-adau, m.]
notice - (v.) sylwi [sylw-]
notify - (v.) hysbysu [hysbys-], rhoi rhybudd
notion - (n.) amcan [-ion, m.], clem [-iau, f.], syniad [-au, m.], tyb [-iau, mf.]
notorious - (adj.) carn, hynod, rhemp
notwithstanding - (conj.) er, serch
notwithstanding - (prep.) er [er- &prep2], er gwaethaf, serch
nought - (n.) dim [m.], gwagnod [-au, m.]
{ Dim is nought meaning nothing. }
{ Gwagnod is nought as the numeral "0". }
noun - (n.) enw [-au, m.]
proper noun - (n.) enw priod
nourish - (v.) maethu [maeth-], meithrin [meithrin-]
nourisher - (n.) maethydd [-ion, m.]
nourishing - (adj.) maethlon
nourishment - (n.) lluniaeth [m.], maeth [-ion, m.], magwraeth [f.]
novel - (adj.) newydd [pl. -ion]
novel - (n.) ffugchwedl [-au, f.], nofel [-au, f.]
novelist - (n.) nofelwr [nofelwyr, m.], nofelydd [-ion, m.]
novelty - (n.) newydd-deb (newydd-der) [m.], newyddbeth [-au, m.]
November - (n.) Tachwedd [m.]
novice - (n.) newyddian [-od, m.]
now - (adv.) bellach, nawr, rw+an, weithian (weithion), yn awr, yn awron
{ Nawr is used in S. Wales. }
{ Rw+an is used in N. Wales. }
just now - (adv.) gynnau (gynna)
now at length - (adv.) weithian (weithion)
now - (n.) awron [f.]
nowadays - (adv.) yn y dyddiau hyn
nowhere - (adv.) dim yn unlle
noxious - (adj.) afiach, niweidiol
nozzle - (n.) ffroen [-au, f.], genau [geneuau, m.], trwyn [-au, m.]
nuance - (n.) gwawr [f.]
nucleus - (n.) bywyn [-nau, m.], cnewyllyn [cnewyll, m.]
nude - (adj.) noeth [pl. -ion], noethlymun (noeth lymun)
nudge - (n.) pwniad [-au, m.]
nudge - (v.) penelino [penelin-], pwnio [pwni-]
nudity - (n.) noethni [m.]
nugatory - (adj.) di-rym (dirym), disylwedd, ofer
nugget - (n.) clap aur
nuisance - (n.) budreddi [m.], casbeth [-au, m.], pla [pla+u, mf.], plag [m.], poendod [m.]
null - (adj.) di-rym (dirym), diddim, ofer
nullify - (v.) dirymu [dirym-]
numb - (adj.) crepach, cwsg, diffrwyth
numb - (v.) fferru [fferr- &1, ffer- &2+], merwino [merwin-]
number - (n.) maint [m.], nifer [-oedd, -i, mf.], rhif [-au, m.], rhifedi [m.], rhifyn [-nau, m.], talm (talwm) [-au, m.]
good number - (n.) swrn [m.]
odd number - (adj.) anghydrif
odd number - (n.) amnifer [-oedd, m.], anghydrif [-au, m.], rhif afrwydd
Personal Identification Number - (n.) Rhif Adnabod Personol
number - (v.) cyfrif [cyfrif-], rhifo [rhif-]
numbness - (n.) crepach [f.], diffrwythdra (diffrwythder) [m.], merwindod [m.]
numeral - (n.) rhif [-au, m.], rhifedi [m.], rhifnod [-au, -ion, mf.], rhifol [-ion, m.]
numeration - (n.) cyfrifiad [-au, m.]
numerator - (n.) rhifiadur [-on, m.]
numerous - (adj.) aml (amal) [aml- &adj], bagadog, lluosog (lliosog) [lluosoc- &adj], niferog
numismatics - (n.) bathofyddiaeth [f.]
numismatist - (n.) bathofydd [-ion, m.]
numskull - (n.) clwpa [-od, m.], penbwl [penbyliaid, m.]
nun - (n.) lleian [-od, f.], mynaches [-au, f.]
nuncio - (n.) llysgennad pab
nunnery - (n.) lleiandy [lleiandai, m.]
nuptial - (adj.) neithiorol, priodasol
nurse - (n.) gweinyddes [-au, f.], mamaeth [-od, -au, f.], nyrs [-au?, f.]
nurse a grudge - (v.) magu dig
nurse - (v.) magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag; 3.s.pres. subj. maco], meithrin [meithrin-], nyrsio [nyrsi-]
nursery - (n.) magwrfa [magwrfeydd, -oedd, f.], meithrinfa [-oedd, f.]
nursery school - (n.) ysgol feithrin
nurseryman - (n.) meithrinwr [meithrinwyr, m.], meithrinydd [-ion, m.]
nurture - (n.) maeth [-ion, m.], magwraeth [f.], meithriniad [m.]
nurture - (v.) maethu [maeth-], meithrin [meithrin-]
nut - (n.) cneuen [cnau, f.], gwain [gweiniau, f.], gweinell [-au, f.]
{ Cneuen is the kind of nut that you eat. }
{ Gwain is the nut that goes with a bolt. }
{ Gweinell is the nut that goes with a bolt. }
nuthouse - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
nutriment - (n.) maeth [-ion, m.]
nutrition - (n.) maeth [-ion, m.], maethiad [m.]
nutritious - (adj.) maethlon
nutshell - (n.) masgl cneuen, plisgyn cneuen
nuzzle - (v.) trwyno [trwyn-], turio [turi-], ymwasgu [ymwasg-]
nymph - (n.) duwies [-au, f.], meinwen [f.]
O! - (interj.) o
O dear me! - (interj.) O'r annwyl!
o'clock - (adj.) o'r gloch
oaf - (n.) awff [m.], delff [m.], hurtyn [-nod, m.], llabwst [llabystiau, m.]
oak - (n.) derwen [derw, deri, f.]
oak tree - (n.) derwen [derw, deri, f.]
oakum - (n.) carth [-ion, m.]
oar - (n.) rhwyf [-au, f.]
oarsman - (n.) rhwyfwr [rhwyfwyr, m.]
oat - (n.) ceirchen [ceirch, f.], ceirchyn [ceirch, m.]
oat bread - (n.) bara ceirch
oath - (n.) arfoll [-au, m.], llw [-on, m.]
false oath - (n.) anudon [-au, m.]
take an oath - (v.) mynd ar ei lw
oatmeal - (n.) blawd ceirch
obdurate - (adj.) anhyblyg, caled [pl. -ion; calet- &adj], cyndyn, ystyfnig
obedience - (n.) ufudd-dod [m.]
obedient - (adj.) ufudd
obeisance - (n.) moesymgrymiad [-au, m.], ymostyngiad [m.]
obelisk - (n.) colofn [-au, f.]
obese - (adj.) corffol, tew [pl. -ion]
obey - (v.) ufuddhau [ufudd- &hau]
obituary - (n.) marwgoffa [-on, m.]
object - (n.) amcan [-ion, m.], drych [-au, m.], gwrthrych [-au, m.]
{ Amcan is an object that is a goal. }
{ Gwrthrych is object in a grammatical sense. }
object - (v.) gwrthddadlau [gwrthddadleu-], gwrthwynebu [gwrthwyneb-]
objection - (n.) gwrthddadl [-euon, f.], gwrthwynebiad [-au, m.]
objectionable - (adj.) annymunol, gwrthwynebus
objective - (adj.) gwrthrychol
objective - (n.) amcan [-ion, m.], nod [-au, -ion, mf.]
objurgate - (v.) ceryddu [cerydd-], dwrdio [dwrdi-]
oblation - (n.) aberth [-au, mf.], aberthged [f.], offrwm [offrymau, m.]
{ "Aberthged" is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
obligation - (n.) dyled [-ion, f.], dyletswydd [-au, f.], gorfod [m.], gorfodaeth [f.], rhwym [-au, m.], rhwymedigaeth [-au, f.]
{ Gorfod is a specific obligation. }
{ Gorfodaeth is obligation in the abstract, as in "you
are under obligation to do it". }
obligatory - (adj.) gorfodol
oblige - (v.) boddio [boddi-], gorfodi [gorfod-]
{ Boddio is oblige when you help someone in a small way. }
{ Gorfodi is oblige when you compel someone. }
{ You "gorfodi i" a person. }
obliged - (adj.) rhwymedig
be obliged - (v.) gorfod [gor- &fod; 3.s. goryw*]
obliging - (adj.) caredig [caredic- &adj], cymwynasgar, ewyllysgar, gwasanaethgar, ystig
obligingness - (n.) cymwynasgarwch [-au?, m.]
oblique - (adj.) gw+yr, lleddf, lletbai
oblique - (adv.) ar osgo
obliterate - (v.) dileu [dile-]
oblivion - (n.) angof [m.], ebargofiant [ebargofiannau, m.]
oblivious - (adj.) anghofus, ebargofus
oblong - (adj.) hirgul
oblong - (n.) oblong [m.?]
obloquy - (n.) anair [aneiriau, aneiri, m.], gwaradwydd [-iadau, m.], gwarth [m.]
obnoxious - (adj.) atgas (adgas), ffiaidd
oboe - (n.) obo [-au, m.], telgorn [telgyrn, m.]
obscene - (adj.) anllad, anniwair, brwnt [f. bront; pl. bryntion], serth
obscenity - (n.) croesanair [croesaneiriau, m.], serthedd [m.]
obscure - (adj.) anamlwg, aneglur, anhysbys, dinod (di-nod), tywyll [f. tywell]
{ Anamlwg is obscure when something is not obvious. }
{ Aneglur is obscure when something is not obvious. }
{ Anhysbys is obscure when something is not well-known. }
{ Dinod (di-nod) is obscure when something is not well-known. }
{ Tywyll is obscure when you have trouble seeing. }
obscure y - (n.) y dywyll
obscure - (v.) caddugo [caddug-], cymylu [cymyl-], tywyllu [tywyll-]
obscurity - (n.) dinodedd [m.], distadledd [m.]
obsequious - (adj.) cynffon.gar, gwasaidd
observance - (n.) cadwraeth [f.], defod [-au, f.]
{ Cadwraeth is observance as the keeping of a custom. }
{ Defod is observance as the custom itself. }
observation - (n.) sylw [-adau, m.], sylwadaeth [-au, f.]
{ Sylw is an observation you make with your mouth or do
with your eyes. }
{ Sylwadaeth is an observation you do with your eyes. }
observatory - (n.) arsyllfa [arsyllfeydd, f.]
observe - (v.) arsyllu [arsyll-], cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], cyfarchwylio [cyfarchwyli-], sylwi [sylw-]
{ Arsyllu is observe when you look at something. }
{ Cadw is observe when you keep a tradition. }
{ Cyfarchwylio is observe when you look at something. }
{ Sylwi is observe when you look at or make a comment
about something. }
observe intently - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff]
observer - (n.) sylwedydd [-ion, m.]
obsolete - (adj.) anarferedig, ansathredig
obstacle - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], rhwystr [-au, m.]
obstetrician - (n.) obstetregydd [-ion, m.]
obstinacy - (n.) anhydynder (anhydynrwydd) [m.], cildynrwydd [m.], cyndynrwydd [m.], ystyfnigrwydd [m.]
obstinate - (adj.) anhydyn, cildyn, cildynnus, cyndyn, gwrthnysig, ystyfnig
be obstinate - (v.) cildynnu [cildynn- &1, cildyn- &2+], cyndynnu [cyndynn- &1, cyndyn- &2+]
behave obstinately - (v.) ystyfnigo [ystyfnig-]
obstreperous - (adj.) afreolus, trystiog
obstruct - (v.) afrwyddo [afrwydd-], cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea], lluddio (lluddias) [lluddi-], rhwystro [rhwystr-], tagu [tag-]
{ Afrwyddo is obstruct when you impede something. }
{ Cau is obstruct when something clogs. }
{ Lluddio (lluddias) is obstruct when you impede something. }
{ Rhwystro is obstruct when you impede something. }
{ Tagu is obstruct when something clogs. }
obtain - (v.) cael (caffael) [irreg.], ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
obtrude - (v.) gwthio [gwthi-], ymwthio [ymwthi-]
obtrusive - (adj.) ymwthgar, ymwthiol
obtuse - (adj.) aflem, di-fin, hurt, pw+l, twp [twp- &adj]
obviate - (v.) arbed [arbed-; 3.s. arbed, erbyd*; 2.s.imp. arbed], osgoi [osgo-], symud ymaith
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
obvious - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], eglur
occasion - (n.) achlysur [-on, m.], adeg [-au, f.], amgylchiad [-au, m.], arfod [m.]
{ Adeg is a time. }
{ Amgylchiad is a circumstance. }
occasion loss - (v.) colledu [colled-]
on occasions - (adv.) ar adegau
occasion - (v.) achlysuro [achlysur-]
occasional - (adj.) achlysurol, ambell
occasionalism - (n.) achlysuraeth (achlysuriaeth) [f.]
occasionally - (adv.) ambell gwaith, ambell waith
occident - (n.) gorllewin [m.]
occidental - (adj.) gorllewinol
occult - (adj.) argel, ce+l, cudd, cyfrin, dirgel [dirgel- &adj]
occupation - (n.) galwedigaeth [-au, f.], gwaith [gweithiau, m.], meddiant [meddiannau, m.]
{ Galwedigaeth is an occupation that takes your time. }
{ Gwaith is an occupation that takes your time. }
{ Meddiant is the occupation when troops hold a land. }
occupational - (adj.) galwedigaethol
occupational therapist - (n.) therapydd galwedigaethol
occupy - (v.) dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], llanw (llenwi) [llanw-; 3.s. lleinw; 2.s.imp. llanw], meddiannu [meddiann- &1, meddian- &2+], meddu [medd-]
{ Llanw (llenwi) is occupy when something fills a container. }
{ Meddiannu is occupy when you do it to a land. }
{ Meddu is occupy when you do it to a land. }
occur - (v.) digwydd [digwydd-; 3.s. & 2.s.imp. digwydd], taro i'r meddwl
{ Digwydd is occur when something happens. }
{ Taro i'r meddwl is occur when a thought pops into your mind. }
occurrence - (n.) digwyddiad [-au, m.]
ocean - (n.) aig (eigiau) [f.], cefnfor [-oedd, m.], cyfanfor [-oedd, m.], eigion [-au, m.], mo+r [moroedd, m.]
{ Aig (eigiau) for "sea" or "ocean" is an erroneous term. }
Pacific Ocean - (prop.n.) Y Mo+r Tawel
octagon - (n.) wythongl [-au, f.]
octave - (n.) octef [f.?], wythawd [-au, wythodau, m.]
octavo - (adj.) wythblyg
octavo - (n.) llyfr wythblyg
octet - (adj.) wythban
October - (n.) Hydref [m.]
octogenarian - (n.) gw+r pedwar ugain mlynedd oed
ocular - (adj.) llygadol
oculist - (n.) meddyg llygaid
odd - (adj.) hynod, od [odi- &adj], rhyfedd
{ Rhyfedd is beyond measure, outlandish,
remarkable, strange. It comes from "rhy-" has the sense "extreme",
and the "-fedd" is "measure" (like "modfedd", a thumb-measure). It
is also used for humorous (humourous), so there is no question of
"funny peculiar" or "funny ha-ha", both are "rhyfedd". }
odd number - (adj.) anghydrif
odd number - (n.) amnifer [-oedd, m.], anghydrif [-au, m.], rhif afrwydd
Oddfellow - (n.) Odydd [-ion, m.]
Oddfellowship - (n.) Odyddiaeth [f.]
odds - (n.) gwahaniaeth [-au, m.], mantais [manteision, f.], ots [m.]
odds and ends - (n.pl.) petheuach
ode - (n.) awdl [-au, odlau, f.], odl [-au, f.]
pertaining to an ode - (adj.) awdlaidd
odious - (adj.) atgas (adgas), cas, ffiaidd, gwrthun (gwrthfun)
{ Atgas (adgas) is to do with "atgasedd", hate (so I suppose
it means "hateful", causing itself to be hated). }
{ Gwrthun (gwrthfun) is literally wrongly formed ("gwrth-lun"
= against form), deformed, monstrous, inherently unpleasant. }
odiousness - (n.) atgasedd (atgasrwydd) [m.], gwrthuni [m.]
odium - (n.) atgasedd (atgasrwydd) [m.], bai [beiau, m.], gwaradwydd [-iadau, m.]
odor (odour) - (n.) arogl [-au, -euau, -euon, m.], arogledd [m.], sawr (sawyr) [m.], sawyr [m.]
give odor (odour) - (v.) arogli (arogleuo) [arogl-, arogleu-]
odorous - (adj.) arogleuog (arogleuol), aroglus
of - (prep.) am [amdan- &prep1], gan (chan) [irreg.], o [irreg.], ynghylch
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
a heck of - (adj.) andras o
{ "Andras o" is a slang term. }
act of opening - (n.) agoriad [-au, m.]
afterbirth of a cow - (n.) brych [m.]
apple of the eye - (n.) cannwyll llygad
Band of Hope - (n.) gobeithlu [-oedd, m.]
bank of river - (n.) torlan [torlennydd, -nau, f.]
bank of sand - (n.) traethell [-au, f.]
bay of building - (n.) cowlas [-au, mf.]
be conscious of - (v.) ymdeimlo [ymdeiml-]
be of good courage - (v.) ymwroli [ymwrol-]
because of - (prep.) gan (chan) [irreg.]
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
bird of prey - (n.) bery [-on, m.]
bit of poetry - (n.) pill [-ion, m.]
blade of grass - (n.) glaswelltyn [glaswellt, m.], gwelltyn [gwellt, m.]
bone of contention - (n.) asgwrn y gynnen
border of trees - (n.) gorwydd [gorwy+dd, m.]
break neck of - (v.) torfynyglu [torfynygl-]
bundle of gleanings - (n.) lloffyn [m.]
by means of - (prep.) acha, trwy (drwy) [irreg.], trwy gyfrwng
Cape of Good Hope - (prop.n.) Penrhyn Gobaith Da
center (centre) of gravity - (n.) craidd disgyrchiant
chapel of ease - (n.) capel anwes
coat of mail - (n.) llurig [-au, f.]
composer of ballads - (n.) baledwr [baledwyr, m.]
composer of englynion - (n.) englynwr [englynwyr, m.]
composer of interludes - (n.) anterliwtiwr [anterliwtwyr, m.]
degree of kinship - (n.) ach [-au, -oedd, f.]
drawing of a bow - (n.) aneliad [-au, m.]
dress of religious order - (n.) abid [mf.]
ear of corn - (n.) tywysen [tywys, -nau, f.]
efflux of river from lake - (n.) bala [m.]
eve of festival - (n.) noswyl [-iau, f.]
first day of month - (n.) calan [m.]
flake of snow - (n.) pluen eira
flitch of bacon - (n.) hanerob [-au, f.], ystlys mochyn
flock of sheep - (n.) cail [ceiliau, f.]
fond of money - (adj.) arian.gar
fond of reading - (adj.) darllen.gar
fond of research - (adj.) ymchwilgar
fond of wine - (adj.) gwin.gar
for the sake of - (prep.) er mwyn
frame of mind - (n.) agwedd [-au, mf.]
full of balks (baulks) - (adj.) balciog
full of birds - (adj.) adarog
full of broom - (adj.) banhadlog
full of clefts - (adj.) agennog
full of grace - (adj.) graslon
full of love - (adj.) cariadlawn
full of pits - (adj.) pyllog
full of tricks - (adj.) castiog
get rid of - (v.) cael gwared o
get tired of - (v.) alaru ar, diflasu ar
glad of - (adj.) balch o
grab hold of - (v.) gafael am
grain of barley - (n.) heidden [haidd, f.]
grain of sand - (n.) tywodyn [tywod, m.]
grain of wheat - (n.) gwenithen [gwenith, f.]
guilty of murder - (adj.) llofruddiog
gust of wind - (n.) awel o wynt
hair of head - (n.) briger [-au, m.]
hand of dial - (n.) bys [-edd, -iau, m.]
hard of hearing - (adj.) trwm ei glyw
having form of bird - (adj.) adarog
head of family - (n.) penteulu [pennau teuluoedd, m.]
heap of corn sheaves - (n.) beisgawn [-au, f.]
heart of timber - (n.) rhuddin [m.]
herd of cattle - (n.) alaf [-oedd, elyf, m.]
herd of cows - (n.) buches [-au, -i, f.]
in favor (favour) of - (prep.) o blaid
in spite of - (prep.) er [er- &prep2], er gwaethaf
in the course of - (prep.) yn ystod
inquest of coroner - (n.) trengholiad [-au, m.]
instead of - (prep.) tros (dros) [irreg.], yn lle
Isle of Man - (prop.n.) Manaw
Isle of Wight - (prop.n.) Ynys Wyth
justice of the peace - (n.) hedd-ynad [-on, m.]
leader of a reform - (n.) apostol [-ion, m.]
line of descent - (n.) llinach [f.]
lodge of friendly society - (n.) cyfrinfa [cyfrinfeydd, -oedd, -+u, f.]
love of money - (n.) arian.garwch [-au?, m.]
lump of lime - (n.) calchen [f.]
make fun of - (v.) cael hwyl am ben
make good use of - (v.) hwsmona [hwsmon-]
mouth of river - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.]
next of kin - (n.) cyfnesaf [-iaid, cyfneseifiaid, m.]
not of - (prep.) mo [irreg.]
{ "Mo" is a contraction of "dim o". }
note of exclamation - (n.) rhyfeddnod [-au, m.]
of a country - (adj.) gwladol
of animals - (adj.) anifeilig
of course - (adv.) wrth gwrs
of different sounds - (adj.) amrysain
of entertainment - (adj.) adloniadol
of equal length - (adj.) gogyhyd
of equal rank - (adj.) cyfradd
of equal size - (adj.) gogymaint
of equal weight - (adj.) cytbwys
of fine growth - (adj.) llathraidd
of genius - (adj.) athrylithgar
of good color (colour) - (adj.) lliwgar
of good grain - (adj.) graenus
of great application - (adj.) ymroddgar
of high degree - (adj.) uchelradd
of life - (adj.) bywydol
of nerves - (adj.) gieuol
of old - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n]
of one accord - (adj.) cytu+n
of one fold - (adj.) unplyg
of one purpose - (adj.) unswydd
of prey - (adj.) rheibus, ysglyfaethus
of repute - (adj.) cyfrifol
of the lip - (adj.) gwefusol
of the same language - (adj.) cyfiaith
of the same month - (adj.) cyfisol
of yore - (adv.) gynt
off of - (prep.) oddi ar
offering of fruits - (n.) aberthged [f.]
{ "Aberthged" is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
on behalf of - (prep.) tros (dros) [irreg.]
on the point of - (prep.) ar fin
on top of - (prep.) ar warthaf
one of a pair - (n.) cymhares [cymaresau, f.]
out of - (prep.) oddi
out of reach - (adv.) allan o gyrraedd
out of the way - (adj.) anghysbell, diarffordd
overflow of well - (n.) gofer [-oedd, -ydd, m.]
pair of breeches - (n.) clos [-au, m.]
pair of scales - (n.) clorian [-nau, mf.]
pane of glass - (n.) chwarel [-au, f.]
part of line - (n.) ban [-nau, mf.]
particle of dust - (n.) llychyn [m.]
patch sole of boot - (v.) clemio [clemi-]
piece of flesh - (n.) cyhyryn [m.]
piece of furniture - (n.) dodrefnyn [dodrefn, m.]
piece of gravel - (n.) graeanyn [graean, m.]
place of worship - (n.) addoldy [addoldai, m.]
point of sale - (n.) ta+l bwynt
print of butter - (n.) breuan [-au, f.]
proud of - (adj.) balch o
puff of wind - (n.) cwthwm [cythymau, m.]
ray of light - (n.) llygedyn [m.]
redolent of - (adj.) yn sawru o
sense of hearing - (n.) clyw [m.]
sense of smell - (n.) arogledd [m.], arogliad [m.]
sheaf of corn - (n.) aberthged [f.]
{ "Aberthged" is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
slice of bread and butter - (n.) brechdan [-au, f.]
small of leg - (n.) meilwng [meilyngau, m.]
small of the back - (n.) main y cefn, mein.gefn [-au?, m.]
snatch of song - (n.) pill [-ion, m.]
soft part of bread - (n.) bywiad [m.]
song of praise - (n.) moliangerdd [-i, f.]
state of evil - (n.) abred [m.]
stroke of a weapon - (n.) arfod [f.]
take care of - (v.) adneuo [adneu-]
take hold of - (v.) cydio yn
the Ancient of Days - (n.) yr hen Ddihenydd
tip of the iceburg - (n.) crib y rhewfryn
twice the color (colour) of - (adj.) deune
veil of temple - (n.) gwahanlen [-ni, f.]
waning of the moon - (n.) adeg y lleuad, adeg y lloer
weakest of litter - (n.) cardydwen (cardodwen) [f.], cardydwyn (cardodwyn) [m.]
year of age - (n.) blwydd [-i, f.]
off - (adv.) i ffwrdd, ymaith
off of - (prep.) oddi ar
put far off - (v.) pellhau [pell- &hau]
put off - (v.) diosg [diosg-]
remove far off - (v.) pellhau [pell- &hau]
take off - (v.) tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
take off shoes - (v.) diarchenu [diarchen-]
off - (prep.) oddi, oddi wrth
offal - (n.) perfedd [-ion, m.], syrth [m.]
offal - (n.pl.) gwehilion
offend - (v.) coddi [codd-; 3.s. & 2.s.imp. cawdd], digio [digi-], pechu [pech-], tramgwyddo [tramgwydd-], troseddu [trosedd-]
{ Coddi is offend when you cause offense (offence). }
{ Digio is offend when you cause offense (offence). }
{ Pechu is offend when you do wrong. }
{ Tramgwyddo is offend when you do wrong or when you
cause offense (offence). }
{ Troseddu is offend when you do wrong. }
feel offended - (v.) chwithio [chwithi-]
offender - (n.) pechadur [-iaid, m.], troseddwr [troseddwyr, m.]
offense (offence) - (n.) cawdd [coddion, m.], cw+l [cyliau, m.], pechod [-au, m.], tramgwydd [-iadau, -au, m.], trosedd [-au, mf.]
take offense (offence) - (v.) digio [digi-], tramgwyddo [tramgwydd-]
take offense (offence) at - (v.) digio wrth
offensive - (adj.) atgas (adgas), ffiaidd, sar.haus, tramgwyddus, ymosodol
{ Atgas (adgas) is offensive when causing
offense (offence). }
{ Ffiaidd is offensive when causing
offense (offence). }
{ Sar.haus is offensive when causing
offense (offence). }
{ Tramgwyddus is offensive when causing
offense (offence). }
{ Ymosodol is offensive when mounting an attack. }
offer - (n.) cynnig [cynigion, m.]
offer to do - (v.) osio [osi-]
offer - (v.) cyflwyno [cyflwyn-], cynnig [cynigi-], offrymu [offrym-]
offerer - (n.) offrymwr [offrymwyr, m.]
offering - (n.) aberth [-au, mf.], offrwm [offrymau, m.]
burnt offering - (n.) poethoffrwm [poethoffrymau, m.]
offering of fruits - (n.) aberthged [f.]
{ "Aberthged" is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
offertory - (n.) casgliad [-au, m.], offrwm [offrymau, m.]
office - (n.) swydd [-au, -i, f.], swyddfa [swyddfeydd, f.], swyddogaeth [-au, f.]
{ Swydd is an office as a position. }
{ Swyddfa is an office as a place. }
{ Swyddogaeth is an office as a position. }
dismiss from office - (v.) diswyddo [diswydd-]
post office - (n.) llythyrdy [llythyrdai, m.]
officer - (n.) swyddog [-ion, m.], swyddwr [swyddwyr, m.]
chief officer - (n.) penswyddog (pen-swyddog) [-ion, m.]
excise officer - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
revenue officer - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
official - (adj.) swyddogol
official - (n.) swyddog [-ion, m.]
officiate - (v.) gweinyddu [gweinydd-]
officious - (adj.) busnesgar (busneslyd), ymyrgar
off-line - (adj.) all-lein, oddi ar lein
off-scouring - (n.) carth [-ion, m.]
offshoots - (n.) atwf (ad-dwf) [atyfion, ad-dyfion, m.]
offspring - (n.) bragad [f.], epil [m.], esillydd [-ion, m.], hil [-iau, f.], hiliogaeth [f.]
often - (adv.) aml (amal), yn fynych
most often - (adv.) gan amlaf
ogle - (v.) ciledrych [ciledrych-; 3.s. & 2.s.imp. ciledrych], cilwenu [cilwen-]
ogre - (n.) anghenfil [angenfilod, m.], bwystfil [-od, -edd, m.]
oh - (interj.) o, och
oh! - (interj.) ow
oil - (n.) oel [m.], olew [-au, m.]
oil - (v.) iro [ir-], oelio [oeli-], seimio [seimi-]
ointment - (n.) eli [-%au, m.], ennaint [eneiniau, m.]
OK - (adv.) o'r gorau
okapi - (n.) ocapi [-%od, m.?]
old - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n], oedrannus
as old - (adj.) hyned
{ "Hyned" is the equative of "hen". }
grow old - (v.) heneiddio [heneiddi-]
of old - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n]
old age - (n.) henaint [m.]
old fogey - (n.) cono [m.]
old man - (n.) hynafgwr (henafgwr) [hynafgwyr, henafgwyr, m.]
years old - (adj.) blwydd oed
{ For example, "chwech blwydd oed" would be six years old. }
oldest - (adj.) hynaf
{ "Hynaf" is the sup. of "hen". }
old-fashioned - (adj.) hen-ffasiwn
oldness - (n.) hender [m.]
olive berries - (n.pl.) olifaid
olive tree - (n.) olewydden [olewydd, f.]
ombudsman - (n.) ombwdsman (ombwdsmon) [m.]
omelet - (n.) crempog wyau
omen - (n.) argoel [-ion, f.], arwydd (arw+y) [-ion, mf.], rhagarwydd [-ion, mf.]
ominous - (adj.) argoelus, bygythiol
omission - (n.) gomeddiad [-au, m.], gwall [-au, m.]
omit - (v.) esgeuluso [esgeulus-], gadael allan
omnibus - (n.) bws [bysys, -au, m.]
omnipotence - (n.) hollalluowgrwydd [m.]
omnipotent - (adj.) hollalluog
omnipresence - (n.) hollbresenoldeb [m.]
omnipresent - (adj.) hollbresennol
omniscience - (n.) hollwybodaeth [f.]
omniscient - (adj.) hollwybodol
on - (adv.) ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
border on - (v.) ffinio ar, ymylu ar
box on the ear - (n.) bonclust [-iau, m.]
call on - (v.) galw yn
depend on - (v.) dibynnu ar
further on - (adv.) yn nes ymlaen
going on - (adv.) ar gerdded
hair on horse's fetlocks - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
hair standing on end - (n.) ceginwrych [m.]
having a white spot on the forehead - (adj.) bal
hold on to - (v.) gafael am
keep on - (v.) dal ati
on behalf - (prep.) ar ran
on behalf of - (prep.) tros (dros) [irreg.]
on credit - (adv.) ar goel
on his guard - (adj.) ar ei ocheliad
on occasions - (adv.) ar adegau
on the decrease - (adj.) ar drai
on the ground - (adv.) ar lawr
on the part - (prep.) ar ran
on the point of - (prep.) ar fin
on top of - (prep.) ar warthaf
prey on - (v.) ysglyfio [ysglyfi-]
put on a course - (v.) cynnal cwrs
rely on - (v.) dibynnu ar
revenge on - (v.) dial ar
set on - (v.) annos [annos-], hysian (hysio) [hysi-]
{ Annos means to set something like a dog on someone. }
shame on him! - (interj.) yr achlod iddo!
shine on - (v.) tywynnu ar
teeth on edge - (n.) deincod (dincod) [m.]
on - (prep.) acha, ar [arn- &prep1], ar warthaf
once - (adv.) gynt, siwrnai, unwaith
{ Gynt is once when something happened long ago. }
{ Unwaith is once when something happens one time. }
one - (adj.) un
anointed one - (n.) eneiniog [m.]
chew one's cud - (v.) atgnoi [atgno- &i]
decrepit one - (n.) cleiriach [m.]
faithful ones - (n.pl.) ffyddloniaid
from one to the other - (adv.) bwygilydd
grind one's teeth - (v.) ysgyrnygu [ysgyrnyg-]
lazy one - (n.) diogyn [m.]
lose one's senses - (v.) amhwyllo [amhwyll-]
make one's way - (v.) ymlwybro [ymlwybr-]
no one - (n.) neb [m.]
{ Neb must appear in a negative context
to mean "nobody" or "no one". }
of one accord - (adj.) cytu+n
of one fold - (adj.) unplyg
of one purpose - (adj.) unswydd
one another - (pron.) eu gilydd
{ "Eu gilydd" must agree in person with the people to whom it refers,
although it is always plural. There are thus three forms: "ein
gilydd", when the speaker is including himself/herself among the
group; "eich gilydd", when the speaker is including those being
addressed among the group; and "eu gilydd", to refer to some
third-party group. }
one hundred twenty - (adj.) chweugain
one of a pair - (n.) cymhares [cymaresau, f.]
one percent - (n.) un y cant
one side - (n.) neilltu [m.]
one third - (n.) traean [m.]
prick up one's ears - (v.) clustfeinio [clustfeini-]
some ones - (pron.) rhai
the Holy One - (n.) Sanct [m.]
the one - (pron.) naill
turn one's back - (v.) cefnu [cefn-]
which one - (adv.) prun
which one - (inter. pron.) p'un
which one? - (inter. pron.) p'un?, pa un?
one - (n.) un [-au, m.]
one-eyed - (adj.) coeg, unllygeidiog
one-horned - (adj.) uncorn
one-legged - (adj.) un.goes
oneness - (n.) unoliaeth [f.]
onerous - (adj.) beichus, llethol, trwm [f. trom; pl. trymion]
oneself - (pfx.) ym-
{ This prefix usually gives a reflexive or reciprocal sense. It causes
a soft mutation of the affixed verb. }
absent oneself - (v.) absennu [absenn- &1, absen- &2+]
apply oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
bestir oneself - (v.) ymysgwyd [ymysgydw-]
bind oneself - (v.) ymrwymo [ymrwym-]
conduct oneself - (v.) ymarweddu [ymarwedd-]
control oneself - (v.) ymgynnal [ymgynhali-]
cross oneself - (v.) ymgroesi [ymgroes-], ymswyno [ymswyn-]
delight oneself - (v.) ymhyfrydu [ymhyfryd-]
deny oneself - (v.) hunanymwadu [hunanymwad-], ymwadu [ymwad-]
{ You "ymwadu a+" something. }
devote oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
empty oneself - (v.) ymwaca/u [ymwac- &a/u]
engage oneself - (v.) ymrwymo [ymrwym-]
establish oneself - (v.) ymsefydlu [ymsefydl-]
exalt oneself - (v.) ymddyrchafu [ymddyrchaf-]
excuse oneself - (v.) ymesgusodi [ymesgusod-]
exert oneself - (v.) ymegni%o [ymegni%-]
feel oneself - (v.) ymglywed [ymglyw-]
fill oneself - (v.) ymlenwi [ymlenw-]
get oneself ready - (v.) ymbaratoi [ymbarato- &i]
harden oneself - (v.) ymgaledu [ymgaled-]
hide oneself - (v.) ymguddio [ymguddi-]
humble oneself - (v.) ymddarostwng [ymddarostyng-], ymostwng [ymostyng-]
keep oneself - (v.) ymgadw [ymgadw-]
keep oneself from - (v.) ymgadw rhag
kill oneself - (v.) ymla+dd [ymladd-]
{ Ymla+dd is to kill oneself with exertion. }
make oneself - (v.) ymwneud (ymwneuthur) [ymwn- &mynd; ymwnel- {only (1.s. & 2.s. & p.)pres. ind. forms exist}; 3.s. ymwnel]
perplex oneself - (v.) pendroni [pendron-]
pride oneself - (v.) ymfalchi%o [ymfalchi%-]
prostrate oneself - (v.) ymgreinio [ymgreini-]
push oneself - (v.) ymwthio [ymwthi-]
renew oneself - (v.) ymadnewyddu [ymadnewydd-]
resign oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
shift for oneself - (v.) ymdaro [ymdar-]
straighten oneself - (v.) ymunioni [ymunion-]
strengthen oneself - (v.) ymgryfhau [ymgryf- &hau]
support oneself - (v.) ymgynnal [ymgynhali-]
tire oneself out - (v.) ymla+dd [ymladd-]
warm oneself - (v.) ymdwymo [ymdwym-]
wash oneself - (v.) ymolchi [ymolch-]
yield oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
onion - (n.) wnionyn [wnionod, m.], wynwynen [wynwyn, f.]
on-line - (adj.) ar lein, ar-lein
only - (adj.) dim ond, un, unig
{ "Unig" means "only" when used before the noun and "lonely" when
used afterwards. For example, "yr unig fab" is "the only son",
but "yr mab unig" is "the lonely son". }
{ Dim ond is the French "ne .. que", naught but, nothing more
than. }
{ Unig (before the noun) is "only" in the sense of
"unique". }
only - (conj.) ond
onset - (n.) cychwyn [m.], cyrch [-au, -oedd, m.], ymosodiad [-au, m.]
{ Cychwyn is an onset that is a beginning. }
{ Cyrch is an onset that is an attack. }
{ Ymosodiad is an onset that is an attack. }
onslaught - (n.) cyrch [-au, -oedd, m.], rhuthr [-au, m.], ymosodiad [-au, m.]
onus - (n.) baich [beichiau, m.], cyfrifoldeb [-au, m.], dyletswydd [-au, f.]
onward - (adv.) ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
onwards - (adv.) ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
onyx - (n.) onyx [m.]
ooze - (n.) llaid [lleidiau, m.], llysnafedd [m.]
ooze - (v.) chwysu [chwys-]
opacity - (n.) afloywder [m.]
opaque - (adj.) afloyw, tywyll [f. tywell]
open - (adj.) agored, penagored
open country - (n.) maestir [-oedd, m.]
open partly - (v.) cilagor [cilagor-]
open - (adv.) ar agor
open - (v.) agor (agoryd) [agor-; 3.s. egyr; 2.s.imp. agor], ymagor [ymagor-; 3.s. ymegyr; 2.s.imp. ymagor]
{ Ymagor has the sense of opening under your own power. }
opener - (n.) agorwr [agorwyr, m.], agorydd [-ion, m.]
eye opener - (n.) agoriad llygad
opening - (adj.) agoriadol
act of opening - (n.) agoriad [-au, m.]
opening - (n.) agorfa [-oedd, f.], agoriad [-au, m.]
open-mouthed - (adj.) safnrhwth
operate - (v.) cynnal [cynhali- &1, cynali- &2+; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal], gweithio [gweithi-], gweithredu [gweithred-]
operation - (n.) goruchwyliaeth [-au, f.], gweithred lawfeddygol, gweithrediad [-au, m.]
{ Goruchwyliaeth is operation as the way something works. }
{ Gweithred lawfeddygol is a surgical operation. }
{ Gweithrediad is operation as the way something works. }
ophthalmic - (adj.) llygadol
opiate - (n.) cysglyn [m.]
opine - (v.) bod o'r farn, tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
opinion - (n.) argoeliad [-au, m.], barn [-au, f.], meddwl [meddyliau, m.], opiniwn [opiniynau, m.], tyb [-iau, mf.]
{ Opiniwn is a blatant borrowing from English. }
opinionated - (adj.) opiniynllyd (opiniynus)
opponent - (n.) gwrthwynebwr (gwrthwynebydd) [gwrthwynebwyr, m.]
opportune - (adj.) amserol, cyfleus
opportunity - (n.) achlysur [-on, m.], adeg [-au, f.], arfod [m.], cyfle [-on, -adau, -oedd, m.], cyfleuster (cyfleustra) [cyfleusterau, m.], egwyl [-iau, f.]
seize the opportunity - (v.) achub y cyfle
oppose - (v.) cyferbynnu [cyferbynn- &1, cyferbyn- &2+], gwrthwynebu [gwrthwyneb-]
opposed - (adj.) gwrthwynebol
opposing - (adj.) cyferbyniol
opposite - (adj.) cyferbyn, cyferbyniol, gogyfer, gwrthwyneb
opposite to - (prep.) cyferbyn a+
opposite - (n.) gwrthwyneb [m.]
opposite - (prep.) ar gyfer, cyferbyn a+, gwrthwyneb, gyferbyn
opposition - (n.) cyfosodiad [-au, m.], gwrthblaid [gwrthbleidiau, f.]
{ Gwrthblaid is the opposition party. }
oppress - (v.) gormesu [gormes-], gorthrechu [gorthrech-], gorthrymu [gorthrym-], llethu [lleth-], treisio [treisi-]
oppressed - (adj.) gorthrymedig
oppression - (n.) gorddin [m.], gorddwy [m.], gormail [m.], gormes [m.], gorthrech [m.], gorthrwm [m.], gorthrymder [-au, m.], trais [m.], trawster [m.]
oppressive - (adj.) beichus, gormesol, gorthrymus, llethol, trymaidd, trymllyd
oppressor - (n.) cystuddiwr [cystuddwyr, m.], gormeswr [gormeswyr, m.], gormesydd [-ion, m.], gorthrechwr [gorthrechwyr, m.], gorthrymwr (gorthrymydd) [gorthrymwyr, m.], treisiwr [treiswyr, m.]
opprobrium - (n.) gwarth [m.]
opproprium - (n.) gwaradwydd [-iadau, m.]
optic - (adj.) golygol, llygadol, optig
optical - (adj.) golygol, llygadol
optical character recognition - (n.) adnabyddiad marciau gweledol
optimism - (n.) optimistiaeth [f.]
optimist - (n.) optimist [-iaid, m.]
option - (n.) dewis [m.], dewisiad [-au, m.]
opulence - (n.) cyfoethogrwydd [m.]
opulent - (adj.) cefnog, cyfoethog [cyfoethoc- &adj], goludog
or - (conj.) ai, neu, ynteu (ynte)
inferior person or thing - (n.) adlaw [-iaid, m.]
or else - (conj.) ynteu (ynte)
or not - (adv.) ai peidio
ornamented torque or chain - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
sooner or later - (adv.) yn hwyr neu'n hwyrach
oracle - (n.) cafell [-au, f.], oracl [-au, m.]
oracular - (adj.) oraclaidd
oral - (adj.) anysgrifenedig, geneuol, llafar
oral - (adv.) ar lafar
orange - (adj.) melyn.goch
orange - (n.) oraens [m.], oren [-nau, m.]
{ Oraens is the kind of orange you eat. }
{ Oren is the kind of orange you eat. }
oration - (n.) araith [areithiau, f.], arawd [arodion, f.]
orator - (n.) areithiwr [areithwyr, m.], areithydd [-ion, m.]
oratory - (n.) areithyddiaeth [f.], betws [m.]
{ Areithyddiaeth is oratory as a study. }
{ Betws is oratory as in a place where an oration
is given. }
orb - (n.) pe+l [pelau, peli, f.], pelen [-nau, -ni, f.], pellen [-nau, -ni, f.]
orbit - (n.) chwyldro [-ion, -eon, m.], cylchdro [-eon, -adau, m.], rhod [-au, f.], tro [-eau, -eon, m.], trogylch [-au, m.]
orchard - (n.) perllan [-nau, f.]
orchestra - (n.) cerddorfa [cerddorfeydd, f.]
ordain - (v.) lluniaethu [lluniaeth-], ordeinio [ordeini-], urddo [urdd-]
ordained - (adj.) gosodedig, urddedig
ordeal - (n.) prawf llym
order - (n.) archeb [-ion, f.], cywair [cyweiriau, cyweirion, m.], gorchymyn [gorchmynion, m.], trefn [-au, f.], urdd [-au, f.]
{ Archeb is the kind of order you place from a catalog. }
{ Gorchymyn is an order given by someone in charge. }
{ Trefn is order that keeps things arranged. }
{ Urdd is an order as a group of like-minded people. }
dress of religious order - (n.) abid [mf.]
in order to - (prep.) er [er- &prep2], i [irreg.]
mail order - (n.) archeb bost
postal order - (n.) archeb bost
put in order - (v.) cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+], taclu [tacl-]
set in order - (v.) cyweirio [cyweiri-]
order - (v.) archebu [archeb-], gorchymyn [gorchmynn- &1, gorchmyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorchymyn], hwylio [hwyli-], lluniaethu [lluniaeth-], trefnu [trefn-]
{ Archebu is what you do when you order from a catalog. }
{ Gorchymyn is order in the sense of command. }
{ Hwylio (when it does not mean "to sail") means to prepare
("mae hi'n amser hwylio i ginio" -- it's time to lay the table for
dinner); I suppose this might be translated "order". }
{ Lluniaethu is order in the sense of command. }
{ Trefnu is to put in order, to arrange. }
{ You "gorchymyn i" a person. }
ordering - (n.) trefniad [-au, m.]
orderliness - (n.) trefnusrwydd [m.]
orderly - (adj.) cymon, trefnus
orderly - (n.) gwas milwr
ordinal - (adj.) trefnol
ordinance - (n.) gosodedigaeth [f.], ordeiniad [-au, m.], ordinhad [-au, f.]
ordinary - (adj.) arferol, cyffredin
ordination - (n.) ordeiniad [-au, m.], urddiad [-au, m.]
ordnance - (n.pl.) cyflegr [-au, m.], magnel [-au, f.]
ordure - (n.) aflendid [m.], budreddi [m.], tom [f.]
ore - (n.) mwyn (mw+n) [-au, m.], mwyn metel
organ - (n.) ermyg [-ion, m.], offeryn [-nau, offer, m.], organ [-au, fm.]
organic - (adj.) organaidd
organism, microscopic - (n.) trychfil [-od, m.]
organist - (n.) organydd [-ion, m.]
organization (organisation) - (n.) cyfundrefn [-au, f.], trefn [-au, f.], trefniadaeth [m.], trefniant [trefniannau, m.]
{ Cyfundrefn is a system of organizing. }
{ Trefn is a system of organizing. }
{ Trefniadaeth is a group of people. }
World Health Organization - (prop.n.) Mudiad Iechyd y Byd
organize - (v.) trefnu [trefn-]
orgy - (n.) cyfeddach [-au, f.], gloddest [-au, m.]
orient - (v.) cyfeirio [cyfeiri-]
oriental - (adj.) dwyreiniol
oriental - (n.) dwyreiniwr [dwyreinwyr, m.]
orientate - (v.) cyfeirio [cyfeiri-]
orifice - (n.) agorfa [-oedd, f.], ceg [-au, f.], genau [geneuau, m.]
origin - (n.) dechreuad [-au, m.], gwreiddyn [gwreiddiau, gwraidd, m.], tarddiad [-au, m.]
original - (adj.) cysefin, gwreiddiol
originality - (n.) gwreiddioldeb [m.]
ornament - (n.) addurn [-au, m.], addurniad [-au, m.]
ornamented torque or chain - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
ornament - (v.) addurno [addurn-]
ornamental - (adj.) addurnol
ornate - (adj.) addurnedig, mawrwych
ornithological - (adj.) adariaethol
ornithologist - (n.) adarydd [-ion, m.]
ornithology - (n.) adareg [f.], adariaeth [f.], adaryddiaeth [f.]
orphan - (adj.) amddifad
orphan - (n.) amddifad [amddifaid, m.]
orphanage - (n.) amddifaty [amddifatai, m.]
orthodox - (adj.) union.gred
orthodoxy - (n.) union.grededd [mf.]
orthography - (n.) orgraff [-au, f.]
oscillate - (v.) dirgrynu [dirgryn-], osgiladu [osgilad-], siglo [sigl-]
osculate - (v.) cusanu [cusan-]
osier - (n.) me+r-helygen [f.]
osseous - (adj.) esgyrnog (esgyrnol)
ossify - (v.) asgwrneiddio [asgwrneiddi-], asgyrnu [asgyrn-], esgyrnu [esgyrn-]
ostensible - (adj.) proffesedig, ymddan.gosiadol
ostentation - (n.) rhodres [m.]
ostentatious - (adj.) rhodresgar, rhwysgfawr
behave ostentatiously - (v.) rhodresa [rhodres-]
ostler - (n.) gwastrawd [gwastrodion, m.]
ostracism - (n.) diarddeliad [-au, m.]
ostracize - (v.) diarddel [diarddel-]
ostrich - (n.) estrys [-iaid, mf.]
Oswald - (prop.n.) Oswallt
Oswestry - (prop.n.) Croesoswallt
other - (adj.) arall [pl. eraill]
every other - (adj.) bob yn ail
from one to the other - (adv.) bwygilydd
other than - (adv.) amgen na
other - (adv.) amgen (amgenach)
other - (pron.) arall [pl. eraill], gilydd, llall [lleill, m.]
otherwise - (adv.) amgen (amgenach), onide (onid e)
if otherwise - (adv.) os amgen
otherwise - (conj.) ynteu (ynte)
otiose - (adj.) di-fudd, hamddenol, ofer, segur
{ Di-fudd is otiose relating to uselessness. }
{ Hamddenol is otiose relating to leisure. }
{ Ofer is otiose relating to uselessness. }
{ Segur is otiose relating to leisure. }
otter - (n.) dyfrgi [dyfrgwn, m.]
ought to - (v.) dylu [dyl- {only imperf. & plup. forms exist}]
ounce - (n.) owns (wns) [-iau, f.]
our - (adj.) ein ('n)
our - (pron.) ein ('n)
ours - (pron.) eiddo, eiddom
oust - (v.) cilgwthio [cilgwthi-], disodli [disodl-]
out - (adv.) allan, i maes
blot out - (v.) dileu [dile-]
branch out - (v.) ceincio [ceinci-]
cross out - (v.) croesi allan
cry out - (v.) dolefain [dolef-], nadu [nad-]
hollow out - (v.) cafnio (cafnu) [cafni-, cafn-]
inside out - (adv.) tu chwith
laid out for burial - (adj.) dan ei grwys
log out - (v.) allgofnodi [allgofnod-]
out from - (prep.) oddi mewn
out of - (prep.) oddi
out of reach - (adv.) allan o gyrraedd
out of the way - (adj.) anghysbell, diarffordd
pour out - (v.) arllwys [arllwys-; 3.s. arllwys]
put out - (v.) diffodd (diffoddi) [diffodd-; 3.s. diffydd; 2.s.imp. diffodd]
tire oneself out - (v.) ymla+dd [ymladd-]
turn out - (v.) diffodd (diffoddi) [diffodd-; 3.s. diffydd; 2.s.imp. diffodd]
{ Diffodd (diffoddi) is turn out when you turn out your
lights. }
watch out! - (interj.) hidia befo!
{ "Hidia befo" is N. Wales dialect. }
work out - (v.) cyfrif [cyfrif-]
{ Cyfrif is work out when you work out a problem. }
zoom out - (v.) llacio [llaci-], pellhau [pell- &hau]
out-and-out - (adj.) rhonc
outcome - (n.) canlyniad [-au, m.], deilliant [deilliannau, m.], ffrwyth [-au, -ydd, m.]
{ Deilliant is outcome as a technical term in the context of
education. }
outcry - (n.) dadwrdd [m.], gwaedd [-au, f.], gwrthdystiad [-au, m.]
{ Dadwrdd is outcry as a loud cry. }
{ Gwaedd is outcry as a loud cry. }
{ Gwrthdystiad is outcry as a protest. }
outdo - (v.) rhagori [rhagor-], trechu [trech-]
{ You "rhagori ar" something. }
outer - (adj.) allanol, nesaf allan
outer door - (n.) rhagddor [-au, f.]
outer garment - (n.) arwisg [-oedd, f.]
outfall - (n.) arllwysfa [f.]
outing - (n.) pleserdaith [pleserdeithiau, f.]
outlandish - (adj.) anghysbell, diarffordd, dieithr, estron (estronol; estronaidd)
outlaw - (n.) herwr [herwyr, m.]
outlawry - (n.) herw [f.]
outlay - (n.) cost [-au, fm.], traul [treuliau, f.]
outlet - (n.) allanfa [allanfeydd, f.], arllwysfa [f.]
outline - (n.) amlinell [-au, f.], amlinelliad [-au, m.], braslun [-iau, m.]
{ Amlinell is the outline that surrounds something. }
{ Amlinelliad is an outline for a talk or project. }
{ Braslun is an outline for a talk or project. }
outline - (v.) amlinellu [amlinell-]
outlive - (v.) goroesi [goroes-]
outlook - (n.) argoel [-ion, f.], golygfa [golygfeydd, f.], rhagolwg [rhagolygon, m.]
{ Argoel is outlook as a future prospect. }
{ Golygfa is outlook as a view. }
{ Rhagolwg is outlook as a future prospect. }
outpost - (n.) rhagfintai [rhagfinteioedd, f.], rhagorsaf [-oedd, f.]
outpouring - (n.) tywalltiad [-au, m.]
outrage - (n.) cyflafan [-au, f.], trais [m.], ysgelerder [-au, m.]
outrage - (v.) treisio [treisi-]
outrun - (v.) blaenu [blaen-]
outside - (adv.) allan
outside - (n.) tu allan
outside - (prep.) y tu allan i
outsource - (v.) allffynonellu [allffynonell-]
outstanding - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], dyledus
{ Amlwg is outstanding when something is conspicuous. }
{ Dyledus is outstanding referring to a debt. }
out-station - (n.) rhagorsaf [-oedd, f.]
outward - (adj.) allanol
outweigh - (v.) gorbwyso [gorbwys-]
oval - (adj.) hirgrwn [f. hirgron]
oval - (n.) hirgylch [-au, -oedd, m.]
ovary - (n.) wyfa [wyfeydd, f.], wygell [-oedd, f.]
ovate - (n.) ofydd [-ion, m.]
ovation - (n.) cymeradwyaeth [-au, f.]
oven - (n.) ffwrn [ffyrnau, f.], popty [poptai, m.]
over - (adv.) rhy, tra, trosodd
all over - (adv.) ar hyd a lled
hand over - (v.) trosglwyddo [trosglwydd-]
left over - (adv.) dros ben
left over - (prep.) ar o+l
lord it over - (v.) tra-awdurdodi [tra-awdurdod-]
over against - (prep.) gyferbyn
overly sentimental - (adj.) gordeimladwy
reign over - (v.) teyrnasu ar
rule over - (v.) llywodraethu ar
skin over - (v.) croeni (croenio) [croen-, croeni-]
worry over - (v.) pendroni [pendron-]
over - (prep.) ar [arn- &prep1], goruwch, tros (dros) [irreg.], uwch
over- - (pfx.) gor-
{ "Gor-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
overbearing - (adj.) gormesol
overcast - (adj.) cymylog
overcome - (v.) gorchfygu [gorchfyg-], trechu [trech-]
overfill - (v.) gorlenwi [gorlenw-]
overflow - (n.) gorlif [-ogydd, m.], gorlifiad [m.]
overflow of well - (n.) gofer [-oedd, -ydd, m.]
overflow - (v.) goferu [gofer-], gorlifo [gorlif-]
overflowing - (adj.) cyforiog, llifeiriol
overflowing - (n.) gorlifiad [m.]
overhead projector - (n.) uwchdaflynydd [m.]
overlie - (v.) llethu [lleth-]
overload - (v.) cruglwytho [cruglwyth-]
overlocker - (n.) trosglymwr [trosglymwyr, m.]
overlook - (v.) edrych dros, esgeuluso [esgeulus-]
{ Edrych dros is overlook when you gaze down on something. }
{ Esgeuluso is overlook when you ignore something. }
overpower - (v.) llethu [lleth-], trechu [trech-]
overpowering - (adj.) llethol
overrule - (v.) goruwchreoli [goruwchreol-]
overrun - (v.) goresgyn [goresgyn-]
overseas - (adj.) tramor
oversee - (v.) goruchwylio [goruchwyli-]
overseer - (n.) goruchwyliwr [goruchwylwyr, m.]
oversight - (n.) amryfusedd [-au, m.], cyfarchwel (cyfarchwyl) [m.], goruchwyliaeth [-au, f.]
overspread - (v.) gordoi [gordo- &i]
overtake - (v.) goddiweddyd (goddiwes) [goddiwedd-; 3.s. & 2.s.imp. goddiwedd]
overthrow - (n.) dymchweliad [m.]
overthrow - (v.) dadymchwel (dadymchwelyd) [dadymchwel-], dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-]
overture - (n.) agorawd [-au, f.], cynnig [cynigion, m.]
{ Agorawd is an overture before an opera. }
{ Cynnig is an overture before a social contact. }
overturn - (v.) dadymchwel (dadymchwelyd) [dadymchwel-], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro], ymchwelyd [ymchwel-]
overweening - (adj.) hunanol, trahaus
overweigh - (v.) gorbwyso [gorbwys-]
overwhelm - (v.) gorlethu [gorleth-], llethu [lleth-]
overwork - (v.) gorweithio [gorweithi-]
Ovid - (prop.n.) Ofydd
owe - (v.) bod mewn dyled, dylu [dyl- {only imperf. & plup. forms exist}]
Owen - (prop.n.) Owain
owl - (n.) cuan [-od, f.], gwdihw+ [mf.], tylluan (dylluan) [-od, f.], w+yll [f.]
{ Tylluan (dylluan) is the usual word for owl. }
own - (adj.) priod
her own - (n.) ei eiddo
his own - (n.) ei eiddo
his own house - (n.) ei dy+ ei hun
own accord - (n.) gwirfodd [m.]
own - (v.) addef [addef-], arddel [arddel-], arddelu (arddelwi) [arddel-], cyfaddef [cyfaddef-; 3.s. & 2.s.imp. cyfaddef], meddu [medd-], perchenogi [perchenog-], piau [def.; 3.s. piau; 3.s.imperf.ind. pioedd]
{ Addef is own in the sense of owning up to something. }
{ Arddel is own in the sense of owning up to something. }
{ Cyfaddef is own in the sense of owning up to something. }
{ Meddu is own when you possess something. }
{ Perchenogi is own when you possess something. }
{ Piau is own when you possess something. }
owner - (n.) perchen (perchennog) [perchenogion, m.]
ownership - (n.) perchenogaeth [f.]
ox - (n.) eidion [-nau, m.], ych [-en, m.]
Oxford - (prop.n.) Rhydychen
Oxfordshire - (prop.n.) Swydd Rhydychen
ox-goad - (n.) irai [m.]
oxide - (n.) ocsid [m.?]
oxigen - (n.) ocsigen [m.?]
oyster - (n.) llymarch [llymeirch, m.], wystrysen [wystrys, f.]
pace - (n.) cam [-au, m.], camre [m.], cerddediad [-au, m.], cyflymder (cyflymdra) [m.]
{ Cam is a pace as a step or a unit of measure. }
{ Camre is a pace as a step or a unit of measure. }
{ Cerddediad is a pace referring to a gait. }
{ Cyflymder (cyflymdra) is a pace related to how fast you go. }
pace - (v.) camu [cam-], cerdded [cerdd-; 3.s. & 2.s.imp. cerdd]
pacific - (adj.) heddychol, tawel [tawel- &adj]
Pacific Ocean - (prop.n.) Y Mo+r Tawel
pacifier - (n.) heddychwr [heddychwyr, m.]
pacify - (v.) dyhuddo [dyhudd-], heddychu [heddych-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
pack - (n.) cnud [-oedd, f.], pac [-iau, m.], pwn [pynnau, m.], swp [sypiau, m.], tocyn [-iau, m.]
{ Swp is pack as a large quantity of something. }
pack - (v.) pacio [paci-], pynio [pyni-], sypio [sypi-]
package - (n.) pecyn [-nau, m.], sypyn [-nau, m.]
packet - (n.) paced [-i, m.], pecyn [-nau, m.], sypyn [-nau, m.]
pack-horse - (n.) pynfarch [pynfeirch, m.]
pact - (n.) cyfamod [-au, m.], cynghrair [cynghreiriau, mf.]
pad - (n.) pad [-iau?, f.?]
pad - (v.) padio [padi-]
paddle - (n.) padl [-au?, f.?], rhodl [-au?, f.], rhwyf [-au, f.]
paddle - (v.) padlo [padl-], rhodli [rhodl-], slotian [sloti-]
paddock - (n.) cae bach, marchgae [-au, m.]
padlock - (n.) clo clap, clo clwt, clo egwyd
pagan - (adj.) cenhedlig, paganaidd
pagan - (n.) pagan [-iaid, m.]
paganism - (n.) paganiaeth [f.]
page - (n.) macwy [-aid, m.], tudalen [-nau, mf.]
{ Macwy is a page that serves in a royal court. }
{ Tudalen is a page that holds printing in a book. }
title page - (n.) wyneb-ddalen [-nau, f.]
pageant - (n.) pasiant [pasiannau, m.]
pager - (n.) galwr [galwyr, m.]
paginate - (v.) tudalennu [tudalenn- &1, tudalen- &2+]
pail - (n.) bwced [-i, mf.], celwrn [celyrnau, m.], crwc [cryciau, m.], cunnog [cunogau, f.], stwc [stycau, m.], ystwc [ystycau, m.]
pailful - (n.) celyrnaid (celyrned) [celyrneidiau, m.]
pain - (n.) aeth [-au, m.], anaelau [m.], boloch [m.], cur [-iau, m.], dolur [-iau, m.], gwayw [gwewyr, mf.], poen [-au, mf.]
extreme pain - (n.) dirboen [-au, f.]
take pains - (v.) ymboeni [ymboen-]
pain - (v.) poeni [poen-]
painful - (adj.) an.guriol (an.giriol), poenus
painstaking - (adj.) gofalus, llafurus
paint - (n.) lliw [-iau, m.], paent [peintiau, m.]
paint - (v.) arlliwio [arlliwi-], arlunio [arluni-], coluro [colur-], lliwio [lliwi-], peintio [peinti-]
painter - (n.) arlunydd [arlunwyr, m.], peintiwr [peintwyr, m.]
painting - (n.) arlun [-iau, m.], arluniaeth [f.], paentiad [-au, m.]
pair - (adj.) dau [f. dwy]
one of a pair - (n.) cymhares [cymaresau, f.]
pair of breeches - (n.) clos [-au, m.]
pair of scales - (n.) clorian [-nau, mf.]
pair - (n.) cwpl [cyplau, m.], pa+r [parau, m.]
pair - (v.) cymharu [cymhar-], paru [par-]
palace - (n.) llys [-oedd, m.], palas [-au, -oedd, m.], palasty [palastai, m.], plas [-au, m.]
royal palace - (n.) brenhindy [brenhindai, m.]
palatable - (adj.) archwaethus, blasus
palate - (n.) archwaeth [-au, f.], blas [-au, m.], taflod y genau
{ Archwaeth is palate relating to tasting something. }
{ Blas is palate relating to tasting something. }
{ Taflod y genau is palate as part of the body. }
palatial - (adj.) gwych [f. gwech], palasaidd, plasaidd
palatine - (n.) breiniarll [breinieirll, m.]
palaver - (n.) truth [m.]
pale - (adj.) afliwiog, glas [pl. gleision], gwelw [pl. -on], gwelwlas, llwyd [pl. -ion]
become pale - (v.) amliwio [amliwi-]
turn pale - (v.) glasu [glas-]
pale - (n.) cledren [-nau, -ni, f.], palis [-au, m.]
pale - (v.) gwelwi [gwelw-]
pale-faced - (adj.) piglas
palfrey - (n.) palffrai [m.?]
palisade - (n.) gwalc [-iau?, mf.], palis [-au, m.]
palish - (adj.) llwydaidd
pall - (n.) elorlen [-ni, f.], mantell [-oedd, mentyll, f.], pall [-on, m.]
pall - (v.) diflasu [diflas-]
pallet - (n.) gwely gwellt, matras [matresi, m.]
palliate - (v.) esgusodi [esgusod-], lleddfu [lleddf-], lliniaru [lliniar-]
{ Esgusodi is palliate when you partially excuse something. }
{ Lleddfu is palliate when you alleviate something. }
{ Lliniaru is palliate when you alleviate something. }
palm - (n.) bos [f.], cledr [-au, f.], palf [-au, f.], palmwydden [palmwydd, f.], tor [-rau, f.]
{ Bos is the palm you have in your hand. }
{ Cledr is the kind of palm you have on your hand. }
{ Palf is the kind of palm you have in your hand. }
{ Palmwydden is a palm tree. }
{ Tor is the palm of your hand. }
palm-top computer - (n.) pocediadur [-on, m.]
palpitate - (v.) dychlamu [dychlam-; 3.s. dychleim]
palsy - (n.) parlys [m.]
paltry - (adj.) pitw
pamper - (v.) anwesu [anwes-], maldodi [maldod-], moethi [moeth-], mwytho [mwyth-]
pampered - (adj.) anwesog, moethlyd, moethus, mwythus
pamphlet - (n.) llyfryn [-nau, m.], pamffled (pamffledyn) [pamffledau, pamffledi, m.]
pan - (n.) padell [-au, -i, pedyll, f.]
pancake - (n.) crempog [-au, f.], ffroisen [ffrois, f.]
pancreas - (n.) cefndedyn [m.]
pane - (n.) cward [-i, m.]
pane of glass - (n.) chwarel [-au, f.]
panegyric - (n.) arwyrain [mf.], molawd [-au, mf.]
panel - (n.) panel [-i, m.]
panful - (n.) padellaid (padelled) [padelleidiau, f.]
pang - (n.) artaith [arteithiau, f.], cnofa [cnofeydd, f.], gloes [-au, -ion, f.], gwayw [gwewyr, mf.], pang [-au, m.], pangfa [pangfeydd, f.]
pant - (n.) erthwch [m.]
pant - (v.) dyheu [dyhe-]
pantry - (n.) bwtri [m.], pantri [-s?, m.]
papacy - (n.) pabaeth [f.]
papal - (adj.) pabaidd
Papal indulgence - (n.) cuedd [m.]
paper - (n.) papur [-au, m.]
weekly paper - (n.) wythnosolyn [wythnosolion, m.]
paper - (v.) papuro [papur-]
paperer - (n.) papurwr [papurwyr, m.]
paperhanger - (n.) papurwr [papurwyr, m.]
papist - (adj.) pabyddol
papist - (n.) pabydd [-ion, m.]
papistry - (n.) pabyddiaeth [f.]
parable - (n.) dameg [damhegion, f.]
parabolic - (adj.) damhegol
parabolical - (adj.) damhegol
parachute - (n.) parasiwt [-iau, f.]
paradise - (n.) gwynfa [gwynfeydd, f.], paradwys [f.]
paradisean - (adj.) paradwysaidd
paraffin - (n.) paraffin [m.]
paragraph - (n.) paragraff [-au, m.]
parallel - (adj.) cyflin, cyfochrog
parallel bars - (n.) barrau cyflin
parallel - (n.) cyfochredd [-au, m.]
parallelism - (n.) cyfochredd [-au, m.]
paralysis - (n.) parlys [m.]
paralyze (paralyse) - (v.) diffrwytho [diffrwyth-], parlysu [parlys-]
paralyzed (paralysed) - (adj.) diffrwyth
parameter - (n.) paramedr [-au, m.]
parapet - (n.) canllaw [-iau, m.]
paraphrase - (n.) aralleiriad [-au, m.]
paraphrase - (v.) aralleirio [aralleiri-]
parasite - (n.) bolerwr [bolerwyr, m.]
parcel - (n.) parsel [-i, -ydd, m.]
parch - (v.) crasu [cras-]
parched - (adj.) cras [pl. creision], crisbin, sychedig
parchment - (n.) memrwn [memrynau, m.]
pardon - (n.) absolfen [f.], absolfeniad [-au, m.], maddeuant [maddeuannau, m.], pardwn [pardynau, m.]
pardon - (v.) maddau [maddeu-], pardynu [pardyn-]
{ You cannot use a person as the direct object of "maddau"; a person is
always an indirect object and is introduced with "i". Thus, you would
"maddau pechod" (forgive a sin), but say "maddewch i mi" (forgive me). }
pardoner - (n.) maddeuwr [maddeuwyr, m.]
pardoning - (adj.) maddeuol
pare - (v.) pilio [pili-]
parent - (n.) rhiant [rhieni, m.]
parental - (adj.) rhieniol
parenthesis - (n.) cromfach [-au, f.]
parish - (n.) plwyf [-i, -ydd, m.]
parishioners - (n.pl.) plwyfolion
park - (n.) parc [-iau, m.]
car park - (n.) maes parcio
parking lot - (n.) maes parcio
park - (v.) parcio [parci-]
parliament - (n.) senedd [-au, f.]
parliamentary - (adj.) seneddol
parlor (parlour) - (n.) parlwr [parlyrau, m.]
beauty parlor (parlour) - (n.) parlwr pincio
parochial - (adj.) plwyfol
parochial church - (n.) eglwys y plwyf
paroxysm - (n.) pwl [pyliau, m.]
parse - (v.) gramadegu [gramadeg-]
parsley - (n.) persli [m.]
parsnip - (n.) panasen [pannas, f.]
parson - (n.) person [-iaid, m.]
parsonage - (n.) persondy [persondai, m.], personoliaeth [f.]
part - (n.) bannod [banodau, f.], cyfran [-nau, f.], darn [-au, m.], dryll [-iau, m.], parth [-au, m.], rhan [-nau, f.], tu [m.]
{ Darn is a part of the whole, and may be broken and
isolated. }
{ Rhan is a share of the whole, and so suggests that the
rest is still somewhere. (To do one's part, to take one's share of
the work: "gwneud eich rhan"). }
{ Tu is part in the sense of "party to a conflict", e.g.,
"I take his part in this dispute". }
conceal a part - (v.) darn.guddio [darn.guddi-]
middle part - (n.) canolbarth [-au, m.]
on the part - (prep.) ar ran
part of line - (n.) ban [-nau, mf.]
private parts - (n.) dirgelwch [dirgelychau, m.]
slender part - (n.) meinedd [m.]
soft part of bread - (n.) bywiad [m.]
take part {in} - (v.) cymryd rhan {yn}
the third part - (n.) traean [m.]
withhold a part - (v.) darn.guddio [darn.guddi-]
part - (v.) gwahanu [gwahan-], parthu [parth-], ymrannu [ymrann- &1, ymran- &2+], ymwahanu [ymwahan-], ysgar (ysgaru) [ysgar-]
partake - (v.) cyfranogi [cyfranog-]
partaker - (n.) cyfranogwr [cyfranogwyr, m.]
partaking - (adj.) cyfrannog
partial - (adj.) parti%ol, pleidiol
participate - (v.) cyfranogi [cyfranog-]
participating - (adj.) cyfrannog
participle - (n.) rhan.gymeriad [rhan.gymeriaid, m.]
particle - (n.) affliw [m.], as [f.], mymryn [-nau, m.], rhithyn [rhithiau, m.]
particle of dust - (n.) llychyn [m.]
small particles - (n.pl.) mwnws
particolored (particoloured) - (adj.) cymysgliw
particular - (adj.) manwl [manyl- &adj], neilltuol, penodol
particular - (n.) manylyn [manylion, m.]
particularize - (v.) manylu [manyl-]
particularly - (adv.) yn enwedig
partisan - (adj.) parti%ol, pleidgar
partisan - (n.) pleidiwr [pleidwyr, m.]
partisanship - (n.) parti%aeth [f.], pleidgarwch [m.]
partition - (n.) palis [-au, m.]
partition wall - (n.) pared [parwydydd, m.]
partly - (adv.) lled
open partly - (v.) cilagor [cilagor-]
partridge - (n.) petrisen [petris, f.]
party - (n.) parti [-%on, m.], plaid [pleidiau, f.]
reaping party - (n.) medel [-au, f.]
pass - (n.) adwy [-au, -on, f.], bwlch [bylchau, m.]
pass away - (v.) mynd heibio
pass - (v.) estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], pasio [pasi-], tramwy (tramwyo) [tramwy-], treiddio [treiddi-; 3.s. & 2.s.imp. traidd]
passage - (n.) mynedfa [-oedd, mynedfeydd, f.], tramwyfa [tramwyfeydd, f.]
passenger - (n.) teithiwr [teithwyr, m.]
passer-by - (n.) fforddol [-ion, m.]
passion - (n.) angerdd [m.], annwyd [f.], dioddefaint [m.], nwyd [-au, m.]
fly into a passion - (v.) gwylltio (gwylltu) [gwyllti-, gwyllt-], ymwylltio [ymwyllti-]
passionate - (adj.) angerddol
passive - (adj.) goddefol
Passover - (prop.n.) Pasg [m.]
password - (n.) cyfrinair [cyfrineiriau, m.]
past - (adj.) gorffennol
past - (adv.) heibio
past - (n.) gorffennol [m.]
past - (prep.) heibio i
paste - (n.) past [m.]
paste - (v.) pastio [pasti-]
pastor - (n.) bugail [bugeiliaid, m.]
pastoral - (adj.) bugeiliol
pastorate - (n.) bugeiliaeth [-au, f.]
pasture - (n.) porfa [porfeydd, -oedd, f.]
mountain pasture - (n.) ffridd [-oedd, f.]
pasty - (n.) pastai [pasteiod, f.]
pat - (v.) pratio [prati-]
patch - (n.) clwt [clytiau, m.], llain [lleiniau, f.], llannerch (llanerchau) [llennyrch, llanerchi, llanerchydd, f.]
patch sole of boot - (v.) clemio [clemi-]
patch - (v.) clytio [clyti-]
patched - (adj.) clytiog
patchwork - (n.) clytwaith [m.]
pate - (n.) iad [-au, f.], sia+d [sidau, f.], sio\l (siol) [-au, f.]
patent - (adj.) breintiedig
patented - (adj.) breintiedig
paternal - (adj.) o du'r tad, tadol
{ O du'r tad is paternal meaning from father's side of
the family. }
{ Tadol is paternal meaning fatherly. }
paternity - (n.) tadogaeth [f.]
paternoster - (n.) pader [-au, m.]
path - (n.) llwybr [-au, m.]
pathless - (adj.) di-lwybr
pathologist - (n.) patholegydd [-au, m.]
patience - (n.) amynedd [m.], dioddefgarwch [m.], ymaros [m.]
patient - (adj.) amyneddgar, dioddefgar (dioddefus), ymar.hous
patient - (n.) claf [cleifion, m.], dioddefwr (dioddefydd) [dioddefwyr, m.]
patriarch - (n.) patriarch [-iaid, patrieirch, m.]
patriarchal - (adj.) patriarchaidd
patriarchate - (n.) patriarchaeth [-au, f.]
Patrick - (prop.n.) Padrig
patrimony - (n.) treftadaeth [f.]
patriot - (n.) gwladgarwr [gwladgarwyr, m.]
patriotic - (adj.) gwladgarol, gwlatgar (gwladgar)
patriotism - (n.) gwladgarwch [m.]
patron - (n.) cwsmer [-iaid, m.], noddwr [noddwyr, m.]
patron saint - (n.) mabsant [mabsannau, m.]
patronage - (n.) nawdd [m.], nawddogaeth [f.]
patronizing - (adj.) nawddoglyd
patter - (v.) padera [pader-]
pattern - (n.) cynllun [-iau, m.], drych [-au, m.], patrwm [patrymau, m.], portread [-au, m.]
paucity - (n.) drudaniaeth [f.]
paunch - (n.) cest [-au, -iau, f.], poten [-ni, f.], rhumen [f.]
pauper - (n.) tlotyn [tlodion, m.]
pause - (n.) saib [seibiau, m.]
pause - (v.) pwyllo [pwyll-], ymbwyllo [ymbwyll-]
pave - (v.) palmantu [palmant-]
pavement - (n.) palmant [palmentydd, -au, m.], seri [m.]
pavilion - (n.) pafiliwn [m.]
paw - (n.) palf [-au, f.], pawen [-nau, f.]
pawn - (n.) gwystl [-on, m.]
pawn - (v.) gwystlo [gwystl-]
pay - (n.) pae [m.], ta+l [taliadau, m.]
pay attention - (v.) canolbwyntio [canolbwynti-]
pay for - (v.) talu am
pay - (v.) talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l]
payee - (n.) talai [taleion, m.]
payer - (n.) talwr [talwyr, m.]
payment - (n.) ta+l [taliadau, m.], taledigaeth [-au, f.], taliad [-au, m.]
pea - (n.) pysen [pys, f.]
peace - (n.) hedd [m.], heddwch [m.], tangnefedd [mf.]
justice of the peace - (n.) hedd-ynad [-on, m.]
make peace - (v.) tangnefeddu [tangnefedd-]
peaceable - (adj.) heddychlon
peaceful - (adj.) heddychlon, heddychol
peacemaker - (n.) heddychwr [heddychwyr, m.], tangnefeddwr [tangnefeddwyr, m.]
peacemeal - (adv.) bob yn damaid
peacock - (n.) paun [peunod, m.]
peahen - (n.) peunes [-au, f.]
peak - (n.) ban [-nau, mf.]
pear - (n.) gellygen [gellyg, f.]
pear tree - (n.) gellygwydden [gellygwydd, f.]
pearl - (n.) perl [-au, m.]
peasant - (n.) gwladwr [gwladwyr, m.]
peasantry - (n.) gwerin [-oedd, coll.f.]
peat - (adj.) mawnog
peat bog - (n.) mawnog [-ydd, f.]
peat - (n.) mawn [m.], mawnen [mawn, f.]
pebble - (n.) caregan (caregen) [caregos, f.], gro%yn [gro, m.]
peccadillo - (n.) beiyn [m.], pechodyn [m.]
peck - (n.) cnoc [-iau, mf.], hobaid (hobed) [hobeidiau, f.], pec [m.], pecaid [peceidiau, m.], pigiad [-au, m.]
{ Cnoc is peck as an action. }
{ Hobaid (hobed) is peck as a unit of measure. }
{ Pec is peck as a unit of measure. }
{ Pecaid is peck as a unit of measure. }
{ Pigiad is peck as an action. }
peck - (v.) cnocellu [cnocell-], pigo [pig-]
pectoral - (adj.) dwyfronnol
peculate - (v.) celcio [celci-], lladrata [lladrata-]
peculiar - (adj.) hynod, neilltuol, priod, priodol
{ Hynod is peculiar as strange. }
{ Neilltuol is peculiar as special. }
{ Priod is peculiar as special. }
{ Priodol is peculiar as special. }
peculiarities - (n.pl.) hynodion, neilltuolion
peculiarity - (n.) angerdd [m.], hynodrwydd [m.], neilltuolrwydd [m.]
pecuniary - (adj.) ariannol
pedagogue - (n.) athro plant, ysgolfeistr [-i, -iaid, m.]
pedal - (adj.) troedol
pedal - (n.) pedal [m.?], troedlath [-au, f.]
pedant - (n.) pedant [m.?]
pedantic - (adj.) pedantig
peddle - (v.) pedlera [pedler-]
pedestal - (n.) bo+n [bonau, bonion, m.], gwaelod [-ion, m.], troed [traed, mf.]
pedestrian - (adj.) ar draed, peddestrig
pedestrian - (n.) cerddwr [cerddwyr, m.], gw+r traed, peddestr [m.]
pedigree - (n.) bonedd [m.], gwehelyth [mf.], llinach [f.]
pedigree - (n.pl.) ach [-au, -oedd, f.]
pedlar - (n.) pedler [m.]
peek, take a - (v.) cael cip
peel - (n.) caen [-au, f.], cen [m.], croen [crwyn, m.], pil [-ion, m.], rhisgl [m.]
peel - (v.) pilio [pili-], plicio [plici-]
peep - (n.) cip [-ion, m.], cipolwg [cipolygon, mf.]
peep - (v.) cipedrych [cipedrych-; 3.s. & 2.s.imp. cipedrych], ysbi%o [ysbi%-]
peer - (n.) cydradd [-au, f.], gogyfurdd [-au, f.], pendefig [-ion, m.]
{ Cydradd is peer as one of the same status. }
{ Gogyfurdd is peer as one of the same status. }
{ Pendefig is peer in the sense of peerage. }
peer - (v.) ciledrych [ciledrych-; 3.s. & 2.s.imp. ciledrych], syllu [syll-]
peerage - (n.) pendefigaeth [f.]
peeress - (n.) pendefiges [-au, f.]
peerless - (adj.) dihafal
peevish - (adj.) anniddig, anynad, blin [pl. -ion], gwenwynllyd, piwis, swnllyd
peevishness - (n.) anniddigrwydd [m.]
peewit - (n.) cornchwiglen [cornchwiglod, f.], cornicyll [-od, m.]
peg - (n.) ebill [-ion, m.], hoel bren, hoelbren [-nau, m.], peg [-iau, m.]
peg - (v.) pegio [pegi-]
pellet - (n.) haelsen [f.], peled [f.?], pelen [-nau, -ni, f.]
pellicle - (n.) croenyn [-nau, m.], pilen [-nau, f.], rhuchen [rhuchion, f.]
pell-mell - (adv.) blith draphlith
pellucid - (adj.) claer, gloyw [pl. -on], tryloyw [pl. -on]
pelt - (n.) croen [crwyn, m.]
pelting rain - (n.) curlaw [m.]
pelt - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], lluchio [lluchi-], peledu [peled-], taflu [tafl-; 3.s. teifl; 2.s.imp. tafl]
Pembroke - (prop.n.) Penfro
Pembrokeshire, Newport - (prop.n.) Trefdraeth
pen - (n.) corlan [-nau, f.], cwt [cytiau, cytau, m.], ffald [-au, f.], lloc [-iau, m.], pin [-nau, m.], ysgrifbin [-nau, m.], ysgrifell [-au, f.]
{ Corlan is a pen you use to keep animals. }
{ Cwt is a pen you use to keep animals. }
{ Ffald is a pen you use to keep animals. }
{ Lloc is a pen you use to keep animals. }
{ Pin is the pen you use to write. }
{ Ysgrifbin is the pen you use to write. }
{ Ysgrifell is the pen you use to write. }
pen - (v.) cytio [cyti-], ffaldio [ffaldi-], llocio [lloci-], ysgrifennu [ysgrifenn- &1, ysgrifen- &2+]
{ Cytio is pen when you enclose animals. }
{ Ffaldio is pen when you enclose animals. }
{ Llocio is pen when you enclose animals. }
{ Ysgrifennu is pen when you write with a pen. }
penal - (adj.) cosbedigaethol, cosbol
penal servitude - (n.) penyd-wasanaeth [m.]
penalty - (n.) camgwl [m.], cosb [-au, f.], cosbedigaeth [f.]
penance - (n.) penyd [-iau, m.]
pence - (n.) pres [m.]
pence - (n.pl.) ceiniog [-au, f.]
pencil - (n.) pensil (pensel) [-iau, m.], pwyntil [m.]
pendant - (n.) tlws [tlysau, m.]
pendent - (adj.) crog, dibynnol
pendulous - (adj.) yn hongian, yn siglo
pendulum - (n.) pendil [-iau, m.]
penetrate - (v.) treiddio [treiddi-; 3.s. & 2.s.imp. traidd]
penetrating - (adj.) treiddgar, treiddiol
penetration - (n.) treiddgarwch [m.]
peninsula - (n.) gorynys [-oedd, f.]
peninsular - (adj.) gorynysol
penitence - (n.) edifeirwch [m.]
penitent - (adj.) edifar, edifeirus (edifeiriol)
penitentiary - (n.) carchar [-au, m.], penydfa [penydfeydd, -oedd, f.]
penknife - (n.) cyllell boced, pencniff [f.?]
pennant - (n.) penwn [m.?]
pennon - (n.) penwn [m.?]
penny - (n.) ceiniog [-au, f.]
gather pennies - (v.) ceinioca [ceinioc-]
penny-worth - (n.) ceiniogwerth [-i, -au, f.]
pension - (n.) blwydd-da+l [blwydd-daliadau, m.], pensiwn [pensiynau, m.]
pensioner - (n.) pensiynwr [pensiynwyr, m.]
pensive - (adj.) athrist, meddylgar, synfyfyriol
pent - (adj.) caeth [pl. -ion]
pentagon - (n.) pumongl [-au, m.]
pentalogy - (n.) pumllyfr [m.]
Pentateuch - (n.) pumllyfr Moses
penult - (n.) goben [-nau, m.]
penury - (n.) angen [anghenion, m.], eisiau (isio) [m.], prinder (prindra) [m.], tlodi [m.]
{ "Isio" is used in N. Wales dialectic writing for "eisiau". }
people - (n.) gwerin [-oedd, coll.f.], pobl (pobol) [-oedd, f.]
{ Gwerin is the proletariat, the common folk, the
ordinary people (although it has more positive connotations than my
attempts to translate it do). }
{ Pobl (pobol) is either a group of people, some persons together, or a
people (in the senses of a race, a tribe, a nation). }
common people - (n.) gwre+ng [coll. & m.]
people - (v.) pobli [pobl-], poblogi [poblog-]
pepper - (n.) pupur [m.]
peppermint - (n.) mintys poethion
per - (prep.) trwy (drwy) [irreg.], wrth [irreg.], yn o+l
peradventure - (adv.) ar antur, efallai (falla), feallai, odid, ysgatfydd
perambulate - (v.) cerdded [cerdd-; 3.s. & 2.s.imp. cerdd], rhodio [rhodi-], ymrodio [ymrodi-]
perceive - (v.) canfod [can- &fod], dirnad [dirnad-], gweld (gweled) [gwel-; 3.s. gwe+l, gwy+l*; 2.s.imp. gwe+l; 3.s.imp. wele]
percent - (n.) canran [-nau, f.]
one percent - (n.) un y cant
percentage - (n.) canran [-nau, f.]
perceptible - (adj.) canfyddadwy, gweladwy
perception - (n.) argraff [-au, -ion, f.], canfyddiad [-au, m.], dirnadaeth [f.], teimlad [-au, m.]
perch - (n.) clwyd [-au, -i, -ydd, f.], esgynbren [-nau, m.], perc [f.?]
{ Clwyd is a perch where a bird sits. }
{ Esgynbren is a perch where a bird sits. }
{ Perc is a perch that swims in fresh water. }
perch - (v.) clwydo [clwyd-]
perchance - (adv.) efallai (falla), odid
percolate - (v.) diferu [difer-], hidlo [hidl-]
percussion - (n.) gwrthdrawiad [-au, m.], trawiad (tarawiad) [-au, m.]
percussion band - (n.) seindorf daro
perdition - (n.) colledigaeth [f.], difancoll [f.], difant [m.], distryw [m.], y fall
peregrinate - (v.) pererino [pererin-], teithio [teithi-]
peremptory - (adj.) awdurdodol, pendant
perennial - (adj.) bythol, drwy'r flwyddyn
{ Bythol is perennial meaning perpetual. }
{ Drwy'r flwyddyn is perennial meaning year-round. }
perfect - (adj.) anhyfreg, cyfallwy, diwall, perffaith
perfect - (v.) perffeithio [perffeithi-]
perfecter - (n.) perffeithydd [-ion, m.]
perfection - (n.) perffeithrwydd [m.]
perfectionist - (n.) perffeithydd [-ion, m.]
perfidious - (adj.) bradwrus
perfidy - (n.) brad [-au, m.], dichell [-ion, f.], ffalster [m.]
perforate - (v.) rhydyllu [rhydyll-], tyllu [tyll-]
perforated - (adj.) rhydyllog
perforce - (adv.) drwy drais, o orfod
perform - (v.) chwarae (chware) [chwarae-; 3.s. chwery], cyflawni [cyflawn-], cywiro [cywir-], perfformio [perfformi-]
{ Chwarae (chware) is perform when you present a play. }
{ Cyflawni is perform when you finish a project. }
{ Cywiro is perform when you make good on a promise. }
performable - (adj.) actol
performance - (n.) cyflawniad [-au, m.], perfformiad [-au, m.]
perfume - (n.) arogl [-au, -euau, -euon, m.], perarogl [-au, m.]
perfume - (v.) perarogli [perarogl-]
perfunctory - (adj.) diofal, esgeulus, o raid
perhaps - (adv.) atfydd, efallai (falla), feallai, hwyrach, ond odid, sbo, ysgatfydd
peril - (n.) enbydrwydd [m.], perygl (peryg) [-on, m.]
perilous - (adj.) enbyd (enbydus), peryglus [perycl- &adj]
perimeter - (n.) amfesur [m.], perimedr [-au, m.]
period - (n.) adeg [-au, f.], atalnod [-au, m.], cyfadran [-nau, f.], cyfnod [-au, m.], diweddnod [-au, m.], dot [-iau, mf.]
{ Atalnod is period as punctuation. }
{ Cyfadran is the musical period. }
{ Cyfnod is period as an era. }
{ Diweddnod is period as punctuation. }
{ Dot is the period you find on a computer keyboard. }
menstrual period - (n.) misglwyf [m.]
periodic - (adj.) adegol, cyfnodol
periodical - (adj.) cyfnodol
periodical - (n.) cyfnodolyn [cyfnodolion, m.]
peripatetic - (adj.) crwydrol (crwydrus), cylchynol, peripatetig
periphery - (n.) amgylchedd [-ion, -au, m.], cylchfesur [-au, m.]
periphrastic - (adj.) cwmpasog
perish - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], darfod [dar- &fod], llygru [llygr-], trengi [treng-]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
{ (perish} Darfod is perish when something dies. }
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
{ (perish} Trengi is perish when something dies. }
perish with cold - (v.) fferru [fferr- &1, ffer- &2+]
perishable - (adj.) colladwy, darfodedig
periwinkle - (n.) gwichiad [gwichiaid, -au, m.]
perjure - (v.) tyngu anudon
perjurer - (n.) anudonwr [anudonwyr, m.]
perjuring - (adj.) anudonol (anudonul)
perjury - (n.) anudon [-au, m.], anudonedd [-au, m.], anudoniaeth [-au, f.]
permanent - (adj.) ar.hosol, par.haol, par.haus, sefydlog
permeable - (adj.) athraidd
permeate - (v.) treiddio [treiddi-; 3.s. & 2.s.imp. traidd], trwytho [trwyth-]
permission - (n.) caniata+d [m.], cennad [cenhadau, cenhadon, f.]
permissive - (adj.) caniataol
permit - (n.) trwydded [-au, f.]
permit - (v.) caniata/u [caniat- &a/u], cenhadu [cenhad-], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef]
permutation - (n.) amnewidiad [-au, m.]
permute - (v.) amnewid [amnewidi-]
pernicious - (adj.) aflesol, cyndyn, dygn [dycn- &adj], niweidiol, ystyfnig
peroration - (n.) diweddglo araith, perorasiwn [m.]
perpendicular - (adj.) syth [f. seth], unionsyth
perpetrate - (v.) cyflawni drwg
perpetual - (adj.) bythol, gwastadol, oesol, par.haol, par.haus
perpetuate - (v.) anfarwoli [anfarwol-], bytholi [bythol-], par.hau (para) [par- &hau; 3.s. pery, par.ha, para; 2.s.imp. para]
perplex - (v.) cythryblu [cythrybl-], drysu [drys-], trallodi [trallod-]
perplex oneself - (v.) pendroni [pendron-]
perplexing - (adj.) dryslyd, dyrys
perplexity - (n.) aneliad [-au, m.], cyfyng-gyngor [m.], dryswch [m.], penbleth [mf.]
persecute - (v.) erlid [erlid-]
persecution - (n.) erledigaeth [-au, f.], erlid [-iau, m.]
persecutor - (n.) erlidiwr [erlidwyr, m.]
perseverance - (n.) dyfalbar.had (dyfalbara) [m.]
persevere - (v.) dyfalbar.hau (dyfalbara) [dyfalbar- &hau], par.hau (para) [par- &hau; 3.s. pery, par.ha, para; 2.s.imp. para]
persist - (v.) dal ati, mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn], taeru [taer-]
{ Dal ati is persist when you keep on going. }
{ Mynnu is persist when you bother someone until you
get your way. }
{ Taeru is persist when you bother someone until you
get your way. }
person - (n.) dyn [-ion, m.], person [-au, m.]
blind person - (n.) dall [deillion, m.]
deaf person - (n.) byddar [-iaid, byddair, m.]
inferior person or thing - (n.) adlaw [-iaid, m.]
put a person to the test - (v.) rhoi prawf ar berson
sick person - (n.) claf [cleifion, m.]
unimportant person - (n.) silidons [m.]
personal - (adj.) personol
Personal Identification Number - (n.) Rhif Adnabod Personol
personality - (n.) personoliaeth [f.]
personify - (v.) personoli [personol-]
perspective - (adj.) persbectif
perspective - (n.) gwelediad persbectif
perspicacious - (adj.) craff
perspicuous - (adj.) clir [clir- &adj], eglur, golau [goleu- &adj]
perspiration - (n.) chwys [m.]
perspire - (v.) chwysu [chwys-]
persuade - (v.) cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], darbwyllo [darbwyll-], perswadio [perswadi-]
persuasion - (n.) perswa+d [m.]
pert - (adj.) eofn, pert, tafotrydd (tafodrydd)
pertain - (v.) deiryd (deirydu) [deiryd-], perthyn [perthyn-]
pertain to - (v.) perthyn i
pertaining to an ode - (adj.) awdlaidd
pertaining to birds - (adj.) adarog, adarol
pertaining to the Welsh language - (adj.) Cymraeg
{ "Cymraeg" is stressed on the last syllable. }
pertinant - (adj.) perthnasol
pertinent - (adj.) cymwys, perthynol
perturb - (v.) aflonyddu [aflonydd-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cythruddo [cythrudd-]
peruse - (v.) chwilio [chwili-], darllen [darllen-; 3.s. & 2.s.imp. darllen]
pervade - (v.) treiddio [treiddi-; 3.s. & 2.s.imp. traidd], trwytho [trwyth-]
pervasiveness - (n.) cyffredinedd [m.]
perverse - (adj.) afrywiog, atgas (adgas), croes, gwrthnysig, gwyrdraws, pen.gam, traws, trofaus
perverseness - (n.) gwyrni [m.], pen.gemi [m.]
perversion - (n.) gwyrdro [-ion, m.]
pervert - (n.) gwrthdroe%dig [m.]
pervert - (v.) cam-droi [cam-dro- &i], gwyrdroi [gwyrdro- &i], llygru [llygr-]
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
perverted - (adj.) gwyrdroe%dig
pessimism - (n.) pesimistiaeth [f.]
pessimist - (n.) pesimist [-iaid, m.]
pest - (n.) haint [heintiau, mf.], pla [pla+u, mf.], poendod [m.]
pester - (v.) aflonyddu [aflonydd-], blino [blin-], poeni [poen-]
pestilence - (n.) haint [heintiau, mf.], pla [pla+u, mf.]
pet - (adj.) llywaeth, swci
pet - (n.) anwylyn [anwyliaid, m.], ffafryn [m.]
pet - (v.) anwesu [anwes-], babanu [baban-], maldodi [maldod-], mwytho [mwyth-]
petal - (n.) petal [-au, m.]
having petals - (adj.) arbetalaidd
Peter - (prop.n.) Pedr
petition - (n.) arch [eirchion, f.], deiseb [-au, f.], deisyfiad [-au, m.], erfyniad [-au, m.], petisiwn [m.]
petition - (v.) deisebu [deiseb-]
petitioner - (n.) deisebwr [deisebwyr, m.], deisebydd [-ion, m.]
petrel - (n.) aderyn drycin
petrify - (v.) caregu [careg-]
petrol - (n.) petrol [m.]
petrolium - (n.) petroliwm [m.]
petted youth - (n.) lledfegin [-od, m.]
petticoat - (n.) pais [peisiau, f.]
pettifogging - (adj.) brwnt [f. bront; pl. bryntion], gwael [gwael- &adj], isel [ised; is; isaf]
petty - (adj.) bach [lleied; llai; lleiaf], bychan [f. bechan; pl. bychain], crach, gwael [gwael- &adj], ma+n [man- &adj], pitw
petulant - (adj.) anfoddog, anniddig, anynad
pew - (n.) co+r [corau, m.], eisteddle [-oedd, m.], se+t [seti, f.], sedd [-au, f.]
deacons' pew - (n.) se+t fawr
pewit - (n.) cornchwiglen [cornchwiglod, f.], cornicyll [-od, m.]
pewter - (n.) piwter [m.]
phalanx - (n.) cadres [-i, -au, f.]
phantasm - (n.) drychiolaeth [-au, f.], lledrith [m.], rhith [-iau, m.]
phantom - (n.) drychiolaeth [-au, f.], rhith [-iau, m.]
Pharisaic - (adj.) Phariseaidd
Pharisaical - (adj.) Phariseaidd
Pharisaism - (n.) Phariseaeth [f.]
Pharisee - (n.) Pharisead [Phariseaid, m.]
pharmaceutical - (n.) ffisig [-au?, m.], ffisigwriaeth (physygwriaeth) [m.], meddyglyn [-noedd, m.]
pharmacist - (n.) fferyllydd [-ion, m.]
pharmacy - (n.) fferyllfa [fferyllfeydd, f.], fferylliaeth [f.]
{ Fferyllfa is the pharmacy at which you buy drugs. }
{ Fferylliaeth is the study of pharmacy. }
pharynx - (n.) sefnig [m.]
phase - (n.) agwedd [-au, mf.], golwg [golygon, mf.], gwedd [-au, -iau, f.], tro [-eau, -eon, m.]
pheasant - (n.) ceiliog coed, coediar [coedieir, f.], ffesant [ffesannau, mf.]
phenomenon - (n.) ffenomen [m.?], rhyfeddod [-au, mf.]
phial - (n.) ffiol (phiol) [-au, f.]
philander - (v.) gwamalio caru
philanthropic - (adj.) dyn.garol
philanthropist - (n.) dyn.garwr [dyn.garwyr, m.]
philanthropy - (n.) dyn.garwch [m.]
Philistine - (n.) Philistiad [Philistiaid, m.]
Philistinism - (n.) Philistiaeth [f.]
philological - (adj.) ieithyddol
philologist - (n.) ieithegydd [-ion, ieithegwyr, m.]
philology - (n.) ieitheg [f.], ieithyddiaeth [f.]
philosopher - (n.) anianydd [-ion, m.], athronydd [-ion, athronwyr, m.]
philosophical - (adj.) athronyddol
philosophize (philosophise) - (v.) athronyddu [athronydd-]
philosophy - (n.) athroniaeth [-au, f.], philosophi [m.]
phlegm - (n.) cornboer [m.], crachboer [m.], fflem [mf.], llysnafedd [m.]
phlegmatic - (adj.) difraw, difywyd, digyffro
phone - (n.) ffo+n [m.]
cordless phone - (n.) ffo+n symudol
mobile phone - (n.) ffo+n teithiol
phonetic - (adj.) seinegol, seinyddol
phonetician - (n.) seinegwr [seinegwyr, m.]
phonetics - (n.) seineg [f.]
phonograph - (n.) ffonograff [-au, -ion, f.]
phonology - (n.) seinyddiaeth [f.]
phosphorus - (n.) ffosfforws [m.?]
photograph - (n.) ffotograff [-au, -ion, f.], gwawl-lun [-iau, m.]
phrase - (n.) cymal [-au, m.], ymadrodd [-ion, m.]
{ Cymal is a phrase that is a group of words forming
a unit. }
{ Ymadrodd is a phrase that is a saying. }
phrase - (v.) geirio [geiri-]
phraseology - (n.) geiriad [m.], geirweddiad [m.]
phthisis - (n.) darfodedigaeth [m.]
phylacteries - (n.pl.) phylacterau
physic - (n.) ffisig [-au?, m.], ffisigwriaeth (physygwriaeth) [m.], meddygaeth [f.], meddyginiaeth [-au, f.]
physical - (adj.) anianyddol, corfforol, ffisegol, materol
{ Anianyddol is physical relating to physics. } }
{ Corfforol is physical relating to the body. }
{ Ffisegol is physical relating to physics. }
{ Materol is physical relating to matter. }
physical therapist - (n.) ffisiotherapydd [-ion, m.]
physicality - (n.) corffolrwydd [m.]
physician - (n.) ffisigwr (physygwr) [ffisigwyr, m.], meddyg [-on, m.]
physicist - (n.) anianydd [-ion, m.], ffisegwr [ffisegwyr, m.]
physics - (n.) anianaeth [f.], ffiseg [f.]
physiognomy - (n.) wynebofyddiaeth [f.]
physiology - (n.) anianaeth [f.], anianeg [f.], ffisioleg [f.]
physique - (n.) corffolaeth [f.], cyfansoddiad [-au, m.]
piano - (n.) piano [mf.]
play piano - (v.) canu piano, chwarae piano
pianoforte - (n.) piano [mf.]
pick - (n.) dewis [m.]
pick up - (v.) crapio [crapi-]
pick with pickaxe - (v.) ceibio [ceibi-]
pick - (v.) dethol [dethol-], dewis [dewis-], dichlyn [dichlyn-], pigo [pig-]
pickaxe - (n.) caib [ceibiau, f.]
pick with pickaxe - (v.) ceibio [ceibi-]
picker - (n.) ceibiwr [ceibwyr, m.]
picket - (n.) cledren [-nau, -ni, f.], gwyliadwriaeth [-au, f.], gwyliwr [gwylwyr, m.], polyn [polion, m.]
{ Cledren is picket as a pointed stake. }
{ Gwyliadwriaeth is picket as a sentry. }
{ Gwyliwr is picket as a sentry. }
{ Polyn is picket as a pointed stake. }
picket - (v.) picedu [piced-]
pickings - (n.pl.) pigion
pickle - (n.) heli [m.], picl [m.?]
pickle - (v.) halltu [hallt-], piclo [picl-]
picnic - (n.) gwigwyl [-iau, f.], picnic [m.], pleserdaith [pleserdeithiau, f.]
{ Gwigwyl ("gwig-wyl", forest-event) is a word you'll never hear. }
{ Picnic is the usual word for "picnic". }
Pict - (n.) Brithwr [Brithwyr, m.]
pictorial - (adj.) darluniadol
picture - (n.) darlun [-iau, m.], llun [-iau, m.], pictiwr [pictiyrau, m.]
picture - (v.) darlunio [darluni-]
picturesque - (adj.) byw, darluniaidd, gwych [f. gwech]
pie - (n.) pastai [pasteiod, f.], patai [pateiod, f.]
piebald - (adj.) brith [f. braith], brithryw, cymysgliw
piece - (n.) cat [-iau, m.], cetyn [catiau, m.], darn [-au, m.], dernyn [-nau, m.], dryll [-iau, m.], llain [lleiniau, f.], pisyn [-nau, pisiau, m.], rhan [-nau, f.], yfflyn [yfflon, m.]
break in pieces - (v.) dryllio [drylli-]
piece of flesh - (n.) cyhyryn [m.]
piece of furniture - (n.) dodrefnyn [dodrefn, m.]
piece of gravel - (n.) graeanyn [graean, m.]
small piece - (n.) ysgrublyn [m.]
piece - (v.) asio [asi-], clytio [clyti-]
pied - (adj.) brith [f. braith], brithliw, cymysgliw
pier - (n.) canbost [canbyst, m.], pier [m.?], piler [-au, -i, m.]
{ Canbost is a pier that supports a bridge. }
{ Pier is a pier that sticks into the ocean. }
{ Piler is a pier that supports a bridge. }
Pierce - (prop.n.) Pyrs
pierce - (v.) brathu [brath-; 3.s. & 2.s.imp. brath], gwanu [gwan-; 3.s. & 2.s.imp. gwa+n], treiddio [treiddi-; 3.s. & 2.s.imp. traidd], trychu [trych-], trywanu [trywan-], tyllu [tyll-]
piety - (n.) crefyddolder (crefyddoldeb) [m.], duwioldeb [m.], duwiolfrydedd [m.]
piffle - (n.) gwegi [m.], lol [f.], oferedd [m.]
pig - (n.) mochyn [moch, m.]
guinea pig - (n.) mochyn cwta
little pig - (n.) porchell [perchyll, m.]
wild pig - (n.) gwythwch [m.]
pig - (v.) bwrw perchyll, mocha (mochi) [moch-], porchellu [porchell-]
pigeon - (n.) colomen [-nod, f.]
wood pigeon - (n.) ysguthan [-od, f.]
piggish - (adj.) mochynnaidd
pigment - (n.) lliw [-iau, m.], paent [peintiau, m.]
pike - (n.) gwaywffon [gwaywffyn, f.], penhwyad [penhwyaid, m.]
{ Gwaywffon is the pike you use for fighting. }
{ Penhwyad is the pike you fish from the water. }
pile - (n.) cedyn [m.], cledr [-au, f.], crug [-iau, m.], cruglwyth [-i, -au, m.], pawl [polion, m.], pentwr [pentyrrau, m.]
{ Cedyn is pile that is on a carpet or fabric. }
{ Cledr is a pile you drive into the ground. }
{ Crug is a pile that is a heap. }
{ Cruglwyth is a pile that is a heap. }
{ Pawl is a pile you drive into the ground. }
{ Pentwr is a pile that is a heap. }
pile up - (v.) cruglwytho [cruglwyth-]
pile - (n.pl.) blewyn [blew, m.]
{ Blewyn in plural ("blew") is pile that is on a carpet or fabric. }
pile - (v.) pentyrru [pentyrr- &1, pentyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. pentwr], ysgafnu [ysgafn-]
piles - (n.pl.) clwyf y marchogion
pilfer - (v.) chwilenna [chwilenn- &1, chwilen- &2+], chwiwbigo [chwiwbig-], chwiwladrata [chwiwladrat-]
pilferer - (n.) chwiwleidr [chwiwladron, m.]
pilfering - (adj.) lladronllyd
pilgrim - (adj.) pererinol
pilgrim - (n.) pererin [-ion, m.]
pilgrimage - (n.) pererindod [-au, mf.]
pill - (n.) pelen [-nau, -ni, f.], pilsen [f.]
pillage - (n.) anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], ysbail [ysbeiliau, mf.]
pillage - (v.) anrheithio [anrheithi-], ysbeilio [ysbeili-]
pillar - (n.) colofn [-au, f.], piler [-au, -i, m.], post [pyst, m.]
pillion - (n.) sgi+l [m.]
pillory - (n.) pilwri [m.?], rhigod [-au, m.]
pillow - (n.) clustog [-au, fm.], gobennydd [gobenyddiau, gobenyddion, m.]
pillule - (n.) pelen [-nau, -ni, f.]
pilot - (n.) awyrennwr [awyrennwyr, m.], cyfarwyddwr llongau, peilat [m.?]
{ Awyrennwr is the pilot of an aircraft. }
{ Cyfarwyddwr llongau is the pilot of a ship. }
pimple - (n.) ploryn [-nod, m.], tosyn [tosau, m.]
pin - (n.) pin [-nau, mf.]
rolling pin - (n.) rholbren [-ni, m.]
pin - (v.) hoelio [hoeli-], pinio [pini-]
pinafore - (n.) brat [-iau, m.]
pincers - (n.) gefel [gefeiliau, f.]
pinch - (n.) cyfyngder [-au, m.], gwasgfa [gwasgfeydd, -u, f.], pinsiad (pins) [pinsiadau, m.]
{ Cyfyngder is a pinch that is a tight spot. }
{ Gwasgfa is a pinch that is a tight spot. }
{ Pinsiad (pins) is a pinch that squeezes your skin. }
pinch - (v.) cynilo [cynil-], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg], lladrata [lladrata-], pinsio [pinsi-]
{ Cynilo is pinch when you use less than necessary. }
{ Gwasgu is pinch when you squeeze between your fingers. }
{ Lladrata is pinch when you steal something. }
{ Pinsio is pinch when you squeeze between your fingers. }
pine - (n.) pi+n [m.]
pine tree - (n.) ffynidwydden [ffynidwydd, f.], pinwydden [pinwydd, f.]
pine - (v.) cryddu [crydd-], curio [curi-], dihoeni [dihoen-], dyddfu [dyddf-], nychu [nych-]
{ Curio is an unlikely word for "to waste away", "to pine". At
least, I would never use "curio", although I might use "curiedig". }
ping - (n.) ping [-iau, f.]
ping - (v.) pingo [ping-]
pinion - (n.) adain (aden) [adenedd, f.], asgell [esgyll, f.]
pinion - (v.) torri esgyll
pink - (n. & adj.) pinc [m.]
pink - (v.) pincio [pinci-]
pinnacle - (n.) pinacl [-au, m.]
pinnacled - (adj.) pinaclog
pint - (n.) peint [-iau, m.]
pioneer - (n.) arloeswr [arloeswyr, m.], arloesydd [-ion, m.]
pioneer - (v.) arloesi [arloes-]
pious - (adj.) crefyddol, duwiol, duwiolfrydig
pious - (n.) duwiol [m.]
pip - (n.) hedyn ffrwyth
piping hot - (adj.) chwilboeth
pipe - (n.) cat [-iau, m.], cetyn [catiau, m.], corn [cyrn, m.], peipen [peipiau, f.], pib [-au, f.], pibell [-au, -i, f.]
pipe - (v.) canu pibell, pibo [pib-]
pipeful - (n.) cornaid (corned) [corneidiau, m.]
piper - (n.) pibydd [-ion, m.]
piquant - (adj.) llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], pigog, tost
pique - (n.) soriant [soriannau, m.]
pique - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], llidio [llidi-]
piracy - (n.) mo+r-ladrad [-au, m.]
pirate - (n.) mo+r-leidr [mo+r-ladron, m.], mor-herwr [mor-herwyr, m.]
pirouette - (n.) chwyldro [-ion, -eon, m.]
pirouette - (v.) chwyldroi [chwyldro- &i]
piss - (n.) piso [m.]
piss - (v.) piso [pis-]
pistol - (n.) llawddryll [-iau, m.], pistol [m.]
pit - (n.) ceubwll [ceubyllau, m.], hedyn ffrwyth, pwll [pyllau, m.], pydew [-au, m.]
{ Ceubwll is a pit in the ground. }
{ Hedyn ffrwyth is a pit in a fruit. }
{ Pwll is a pit in the ground. }
{ Pydew is a pit in the ground. }
full of pits - (adj.) pyllog
pit - (v.) pyllu [pyll-]
pitch - (n.) gradd [-au, f.], mesur [-au, m.], pyg [m.], traw [m.]
{ Gradd is a pitch that is a degree of intensity. }
{ Mesur is a pitch that is a degree of intensity. }
{ Pyg is the kind of pitch that is black. }
{ Traw is a pitch that is a degree of intensity. }
pitch - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], pygu [pyg-]
{ Bwrw is pitch when you do it to a baseball. }
{ Gosod is pitch when you do it to a tent. }
{ Pygu is to apply pitch to something. }
pitch-black - (adj.) pygddu
pitcher - (n.) baeol [-au, m.], cawg [-iau, m.], piser [-au, -i, m.], ste+n [stenau, f.], yste+n [ystenau, f.]
pitchfork - (n.) picfforch [picffyrch, f.], picwarch [m.?]
piteous - (adj.) gresynus, truenus
pitfall - (n.) magl [-au, f.], pyd [f.?]
pith - (n.) bywyn [-nau, m.], grym [-oedd, m.], me+r [merion, m.], sylwedd [-au, m.]
{ Bywyn is pith as a vital part. }
{ Grym is pith as the substance of an argument. }
{ Me+r is pith as marrow. }
{ Sylwedd is pith as the substance of an argument. }
pith - (n.pl.) mwyd [-ion, -od, m.]
{ Mwyd (actually "mwydion") is pith as spongy tissue. }
pitiless - (adj.) annhosturiol
pity - (n.) gresyn [m.], piti [m.], tosturi [-aethau, m.], trueni [m.]
more's the pity - (adv.) ysywaeth
show pity - (v.) trugar.hau [trugar- &hau]
pity - (v.) gresynu [gresyn-], tosturio [tosturi-]
{ You "tosturio wrth" a person. }
pivot - (n.) colyn [-nau, m.], pegwn [pegynau, m.]
pixelate - (v.) picselu [picsel-]
placable - (adj.) cymodlon, hynaws
placard - (n.) hysbyslen [-ni, f.], murlen [-ni, f.]
placate - (v.) cymodi [cymod-], dyhuddo [dyhudd-], heddychu [heddych-]
place - (n.) cyfle [-on, -adau, -oedd, m.], lle [-oedd, -fydd, m.], llecyn [-nau, m.], man [-nau, mf.], mangre [f.]
{ Lle is generally "place" in a spatial sense. It
seems to be natural in question like "pa le?" (= "ble", "'lle?").
"Lle geni" is undoubtedly the place of birth on a registration
document. }
{ Man is generally "place" and includes some temporal
senses such as "yn y fan", "man a man" and so on. "Man geni" is
ambiguously a birthmark ("ac arno roedd man geni twll bach y
clo"). }
desolate place - (n.) anghyfanheddle [anghyfaneddleoedd, m.]
enclosed place - (n.) argae [-au, m.]
hiding place - (n.) cuddfa [cuddfeydd, f.]
high place - (n.) uchelfa [uchelfeydd, f.]
inhabited place - (n.) cyfannedd [cyfanheddau, cyfanheddion, cyfanheddfau, m.]
place of worship - (n.) addoldy [addoldai, m.]
rocky place - (n.) creigle [-oedd, m.]
secret place - (n.) argel [-ion, mf.]
stony place - (n.) clegr (clegyr) [-au, m.]
place - (v.) cyfleu [cyfle-], dodi [dod-; 3.s. dy+d; 2.s.imp. dod], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod]
placid - (adj.) araf (arafaidd) [araf- &adj], llonydd, tawel [tawel- &adj]
placidity - (n.) diddigrwydd [m.]
plagiarism - (n.) lle+n-ladrad [-au, m.]
plagiarist - (n.) lle+n-leidr [lle+n-ladron, m.]
plagiarize - (v.) lle+n-ladrata [lle+n-ladrat-]
plague - (n.) haint [heintiau, mf.], pla [pla+u, mf.], plag [m.]
plague - (v.) blino [blin-], crugo [crug-], plagio [plagi-], poeni [poen-]
plaice - (n.) lleden [lledod, f.]
plaid - (adj.) plod
plaid - (n.) plod [m.]
plain - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], croyw [f. croew; pl. -on], diaddurn, eglur, plaen
plain - (n.) gwastadedd [-au, m.], gwastatir [-oedd, m.], maestir [-oedd, m.], rhos [-ydd, f.]
plainsong - (n.) plaen.gan [f.]
plaint - (n.) achwyn [-ion, m.], cwyn [-ion, -au, mf.]
plaintiff - (n.) achwynwr [achwynwyr, m.], hawlydd [-ion, m.]
plaintive - (adj.) cwynfanus, dolefus, lleddf
plait - (n.) plet (pleten) [pletiau, f.], pleth [-au, -i, f.]
plait - (v.) eilio [eili-], plethu [pleth-]
plan - (n.) cynllun [-iau, m.], plan [-iau, -au, m.]
plan - (v.) arfaethu [arfaeth-], cynllunio [cynlluni-], planio [plani-], ystofi [ystof-]
planar - (adj.) gwastad
plane - (adj.) gwastad, lefel
plane - (n.) arwyneb [-au, m.], cannwyr [canwyrau, canwyrion, m.], canwyr [-au, -ion, m.], gwastad [m.], lefel [-au, f.], plaen [-au, -iau, mf.]
plane - (v.) llyfnhau [llyfn- &hau], plaenio [plaeni-]
planet - (n.) planed [-au, f.]
plank - (n.) astell [estyll, ystyllod, f.], estyllen [estyll, f.], planc [-au, -iau, m.]
plank bread - (n.) bara planc
plank bridge - (n.) pompren [f.]
planner - (n.) cynllunydd [-ion, cynllunwyr, m.]
plant - (n.) ffatri [-%oedd, f.], llysieuyn [llysiau, m.], planhigyn [planhigion, m.]
{ Ffatri is a plant where things are manufactured. }
{ Llysieuyn is a plant that grows in the ground. }
{ Planhigyn is a plant that grows in the ground. }
plant - (n.pl.) offeryn [-nau, offer, m.]
{ Offeryn (actually "offer") is a plant that is a tool. }
plant - (v.) plannu [plann- &1, plan- &2+]
plantation - (n.) planfa [planfeydd, f.], planhigfa [planigfeydd, f.]
planter - (n.) plannwr [plannwyr, m.]
plaster - (n.) calchiad [m.], cymrwd [m.], plastr [-au, m.]
plaster - (v.) dwbio [dwbi-], plastro [plastr-]
plasterer - (n.) plastrwr [plastrwyr, m.]
plat - (n.) clwt [clytiau, m.], darn o dir, lawnt [-iau, f.]
plate - (n.) pla+t (plat) [platiau, m.]
gold plate - (n.) llestri aur
silver plate - (n.) llestri arian
plate - (v.) golchi a+ metel
plateau - (n.) gwastatir uchel
platform - (n.) areithfa [f.], banllawr [banlloriau, m.], esgynlawr [esgynloriau, m.], llwyfan [-nau, mf.]
plating - (n.) golchiad [-au, m.]
platitude - (n.) gwireb [-au, -ion, f.]
platoon - (n.) platw+n [m.?]
platter - (n.) dysgl [-au, f.], noe [-au, f.], pla+t (plat) [platiau, m.]
plaudit - (n.) banllef o gymeradwyaeth
plausible - (adj.) ffals [pl. ffeilsion], rhesymol yr olwg, teg yr olwg
play - (n.) chwarae [-on, m.]
foul play - (n.) camchwarae [m.]
play bo-peep - (v.) chwarae mig
play for - (v.) chwarae am, chwarae dros
play piano - (v.) canu piano, chwarae piano
play the harp - (v.) canu'r delyn
play tricks - (v.) ystrancio [ystranci-]
play - (v.) canu [can-; 3.s. & 2.s.imp. ca+n], chwarae (chware) [chwarae-; 3.s. chwery], pyncio [pynci-]
{ Canu is play when you play an instrument. }
{ Chwarae (chware) is play when you have fun. Some people
also use it for playing an instrument, though many consider this
usage to be incorrect. }
player - (n.) chwaraewr [chwaraewyr, m.]
playful - (adj.) cellweirus, chwaraegar, chwareus
playhouse - (n.) chwaraedy [chwaraedai, m.]
plaything - (n.) tegan [-au, m.]
plea - (n.) dadl [-euon, -au, f.], esgus [-ion, m.], hawl [-iau, holion, f.], ple [m.]
{ Dadl is plea as a defendant's response. }
{ Esgus is plea as an excuse. }
{ Hawl is plea as a defendant's response. }
{ Ple is plea as a defendant's response. }
plead - (v.) dadlau [dadleu-], eiriol [eiriol-], pledio [pledi-], ymbil (ymbilio) [ymbil-, ymbili-]
plead for - (v.) dadlau dros
pleasant - (adj.) arab, chweg, clyfar, diddan, difyr, dymunol, hyfryd [hyfryt- &adj], pleserus, serchus, siriol
pleasantness - (n.) areulder (areuledd) [m.]
pleasantries - (n.pl.) diddanion
please - (adv.) os gwelwch yn dda
please - (v.) boddhau [bodd- &hau], boddio [boddi-], plesio [plesi-], rhyngu bodd
pleased - (adj.) boddhaus, diddig
pleasing - (adj.) boddhaol
pleasing the fancy - (adj.) ffansi%ol
pleasurable - (adj.) pleserus
pleasure - (n.) bodd [m.], boddhad [m.], dywenydd [m.], hyfrydwch [m.], menwyd [m.], mwynhad [m.], mwyniant [mwyniannau, m.], pleser [-au, m.]
pleat - (n.) plet (pleten) [pletiau, f.]
pleat - (v.) pletio [pleti-]
pleated - (adj.) pletiog
plebeian - (n.) gwerinwr [gwerinwyr, m.], gwre+ng [coll. & m.]
plebian - (adj.) gwerinol
plebiscite - (n.) pleidlais y bobl
pledge - (n.) adnau [adneuon, m.], ardystiad [-au, m.], arfoll [-au, m.], cred [-au, f.], cyngwystl [-on, -ion, mf.], ern (ernes) [-au, f.], gwystl [-on, m.]
pledge - (v.) ardystio [ardysti-], arwystlo [arwystl-], gwystlo [gwystl-]
plenary - (adj.) cyflawn, diamodol, llawn [pl. -ion; llawn- &adj]
plenitude - (n.) cyflawnder [m.], llawnder (llawndra) [m.]
plentiful - (adj.) dibrin
plenty - (n.) abledd [m.], ablwch [m.], digon [m.], digonedd [m.], gwala [f.], helaethrwydd [m.]
plethora - (n.) gorgyflawnder [m.]
pleurisy - (n.) eisglwyf [m.], plewrisi [m.?]
pliable - (adj.) hyblyg, ystwyth
pliancy - (n.) hyblygrwydd [m.], ystwythder [m.]
pliant - (adj.) hyblyg, ystwyth
pliers - (n.) gefel fechan
plight - (n.) anghyflwr [m.], cyflwr [cyflyrau, m.], drych [-au, m.], sut [m.]
plight - (v.) addo (addaw) [addaw-; 3.s. eddy*; 2.s.imp. addaw], gwystlo [gwystl-]
plod - (v.) llafurio [llafuri-], slafio [slafi-], troedio [troedi-], ymlafnio [ymlafni-]
plot - (n.) brad [-au, m.], cynllun [-iau, m.], cynllwyn [-ion, m.], darn o dir, plot [f.?], ystofiad [-au, m.]
{ Brad is a plot that is a conspiracy. }
{ Cynllun is a plot that is a story line. }
{ Cynllwyn is a plot that is a conspiracy. }
{ Darn o dir is a plot where you build a house. }
{ Plot is a plot that is a story line. }
{ Ystofiad is a plot that is a story line. }
plot - (v.) bradfwriadu [bradfwriad-], cynllwyn [cynllwyn-]
plover - (n.) cornicyll [-od, m.]
plow (plough) - (n.) aradr [erydr, f.], gwy+dd [gwehyddion, gwyddion, m.]
plowed (ploughed) land - (n.) a+r [m.]
plowing (ploughing) match - (n.) preimin [m.]
plowing (ploughing) team - (n.) atgor [etgyr, -au, m.]
plow (plough) - (v.) arddu [ardd-], aredig [ardd-; 3.s. & 2.s.imp. ardd], atgor [atgor-], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
{ Arddu should properly be "aredig". }
plow-beam (plough-beam) - (n.) arnodd [-au, mf.]
plowman (ploughman) - (n.) aradrwr [aradrwyr, m.], arddwr [arddwyr, m.], trowr [trowyr, m.]
plowshare (ploughshare) - (n.) swch [sychau, f.]
ploy - (n.) sgil [m.?]
pluck - (n.) cip [-ion, m.], cnith [-iau, -ion, m.], glewdra (glewder) [m.], plwc [plyciau, m.]
pluck - (v.) dibluo [diblu-], plicio [plici-], pluo (plufio) [plu-, plufi-], plycio [plyci-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
plucking - (n.) plufiad [-au, m.]
plug - (n.) plwg [plygion, plygiau, m.], topyn [m.]
plug - (v.) plygio [plygi-], topio [topi-]
plug-in - (n.) mewn-blwg [mewn-blygiau, m.]
plugin - (n.) ategyn [-nau, m.]
plum - (n.) eirinen [eirin, f.]
plumage - (n.pl.) pluen [plu, f.]
plumb - (v.) plymio [plymi-]
plumber - (n.) plymwr [plymwyr, m.], plymydd [-ion, m.]
plume - (n.) pluen [plu, f.], plufyn [pluf, m.]
plume - (v.) pluo (plufio) [plu-, plufi-]
plummet - (n.) plymen [f.]
plump - (adj.) graenus, gweddgar, llyfndew, tew [pl. -ion]
plunder - (n.) anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], ysbail [ysbeiliau, mf.]
plunder - (v.) anrheithio [anrheithi-], ysbeilio [ysbeili-], ysglyfaethu [ysglyfaeth-]
plunge - (n.) trochfa [trochfeydd, f.]
plunge - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], trochi [troch-; 3.s. trych*], ymfwrw [ymfwri-; 2.s.imp. ymfwrw, ymfwra]
{ Trochi has the sense of immerse in N. Wales.
It is a transitive verb. }
plural - (adj.) lluosog (lliosog) [lluosoc- &adj]
pluralist - (n.) amlblwyfydd [-ion, m.]
plus - (n.) plws [plysau, m.]
plutocrat - (n.) gw+r goludog
ply - (v.) arfer [arfer-; 3.s. & 2.s.imp. arfer], defnyddio [defnyddi-; 3.s. & 2.s.imp. defnydd], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gyr]
plywood - (n.) pren haenog, pren pum-haen, pren tair-haen
pneumatic - (adj.) a+'i lond o wynt, awyrog
pneumonia - (n.) llid yr ysgyfaint, niwmonia [m.]
poach - (v.) berwi (wy) heb ei blisg, herwhela [herwhel-]
{ Berwi (wy) heb ei blisg is poaching a cook does. }
{ Herwhela is poaching a hunter might do. }
pock - (n.) brech [-au, -od, f.], o+l brech
pocket - (n.) llogell [-au, -i, f.], poced [-i, f.]
pocket - (v.) pocedu [poced-]
pod - (n.) cib [-au, m.], cibyn [-nau, m.], coden [-ni, -nau, f.], masgl [-au, m.], plisgyn [plisg, m.]
podgy - (adj.) byrdew
podiatry - (n.) podiatreg [f.]
poem - (n.) ca+n [canau, caniadau, caneuon, f.], caniad [-au, m.], cerdd [cyrdd, -i, -au, f.]
{ Ca+n tends to be thought of a (musical) song(-with-words),
but could be used for "piece of poetry" just as could the English
word. Let me add that since "cerdd" is really an "art", a "folk
song" -- in the Cecil Sharp sense -- is very definitely a "ca+n"
and nothing to do with "cerdd", although this is not the sense of
"folk" that is common in modern American English. In particular
although "cerdd dant" is "canu" it is most definitely not just
"canu". }
{ Cerdd, being a general sort of "art/craft"
comes to mean all sorts of musical and poetic arts, and pieces of
such art. }
epic poem - (n.) arwrgerdd [-i, f.], hanesgerdd [-i, f.]
love poem - (n.) rhieingerdd [-i, f.]
poem in free meter (metre) - (n.) pryddest [-au, f.]
satirical poem - (n.) dychan.gerdd [-i, f.]
Welsh alliterative poem - (n.) cywydd [-au, m.]
poesy - (n.) awenyddiaeth [f.]
poet - (n.) awenydd [-ion, m.], bardd [beirdd, m.], prydydd [-ion, m.]
poetaster - (n.) crachfardd [crachfeirdd, m.]
poetess - (n.) awenyddes [-au, f.], prydyddes [-au, f.]
poetic - (adj.) awenog (awenol), barddol, barddonol
affectedly poetic - (adj.) barddoni%aidd, barddonllyd
poetic gift - (n.) awen [-au, f.]
poetic lore - (n.) barddrin [f.]
poetical - (adj.) awenyddol, barddonol, prydyddol
poetics - (n.) barddas [mf.]
poetize (poetise) - (v.) awenyddu [awenydd-], barddoni [barddon-], prydyddu [prydydd-]
poetry - (n.) awenyddiaeth [f.], barddas [mf.], barddoniaeth [f.], barddwawd [f.], cerdd [cyrdd, -i, -au, f.], prydyddiaeth [f.]
{ Barddoniaeth is the whole towering edifice of poetic
endeavor (endeavour). }
{ Cerdd is literally "art" and could just possibly be
used to refer to various arts such as "barddoniaeth", which is
unlikely to be so in unpretentious use. }
bit of poetry - (n.) pill [-ion, m.]
compose poetry - (v.) barddoni [barddon-], prydyddu [prydydd-]
pogrom - (n.) cyflafan [-au, f.]
poignant - (adj.) aethus, awchlym, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], llymdost, tost
point - (n.) atalnod [-au, m.], blaen [-au, -ion, m.], pig [-au, f.], pwnc [pynciau, m.], pwynt [-iau, m.], trwyn [-au, m.]
{ Blaen is point in the sense of something pointy, like
the point of a pencil. }
{ Pwnc is a subject, to raise a point in a discussion one
would "codi pwnc". }
{ Pwynt picks up all the meanings of "point" left over from "pwnc"
and "blaen", and sometimes even those from "pwnc". }
exclamation point - (n.) ebychnod [-au, m.]
main point - (n.) baich [beichiau, m.]
on the point of - (prep.) ar fin
point of sale - (n.) ta+l bwynt
starting point - (n.) cychwynfa [cychwynfeydd, -+u, f.]
turning point - (n.) trobwynt [-iau, m.]
point - (v.) atalnodi [atalnod-], blaenllymu [blaenllym-], blaenu [blaen-], cyfeirio [cyfeiri-], pwyntio [pwynti-]
pointer - (n.) cyfeiriad [-au, m.]
pointer to - (n.) cyfeiriad at
poise - (n.) cydbwysedd [m.], ystum [-iau, mf.]
{ Cydbwysedd is poise relating to balance. }
{ Ystum is poise when you are dignified. }
poise - (v.) hofran [hofran- ?]
poison - (n.) gwenwyn [-au, m.]
poison - (v.) gwenwyno [gwenwyn-]
poisonous - (adj.) gwenwynig (gwenwynol)
poke - (n.) proc [-iau, m.], pwt [m.]
poke - (v.) gwthio [gwthi-], procio [proci-], pwnio [pwni-], pwtian (pwtio) [pwti-]
poker - (n.) procer [-au, -i, m.]
Poland - (prop.n.) Pwyl
polar - (adj.) pegynol
pole - (n.) cledr [-au, f.], cledren [-nau, -ni, f.], pawl [polion, m.], pegwn [pegynau, m.], polyn [polion, m.], trostan [-au, f.]
{ Cledr is pole as a long rod. }
{ Cledren is pole as a long rod. }
{ Pawl is pole as a long rod. }
{ Pegwn is pole as one end of a magnet. }
{ Polyn is pole as a long rod. }
polecat - (n.) ffwlbart [-iaid, m.]
polemic - (adj.) dadleuol
polemic - (n.) dadl [-euon, -au, f.]
polemical - (adj.) dadleuol
police - (n.) heddlu [-oedd, m.]
police force - (n.) heddlu [-oedd, m.]
policeman - (n.) heddgeidwad [heddgeidwaid, m.], heddwas [heddweision, m.], plismon (plisman) [plismyn, m.]
policy - (n.) polisi [-%au, m.]
polish - (v.) caboli [cabol-], gloywi [gloyw-], llathru [llathr-]
polite - (adj.) boneddigaidd, llysaidd, moesgar
politeness - (n.) moesgarwch [m.]
politic - (adj.) buddiol, call, cyfrwys, doeth [pl. -ion]
political - (adj.) gwladwriaethol, gwleidiadol, gwleidyddol
politician - (n.) gwleidydd [-ion, m.], gwleidyddwr [gwleidyddwyr, m.]
politics - (n.) gwleidiadaeth [f.], gwleidyddiaeth [f.]
polity - (n.) cyfansoddiad [-au, m.], ffurflywodraeth [f.]
poll - (n.) po+l [m.?]
poll - (v.) cneifio [cneifi-], pleidleisio [pleidleisi-], polio [poli-]
{ Cneifio is poll when you cut the top of something. }
{ Pleidleisio is poll when you cast votes. }
{ Polio is poll when you cast votes. }
polled - (adj.) moel [pl. -ion]
pollen - (n.) paill [m.]
pollute - (v.) difwyno [difwyn-], halogi [halog-], llygru [llygr-]
{ (perish} Llygru is perish when something rots. }
polluted - (adj.) aflan, halog (halogedig)
polluter - (n.) halogwr [halogwyr, m.]
pollution - (n.) aflendid [m.], halogrwydd [m.]
polygamist - (n.) amlwreiciwr (amlwreigiwr) [amlwreicwyr, amlwreigwyr, m.]
polygamy - (n.) amlwreiciaeth (amlwreigiaeth) [f.]
polymorphic - (adj.) amlffurf
polypody fern - (n.) marchredynen [marchredyn, f.]
polysyllabic - (adj.) lluosill (lluosillafog)
polytechnic - (n.) ysgol gelfyddydau
polytheism - (n.) amldduwiaeth [f.]
polytheist - (n.) amldduwiad [amldduwiaid, m.]
pomegranate - (n.) pomgranad [-au, m.]
pommel - (n.) cnap [-iau, m.], dwrn [dyrnau, m.], pen blaen cyfrwy
{ Cnap is the pommel of a sword. }
{ Dwrn is the pommel of a sword. }
{ Pen blaen cyfrwy is the pommel of a saddle. }
pommel - (v.) dyrnu [dyrn-; 3.s. & 2.s.imp. dyrn], pwnio [pwni-]
pomp - (n.) gwychder [-au, m.], rhialtwch [m.], rhwysg [m.]
pompous - (adj.) rhwysgfawr
pond - (n.) llyn [-noedd, -nau, m.], pwll [pyllau, m.]
ponder - (v.) myfyrio [myfyri-], pwyso [pwys-], ystyried [ystyri-]
ponderous - (adj.) pwysfawr, trwm [f. trom; pl. trymion]
pontiff - (n.) pab [-au, m.]
pontoon - (n.) ysgraff [-au, f.]
pony - (n.) merlen [merlod, f.], merlyn [-nod, merlod, m.]
pooh - (interj.) pw
pool - (n.) cronfa [cronfeydd, f.], llyn [-noedd, -nau, m.], pwll [pyllau, m.]
pool - (v.) cydrannu [cydrann- &1, cydran- &2+]
poor - (adj.) gwael [gwael- &adj], gwantan, llwm [f. llom; pl. llymion], sa+l [sal- &adj], salw, tlawd (tylawd) [pl. tlodion; tlot- &adj], truan (tru) [pl. truain]
poor him! - (interj.) druan ohono fe!
very poor - (adj.) amdlawd
poorhouse - (n.) tloty [tlotai, m.]
poorish - (adj.) tlodaidd
poorly - (adj.) claf [pl. cleifion], cwla, goachul (gwachul), gwael [gwael- &adj], sa+l [sal- &adj]
poorness - (n.) gwaelder (gwaeldra) [m.], saldra [m.]
pop - (v.) ffrwydro [ffrwydr-], ysgortio [ysgorti-]
pope - (n.) pab [-au, m.]
popery - (n.) pabyddiaeth [f.]
pop-gun - (n.) gwn clats
popinjay - (n.) coegyn [-nod, m.], parot [m.?], perot [m.?]
{ Coegyn is popinjay as a dandy. }
{ Parot is popinjay as a bird. }
{ Perot is popinjay as a bird. }
popish - (adj.) pabaidd
poplar - (n.) aethnen [f.], poplysen [poplys, f.]
poppy - (n.) llygad y bwgan, pabi [-au, f.], pabi coch
populace - (n.) gwerin [-oedd, coll.f.], gwerinos [coll.f.]
popular - (adj.) poblogaidd
popularity - (n.) poblogrwydd [m.]
popularize - (v.) poblogeiddio [poblogeiddi-]
populate - (v.) poblogi [poblog-]
sparsely populated - (adj.) amhoblog
population - (n.) poblogaeth [-au, f.]
populous - (adj.) poblog
porcelain - (n.) porslen [f.?]
porch - (n.) cyntedd [-au, m.], porth [pyrth, m.]
porcine - (adj.) mochaidd
porcupine - (n.) ballasg [m.]
pore - (n.) chwystwll [chwystyllau, m.], twll chwys
pore - (v.) astudio [astudi-], myfyrio [myfyri-], synfyfyrio [synfyfyri-]
pork - (n.) cig moch [m.], porc [m.]
porker - (n.) mochyn [moch, m.]
porous - (adj.) tyllog
porpoise - (n.) llamhidydd [llamidyddion, m.]
porridge - (n.) uwd [m.]
porringer - (n.) dysglen [-ni, f.]
Port - (prop.n.) Oporto
port - (n.) agorfa [-oedd, f.], do+r [dorau, f.], drws [drysau, m.], gwin Oporto, gwin coch, ochr aswy llong, porth [pyrth, f.], porth [pyrth, m.], porthfa [-oedd, f.], porthladd [-oedd, m.]
{ Agorfa is the port that is an opening. }
{ Do+r is the port that is an opening. }
{ Drws is the port that is an opening. }
{ Gwin Oporto is the port that you drink. }
{ Gwin coch is the port that you drink. }
{ Ochr aswy llong is port as the left side of a ship. }
{ Porth as a feminine noun is the port that is a harbor
(harbour). }
{ Porth as a masculine noun is the port that is an opening. }
{ Porthfa is the port that is a harbor (harbour). }
{ Porthladd is the port that is a harbor (harbour). }
port - (v.) addasu [addas-], cludo [clud-], trosglwyddo [trosglwydd-]
portable - (adj.) cludadwy
portal - (n.) cyntedd [-au, m.], porth [pyrth, m.]
portcullis - (n.) porthcwlis [m.?]
portend - (v.) argoeli [argoel-], rhagarwyddo [rhagarwydd-]
portent - (n.) argoel [-ion, f.], arwydd (arw+y) [-ion, mf.], gwyrth [-iau, f.], rhyfeddod [-au, mf.]
{ Argoel is a portent that is an omen. }
{ Gwyrth is portent as a significant sign. }
{ Rhyfeddod is portent as a significant sign. }
porter - (n.) cludwr [cludwyr, m.], cludydd [-ion, m.], drysor [-ion, m.], porter [m.], porthor [-ion, m.]
{ Cludwr is a porter who carries things. }
{ Cludydd is a porter who carries things. }
{ Drysor is a porter who is a doorkeeper. }
{ Porter is a porter who carries things. }
{ Porthor is a porter who is a doorkeeper. }
portfolio - (n.) cas papurau, swydd [-au, -i, f.]
{ Cas papurau is a portfolio that is a case for loose papers. }
{ Swydd is portfolio as the position of a Minister of ]
State. }
porthole - (n.) ffenestr llong, gyndwll [gyndyllau, m.]
{ Ffenestr llong is a porthole that is a ship's window. }
{ Gyndwll is a porthole through which you put a gun. }
portico - (n.) colofnfa [colofnfeydd, f.], cyntedd [-au, m.]
portion - (n.) cwtws [cytysau, m.], cyfran [-nau, f.], cynhysgaeth [f.], dogn [-au, m.], gwaddol [-ion, mf.], rhan [-nau, f.]
portly - (adj.) corffol, tew [pl. -ion]
Portmadoc - (prop.n.) Porthmadog
portmanteau - (n.) bag teithio
portrait - (n.) arlun [-iau, m.], darlun [-iau, m.], llun [-iau, m.]
portraiture - (n.) arluniaeth [f.]
portray - (v.) arlunio [arluni-], darlunio [darluni-], delweddu [delwedd-], portreadu [portread-]
portrayal - (n.) darluniad [-au, m.], portread [-au, m.]
pose - (n.) rhodres [m.], ystum [-iau, mf.]
pose - (v.) sefyll [saf-; 3.s. saif; 2.s.imp. saf], ymddan.gos (ymddangos) [ymddangos-; 3.s. ymddengys; 2.s.imp. ymddangos], ystumio [ystumi-]
position - (n.) safle [-oedd, m.], sefyllfa [-oedd, f.]
recovery position - (n.) ystum adfer, ystum adferol
positive - (adj.) cadarnhaol, pendant, posidiol
positiveness - (n.) pendantrwydd [m.]
posse - (n.) mintai [minteioedd, f.], torf [-eydd, -oedd, f.]
possess - (v.) meddiannu [meddiann- &1, meddian- &2+], meddu [medd-], perchenogi [perchenog-], piau [def.; 3.s. piau; 3.s.imperf.ind. pioedd]
possessing - (adj.) meddiannol
possession - (n.) elw [m.], meddiant [meddiannau, m.]
possessions - (n.) eiddo [m.]
possessive - (adj.) meddiannol
possessor - (n.) perchen (perchennog) [perchenogion, m.]
possibility - (n.) posibilrwydd [m.]
possible - (adj.) dichonadwy, posibl (posib)
post - (n.) cledr [-au, f.], gosod [m.], llythyrfa [llythyrfeydd, f.], pill [-ion, m.], post [pyst, m.], safle [-oedd, m.], stwffwl [styffylau, m.], swydd [-au, -i, f.]
{ Cledr is a post that is a long rod. }
{ Gosod is a post that is where you are stationed. }
{ Llythyrfa is a post where you mail letters. }
{ Post is either a post that is a long rod or a place to mail
letters. }
{ Safle is a post that is where you are stationed. }
{ Swydd is a post that is where you are stationed. }
cow-house post - (n.) buddel (buddelw) [buddelwydd, mf.]
post office - (n.) llythyrdy [llythyrdai, m.]
post - (v.) postio [posti-]
postage - (n.) cludiad [-au, m.], llythyrdoll [-au, f.]
postage stamp - (n.) llythyrnod [-au, m.]
postal order - (n.) archeb bost
post-date - (v.) o+l-ddyddio [o+l-ddyddi-]
poster - (n.) hysbyslen [-ni, f.], murlen [-ni, f.], poster [m.]
posterior - (adj.) o+l
posterior - (prep.) ar o+l
posterity - (n.) hil [-iau, f.], hiliogaeth [f.]
{ Hil is posterity as future generations. }
{ Hiliogaeth is posterity as future generations. }
posterity - (n.pl.) olafiaid
{ Olafiaid is posterity as future influence. }
postern - (n.) cilborth [cilbyrth, f.], cilddor [-au, f.]
posthumous - (adj.) o+l-anedig, o+l-argraffedig
postilion - (n.) rhagfarchogwr [rhagfarchogwyr, m.]
postpone - (v.) addoedi [addoed-], gohirio [gohiri-], oedi [oed-]
postponement - (n.) gohiriad [-au, m.]
postscript - (n.) o+l-ysgrif [-au, f.]
post-traumatic - (adj.) o+l-drawmatig
post-traumatic stress disorder - (n.) anhwylder straen o+l-drawmatig
postulate - (n.) cynosodiad [-au, m.]
postulate - (v.) honni [honn- &1, hon- &2+], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
posture - (n.) agwedd [-au, mf.], ystum [-iau, mf.]
posy - (n.) blodeuglwm [m.], pwysi [-%au, m.]
pot - (n.) baeol [-au, m.], crochan [-au, m.], pot [-iau, m.], potyn [m.]
pot - (v.) potio [poti-]
potato - (n.) cloronen [cloron, f.], pytaten [pytatws, f.], taten (tatysen) [tatws, tato, f.]
potency - (n.) grym [-oedd, m.], nerth [-oedd, m.]
potent - (adj.) cryf [f. cref; pl. -ion; cryf- &adj], galluog, grymus, nerthol
potentate - (n.) penadur [-iaid, m.], pennaeth [penaethiaid, m.]
potential - (adj.) dichonadwy, dichonol
potential - (n.) dichonolrwydd [m.], potensial [m.?]
potful - (n.) crochanaid (crochaned) [crochaneidiau, m.]
potion - (n.) dogn [-au, m.], llwnc [llynciadau, m.], llymaid (llymed) [llymeidiau, m.]
potsherd - (n.) cragen [cregyn, f.], potyn [m.]
pottage - (n.) cawl [m.], potes [m.], sew [-ion, m.]
potter - (n.) crochenydd [-ion, m.]
potter - (v.) diogi [diog-], sefyllian [sefylli-], swmera [swmer-], ymdroi [ymdro- &i]
pottery - (n.) gwaith llestri pridd, llestri pridd, priddlestr [-i, m.], priddweithfa [priddweithfeydd, f.]
{ Gwaith llestri pridd is pottery as an art. }
{ Llestri pridd is pottery as an object. }
{ Priddlestr is pottery as an object. }
{ Priddweithfa is pottery as a place. }
pouch - (n.) cod [-au, f.], coden [-ni, -nau, f.], cwd [cydau, cydiau, m.]
pouched - (adj.) codennog
pouchful - (n.) codaid (coded) [codeidiau, f.]
poultice - (n.) powltis [-au?, m.]
poultry - (n.pl.) dofednod, ffowls
pounce - (v.) disgyn ar, dod ar warthaf
pound - (n.) ffald [-au, f.], punt [punnoedd, punnau, f.], pwys [-au, -i, m.]
{ Ffald is a pound in which you keep dogs. }
{ Punt is a pound Stirling. }
{ Pwys is a pound of weight. }
pound - (v.) malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l], malurio [maluri-], pwnio [pwni-], pwyo [pwy-], stompio (ystompio) [stompi-, ystompi-]
pour - (v.) arllwys [arllwys-; 3.s. arllwys], bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], dylifo [dylif-], gwehynnu [gwehynn- &1, gwehyn- &2+], rhaeadru [rhaeadr-], tywallt [tywallt-]
{ Arllwys is pour when you dump something. }
{ Bwrw is pour when the rain is coming down. }
{ Dylifo is pour when something overflows. }
{ Gwehynnu is pour when you dump something. }
{ Rhaeadru is pour when something overflows. }
{ Tywallt is pour when you dump something. }
pour out - (v.) arllwys [arllwys-; 3.s. arllwys]
pout - (v.) monni [monn- &1, mon- &2+], pwdu [pwd-], sorri [sorr- &1, sor- &2+], terru [terr-]
poverty - (n.) llymder (llymdra) [m.], tlodi [m.]
powder - (n.) llwch [m.], powdr [-au, m.], pylor [m.]
powder - (n.pl.) ulw
powder - (v.) powdro [powdr-]
power - (n.) cyfoeth [m.], gallu [-oedd, m.], grym [-oedd, m.], grymuster (grymustra) [m.], nerth [-oedd, m.], pw+er [pwerau, pweroedd, m.]
atomic power station - (n.) atomfa [-+u, atomfeydd, f.]
powerful - (adj.) cyfoethog [cyfoethoc- &adj], galluog, grymus, hydr, nerthol, pwerus
powerless - (adj.) di-rym (dirym), dinerth
pox - (n.) brech [-au, -od, f.]
practicable - (adj.) dichonadwy
practical - (adj.) ymarferol
practice (practise) - (n.) ymarferiad [-au, m.]
practice (practise) hypocrisy - (v.) rhagrithio [rhagrithi-]
practice (practise) literature - (v.) llenydda [llenydd-]
practice (practise) religion - (v.) crefydda [crefydd-]
practice (practise) - (v.) ymarfer [ymarfer-]
practice - (n.) arfer [-ion, mf.], arferiad [-au, m.], ymarfer [-ion, f.]
{ Arfer is something one is accustomed to do, e.g.,
"that's the standard practice in our industry." }
{ Ymarfer is the thing used in learning by repetition or
exercise, as in "we need more practice before we will be ready." }
practitioner - (n.) cyfreithiwr [cyfreithwyr, m.], meddyg [-on, m.]
{ Cyfreithiwr is a practitioner of law. }
{ Meddyg is a practitioner of medicine. }
pragmatical - (adj.) pendant
pragmatism - (n.) pragmatiaeth [f.]
prairie - (n.) gwastatir [-oedd, m.], gweundir [-oedd, m.], paith [peithiau, m.]
praise - (n.) arawd [arodion, f.], arwyrain [mf.], canmoliaeth [-au, f.], clod [-ydd, mf.], mawl [m.], moliant [moliannau, m.]
song of praise - (n.) moliangerdd [-i, f.]
praise - (v.) canmol [canmol-], clodfori [clodfor-], moli (moliannu) [mol-; moliann- &1, molian- &2+; 3.s. & 2.s.imp. mawl]
praised - (adj.) moliannus
to be praised - (adj.) moliannus
praiseworthy - (adj.) canmoladwy, ceinmyg, clodwiw
prance - (n.) carlam [-au, m.]
prance - (v.) carlamu [carlam-], crychneidio [crychneidi-], prancio [pranci-]
prancing - (adj.) llamsachus
prank - (n.) cast [-iau, m.], pranc [-iau, m.], ystranc [-iau, f.]
prate - (v.) bragaldian (bragaldio) [bragaldi-], brygawthan (bragawthan) [brygawth-, bragawth-], cega [ceg-]
prattle - (n.) mabiaith [f.]
prattle - (v.) clebran [clebr-], preblan [prebl-]
prattler - (n.) brebwl [brebyliaid, m.]
prawn - (n.) corgimwch [corgimychiaid, m.]
king prawn - (n.) corgimwch mawr
pray - (v.) atolygu (atolwg) [atolyg-], eidduno [eiddun-], eiriol [eiriol-], erchi [arch-; 3.s. eirch], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn], gweddi%o [gweddi%-]
{ Gweddi%o is the usual word for pray. }
{ You "erchi i" a person. }
{ You "erfyn ar" a person. }
pray for - (v.) gweddi%o am
pray to - (v.) gweddi%o ar
pray-er - (n.) gweddi%wr [gweddi%wyr, m.]
prayer - (n.) arawd [arodion, f.], erfyniad [-au, m.], gweddi [-%au, f.]
{ Gweddi is the usual word for prayer. }
Lord's Prayer - (n.) pader [-au, m.]
repeat prayers - (v.) padera [pader-]
prayerful - (adj.) gweddigar
pre- - (pfx.) blaen-, cyn-, rhag-
{ "Blaen-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
{ "Cyn-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
{ "Rhag-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
preach - (v.) pregethu [pregeth-]
preacher - (n.) pregethwr [pregethwyr, m.]
preacher-like - (adj.) pregethwrol
preamble - (n.) rhaglith [-iau, -oedd, f.], rhagymadrodd [-ion, m.]
precarious - (adj.) ansicr, enbyd (enbydus), peryglus [perycl- &adj]
precaution - (n.) rhagocheliad [-au, m.], rhagofal [-on, m.]
precede - (v.) blaenori [blaenor-], blaenu [blaen-], rhagflaenu [rhagflaen-]
{ You "blaenori ar" something. }
{ You "rhagflaenu ar" something. }
precedence - (n.) blaen [-au, -ion, m.], blaenoriaeth [-au, f.]
precedent - (n.) cynreol [-au, f.], cynsail [cynseiliau, f.]
precentor - (n.) arweinydd y ga+n, codwr canu
precept - (n.) gorchymyn [gorchmynion, m.], rheol [-au, f.]
preceptor - (n.) athro [athrawon, m.], hyfforddwr [hyfforddwyr, m.]
precinct - (n.) cyffin [-iau, -ydd, fm.]
precious - (adj.) drud [pl. -ion], gorddethol, gwerthfawr [gwerthfawroc- &adj], mindlws, prid
{ Drud is precious as of great value. }
{ Gorddethol is precious as affectedly refined. }
{ Gwerthfawr is precious as of great value. }
{ Mindlws is precious as affectedly refined. }
{ Prid is precious as of great value. }
preciousness - (n.) gwerthfawredd [m.]
precipice - (n.) clog [-au, f.], clogwyn [-i, -au, m.], dibyn [-nau, m.], diffwys [m.?]
precipitate - (adj.) anystyriol, byrbwyll
precipitate - (n.) gwaddodiad [m.]
precipitate - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], gwaddodi [gwaddod-], gwaelodi [gwaelod-], hyrddio (hyrddu) [hyrddi-, hyrdd-]
{ Bwrw is precipitate as a transitive verb. }
{ Gwaddodi is precipitate as an intransitive verb. }
{ Gwaelodi is precipitate as an intransitive verb. }
{ Hyrddio (hyrddu) is precipitate as a transitive verb. }
precipitation - (n.) gwaddodiad [m.], hyrddiad [m.]
precipitous - (adj.) clogwynog, serth
precis - (n.) crynodeb [-au, m.]
precise - (adj.) manwl [manyl- &adj], penodol
precision - (n.) manylrwydd [m.], manylwch [m.], trachywiredd [m.]
preclude - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], cau allan, rhwystro [rhwystr-]
precocious - (adj.) hen o'i oed, henaidd, henffel
precursor - (n.) rhagflaenydd [-ion, rhagflaenwyr, m.], rhagredegydd [-ion, m.]
predator - (n.) anrheithiwr [anrheithwyr, m.]
predatory - (adj.) anrheithgar, ysglyfaethus
predecessor - (n.) rhagflaenydd [-ion, rhagflaenwyr, m.]
predestinate - (v.) rhaglunio [rhagluni-]
predestination - (n.) rhagarfaethiad [m.]
predestine - (v.) rhagarfaethu [rhagarfaeth-], rhaglunio [rhagluni-]
predetermine - (v.) rhagderfynu [rhagderfyn-]
predicament - (n.) cyflwr [cyflyrau, m.], helynt [-ion, f.], sefyllfa [-oedd, f.]
predicate - (n.) traethiad [-au, m.]
predicate - (v.) haeru [haer-], honni [honn- &1, hon- &2+]
predict - (v.) darogan (daroganu) [darogan-], rhagddweud (rhagddywedyd) [rhagddywed-], rhagfynegi [rhagfyneg-]
prediction - (n.) darogan [-au, f.], rhagfynegiad [-au, m.]
predilection - (n.) hoffter [-au, m.], tuedd [-iadau, -au, mf.], tueddfryd [m.]
predominate - (v.) arglwyddiaethu [arglwyddiaeth-], rhagori [rhagor-]
{ You "rhagori ar" something. }
Preece - (prop.n.) Prys
pre-eminent - (adj.) ar y blaen i bawb, blaen, blaenaf
preface - (n.) rhagdraeth [-au, m.], rhaglith [-iau, -oedd, f.], rhagymadrodd [-ion, m.]
prefect - (n.) rhaglaw [-iaid, rhaglofiaid, m.]
prefecture - (n.) rhaglawiaeth [f.]
prefer - (v.) bod yn well gan, dewis yn hytrach
preference - (n.) blaenoriaeth [-au, f.], dewis [m.], ffafriaeth [f.], hoffter [-au, m.]
preferment - (n.) codiad [-au, m.], dyrchafiad [-au, m.]
prefix - (n.) blaenddodiad [blaenddodiaid, m.], rhagddodiad [rhagddodiaid, m.]
prefix - (v.) arddodi [arddod-], blaenddodi [blaenddod-], rhagddodi [rhagddod-]
pregnant - (adj.) beichiog, braisg, cyfeb (cyfebr), llawn [pl. -ion; llawn- &adj]
{ Cyfeb (cyfebr) is used when describing mares or ewes. }
prehensile - (adj.) gafaelog, yn medru gafael
prejudice - (n.) niwed [niweidiau, m.], rhagfarn [-au, f.]
{ Niwed is prejudice as the harm to someone's rights. }
{ Rhagfarn is prejudice in the sense of prejudging. }
prejudice - (v.) niweidio [niweidi-], rhagfarnu [rhagfarn-]
{ Niweidio is prejudice harming someone's rights. }
prejudiced - (adj.) rhagfarnllyd
prelacy - (n.) preladiaeth [f.]
prelate - (n.) esgob [-ion, m.], prelad [-iaid, m.]
prelatical - (adj.) esgobol, preladol
preliminary - (adj.) arweiniol, rhagarweiniol
prelude - (n.) preliwd [m.?], rhagarweiniad [-au, m.]
{ Preliwd is prelude as an piece of music. }
{ Rhagarweiniad is prelude as an event. }
premature - (adj.) anaeddfed (anaddfed), annhymig, cynamserol
premeditate - (v.) rhagfwriadu [rhagfwriad-], rhagfyfyrio [rhagfyfyri-]
premier - (adj.) blaenaf, pennaf, prif
premier - (n.) prifweinidog [-ion, m.]
premise - (n.) rhagosodiad [-au, m.]
premise - (v.) rhagosod [rhagosod-; 3.s. rhagesyd; 2.s.imp. rhagosod]
premises - (n.pl.) adeilad (adeiliad) [-au, -oedd, mf.]
premium - (n.) gwobr [-au, fm.], premiwm [m.], ta+l [taliadau, m.], taliad [-au, m.]
premonish - (v.) rhagrybuddio [rhagrybuddi-]
premonition - (n.) rhagrybudd [-ion, m.]
preoccupy - (v.) llanw (llenwi) [llanw-; 3.s. lleinw; 2.s.imp. llanw], rhagfeddiannu [rhagfeddiann- &1, rhagfeddian- &2+]
preparation - (n.) arlwy [-on, -au, f.], darpar [-ion, -iadau, m.], darpariaeth [-au, f.], paratoad [-au, m.]
preparatory - (adj.) rhagbaratoawl
prepare - (v.) arlwyo [arlwy-], cyweirio [cyweiri-], darbod [dar- &bod], darparu (darpar) [darpar-; 3.s. & 2.s.imp. darpar], hwylio [hwyli-], paratoi [parato- &i]
prepare the way - (v.) arloesi [arloes-]
prepared - (adj.) parod [parot- &adj]
prepay - (v.) blaendalu [blaendal-]
prepayment - (n.) blaendal [-iadau, m.]
preponderate - (v.) gorbwyso [gorbwys-]
preposition - (n.) arddodiad [arddodiaid, m.]
prepossess - (v.) rhagfeddiannu [rhagfeddiann- &1, rhagfeddian- &2+]
preposterous - (adj.) afresymol, gwrthun (gwrthfun)
prerogative - (n.) braint [breintiau, f.], rhagorfraint [rhagorfreintiau, f.]
presage - (n.) argoel [-ion, f.], rhagargoel [-ion, f.]
presage - (v.) rhagargoeli [rhagargoel-]
presbyter - (n.) henuriad [henuriaid, m.], offeiriad [offeiriaid, m.]
Presbyterian - (adj.) Henadurol, Presbyteraidd
Presbyterian - (n.) Henaduriad [Henaduriaid, m.], Presbyteriad [-au, m.]
Presbyterianism - (n.) Henaduriaeth [f.]
presbytery - (n.) henaduriaeth [f.], henuriaeth [f.]
prescience - (n.) rhagwelediad [m.], rhagwybodaeth [f.]
prescribe - (v.) cyfarwyddo [cyfarwydd-], gorchymyn [gorchmynn- &1, gorchmyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorchymyn]
{ You "gorchymyn i" a person. }
prescription - (n.) cyfarwyddyd [cyfarwyddiadau, m.], cyngor [cynghorion, m.], presgripsiwn [m.]
presence - (n.) gw+ydd [m.], gwyddfod [m.], presenoldeb [m.]
present - (adj.) cydrychiol (cydrychol), presennol
be present - (v.) presenoli [presenol-]
present - (n.) anrheg [-ion, f.], present [-au, m.], rhodd [-ion, f.]
{ "Present" is a blatant borrowing from English. }
present - (v.) anrhegu [anrheg-], cyflwyno [cyflwyn-], dan.gos (dangos) [dangos-; 3.s. den.gys, dengys; 2.s.imp. dan.gos, dangos]
{ Anrhegu is present when you give something. }
{ Cyflwyno is present when you introduce someone. }
{ Dan.gos (dangos) is present when you show symptoms. }
presentation - (n.) cyflwyniad [-au, m.]
presentiment - (n.) rhagargoel [-ion, f.]
presently - (adv.) toc
preserve - (v.) cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], diogelu [diogel-], jamio [jami-]
{ Jamio is preserve in the sense of making preserves. }
preside - (v.) llywyddu [llywydd-]
presidency - (n.) arlywyddiaeth [f.], llywyddiaeth [-au, f.]
president - (n.) arlywydd [-ion, m.], llywydd [-ion, m.]
{ Arlywydd is the president of a country. }
presidential - (adj.) llywyddol
press - (n.) gwasg [-au, -oedd, gweisg, f.], gwryf [-oedd, m.]
{ Gwasg is the press that produces newspapers and books; also
the institutions and people that produce newspapers. }
{ Gwryf is the press that turns olives into oil. }
press - (v.) cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg], pwyso [pwys-]
pressing - (adj.) pwysig [pwysic- &adj], taer
pressure - (n.) gwasgfa [gwasgfeydd, -u, f.], gwasgiad [-au, m.], pwys [-au, -i, m.], pwysedd [m.], sang [-au, f.]
apply pressure - (v.) rhoi pwysau
prestidigitator - (n.) consuriwr [consurwyr, m.], siwglwr [siwglwyr, m.]
prestige - (n.) braint [breintiau, f.], bri [m.], dylanwad [-au, m.]
presume - (v.) beiddio [beiddi-; 3.s. & 2.s.imp. baidd], rhyfygu [rhyfyg-], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
{ Beiddio is presume when you are presumptuous. }
{ Rhyfygu is presume when you are presumptuous. }
{ Tybio (tybied) is presume when you suppose something. }
presumption - (n.) rhyfyg [m.], traha [m.], trahauster [m.], tyb [-iau, mf.]
{ Rhyfyg is presumption when you act beyond your
authority. }
{ Traha is presumption when you act beyond your
authority. }
{ Trahauster is presumption when you act beyond your
authority. }
{ Tyb is a presumption that is a conjecture. }
presumptuous - (adj.) rhyfygus
presuppose - (v.) rhagdybied (rhagdybio) [rhagdybi-]
presupposition - (n.) rhagdybiaeth [-au, f.]
pretend - (v.) cogio [cogi-], cymryd arno, ffuantu [ffuant-], ffugio [ffugi-], honni [honn- &1, hon- &2+], ymhonni [ymhonn- &1, ymhon- &2+]
{ Cogio is pretend when you create a false impression. }
{ Cymryd arno is pretend when you create a false impression. }
{ Ffuantu is pretend when you create a false impression. }
{ Ffugio is pretend when you create a false impression. }
{ Honni is pretend when you make a false claim. }
{ Ymhonni is pretend when you make a false claim. }
{ The "arno" in "cymryd arno" is conjugated to reflect the person doing
the pretending, as in "Rydw i'n cymryd arnaf" = "I am pretending". }
pretender - (n.) ymhonnwr [ymhonwyr, m.]
pretense (pretence) - (n.) esgus [-ion, m.], ffug [-ion, m.], rhith [-iau, m.]
pretension - (n.) hawl [-iau, holion, f.], honiad [-au, m.]
pretext - (n.) cochl [-au, mf.], esgus [-ion, m.]
prettiness - (n.) tlysni [m.]
pretty - (adj.) clws [f. clos], del, pert, tlws [f. tlos; pl. tlysion]
pretty - (adv.) cryn, go
prevail - (v.) ffynnu [ffynn- &1, ffyn- &2+], trechu [trech-], tycio [tyci- {only 3.s. forms exist}]
{ Ffynnu is prevail when you succeed. }
{ Trechu is prevail when you conquer. }
{ Tycio is prevail when you succeed. }
prevalent - (adj.) cyffredin
prevaricate - (v.) celwyddo [celwydd-], dweud anwiredd, dweud celwydd
prevent - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], rhagflaenu [rhagflaen-], rhwystro [rhwystr-]
{ Atal is prevent when you stop stop or hinder.}
{ Rhagflaenu is prevent when you keep something from
happening. }
{ Rhwystro is prevent when you stop stop or hinder.}
{ You "rhagflaenu ar" something. }
prevent from - (v.) atal rhag
prevention - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], ataliad [-au, m.], ataliaeth [-au, f.]
preventive - (adj.) ataliol
previous - (adj.) blaenorol, cynt
{ "Cynt" is the comp. of "cynnar" and "cyflym". }
previous - (pfx.) cyn-
{ "Cyn-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
prey - (n.) aberth [-au, mf.], abo (abwy) [m.], anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], caffaeliad [-au, caffaeliaid, m.], ysglyfaeth [-au, f.]
bird of prey - (n.) bery [-on, m.]
of prey - (adj.) rheibus, ysglyfaethus
prey on - (v.) ysglyfio [ysglyfi-]
prey - (v.) anrheithio [anrheithi-], ysglyfaethu [ysglyfaeth-]
Price - (prop.n.) Prys
price - (n.) gwerth [-au, -oedd, f.], prid [m.], pris [-iau, -oedd, m.]
exorbitant price - (n.) crocbris [-iau, m.]
price - (v.) prisio [prisi-]
priceless - (adj.) amhrisiadwy, digost
prick - (n.) pigiad [-au, m.], pigyn [-au, m.], swmbwl [symbylau, m.]
prick up one's ears - (v.) clustfeinio [clustfeini-]
prick - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], picio [pici-], pigo [pig-]
{ Codi (cyfodi) is prick when you prick your ears. }
{ Picio is prick when you prick your ears. }
{ Pigo is prick when you prick your finger. }
pricker - (n.) draen [drain, f.]
prickle - (n.) draen [drain, f.], pigyn [-au, m.]
prickle - (v.) pigo [pig-], tymhigo [tymhig-]
prickling - (n.) tymhigiad [tymigiadau, m.]
prickly - (adj.) pigog
pride - (n.) balchder (balchedd) [m.], gorfynt [m.]
pride oneself - (v.) ymfalchi%o [ymfalchi%-]
pride - (v.) balchi%o [balchi%-]
priest - (n.) offeiriad [offeiriaid, m.], periglor [-ion, -iaid, m.]
high priest - (n.) archoffeiriad [archoffeiriaid, m.]
priest in flowing robe - (n.) llaeswisg [-oedd, f.]
priesthood - (n.) offeiriadaeth [f.]
prig - (n.) coethyn [-ion, m.], mursennwr [mursennwyr, m.], sychfoesolyn [-ion, m.]
prim - (adj.) cymen, cymhenllyd
primal - (adj.) bore, cyntefig [pl. -ion], prif, sylfaenol
{ Bore is primal as primitive. }
{ Cyntefig is primal as primitive. }
{ Prif is primal as fundamental. }
{ Sylfaenol is primal as fundamental. }
primary - (adj.) cynradd, cyntaf, cysefin, prif, sylfaenol
{ "Cyntaf" is the sup. of "cynnar". }
{ Cynradd is primary as education of young children. }
{ Cyntaf is primary as most important. }
{ Cysefin is primary as most important. }
{ Prif is primary as most important. }
primary care - (n.) gofal sylfaenol
primate - (n.) archesgob [-ion, m.], primas [m.]
prime - (adj.) cyntaf, cyntefig [pl. -ion], gorau, prif
{ "Cyntaf" is the sup. of "cynnar". }
{ "Gorau" is the sup. of "da". }
{ Cyntaf is prime as chief. }
{ Cyntefig is prime as chief. }
{ Gorau is prime as first-rate. }
{ Prif is prime as chief. }
prime minister - (n.) prif weinidog
prime - (n.) anterth [m.]
prime - (v.) cyflenwi [cyflenw-], llanw (llenwi) [llanw-; 3.s. lleinw; 2.s.imp. llanw], llwytho [llwyth-]
primer - (n.) cynlyfr [-au, m.], llyfr cyntaf
primeval - (adj.) cynoesol, cyntefig [pl. -ion]
primitive - (adj.) amrwd, cyntefig [pl. -ion], garw [pl. geirwon, geirw]
{ Amrwd is primitive as simple or crude. }
{ Cyntefig is primitive as an early stage of civilization. }
{ Garw is primitive as simple or crude. }
primitive world - (n.) cynfyd [m.]
primordial - (adj.) cyntefig [pl. -ion], cysefin
primrose - (n.) briallen [briallu, f.]
prince - (n.) pendefig [-ion, m.], tywysog [-ion, m.]
princely - (adj.) tywysogaidd
princess - (n.) tywysoges [-au, f.]
principal - (adj.) pen [penn- &adj], pennaf, prif
{ Pen is principal as the person playing the leading part. }
principal - (n.) corff [cyrff, m.], prifathro [prifathrawon, m.]
{ Corff is principal as distinct from interest. }
{ Prifathro is the principal of a school. }
principality - (n.) tywysogaeth [-au, f.]
principle - (n.) egwyddor [-ion, f.], elfen [-nau, f.]
print - (n.) argraff [-au, -ion, f.], o+l [olion, m.], print [-iau, m.]
print of butter - (n.) breuan [-au, f.]
print server - (n.) gweinyddwr argraffu
print - (v.) argraffu [argraff-], printio [printi-]
printed - (adj.) argraffedig
printer - (n.) argraffwr [argraffwyr, m.], argraffydd [-ion, m.], printiwr [printwyr, m.]
printing-house - (n.) argraffdy (argraffty) [argraffdai, argrafftai, m.], argraffty [argrafftai, m.]
printing-office - (n.) argraffdy (argraffty) [argraffdai, argrafftai, m.]
printing-press - (n.) argraffwasg [f.]
prior - (adj.) cynt
{ "Cynt" is the comp. of "cynnar" and "cyflym". }
prior - (n.) prior (priol) [-iaid, m.]
priority - (n.) blaen [-au, -ion, m.], blaenoriaeth [-au, f.]
priory - (n.) mynachdy [mynachdai, m.], priordy [priordai, m.]
prism - (n.) prism [m.?]
prison - (n.) carchar [-au, m.], carchardy [carchardai, m.]
prisoner - (n.) carcharor [-ion, m.], carcharores [-au, f.]
prison-house - (n.) carchardy [carchardai, m.]
pristine - (adj.) cyntefig [pl. -ion], cysefin, hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n]
prithee - (interj.) atolwg
privacy - (n.) neilltuaeth [f.]
private - (adj.) cyfrinachol, personol, preifat
private parts - (n.) dirgelwch [dirgelychau, m.]
privation - (n.) amddifadrwydd [m.], amddifedi [m.], diffyg [-ion, m.]
privatize - (v.) preifateiddio [preifateiddi-]
privilege - (n.) braint [breintiau, f.], rhagorfraint [rhagorfreintiau, f.]
privilege - (v.) breinio [breini-], breintio [breinti-]
privileged - (adj.) breiniol
privy - (adj.) cudd, cyfrin
privy council - (n.) cyfrin-gyngor [cyfrin-gynghorau, m.]
privy - (n.) dirgel [-ion, m.], geudy [geudai, m.]
prize (prise) - (v.) dryllio'n agored a+ throsol
prize - (n.) caffaeliad [-au, caffaeliaid, m.], camp [-au, f.], gwobr [-au, fm.], gwobrwy [-au, -on, f.], ysbail [ysbeiliau, mf.]
prize - (v.) gwerthfawrogi [gwerthfawrog-], prisio [prisi-]
prize-winning - (adj.) arobryn
proactive - (adj.) rhagweithiol
probability - (n.) tebygolrwydd [m.]
probable - (adj.) tebyg [tebyc- &adj], tebygol
probate - (n.) prawf ewyllys
probation - (n.) prawf (praw) [profion, m.]
probe - (n.) profiedydd [-ion, m.]
probe - (v.) chwilio [chwili-], profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
probity - (n.) cywirdeb [m.], uniondeb [m.]
problem - (n.) dyrysbwnc [dyrysbynciau, m.], problem [-au, f.], pwnc [pynciau, m.]
proboscis - (n.) duryn [m.], trwyn [-au, m.]
procedure - (n.) arfer [-ion, mf.], defod [-au, f.], trefn [-au, f.], trefniadaeth [m.]
proceed - (v.) deillio [deilli-], erlyn [erlyn-; 3.s. erlyn], hanu [han-], mynd (myned) [irreg.], tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
{ "Myned" is the literary form of "mynd". }
{ Deillio is proceed when come forth or originate. }
{ Erlyn is proceed when you begin court proceedings. }
{ Hanu is proceed when come forth or originate. }
{ Mynd (myned) is proceed when you move forward. }
{ Tarddu is proceed when come forth or originate. }
proceeds - (n.) elw [m.]
proceeds - (n.pl.) ennill [enillion, m.]
process - (n.) goruchwyliaeth [-au, f.], gweithrediad [-au, m.]
process - (v.) gorymdeithio [gorymdeithi-]
procession - (n.) gorymdaith [gorymdeithiau, f.]
{ Gorymdaith is a procession as an orderly line of something. }
procession] - (n.) deilliad [-au, m.]
{ Deilliad is procession as descendents issuing from the same stock. }
proclaim - (v.) cyhoeddi [cyhoedd-], datgan [datgan-]
proclamation - (n.) cyhoeddiad [-au, m.], proclamasiwn [proclamasiynau, m.]
proclivity - (n.) gogwydd [-iadau, m.], tuedd [-iadau, -au, mf.]
proconsul - (n.) rhaglaw [-iaid, rhaglofiaid, m.]
procrastinate - (v.) gohirio [gohiri-], oedi [oed-]
procreate - (v.) cenhedlu [cenhedl-]
procure - (v.) cael (caffael) [irreg.], ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais]
prod - (n.) pwt [m.]
prod - (v.) procio [proci-], pwnio [pwni-], pwtian (pwtio) [pwti-], symbylu [symbyl-]
prodigal - (adj.) afradlon, hael, ofer
prodigality - (n.) afradlonedd [m.], wtres [f.]
prodigious - (adj.) anferth, aruthrol
prodigy - (n.) gwyrth [-iau, f.], rhyfeddod [-au, mf.]
produce - (n.) cynnyrch [cynhyrchion, m.], ffrwyth [-au, -ydd, m.]
produce - (v.) cynhyrchu [cynhyrch-; 3.s. cynnyrch*; 2.s.imp. cynnyrch], dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg; impers.past ind. dycpwyd, ducpwyd; 2.s.pres. subj. dygech; 3.s.pres. subj. dyco], epilio [epili-]
{ Cynhyrchu is produce as bring into existence. }
{ Dwyn is produce as bring into public. }
{ Epilio is produce as bring into existence. }
producer - (n.) cynhyrchydd [-ion, m.]
product - (n.) cynnyrch [cynhyrchion, m.], ffrwyth [-au, -ydd, m.]
production - (n.) cynhyrchiad [cynyrchiadau, m.]
productions - (n.pl.) cynnyrch [cynhyrchion, m.]
productive - (adj.) cnydfawr, cnydiog, cynhyrchiol
profane - (adj.) anghysegredig, halogedig, rheglyd
profane - (v.) anghysegredu [anghysegred-], halogi [halog-]
profaner - (n.) halogwr [halogwyr, m.]
profess - (v.) arddel [arddel-], honni [honn- &1, hon- &2+], proffesu [proffes-]
profess religion - (v.) crefydda [crefydd-]
professed - (adj.) proffesedig
profession - (n.) galwedigaeth [-au, f.], proffes [-au, f.]
professional - (adj.) proffesiynol [pl. -ion]
professor - (n.) athro [athrawon, m.], proffeswr [proffeswyr, m.]
professorial - (adj.) proffeswrol
proffer - (n.) cynnig [cynigion, m.]
proffer - (v.) cynnig [cynigi-]
proficiency - (n.) cymhendod [m.]
proficient - (adj.) cyfarwydd, hyddysg
profile - (n.) cernlun [-iau, m.], ystlyslun [-iau, m.]
profit - (n.) budd [-ion, m.], elw [m.], ennill [enillion, m.], lles [m.], llesa+d [m.], mael [-ion, f.], proffid [f.]
{ Proffid is a blatant borrowing from English. }
profit - (v.) buddio [buddi-], elwa [elw-], llesa/u [lles- &a/u], manteisio [manteisi-], proffidio [proffidi-]
profitable - (adj.) buddiol, llesol, manteisiol, proffidiol
profitableness - (n.) buddioldeb [m.]
profligate - (adj.) afradlon, ofer
profound - (adj.) angerddol, dwfn [f. dofn; pl. dyfn, dyfnion; dyfn- &adj], dwys [pl. -ion]
profoundly deaf - (adj.) cwbl byddar, hollol byddar
profundity - (n.) dyfnder [-au, -oedd, m.]
profuse - (adj.) hael, helaeth, toreithiog
progenitor - (n.) cyndad [-au, m.]
progeny - (n.) epil [m.], hil [-iau, f.], hiliogaeth [f.]
prognostic - (n.) argoel [-ion, f.], rhagarwydd [-ion, mf.]
prognosticate - (v.) brudio [brudi-]
program (programme) - (n.) rhaglen [-ni, f.]
progress - (n.) cynnydd [m.], taith [teithiau, f.]
progress - (v.) cynyddu [cynydd-]
progressive - (adj.) blaen.gar
prohibit - (v.) gwahardd [gwahardd-; 3.s. gwaheirdd*]
prohibition - (n.) gwaharddiad [-au, m.]
project - (n.) bwriad [-on, -au, m.], cynllun [-iau, m.], prosiect [m.]
{ Prosiect is a borrowing from English. }
project - (v.) bwriadu [bwriad-], bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], taflunio [tafluni-], ymestyn [ymestyn-]
{ Bwriadu is project as estimating or planning. }
{ Bwrw is project as casting or throwing. }
{ Taflunio is project when you put a movie onto a screen. }
{ Ymestyn is project as extending outwards. }
projectile - (n.) teflyn [-nau, m.]
projector - (n.) taflunydd [-ion, m.]
overhead projector - (n.) uwchdaflynydd [m.]
proletariat - (n.) gwre+ng [coll. & m.]
proleteriat - (n.) gwerin [-oedd, coll.f.]
prolific - (adj.) epilgar, epiliog, ffrwythlon [ffrwythlon- &adj], toreithiog
prolix - (adj.) amleiriog, anghryno, maith [pl. meithion]
prolog (prologue) - (n.) prolog [m.?], rhagair [rhageiriau, m.]
prolong - (v.) estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], hwyhau [hwy- &hau]
prolongation - (n.) estyniad [-au, m.]
promenade - (n.) rhodfa [rhodfeydd, f.]
promenade - (v.) rhodianna [rhodiann- &1, rhodian- &2+]
prominence - (n.) amlygrwydd [-au, m.], arbenigrwydd [m.]
prominent - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], blaen.gar, blaenllaw
promise - (n.) addewid [-ion, mf.]
promise to - (v.) addo i
promise - (v.) addo (addaw) [addaw-; 3.s. eddy*; 2.s.imp. addaw], argoeli [argoel-]
{ Addo (addaw) is promise as declaring you will do something. }
{ Argoeli is promise as indicating future results. }
promiser - (n.) addawydd [-ion, m.]
promising - (adj.) addawol
promissory - (adj.) addewidiol
promontory - (n.) penrhyn [-noedd, -nau, m.], pentir [-oedd, m.]
promote - (v.) dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf], hyrwyddo [hyrwydd-], meithrin [meithrin-]
promoter - (n.) hyrwyddwr [hyrwyddwyr, m.]
promotion - (n.) dyrchafiad [-au, m.]
prompt - (adj.) brau [pl. breuon; breu- &adj], buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf], parod [parot- &adj]
prompt - (v.) cofweini [cofweinydd-], cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell]
{ Cofweini is prompt as bringing to remembrance. }
{ Cymell is prompt as urging something. }
promptitude - (n.) parodrwydd [m.]
promptor - (n.) cofweinydd [-ion, m.]
promulgate - (v.) cyhoeddi [cyhoedd-], lledaenu [lledaen-]
prone - (adj.) a+'i wyneb i waered, tueddol
{ A+'i wyneb i waered is prone as lying face-down. }
{ Tueddol is prone as inclined. }
prong - (n.) fforch [-au, ffyrch, f.], pig fforch
pronominal - (adj.) rhagenwol
pronoun - (n.) rhagenw [-au, m.]
pronounce - (v.) cyhoeddi [cyhoedd-], cynanu [cynan-], datgan [datgan-], swnio [swni-], yngan (ynganu) [yngan-]
{ Cyhoeddi is pronounce when you pronounce judgment. }
{ Cynanu is pronounce as uttering. }
{ Datgan is pronounce when you pronounce judgment. }
{ Swnio is pronounce as uttering. }
{ Yngan (ynganu) is pronounce as uttering. }
pronunciation - (n.) cynaniad [-au, m.]
proof - (n.) prawf (praw) [profion, m.]
proof-sheet - (n.) proflen [-ni, f.]
prop - (n.) annel [anelion, anelau, f.], atecbost [m.], ateg [-ion, f.], post [pyst, m.], prop [m.?]
prop - (v.) ategu [ateg-]
propaganda - (n.) propaganda [f.?]
propagate - (v.) cenhedlu [cenhedl-], epilio [epili-], lledaenu [lledaen-]
{ Cenhedlu is propagate as reproduce. }
{ Epilio is propagate as reproduce. }
{ Lledaenu is propagate as spreading something. }
propel - (v.) gwthio [gwthi-], gyrru ymlaen
propensity - (n.) gogwydd [-iadau, m.], tuedd [-iadau, -au, mf.], tueddfryd [m.]
proper - (adj.) addas, cymesur, cymwys, gweddus, priod, priodol
{ Addas is suitable (because of its nature). }
{ Priod is the German "eigen", the (unique) one or type
that belong to, and proper as in "proper noun". }
proper noun - (n.) enw priod
property - (n.) eiddo [m.], priodoledd [-au, m.], priodwedd [-au, f.]
{ Eiddo is property as a possession. }
{ Priodoledd is property as an attribute. }
{ Priodwedd is a chemical property. }
prophecy - (n.) armes [f.], proffwydoliaeth [-au, f.]
prophesy - (v.) proffwydo [proffwyd-]
{ You "proffwydo wrth" someone. }
prophet - (n.) proffwyd [-i, m.]
false prophet - (n.) gau-broffwyd [-i, m.]
prophetess - (n.) proffwydes [-au, f.]
prophetic - (adj.) proffwydol
propinquity - (n.) agosrwydd [m.], cyfnesafrwydd [m.]
propitiate - (v.) cymodi [cymod-], dyhuddo [dyhudd-]
propitiation - (n.) cymod [m.], dadolwch [m.], dyhuddiant [m.], iawn [m.]
propitiatory - (adj.) cymodol
propitious - (adj.) ffafriol, tirion
proportion - (n.) cyfartaledd [m.], cymesuredd [m.]
proportion - (v.) cyfartalu [cyfartal-]
proportional - (adj.) cyfrannol
proportionate - (adj.) cyfatebol, cymesur, cymesurol
proposal - (n.) cynigiad [-au, m.], cynnig [cynigion, m.]
propose - (v.) bwriadu [bwriad-], cynnig [cynigi-]
proposer - (n.) cynigiwr [cynigwyr, m.], cynigydd [-ion, m.]
proposition - (n.) cynigiad [-au, m.], gosodiad [-au, m.]
{ Cynigiad is a proposition as an offer. }
{ Gosodiad is a proposition as a statement of truth. }
propound - (v.) cynnig [cynigi-], gosod gerbron
proprietary - (adj.) perchnogol
proprietor - (n.) perchen (perchennog) [perchenogion, m.]
propriety - (n.) gwedduster (gweddustra) [m.], priodoldeb [-au, m.]
propulsion - (n.) gwthiad [m.], gyriad [m.]
prorogation - (n.) addoediad [m.]
prorogue - (v.) addoedi [addoed-], gohirio [gohiri-]
prosaic - (adj.) cyffredin, prosa%ig, rhyddieithol
proscribe - (v.) deol [deol-], diarddel [diarddel-], gwahardd [gwahardd-; 3.s. gwaheirdd*]
prose - (adj.) rhyddieithol
prose - (n.) rhyddiaith [f.]
prosecute - (v.) dilyn [dilyn-; 3.s. & 2.s.imp. dilyn], dwyn ymlaen, erlyn [erlyn-; 3.s. erlyn]
prosecution - (n.) erlyniad [-au, m.]
prosecutor - (n.) erlynydd [-ion?, m.]
proselyte - (n.) proselyt [m.]
prosody - (n.) mydryddiaeth [f.]
prospect - (n.) golwg [golygon, mf.], golygfa [golygfeydd, f.], rhagolwg [rhagolygon, m.]
prospectus - (n.) hysbyslen [-ni, f.], rhaglen [-ni, f.]
prosper - (v.) ffynnu [ffynn- &1, ffyn- &2+], llwyddo [llwydd-], tycio [tyci- {only 3.s. forms exist}]
prosperity - (n.) ffyniant [ffyniannau, m.], hawddfyd [m.], llwydd (llwyddiant) [llwyddiannau, m.]
prosperous - (adj.) ffynadwy (ffynedig), ffyniannus, hylwydd, llewyrchus, llwyddiannus, rhwydd
prostitute - (n.) putain [puteiniaid, f.]
prostitute - (v.) darostwng [darostyng-]
prostitution - (n.) puteindra [m.]
prostrate - (adj.) yn gorwedd ar ei wyneb
prostrate oneself - (v.) ymgreinio [ymgreini-]
prostrate - (v.) bwrw i lawr, ymgrymu [ymgrym-]
{ Bwrw i lawr is prostrate as casting down. }
{ Ymgrymu is prostrate as bowing down. }
protect - (v.) achlesu [achles-], amddiffyn [amddiffynn- &1, amddiffyn- &2+; 3.s. amddiffyn], noddi [nodd-]
protect from - (v.) amddiffyn rhag
protection - (n.) achles [-au, m.], achwre (achfre) [m.], amddiffyniad [m.], ardwy [m.], diogelwch [m.], nawdd [m.], nawddogaeth [f.], nodded [m.]
protectionism - (n.) diffyndollaeth [f.]
protectionist - (n.) diffyndollwr [diffyndollwyr, m.]
protector - (n.) achlesydd [-ion, m.], amddiffynnwr [amddiffynnwyr, m.], amddiffynnydd [-ion, m.], arwaesaf [m.], noddwr [noddwyr, m.]
protest - (n.) gwrthdystiad [-au, m.]
protest - (v.) gwrthdystio [gwrthdysti-]
Protestant - (adj.) Protestannaidd
Protestant - (n.) Protestant [Protestaniaid, m.]
prototype - (n.) cynddelw [-au, f.], cynllun [-iau, m.]
protract - (v.) estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], hwyhau [hwy- &hau]
protrude - (v.) aelio [aeli-], gwthio allan
protuberance - (n.) chwydd (chwyddi) [m.]
proud - (adj.) balch [pl. beilch, beilchion; balch- &adj], gorfynt, penuchel, syberw
proud of - (adj.) balch o
prove - (v.) profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
provender - (n.) ebran [-nau, m.], gogor [-ion, f.], porthiant [porthiannau, m.]
proverb - (n.) dihareb [diar.hebion, f.]
proverbial - (adj.) diar.hebol
provide - (v.) arlwyo [arlwy-], darbod [dar- &bod], darparu (darpar) [darpar-; 3.s. & 2.s.imp. darpar]
providence - (n.) darbodaeth [f.], rhagluniaeth [-au, f.]
provident - (adj.) darbodus
providential - (adj.) rhagluniaethol
provider - (n.) darparwr [darparwyr, m.], darparydd [-ion, m.]
province - (n.) cylch [-au, -oedd, m.], maes [meysydd, m.], talaith [taleithiau, f.], tiriogaeth [-au, f.]
{ Cylch is province as a branch of learning. }
{ Maes is province as a branch of learning. }
{ Talaith is province as a political division. }
{ Tiriogaeth is province as a political division. }
provincial - (adj.) taleithiol
provision - (n.) arlwy [-on, -au, f.], cyfarpar [m.], darbod [-ion, m.], darpar [-ion, -iadau, m.], darpariaeth [-au, f.]
provisions - (n.) ymborth [m.]
{ Ymborth is provisions as food and drink. }
proviso - (n.) amod [-au, mf.]
provocation - (n.) anogaeth [-au, f.], cyffroad [-au, m.], cythrudd [-ion, m.]
provoke - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cythruddo [cythrudd-], profocio [profoci-]
provost - (n.) maer [-od, meiri, m.], profost [m.]
prow - (n.) pen blaen llong
prowess - (n.) dewrder [m.], glewdra (glewder) [m.], grymuster (grymustra) [m.]
prowl - (v.) herwa [herw-], prowlan [prowl-], ysglyfaetha [ysglyfaeth-]
proximate - (adj.) agos [agos- &adj; nesed; nes; nesaf], agos at, nesaf
{ "Nesaf" is the sup. of "agos" }
proximity - (n.) agosrwydd [m.]
proxy - (n.) dirprwy [-on, m.]
prude - (n.) coegen [-nod, f.], mursen [-nod, f.]
prudence - (n.) callineb [m.], pwyll [m.], synnwyr [synhwyrau, m.]
prudent - (adj.) call, doeth [pl. -ion], pwyllog, synhwyrol
prudery - (n.) mursendod [m.]
prudish - (adj.) mursennaidd
prune - (n.) eirinen sech
prune - (v.) tocio [toci-], ysgythru [ysgythr-]
prurient - (adj.) aflan, llawn o ysfa, trythyll
Prussia - (prop.n.) Prwsia
pry - (v.) chwilenna [chwilenn- &1, chwilen- &2+], chwilota [chwilot-]
prying dog - (n.) chwilgi [chwilgwn, m.]
psalm - (n.) salm [-au, f.]
psalmist - (n.) salmydd [-ion, m.]
psalmody - (n.) caniadaeth [f.]
psalter - (n.) llaswyr [-au, m.], llyfr salmau, sallwyr [m.]
psaltery - (n.) nabl [-au, m.]
pseudo- - (pfx.) ffug-, gau-
pseudonym - (n.) ffugenw [-au, m.]
pshaw - (interj.) ffei, och, pw, wfft
psychiatrist - (n.) seiciatrydd [-ion, m.]
psychological - (adj.) seicolegol
psychologist - (n.) eneidegydd [-ion, m.], seicolegwr [seicolegwyr, m.]
psychology - (n.) eneideg [f.], meddyleg [f.], seicoleg [f.]
pub - (n.) tafarn [-au, mf.]
puberty - (n.) aeddfedrwydd oed, blaenlencyndod [m.], puberdod [m.]
public - (adj.) coedd, cyhoedd, cyhoeddus
public - (n.) cyhoedd [m.]
publican - (n.) publican [-od, m.], tafarnwr [tafarnwyr, m.]
{ Publican is publican as a political viewpoint. }
{ Tafarnwr is someone who runs a public house. }
publication - (n.) cyhoeddiad [-au, m.]
public-house - (n.) dioty [diotai, m.], tafarn [-au, mf.], tafarndy [tafarndai, m.]
publicity - (n.) cyhoeddusrwydd [m.]
publicly - (adv.) ar goedd
publish - (v.) cyhoeddi [cyhoedd-]
publisher - (n.) cyhoeddwr [cyhoeddwyr, m.]
pucker - (v.) crebachu [crebach-], crybachu [crybach-], crychu [crych-]
puckered - (adj.) crychlyd
pudding - (n.) poten [-ni, f.], pwdin [m.]
puddle - (n.) corbwll [corbyllau, m.], llaca [m.], pydew [-au, m.]
pudgy - (adj.) byrdew
puerile - (adj.) bachgennaidd, plentynnaidd
puff - (n.) chwa [-on, -oedd, f.], chwyth (chwythad) [m.], piff [-iau, m.], pwff [pyffiau, m.]
puff of wind - (n.) cwthwm [cythymau, m.]
puff - (v.) chwythu [chwyth-], peuo [peu-], pwffio (puffian) [pwffi-]
Pugh - (prop.n.) Puw
pugilist - (n.) paffiwr [paffwyr, m.], ymladdwr [ymladdwyr, m.]
pugilistic - (adj.) cecrus, ymladdgar
pugnacious - (adj.) cwerylgar, ymladdgar
puissant - (adj.) galluog, grymus, nerthol
pulchritude - (n.) harddwch [m.], prydferthwch [m.]
pull - (n.) tynfa [tynfeydd, f.], tyniad [m.]
pull - (v.) tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
pullet - (n.) cywen [-nod, f.]
pulley - (n.) chwerfan [-nau, f.], pwli [m.?], troell [-au, f.]
pullulate - (v.) heidio [heidi-]
pulmonary - (adj.) ysgyfeiniol
pulp - (n.) bywyn [-nau, m.]
pulp - (n.pl.) mwyd [-ion, -od, m.]
pulpit - (n.) areithfa [f.], pulpud [-au, m.]
pulsate - (v.) curo [cur-]
pulse - (n.) curiad [-au, m.], curiad y galon, curiad y gwaed
{ Curiad y galon is pulse as the rhythmical beating of a heart. }
{ Curiad y gwaed is pulse as the rhythmical beating of a heart. }
pulse - (n.pl.) ffa+en (ffeuen) [ffa, f.], pysen [pys, f.]
{ Ffa+en (ffeuen) is pulse as the edible seed of beans or peas. }
{ Pysen is pulse as the edible seed of beans or peas. }
pulverize - (v.) chwilfriwio [chwilfriwi-], malu yn llwch
pulverized - (adj.) chwilfriw
pummel - (v.) curo [cur-], dyrnodio [dyrnodi-], pwnio [pwni-]
pump - (n.) pwmp [pympiau, m.], sugnedydd [-ion, m.]
pump - (v.) pwmpio [pwmpi-]
pumpkin - (n.) pompiwn [pompiynau, m.]
pump-priming funds - (n.) arian ysgogi
pun - (n.) gair mwys, mwysair [mwyseiriau, m.]
punch - (n.) dyrnod [-iau, -au, mf.], pwns [m.?]
{ Dyrnod is the punch thrown by a boxer. }
{ Pwns is the punch that you drink. }
punch - (v.) dyrnodio [dyrnodi-], pwnsio [pwnsi-]
punctilious - (adj.) cysetlyd, gorfanwl
punctual - (adj.) prydlon
punctuality - (n.) prydlondeb [m.]
punctuate - (v.) atalnodi [atalnod-]
punctuation - (n.) atalnodiad [m.], atalnodiaeth [f.]
punctuation mark - (n.) atalnod [-au, m.]
puncture - (n.) twll [tyllau, m.]
puncture - (v.) tyllu [tyll-]
pundit - (n.) doethwr [doethwyr, m.], ysgolhaig [ysgolheigion, m.]
pungent - (adj.) llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], llymdost, siarp
punish - (v.) ceryddu [cerydd-], cosbi [cosb-], poeni [poen-]
punishable - (adj.) cosbadwy
punisher - (n.) cosbwr [cosbwyr, m.]
punishment - (n.) cosb [-au, f.], cosbedigaeth [f.], penyd [-iau, m.]
punitive - (adj.) cosbol, dialeddol
puny - (adj.) bychan [f. bechan; pl. bychain], eiddil, goachul (gwachul), pitw, tila
pupil - (n.) cannwyll llygad, disgybl [-ion, m.], ysgolhaig [ysgolheigion, m.], ysgolor [-ion, m.]
{ Cannwyll llygad is a pupil that lets light into your eye. }
{ Disgybl is a pupil who learns. }
{ Ysgolhaig is a pupil who learns. }
{ Ysgolor is a pupil who learns. }
puppet - (n.) delw [-au, f.], doli (dol) [doliau, f.], gwas [gweision, m.], pyped [-i, f.]
{ Delw is a puppet as a doll. }
{ Doli (dol) is a puppet as a doll. }
{ Gwas is a puppet as a minion. }
{ Pyped is a puppet as a doll. }
puppy - (n.) ci bach, colwyn [-od, m.]
purblind - (adj.) cibddall, coegddall
purchase - (n.) pryniad [-au, m.], pwrcas [-au, m.]
purchase - (v.) prynu [pryn-; 3.s. & 2.s.imp. pryn, pry+n], pwrcasu [pwrcas-]
purchased - (adj.) pry+n
pure - (adj.) anllygredig, dihalog, diledryw, noeth [pl. -ion], pur [pl. -ion; pur- &adj], te+r
pure gold - (n.) aur coeth, aur ma+l
purgative - (adj.) carthol
purgative - (n.) carthlyn [-nau, m.]
purgatory - (n.) purdan [m.]
purge - (n.) carthlyn [-nau, m.]
purge - (v.) carthu [carth-], coethi [coeth-], glanhau [glan- &hau], gweithio [gweithi-], puro [pur-], ysgothi [ysgoth-]
{ "Glanhau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
purging - (adj.) glanhaol
purification - (n.) glanhad [m.], puredigaeth [f.]
{ "Glanhad" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
purifier - (n.) purwr [purwyr, m.]
purify - (v.) coethi [coeth-], glanhau [glan- &hau], puro [pur-]
{ "Glanhau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
Puritan - (n.) Piwritan [-iaid, m.]
puritan - (adj.) piwritanaidd
puritanical - (adj.) piwritanaidd
puritanism - (n.) piwritaniaeth [f.]
purity - (n.) anllygredigaeth [f.], purdeb [m.], puredd [m.]
purl - (v.) byrlymu [byrlym-], crychleisio [crychleisi-], si%o [si%-]
purlieu - (n.) cyffin [-iau, -ydd, fm.], cymdogaeth (cymydogaeth) [-au, f.], ffin [-iau, f.]
purloin - (v.) dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg; impers.past ind. dycpwyd, ducpwyd; 2.s.pres. subj. dygech; 3.s.pres. subj. dyco], lladrata [lladrata-]
purple - (adj.) glasgoch, porffor
purple - (n.) glasgoch [m.], porffor [m.]
purport - (n.) ergyd [-ion, f.], rhediad [-au, m.], ystyr [-on, fm.]
purport - (v.) arwyddo [arwydd-], honni [honn- &1, hon- &2+], proffesu [proffes-]
purpose - (n.) amcan [-ion, m.], annel [anelion, anelau, f.], arfaeth [-au, f.], arfeddyd [m.], bwriad [-on, -au, m.], diben [-ion, m.], goddau [m.], perwyl [-ion?, m.], pwrpas [-au, m.]
of one purpose - (adj.) unswydd
purpose - (v.) amcanu [amcan-], arfaethu [arfaeth-], arofun [arofun-], bwriadu [bwriad-], pwrpasu [pwrpas-]
purposed - (adj.) amcanus
purposeless - (adj.) diamcan, difwriad
purr - (n.) grw+n (grwndi) [m.]
purr - (v.) canu crwth, grwnan [grwnan- ?]
purring - (n.) crwth [crythau, m.]
purse - (n.) amner [-au, m.], balleg [f.], cod [-au, f.], pwrs [pyrsau, m.]
purse - (v.) crychu [crych-]
pursue - (v.) canlyn [canlyn-], dilyn [dilyn-; 3.s. & 2.s.imp. dilyn], erlid [erlid-], erlyn [erlyn-; 3.s. erlyn], ymlid [ymlid-]
pursuer - (n.) ymlidiwr [ymlidwyr, m.]
pursuit - (n.) gorchwyl [-ion, m.], ymchwil [m.], ymlidiad [-au, m.]
{ Gorchwyl is a pursuit as an activity where you invest time. }
{ Ymchwil is a pursuit as an activity where you invest time. }
{ Ymlidiad is pursuit like a high-speed chase. }
purulent - (adj.) crawnllyd, gorllyd, llinorog
purvey - (v.) darmerth [darmerth-], darparu lluniaeth
purveyance - (n.) arlwyaeth [f.]
purview - (n.) amcan [-ion, m.], cylch [-au, -oedd, m.], maes [meysydd, m.]
pus - (n.) crawn [m.], go+r [m.]
push - (n.) gwth [-iau, m.], hergwd [m.], hwb [hybiau, m.], hwp [m.]
push oneself - (v.) ymwthio [ymwthi-]
push - (v.) cilgwthio [cilgwthi-], gwthio [gwthi-], hwpio (hwpo) [hwpi-, hyp-]
{ Gwthio is the usual word for push. }
pusher - (n.) gwthiwr [gwthwyr, m.]
pushing - (adj.) ymwthgar
pusillanimous - (adj.) bychanfrydig
puss - (n.) pws [f.], pwsyn [m.], titw [mf.]
pussy - (n.) pws [f.], pwsyn [m.], sgiatan [f.], titw [mf.]
pustule - (n.) llinoryn [-ion?, m.], ploryn [-nod, m.]
put - (v.) dodi [dod-; 3.s. dy+d; 2.s.imp. dod], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho, dyro; 3.s.pres. subj. rhotho]
{ Gosod has something of a sense of putting carefully:
setting (down) rather than putting (down), putting in place. }
{ Rhoi (rhoddi) is a general term for "put". }
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
put a person to the test - (v.) rhoi prawf ar berson
put down - (v.) gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng]
put far off - (v.) pellhau [pell- &hau]
put in order - (v.) cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+], taclu [tacl-]
put off - (v.) diosg [diosg-]
put on a course - (v.) cynnal cwrs
put out - (v.) diffodd (diffoddi) [diffodd-; 3.s. diffydd; 2.s.imp. diffodd]
put to death - (v.) dienyddio [dienyddi-]
put up with - (v.) dygymod [dygymod-]
putative - (adj.) cyfrifedig, tybiedig
putrefaction - (n.) madredd [m.], pydredd [m.], pydrni [m.]
putrefy - (v.) braenu [braen-], madru [madr-], pydru [pydr-]
putrid - (adj.) mall, pwdr [pl. pydron], pydredig
putridity - (n.) pydredd [m.]
putty - (n.) pwti [m.]
putty - (v.) pwtian (pwtio) [pwti-]
puzzle - (n.) dryswch [m.], penbleth [mf.], pos [-au, m.]
puzzle - (v.) drysu [drys-]
pygmy - (n.) coraches [-au, f.], corrach [corachod, m.]
{ Coraches is a female dwarf, midget, or pygmy. }
{ Corrach is a male dwarf, midget, or pygmy. }
pyramid - (n.) bera [-on, mf.], pyramid [-au?, m.?]
pyre - (n.) coelcerth [-i, f.], cynnau angladdol
pyrotechnic - (adj.) o natur ta+n gwyllt
pyrotechnic - (n.) ta+n gwyllt
quack - (n.) crachfeddyg [-on, m.], cwac [m.?]
{ Crachfeddyg is the kind of quack you don't want treating your
illnesses. }
quack - (v.) lleisio fel hwyad
quadrangle - (adj.) pedrongl
quadrant - (n.) cwadrant [m.]
quadrilateral - (adj.) pedrongl
quadruped - (adj.) pedwarcarnol [pl. -ion]
quadruple - (adj.) pedwarplyg
quaff - (v.) cofftio [coffti-], drachtio [drachti-], yfed [yf-; 3.s. & 2.s.imp. yf]
quagmire - (n.) cors [-ydd, f.], mign [-edd, -oedd, f.], mignen [-ni, f.], siglen [-nydd, -ni, f.], sybwll [-au, m.]
quail - (n.) sofliar [soflieir, f.]
quail - (v.) cilio [cili-], llwfr.hau [llwfr.- &hau], yswatio [yswati-]
quaint - (adj.) hen-ffasiwn, od [odi- &adj], pert, tlws [f. tlos; pl. tlysion]
quake - (v.) crynu [cryn-; 3.s. & 2.s.imp. cry+n, cryn], siglo [sigl-]
Quaker - (n.) Crynwr [Crynwyr, m.]
qualification - (n.) cymhwysiad [cymwysiadau, m.], cymhwyster [cymwysterau, m.]
{ Cymhwysiad is qualification as something that
adjusts the meaning. }
{ Cymhwyster is the qualification you look for in a
job applicant. }
qualified - (adj.) cymwys, cymwysedig
qualify - (v.) ansoddi [ansodd-], cymhwyso [cymhwys-]
qualities - (n.pl.) teithi
quality - (n.) ansawdd [ansoddau, mf.], cynneddf [cyneddfau, f.], naws [-au, f.], rhinwedd [-au, f.]
qualm - (n.) amheuaeth [-au, f.], gloes [-au, -ion, f.], petruster [m.]
quandary - (n.) cyfyng-gyngor [m.], penbleth [mf.]
quantity - (n.) maint [m.], mesur [-au, m.], swm [symiau, m.], talm (talwm) [-au, m.], twysged [f.]
quarantine - (n.) cwarant [m.?]
quarrel - (n.) cweryl [-on, -au, m.], ffrae [-on, -au, f.], ymrafael [-ion, m.]
quarrel - (v.) cweryla [cweryl-], cynhennu [cynhenn- &1, cynnen- &2+], ffraeo [ffrae-], ymgecru [ymgecr-], ymrafael [ymrafael-]
{ "Ffraeo" is used primarily in N. Wales. }
quarreler (quarreller) - (n.) cwerylwr [cwerylwyr, m.], ymrafaeliwr [ymrafaelwyr, m.]
quarrelsome - (adj.) cecrus, cwerylgar, cynhennus, ffraegar, ymrafaelgar
quarry - (n.) chwarel [-au, -i, -ydd, fm.], cloddfa [cloddfeydd, f.], cwar [-rau, m.], ysglyfaeth [-au, f.]
{ Chwarel is the quarry you mine. }
{ Cloddfa is the quarry you mine. }
{ Cwar is the quarry you mine. }
{ Ysglyfaeth is the quarry you hunt. }
quarry - (v.) cloddio [cloddi-]
quarryman - (n.) chwarelwr [chwarelwyr, m.], creigiwr [creigwyr, m.]
quart - (n.) chwart [-iau, m.], cwart [m.?]
quarter - (n.) ban [-nau, mf.], chwarter [-i, -au, m.], cwarter [m.], cwr [cyrrau, m.], man [-nau, mf.], trugaredd [-au, fm.]
{ Ban is a quarter that is a corner. }
{ Chwarter is a quarter that is one fourth. }
{ Cwarter is a quarter that is one fourth. }
{ Cwr is a quarter that is a corner. }
{ Man is a quarter that is a corner. }
{ Trugaredd is a quarter in the expression "no quarter was
given or expected in the battle". }
quarter - (v.) chwarteru [chwarter-]
quarter-deck - (n.) pedryfwrdd [pedryfyrddau, m.]
quarterly - (adj.) chwarterol
quarters - (n.) llety [-au, m.]
four quarters - (n.) pedryfan [-noedd, m.]
quartet (quartette) - (n.) pedwarawd [-au, m.]
quarto - (adj.) pedwarplyg
quartz - (n.) creigrisial [m.], cwarts [m.?]
quash - (v.) diddymu [diddym-], dirymu [dirym-]
quaver - (n.) cwafr [-au, m.]
quaver - (v.) crynu [cryn-; 3.s. & 2.s.imp. cry+n, cryn], cwafrio [cwafri-], telori [telor-]
quavering - (adj.) crych [f. crech]
quay - (n.) cei [-au, m.]
New Quay - (prop.n.) Y Cei Newydd
queen - (n.) banon [-au, f.], brenhines [breninesau, f.]
{ Brenhines is the usual word for queen. }
queer - (adj.) digrif (digrifol), hynod, od [odi- &adj], rhyfedd, ysmala
quell - (v.) darostwng [darostyng-], gostegu [gosteg-], llonyddu [llonydd-]
quench - (v.) diffodd (diffoddi) [diffodd-; 3.s. diffydd; 2.s.imp. diffodd], dofi [dof-], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr]
quench thirst - (v.) disychedu [disyched-]
quencher - (n.) diffoddwr [diffoddwyr, m.], diffoddydd [-ion, m.]
quenching - (n.) diffoddiad [m.]
quern - (n.) breuan [-au, f.], llawfelin [-au, f.]
querulous - (adj.) achwyn.gar, blin [pl. -ion], ceintachlyd, cwynfanllyd, swnllyd
query - (n.) gofyniad [-au, m.], holiad [-au, m.]
query - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl]
quest - (n.) cwest [-au, m.], ymchwil [m.], ymchwiliad [-au, m.]
quest - (v.) cwestio [cwesti-]
question - (n.) cwestiwn [cwestiynau, m.], gofyniad [-au, m.], holiad [-au, m.], pwnc [pynciau, m.]
question and answer - (n.) hawl ac ateb
question mark - (n.) gofynnod [gofynodau, m.]
question - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], cwestiynu [cwestiyn-], holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl]
queue - (n.) ciw [m.], cwt [cytiau, cytau, fm.], cynffon [-nau, f.], rhes [-i, -au, f.]
quibble - (n.) geirddadl [f.]
quibble - (v.) geirddadlau [geirddadleu-], ma+n-ddadlau [ma+n-ddadleu-]
quick - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf], byw, chwim, clau, cuall, cyflym [cyflym- &adj; cynted; cynt; cyntaf], ebrwydd, esgud
{ Buan means "fast", but has the additional
meaning of "soon". A "tre+n buan" is likely to arrive early, even
if it is coming slowly. }
{ Byw is quick as opposed to dead. }
{ Clau means "fast", but has the additional
meaning of "soon". }
{ Cyflym means "fast", so a "tre+n cyflym" would arrive quickly. }
quicken - (v.) bywhau [byw- &hau], bywioca/u [bywioc- &a/u]
quicker - (adj.) cynt
{ "Cynt" is the comp. of "cynnar" and "cyflym". }
quickly - (adv.) ar frys
more quickly - (adv.) cynt
quicksilver - (n.) arian byw
quick-tempered - (adj.) naturus
quiescent - (adj.) digyffro, distaw, llonydd
quiet - (adj.) distaw, llonydd, tawel [tawel- &adj]
become quiet - (v.) tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
quiet - (n.) distawrwydd [m.], heddwch [m.], llonydd [m.], llonyddwch [m.], tawelwch [m.]
quiet - (v.) arafu [araf-], distewi [distaw-; 3.s. distau*; 2.s.imp. distaw], llonyddu [llonydd-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
quietness - (n.) llonyddwch [m.]
quill - (n.) cwilsyn [-nau, m.], pluen [plu, f.], plufyn [pluf, m.]
quilt - (n.) cwilt [-iau, m.], cwrlid [-au, m.]
quintessence - (n.) anian [-au, f.], naws [-au, f.], rhinwedd [-au, f.]
quip - (n.) ateb parod, gair ffraeth
quit - (v.) gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], symud [symud-]
{ You "gadael i" a person. }
quite - (adv.) cwbl, eithaf, hollol, llawn, llwyr, reit, yn gyfan gwbl
quiver - (n.) cawell saethau
quiver - (v.) crynu [cryn-; 3.s. & 2.s.imp. cry+n, cryn], dirgrynu [dirgryn-]
quixotic - (adj.) gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj], mympwyol, rhamanllyd
quiz - (n.) cwis [m.]
quiz - (v.) holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl], profocio [profoci-], pyslo [pysl-]
quoit - (n.) coeten (coetan) [-nau, f.]
quorum - (n.) corwm [m.], nifer gofynnol
quota - (n.) cwota [m.?], cyfran [-nau, f.], dogn [-au, m.], rhan [-nau, f.]
quotation - (n.) dyfyniad [-au, m.], prisiad (prisiant) [m.]
{ Dyfyniad is a quotation that cites another person. }
{ Prisiad (prisiant) is a quotation that tells you how much you
should expect to spend for something. }
quotation mark - (n.) dyfynnod [dyfynodau, m.]
quote - (v.) dyfynnu [dyfynn- &1, dyfyn- &2+], nodi prisiau
{ Dyfynnu is quote when you relate someone else's words. }
{ Nodi prisiau is quote when you state a price. }
quoth - (v.) eb (ebe; ebr) [def.], meddai [def.]
quotidian - (adj.) beunyddiol
quotient - (n.) cyfran [-nau, f.], cyniferydd [m.]
{ Cyfran is a quotient in arithmetic. }
{ Cyniferydd is quotient in I.Q. }
rabbi - (n.) rabbi [-niaid, m.]
rabbinical - (adj.) rabbiniaidd
rabbit - (n.) cwningen [cwningod, f.]
rabble - (n.) ciwed [coll.f.], gwerinos [coll.f.], tyrfa ddireol
rabid - (adj.) cynddeiriog
rabies - (n.) cynddaredd [f.]
race - (n.) cenedl [cenhedloedd, f.], gyrfa [-oedd, gyrfeydd, f.], hil [-iau, f.], ras [-ys, f.], rhedegfa [rhedegfeydd, f.], rhedfa [f.]
{ Cenedl is the sort of race that is genetically related. }
{ Gyrfa is a speed competition. }
{ Hil is the sort of race that is genetically related. }
{ Ras is a speed competition. }
{ Rhedegfa is a speed competition. }
{ Rhedfa is a speed competition. }
race - (v.) rasio [rasi-]
racecourse - (n.) rhedegfa [rhedegfeydd, f.]
racehorse - (n.) rhedegfarch [rhedegfeirch, m.]
racial - (adj.) perthynol i'r hil
rack - (n.) arteithglwyd [-i, f.], clwyd [-au, -i, -ydd, f.], rhestl [-au, f.]
{ Arteithglwyd is a rack that is for torturing people. }
{ Clwyd is a rack that is a framework for keeping things. }
{ Rhestl is a rack that is a framework for keeping things. }
rack - (v.) arteithio [arteithi-], dirdynnu [dirdynn- &1, dirdyn- &2+]
racking - (adj.) arteithiol
racy - (adj.) arab, blasus, ffraeth
radiance - (n.) llewyrch [m.]
radiant - (adj.) disglair, llachar, pefr, tanbaid
radiate - (v.) pefrio [pefri-], pelydru [pelydr-], rheiddio [rheiddi-]
radical - (adj.) cynhenid, cysefin, gwreiddiol, trylwyr
{ Cynhenid is radical meaning fundamental. }
{ Cysefin is radical in the grammatical sense. }
{ Gwreiddiol is radical meaning fundamental. }
{ Trylwyr is radical meaning drastic or thorough. }
radical - (n.) radical [m.], rhyddfrydwr [rhyddfrydwyr, m.]
radio - (n.) radio [m.]
radish - (n.) rhuddygl [-au?, m.]
radius - (n.) cylch [-au, -oedd, m.], radius [m.]
Radnor - (prop.n.) Maesyfed
raft - (n.) cludair [cludeiriau, f.]
{ Cludair is raft as in a raft of possibilities. }
rafter - (n.) ceibren [-ni, m.], trawst [-iau, m.], tulath (tylath) [-au, f.]
rag - (n.) brat [-iau, m.], cadach [-au, m.], carp [-iau, m.], cerpyn [carpiau, m.], clwt [clytiau, m.], pilyn [pilion, -nau, m.]
rage - (n.) cynddaredd [f.], cynddeiriogrwydd [m.], gwylltineb [m.]
road rage - (n.) cythraul gyrru
rage - (v.) cynddeiriogi [cynddeiriog-], ffromi [ffrom-], terfysgu [terfysg-], ymgynddeiriogi [ymgynddeiriog-]
{ You "ffromi wrth" someone or something. }
ragged - (adj.) bratiog, carpiog, clytiog, llarpiog
raid - (n.) cyrch [-au, -oedd, m.], herw [f.], rhuthr [-au, m.]
raid - (v.) anrheithio [anrheithi-], herwa [herw-]
raider - (n.) herwr [herwyr, m.]
rail - (n.) canllaw [-iau, m.], cledr [-au, f.], cledren [-nau, -ni, f.], rheilen [-ni?, f.]
railing - (n.) canllaw [-iau, m.]
raillery - (n.) difyrrwch [m.]
raillery - (v.) cellwair [cellweir- ?]
railway - (n.) cledrffordd [cledrffyrdd, f.], ffordd haearn, rheilffordd [rheilffyrdd, f.]
railway train - (n.) cerbydres [-i, f.]
raiment - (n.) gwisg [-oedd, f.]
raiment - (n.pl.) dilledyn [dillad, m.]
rain - (n.) adlaw [m.], glaw [-ogydd, m.]
pelting rain - (n.) curlaw [m.]
rain - (v.) bwrw glaw, glawio [glawi-]
rainbow - (n.) bwa'r arch, enfys [-au, f.]
rainy - (adj.) glawog, gwlybyrog
raise - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf]
raise again - (v.) atgyfodi [atgyfod-]
raiser - (n.) codwr [codwyr, m.]
raisin - (n.) rhesin [-au, -gau, m.]
rake - (n.) cribin [-iau, fm.], oferddyn [-ion, m.], oferwr [oferwyr, m.], rhaca [-nau, mf.]
{ Cribin is a rake as an implement. }
{ Oferddyn is a rake as an irresponsible person. }
{ Oferwr is a rake as an irresponsible person. }
{ Rhaca is a rake as an implement. }
rake - (v.) crafu [craf-; 3.s. & 2.s.imp. craf], cribinio [cribini-], rhacanu [rhacan-]
rally - (n.) cynulliad [-au, m.]
rally - (v.) atgynnull [atgynnull-], gwella [gwell-], profocio [profoci-]
{ Atgynnull is rally as unite to accomplish some purpose. }
{ Gwella is rally when you get better. }
{ Profocio is rally when you do it in tennis. }
ram - (n.) hwrdd [hyrddod, m.], maharen [meheryn, m.]
young ram - (n.) hesbwrn [hesbyrniaid, m.]
ram - (v.) hyrddio (hyrddu) [hyrddi-, hyrdd-], pwnio [pwni-]
ramble - (v.) crwydro [crwydr-], gwibio [gwibi-]
ramify - (v.) canghennu [canghenn- &1, cangen- &2+], ceincio [ceinci-], ymrannu [ymrann- &1, ymran- &2+]
rampant - (adj.) rhonc, uchel ei ben
rampart - (n.) caer [-au, ceyrydd, f.], gwarchglawdd [gwarchgloddiau, m.], gwrthglawdd [gwrthgloddiau, m.], rhagfur [-iau, m.]
ramshackle - (adj.) bregus, candryll
rancid - (adj.) drewllyd, mws
rancor (rancour) - (n.) chwerwder (chwerwdod; chwerwedd) [m.], digasedd [m.]
random - (adj.) damweiniol
at random - (adv.) ar amcan, ar antur
random - (n.) antur [-iau, f.], damwain [damweiniau, f.]
range - (n.) amrediad [-au, m.], amrywiaeth [-au, m.], cylch [-au, -oedd, m.], ehangder (eangder) [eangderau, m.], ffwrn [ffyrnau, f.], gwastatir [-oedd, m.], stof [f.?]
{ Amrediad is the range of a mathematical function. }
{ Amrywiaeth is range in a non-technical sense, as in the
range of an animal's habitat. }
{ Cylch is the range when you speak of range of motion. }
{ Ehangder (eangder) is the range when you speak of range of motion or knowledge. }
{ Ffwrn is the range you use for cooking. }
{ Gwastatir is the open range. }
{ Stof is the range you use for cooking. }
range - (v.) crwydro [crwydr-], cyfleu [cyfle-], rhestru [rhestr-]
{ Crwydro is range when you wander aimlessly. }
{ Cyfleu is range when you put things in some order. }
{ Rhestru is range when you put things in some order. }
ranger - (n.) fforestwr [fforestwyr, m.]
rank - (adj.) bras [bras- &adj], gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj], mws, noeth [pl. -ion], rhonc
{ Bras is rank as overgrown with weeds. }
{ Gwyllt is rank as overgrown with weeds. }
{ Mws is rank as bad-smelling. }
{ Noeth is rank as in a rank amateur. }
{ Rhonc is rank as in a rank amateur. }
confer rank - (v.) urddo [urdd-]
of equal rank - (adj.) cyfradd
rank - (n.) gradd [-au, f.], rheng [-au, -oedd, f.], rhes [-i, -au, f.], urdd [-au, f.]
rankle - (v.) cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno], llidio [llidi-], madru [madr-]
{ Cnoi is rankle as causing resentment. }
{ Llidio is rankle as causing resentment. }
{ Madru is rankle as rotting. }
ransack - (v.) chwilio [chwili-], chwilota [chwilot-], ysbeilio [ysbeili-]
ransom - (n.) pridwerth [-au, -oedd, m.]
ransom - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared], prynu [pryn-; 3.s. & 2.s.imp. pryn, pry+n]
ransomed - (n.pl.) gwaredigion
rant - (v.) bragaldian (bragaldio) [bragaldi-], brygawthan (bragawthan) [brygawth-, bragawth-], pregowtha (pregowthan) [pregowth-]
rap - (n.) cnoc [-iau, mf.], ergyd [-ion, f.]
rap - (v.) cnocio [cnoci-], curo [cur-], ergydio [ergydi-]
rapacious - (adj.) rheibus, ysglyfaethus
rapacity - (n.) rhaib [rheibiau, m.]
rape - (n.) trais [m.]
rape - (v.) llathruddo [llathrudd-], treisio [treisi-]
rapid - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf], chwyrn, cyflym [cyflym- &adj; cynted; cynt; cyntaf], gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj]
{ Buan means "fast", but has the additional
meaning of "soon". A "tre+n buan" is likely to arrive early, even
if it is coming slowly. }
rapidity - (n.) chwyrndra [m.]
rapier - (n.) mein.gledd [-au, m.]
rapine - (n.) anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], trais [m.]
rapist - (n.) treisiwr [treiswyr, m.]
rapt - (adj.) astud, dwys [pl. -ion], syn
rapture - (n.) gorawen [f.], perlewyg [-on, m.]
rare - (adj.) amheuthun, anaml, anfynych, anghyffredin, godidog, prin [pl. -ion; prin- &adj], tenau [pl. teneuon]
{ Anaml is rare as infrequent. }
{ Anghyffredin is rare as infrequent. }
{ Godidog is rare meaning exceptionally good. }
{ Prin is rare as infrequent. }
{ Tenau is rare as having low density. }
rarefied - (adj.) tenau [pl. teneuon]
rarely - (adv.) anaml
rarity - (n.) amheuthun [-ion, m.]
rascal - (n.) bredych [-au, -ion, m.], cenau [cenawon, m.], cidwm [cidymiaid, cidymod, m.], cnaf [-on, -iaid, m.], cono [m.], delff [m.], dihiryn (dyhiryn) [dihirod, dyhirod, m.], gwalch [gweilch, m.]
rascally - (adj.) cnafaidd
rash - (adj.) anystyriol, byrbwyll, chwidr, cuall, ehud, rhyfygus, ynfyd [pl. -ion]
rash - (n.) brech [-au, -od, f.], tarddiant [tarddiannau, m.]
rasher - (n.) golwyth [-ion, m.], sleisen [-nau?, f.], tafell [-au, -i, tefyll, f.], ysglisen [ysglisiau, f.]
rashness - (n.) anystyriaeth [f.], ehudrwydd [m.]
rasp - (n.) rhasgl [-ion, -au, f.], rhathell [-au, f.]
rasp - (v.) crafu [craf-; 3.s. & 2.s.imp. craf], rhasglio [rhasgli-], rhathu [rhath-], rhygnu [rhygn-]
raspberry - (n.) afanen [afan, f.], mafonen [mafon, f.]
rat - (n.) llygoden fawr, llygoden ffrengig
rat - (v.) llygota [llygot-]
rate - (n.) ardreth [-i, f.], cyfartaledd [m.], cyflymder (cyflymdra) [m.], cyfradd [-au, f.], treth [-i, f.]
{ Ardreth is a rate that is an amount of rent. }
{ Cyfartaledd is a rate that is proportional to something. }
{ Cyflymder (cyflymdra) is rate meaning rapidity. }
{ Cyfradd is a rate that is proportional to something. }
{ Treth is rate as a tax based on a property's value. }
interest rate - (n.) cyfradd log
rate - (v.) trethu (trethi) [treth-]
rates - (n.pl.) taloedd
rather - (adv.) braidd, go, hytrach, lled, pur, taran (tran)
{ Braidd has the positive sense of "almost", "rather"
(meaning something like "almost very"). "Mynd braidd yn gyflym" is
going faster than your maiden aunt or your driving instructor might
approve -- in Britain they say "rather quickly" with this sense.
The understated "really rather good" (that is, exceptionally good)
translates well as "braidd yn dda". ("Sut oedd y cyngerdd? Braidd
yn dda a dweud y gwir!" -- the concert was utterly wonderful)
"Braidd" also has a negative sense: "o'r braidd" is "hardly", "not
really". If it unlikely that he has finished, then "o'r braidd ei
fod wedi gorffen". "Braidd y" (positive) means "hardly" (negative
sense in English) "braidd y coeliech ddim a ddywedai" you would
scarcely believe anything he said (surely, you don't believe what he
says). "Braidd na" (negative) means "almost" (positive sense) so
"braidd na choeliech popeth a ddywedai" you would almost believe
everything he said (he is quite plausible chap). }
{ Hytrach which is the sense of rather in "rather than", "as
opposed to". }
{ Pur is anything from fairly to very. The obvious
example is the answer to "how are you?" which might be "yn bur dda"
(fairly well, quite well, very ill -- either well but not right, or
in tip top condition), or "yn bur wael" (fairly ill, very ill --
either just under the weather or at death's door). Mind you the
answer might be "yn burion" which gives you even less information. }
rather than - (prep.) yn hytrach na
rather too little - (adv.) ar y lleiaf
rather too much - (adv.) ar y mwyaf
ratify - (v.) cadarnhau [cadarn- &hau]
ratio - (n.) cyfartaledd [m.], cymhareb [-au?, f.]
ration - (n.) dogn [-au, m.], saig [seigiau, f.]
ration - (v.) dogni [dogn-]
rational - (adj.) call, rhesymol
rationalism - (n.) rhesymoliaeth [f.]
rationalist - (n.) rhesymolwr [rhesymolwyr, m.]
ratter - (n.) llygotwr [llygotwyr, m.], llygotwraig [llygotwragedd, f.]
rattle - (n.) rhuglen (rhugl) [rhuglenni, f.], rhwnc [m.]
rattle - (v.) rhuglo [rhugl-], trystio [trysti-]
raucous - (adj.) aflafar, cryg [f. creg], cryglyd, garw [pl. geirwon, geirw]
ravage - (v.) anrheithio [anrheithi-], diffeithio [diffeithi-], difrodi [difrod-], rheibio [rheibi-]
rave - (v.) gorffwyllo [gorffwyll-], gwallgofi [gwallgof-], gwynfydu [gwynfyd-], ymgynddeiriogi [ymgynddeiriog-], ynfydu [ynfyd-]
ravel - (v.) drysu [drys-]
raven - (n.) bra+n [brain, mf.], cigfran [cigfrain, f.]
raven - (v.) glythinebu (glythu) [glythineb-, glyth-], gwancio [gwanci-], rheibio [rheibi-], ysglyfio [ysglyfi-]
{ Glythinebu (glythu) is raven as gorging. }
{ Gwancio is raven as gorging. }
{ Rheibio is raven as preying upon. }
{ Ysglyfio is raven as preying upon. }
ravine - (n.) ceunant [ceunentydd, m.], hafn [-au, f.], nant [nentydd, f.]
ravish - (v.) hudo [hud-], rheibio [rheibi-], swyno [swyn-], treisio [treisi-]
{ Hudo is ravish as bewitching. }
{ Rheibio is ravish as violating or bewitching. }
{ Swyno is ravish as bewitching. }
{ Treisio is ravish as violating. }
raw - (adj.) amrwd, crai, cri, dolurus, garw [pl. geirwon, geirw], ir [pl. -ion], llymrig, noeth [pl. -ion]
{ Amrwd is raw as uncooked. }
{ Crai is raw as unprocessed. }
{ Cri is raw as unprocessed. }
{ Dolurus is raw as chafed skin. }
{ Garw is raw as damp and chilly. }
{ Ir is raw as unprocessed. }
{ Llymrig is raw as unprocessed. }
{ Noeth is raw as chafed skin. }
raw - (n.) cig noeth
rawness - (n.) amrydedd [m.]
ray - (n.) cath fo+r, paladr [pelydr, m.], pelydr [-au, m.], pelydryn [m.]
{ Cath fo+r is a ray that swims in the ocean. }
{ Paladr is ray as a beam as of light. }
{ Pelydr is ray as a beam as of light. }
{ Pelydryn is ray as a beam as of light. }
ray of light - (n.) llygedyn [m.]
raze - (v.) dileu [dile-], llwyr dymchwelyd
razer - (n.) rasal [-au?, f.]
razor - (n.) ellyn [-nau, -nod, -au, -od, m.]
razor - (v.) eillio [eilli-]
re - (prep.) mewn perthynas i, ym mater
re- - (pfx.) ail- (eil-), dad- (dat-)
{ "Ail (eil-)" causes a soft mutation to the affixed stem. }
{ "Dad- (dat-)" causes a soft mutation to the affixed stem. }
reach - (n.) cyr.haeddiad [cyraeddiadau, m.]
out of reach - (adv.) allan o gyrraedd
reach - (v.) cyrraedd (cyr.haeddyd) [cyr.haedd- &1, cyraedd- &2+; 3.s. cyrraedd, cyrraidd*; 2.s.imp. cyrraedd], cyrraedd at, estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], ymestyn [ymestyn-]
reachable - (adj.) cyraeddadwy
react - (v.) adweithio [adweithi-]
reaction - (n.) adwaith [adweithiau, m.], adweithiad [-au, m.]
reactive - (adj.) adweithiol
reactor - (n.) adweithydd [-ion, m.]
read - (v.) darllen [darllen-; 3.s. & 2.s.imp. darllen]
readable - (adj.) darllenadwy
reader - (n.) darllenwr [darllenwyr, m.], darllenydd [-ion, m.]
readiness - (n.) parodrwydd [m.]
reading - (n.) darlleniad [-au, m.]
fond of reading - (adj.) darllen.gar
reading desk - (n.) darllenfa [darllenfeydd, f.]
reading room - (n.) darllenfa [darllenfeydd, f.]
ready - (adj.) mwth, parod [parot- &adj], rhwydd
get oneself ready - (v.) ymbaratoi [ymbarato- &i]
get ready - (v.) paratoi [parato- &i]
reagent - (n.) adweithydd [-ion, m.]
real - (adj.) dirweddol, gwir, gwirioneddol, real, sylweddol
reality - (n.) dirwedd [m.], gwirionedd [-au, m.], realiti [m.?], sylwedd [-au, m.]
realization - (n.) sylweddoliad [m.]
realize - (v.) sylweddoli [sylweddol-], troi yn arian
{ Sylweddoli is realize when your mind puts something together. }
{ Troi yn arian is realize when you realize a profit. }
realm - (n.) bro [-ydd, f.], gwlad [gwledydd, f.], teyrnas [-oedd, f.]
real-time - (adj.) amser real
reanimate - (v.) adfywhau [adfyw- &hau], dadeni [daden-]
reap - (v.) medi [med-; 3.s. & 2.s.imp. med]
reaper - (n.) crymanwr [crymanwyr, m.], medelwr [medelwyr, m.]
reaping - (n.) medel [-au, f.]
reaping hook - (n.) cryman [-au, m.]
reaping party - (n.) medel [-au, f.]
rear - (adj.) o+l
rear end - (n.) pen o+l
reared by hand - (adj.) llawfaeth
rear - (n.) cefn (cefen) [-au, m.], o+l [olion, m.]
rear - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], codi ar ei draed o+l, magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag; 3.s.pres. subj. maco], meithrin [meithrin-]
{ Codi (cyfodi) is rear when you rear children. }
{ Codi ar ei draed o+l is rear when a horse does it. }
{ Magu is rear when you rear children. }
rearm - (v.) adarfogi [adarfog-]
rearrange - (v.) ad-drefnu [ad-drefn-], ail-drefnu [ail-drefn-]
reason - (n.) achlysur [-on, m.], rheswm [rhesymau, m.]
{ Rheswm is the usual Welsh word for "reason". }
reason - (v.) adlo [adl-], rhesymu [rhesym-], ymresymu [ymresym-]
reasonable - (adj.) rhesymol
reasonableness - (n.) rhesymoldeb [m.]
reasoner - (n.) ymresymwr [ymresymwyr, m.]
reasoning - (n.) ymresymiad [-au, m.]
reassemble - (v.) atgynnull [atgynnull-]
reassure - (v.) calonogi [calonog-], cysuro [cysur-]
reawaken - (v.) ad-ddeffroi [ad-ddeffro- &i; 3.s. ad-ddeffry; 2.s.imp. ad-ddeffro]
rebate - (n.) disgownt [m.?], toliant [toliannau, m.]
rebel - (n.) gwrthryfelwr [gwrthryfelwyr, m.]
rebel - (v.) gwrthryfela [gwrthryfel-]
rebellion - (n.) gwrthryfel [-oedd, m.]
rebellious - (adj.) gwrthryfelgar
rebirth - (n.) adenedigaeth [f.], ailenedigaeth [f.], dadeni [m.]
{ "Ailenedigaeth" can refer to the process of being "born again". }
rebound - (n.) adlam [-au, m.], adnaid [adneidiau, f.]
rebound - (v.) adlamu [adlam-], adleisio [adleisi-]
rebuff - (n.) naca+d [m.], sen [-nau, f.]
rebuke - (n.) cerydd [-on, m.], sen [-nau, f.]
rebuke - (v.) argyhoeddi [argyhoedd-], ceryddu [cerydd-], sennu [senn- &1, sen- &2+]
rebuker - (n.) ceryddwr [ceryddwyr, m.]
rebut - (v.) gwrth-ddweud (gwrthddywedyd) [gwrth-ddweud-], gwrthbrofi [gwrthbrof-]
recalcitrant - (adj.) anhydyn, cyndyn
recall - (v.) adalw [adalw-; 3.s. adeilw; 2.s.imp. adalw], atgoffa (atgoffa/u) [atgoff-, atgoff- &a/u], cofio [cofi-], galw i gof, galw yn o+l
{ Adalw is recall when you call something back. }
{ Atgoffa (atgoffa/u) is recall when you call something to mind. }
{ Cofio is recall when you call something to mind. }
{ Galw i gof is recall when you call something to mind. }
{ Galw yn o+l is recall when you call something back. }
recant - (v.) datgyffesu [datgyffes-]
recantation - (n.) datgyffesiad [m.]
recapitulate - (v.) ailadrodd [ailadrodd-; 3.s. ailedrydd; 2.s.imp. ailadrodd]
recapitulation - (n.) ailadroddiad [-au, m.]
recede - (v.) cilio [cili-], cilio yn o+l, ymgilio [ymgili-]
recede from - (v.) cilio rhag
receipt - (n.) derbyniad [-au, m.], derbynneb [derbynebau, derbynebion, f.], taleb [-au, -ion, f.]
{ Derbyniad is receipt as the act of receiving. }
{ Derbynneb is a receipt that is a voucher. }
{ Taleb is a receipt that is a voucher. }
receive - (v.) cael (caffael) [irreg.], derbyn [derbyni-; 3.s. & 2.s.imp. derbyn], erbyn [erbyn-]
{ Cael (caffael) is a passive kind of receiving -- "cael
braw" is to receive a shock. }
{ Derbyn is what you do when you receive a guest. }
receiver - (n.) derbyniwr [derbynwyr, m.], derbynnydd [derbynyddion, m.]
recent - (adj.) diweddar [diweddar- &adj]
receptacle - (n.) cynheiliad [cynheiliaid, m.], llestr [-i, m.]
{ Cynheiliad is a receptacle in botany. }
{ Llestr is a receptacle used for holding things. }
reception - (n.) croesawiad [m.], croeso (croesaw) [m.], derbyniad [-au, m.]
welcome reception - (n.) arfoll [-au, m.]
recess - (n.) cil [-iau, -ion, m.], cilfach [-au, f.], encil [-ion, m.], gw+yl [gwyliau, m.]
{ Cil is recess as a retreat. }
{ Cilfach is recess as a part set back from a wall. }
{ Encil is recess as a retreat. }
{ Gw+yl is a recess that is a cessation of business. }
recessional - (adj.) ymadawol
recessional - (n.) emyn ymadawol
Rechabite - (n.) Rechabiad [m.]
recipe - (n.) cyfarwyddyd [cyfarwyddiadau, m.], rysa/it [m.?]
{ Cyfarwyddyd is recipe as a set of instructions. }
{ Rysa/it is recipe as a way to cook food. }
recipient - (n.) derbyniwr [derbynwyr, m.], derbynnydd [derbynyddion, m.]
reciprocal - (adj.) cilyddol
reciprocate - (v.) cilyddu [cilydd-], cydgyfnewid [cydgyfnewidi-], talu'n o+l
{ Cilyddu is reciprocate when you move something back and forth. }
{ Cydgyfnewid is reciprocate when you make a return
for something. }
{ Talu'n o+l is reciprocate when you make a return
for something. }
reciprocation - (n.) cydgyfnewidiad [-au, m.]
recital - (n.) adroddiad [-au, m.], datganiad [-au, m.]
recitation - (n.) adroddiad [-au, m.]
recitative - (n.) adroddgan [f.]
recite - (v.) adrodd [adrodd-; 3.s. edrydd; 2.s.imp. adrodd]
recite to - (v.) adrodd wrth
reciter - (n.) adroddwr [adroddwyr, m.]
reck - (v.) gofalu [gofal-], ystyried [ystyri-]
reckless - (adj.) anystyriol, dibris, drud [pl. -ion], gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj], rhyfygus
recklessness - (n.) anystyriaeth [f.]
reckon - (v.) barnu [barn-; 3.s. barn, beirn*; 2.s.imp. barn], bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], clandro [clandr-], cyfrif [cyfrif-], rhifo [rhif-]
reckoner - (n.) cyfrifydd [-ion, m.]
reckoning - (n.) cyfrif [-on, -au, m.]
reclaim - (v.) adenill [adenill-], diwygio [diwygi-]
recline - (n.) gorffwys [m.]
recline - (v.) gorwedd [gorwedd-; 3.s. & 2.s.imp. gorwedd], lled-orwedd (lledorwedd) [lled-orwedd-, lledorwedd-]
recluse - (n.) meudwy [-aid, -od, m.]
reclusive - (adj.) meudwyaidd
recognition - (n.) adnabyddiad [m.], cydnabyddiaeth [-au, f.]
optical character recognition - (n.) adnabyddiad marciau gweledol
recognizance - (n.) gwystl [-on, m.], ymrwymiad [-au, m.]
recognize (recognise) - (v.) adnabod (nabod) [irreg.], cydnabod [cydna- &bod]
{ "Adnabod" is the literary form of "nabod". }
recoil - (v.) adlamu [adlam-], cilio [cili-], gwrthneidio [gwrthneidi-]
recollect - (v.) atgofio [atgofi-], cofio [cofi-], galw i gof
recommence - (v.) ad-ddechrau [ad-ddechreu-]
recommend - (v.) argymell [argymell-], cymeradwyo [cymeradwy-]
recompense - (n.) ad-daledigaeth [-au, fm.], ad-daliad [-au, m.], iawn [m.], taledigaeth [-au, f.]
recompense - (v.) ad-dalu [ad-dal-; 3.s. & 2.s.imp. ad-da+l], gwobrwyo [gwobrwy-], talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l]
reconcile - (v.) cymodi [cymod-], cysoni [cyson-]
be reconciled - (v.) cymodi [cymod-]
reconciler - (n.) cymodwr [cymodwyr, m.]
reconciliation - (n.) cymod [m.]
reconciliatory - (adj.) cymodol
recondite - (adj.) astrus, ce+l, cudd, dwfn [f. dofn; pl. dyfn, dyfnion; dyfn- &adj], dyrys, tywyll [f. tywell]
recondition - (v.) atgyflyru [atgyflyr-]
reconnaissance - (n.) archwiliad [-au, m.]
reconnoiter (reconnoitre) - (v.) archwilio [archwili-], chwilio [chwili-]
reconsider - (v.) ailystyried [ailystyri-]
record - (n.) coflyfr [-au, m.], cofnod [-ion, m.], record [-iau, mf.]
record - (v.) cofnodi [cofnod-], recordio [recordi-]
recorder - (n.) cofiadur [-on, -iaid, m.]
{ Cofiadur is a recorder who writes things down. }
recount - (v.) adrodd [adrodd-; 3.s. edrydd; 2.s.imp. adrodd], datgan [datgan-]
recoup - (v.) digolledu [digolled-]
recourse - (n.) cyrchfa [cyrchfeydd, f.]
have recourse to - (v.) defnyddio [defnyddi-; 3.s. & 2.s.imp. defnydd], mynd at
recover - (v.) adenill [adenill-], cael yn o+l, mendio [mendi-], ymadfer [ymadfer-]
{ Cael yn o+l is recover when you regain something lost. }
{ Mendio is recover when you get better from an illness. }
{ Ymadfer is recover when you get better from an illness. }
recovery - (n.) adferiad [m.]
recovery position - (n.) ystum adfer, ystum adferol
recreant - (adj.) llwfr [f. llofr]
recreant - (n.) gwrthgiliwr [gwrthgilwyr, m.], llwfryn [m.]
recreate - (v.) adlonni [adlonn- &1, adlon- &2+], difyrru [difyrr- &1, difyr- &2+]
recreation - (n.) adloniant [adloniannau, m.], difyrrwch [m.]
recriminate - (v.) gwrthgyhuddo [gwrthgyhudd-]
recrossed, not to be - (adj.) diadlam
recrudescence - (n.) ailenyniad [m.]
recruit - (n.) adfilwr [adfilwyr, m.], newyddian [-od, m.], recriwt [m.?]
{ Adfilwr is a recruit to the military. }
{ Newyddian is recruit in the sense of new member. }
{ Recriwt is a recruit to the military. }
recruit - (v.) adenill [adenill-], codi gwy+r
rectangle - (adj.) petryal
rectangle - (n.) petryal [m.]
rectangular - (adj.) petryalog
rectify - (v.) coethi [coeth-], cywiro [cywir-], puro [pur-], unioni [union-]
{ Coethi is rectify as purify. }
{ Cywiro is rectify in the sense of make right. }
{ Puro is rectify as purify. }
{ Unioni is rectify in the sense of make right. }
rectilinear - (adj.) unionlin
rectitude - (n.) uniondeb [m.]
rector - (n.) rheithor [-iaid, -ion, m.]
rectory - (n.) rheithordy [rheithordai, m.], rheithoriaeth [f.]
{ Rheithordy is a rectory as a building where the rector lives. }
{ Rheithoriaeth is a rectory as an office or position. }
rectum - (n.) rhefr [m.]
recumbent - (adj.) gogwyddol, gorweddol
recuperate - (v.) adfer (adferu; adferyd; edfryd) [adfer-; 3.s. adfer, edfryd, edfyr*; 2.s.imp. adfer], cryfhau [cryf- &hau], ymadfer [ymadfer-]
recur - (v.) ailddigwydd [ailddigwydd-], dychwelyd [dychwel-; 3.s. & 2.s.imp. dychwel]
recurrence - (n.) ad-ddigwyddiad [-au, m.]
recurrent - (adj.) cylchol
recurring - (adj.) cylchol
recusant - (n.) anghydffurfiwr [anghydffurfwyr, m.]
red - (adj.) coch [pl. -ion; coch- &adj], rhudd [pl. -ion]
Red Sea - (prop.n.) Y Mo+r Coch
yellowish red - (adj.) melyn.goch
redbreast, robin - (n.) bron.goch [-iaid, mf.]
red-cheeked - (adj.) cochrudd
redden - (v.) cochi [coch-]
redeem - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared], prynu [pryn-; 3.s. & 2.s.imp. pryn, pry+n], prynu yn o+l
redeemed - (n.pl.) gwaredigion
redeemer - (n.) prynwr [prynwyr, m.]
redemption - (n.) prynedigaeth [f.]
rediscover - (v.) ad-ddarganfod [ad-ddargan- &fod]
rediscovery - (n.) ad-ddarganfyddiad [-au, m.]
redness - (n.) cochder [m.], cochi [m.], cochni [m.]
redolent of - (adj.) yn sawru o
redouble - (v.) atyblu (ad-ddyblu, atddyblu) [atybl-, ad-ddybl-, atddybl-]
redoubtable - (adj.) i'w ofni, pybyr
redound - (v.) adlewyrchu [adlewyrch-], dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg; impers.past ind. dycpwyd, ducpwyd; 2.s.pres. subj. dygech; 3.s.pres. subj. dyco], peri [par-; 3.s. pair, pa+r; 2.s.imp. pa+r]
redress - (n.) iawn [m.]
redress - (v.) unioni [union-]
reduce - (v.) gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], lleihau [llei- &hau], rhydwytho [rhydwyth-], toli [tol-; 3.s. & 2.s.imp. tawl]
{ Gostwng is reduce as make or become smaller. }
{ Lleihau is reduce as make or become smaller. }
{ Toli is reduce as make a price lower. }
reduction - (n.) ad-ddygiad [m.], gostyngiad [m.], lleihad [m.]
{ Ad-ddygiad is reduction of a dislocation or fracture in medicine,
or chemical reduction. }
reductionism - (n.) ad-ddygedd [mf.]
redundant - (adj.) gormodol
reed - (n.) calaf [-on, -au, f.], cawnen [cawn, f.], corsen [-nau, cyrs, f.], pibell [-au, -i, f.]
{ Calaf is reed as a plant. }
{ Cawnen is reed as a plant. }
{ Corsen is reed as a plant. }
{ Pibell is reed as an instrument. }
reef - (n.) creigfa [creigfeydd, f.], creigle [-oedd, m.], plyg hwyl, ri+ff [f.?]
{ Creigfa is reef as an underwater ridge. }
{ Creigle is reef as an underwater ridge. }
{ Plyg hwyl is reef as part of a sail. }
{ Ri+ff is reef as an underwater ridge. }
{ Ri+ff is reef as part of a sail. }
reef - (v.) plygu hwyl
reek - (n.) drewdod [m.], mwg [m.], tarth [-oedd, -au, m.]
reek - (v.) drewi [drew-], mygu [myg-]
reel - (n.) dawns [-iau, f.], ril [m.?]
{ Dawns is a reel that is a kind of dance. }
{ Ril is reel as something you wind string around. }
reel - (v.) chwildroi [chwildro- &i], dirwyn [dirwyn-], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
{ Chwildroi is reel when you spin around. }
{ Dirwyn is reel as winding string. }
{ Troi is reel when you spin around. }
re-elect - (v.) adethol [adethol-]
reeling - (adj.) chwil
Rees - (prop.n.) Rhys
re-establish - (v.) ad-drefnu [ad-drefn-]
re-export - (v.) adforio [adfori-]
re-exports - (n.pl.) adforion
refection - (n.) lluniaeth [m.], ymborth [m.]
refectory - (n.) ffreutur [-iau, m.]
refer - (v.) cyfarwyddo [cyfarwydd-], cyfeirio [cyfeiri-]
reference - (adj.) cyfeiriadol
reference library - (n.) llyfrgell gyfeiriadol
reference to - (n.) cyfeiriad at
reference - (n.) cyfeiriad [-au, m.]
referendum - (n.) refferendwm [mf.]
refine - (v.) coethi [coeth-], mireinio [mireini-], puro [pur-], teru [ter-]
refined - (adj.) coeth, dilin, dillyn, te+r
refined gold - (n.) aur coeth, aur ma+l
refinement - (n.) coethder [m.], dillynder [m.]
refiner - (n.) coethwr [coethwyr, m.], purwr [purwyr, m.]
refit - (v.) atgyweirio [atgyweiri-]
reflect - (v.) adbelydru [adbelydr-], adlewyrchu [adlewyrch-], myfyrio [myfyri-], pwyllo [pwyll-], ymbwyllo [ymbwyll-]
{ Adbelydru is reflect when you reverse a ray of light. }
{ Adlewyrchu is reflect when you reverse a ray of light. }
{ Myfyrio is reflect when you think deeply. }
{ Pwyllo is reflect when you think deeply. }
{ Ymbwyllo is reflect when you think deeply. }
reflection - (n.) adlewyrch (adlewyrchiad) [-au, m.]
reflector - (n.) adlewyrchydd [-ion, m.]
reflex - (n.) adweithred [-iadau, f.], atblyg [-ion, m.], atgyrch [-au, -oedd, m.]
reflexive - (adj.) atblygol
reflexology - (n.) adweitheg [f.]
reflow - (v.) adlifo [adlif-]
reform - (n.) diwygiad [-au, m.]
leader of a reform - (n.) apostol [-ion, m.]
reform - (v.) ad-drefnu [ad-drefn-], diwygio [diwygi-], gwella [gwell-]
reformation - (n.) diwygiad [-au, m.]
reformatory - (adj.) diwygiadol
reformatory - (n.) ysgol ddiwygio
reformed - (adj.) diwygiedig
reformer - (n.) diwygiwr [diwygwyr, m.]
refract - (v.) gwrthdorri [gwrthdorr- &1, gwrthdor- &2+; 3.s. gwrthdyr, gwrthdor; 2.s.imp. gwrthdor, gwrthdorr]
refractory - (adj.) anhydyn, anhywaith, cyndyn
refrain - (n.) byrdwn [-au?, m.], cytgan [-au, mf.]
refrain from - (v.) peidio a+, ymatal rhag
refrain - (v.) peidio [peidi-; 3.s. & 2.s.imp. paid], ymatal [ymatal-; 3.s. ymetyl; 2.s.imp. ymatal]
refresh - (v.) adfywio [adfywi-], adlonni [adlonn- &1, adlon- &2+], atgyfnerthu [atgyfnerth-], dadebru [dadebr-]
refreshing - (adj.) adfywiol
refreshment - (n.) adfywiad [-au, m.], adloniant [adloniannau, m.]
refreshments - (n.) lluniaeth [m.], ymborth [m.]
refrigerate - (v.) rheweiddio [rheweiddi-]
refrigeration - (n.) rheweiddiad [-au?, m.]
refrigerator - (n.) oergell [-oedd, f.], oeriedydd [-ion, m.], rhewgell [-oedd, f.]
refuge - (n.) achles [-au, m.], argel [-ion, mf.], lloches [-au, f.], nodded [m.], noddfa [-+u, noddfeydd, f.]
refugee - (n.) ffoadur [-iaid, m.]
refund - (n.) ad-daliad [-au, m.]
refurbish - (v.) ailwampio [ailwampi-]
refusal - (n.) gomeddiad [-au, m.], gwrthodiad [m.], naca+d [m.]
refuse - (n.) mwlwg [m.], sothach [m.], ysbwriel (ysbwrial) [m.]
refuse - (n.pl.) gwehilion, sorod
refuse - (v.) gomedd [gomedd-; 3.s. & 2.s.imp. gomedd], gwarafun [gwarafun-], gwrthod [gwrthod-; 3.s. gwrthyd; 2.s.imp. gwrthod], naca/u [nac- &a/u], nogio [nogi-], pallu [pall-]
{ Nogio is refuse when a horse refuses to go over a fence. }
refuser - (n.) gwrthodwr [gwrthodwyr, m.]
refute - (v.) datbrofi [datbrof-, 3.s. & 2.s.imp. datbrawf], gwrthbrofi [gwrthbrof-]
regain - (v.) adenill [adenill-]
regal - (adj.) brenhinaidd, brenhinol
regard - (n.) hoffter [-au, m.], parch [m.], sylw [-adau, m.]
regard - (v.) edrych ar, sylwi [sylw-], ystyried [ystyri-]
regenerate - (v.) adeni [aden-], aileni [ailen-], atgenhedlu [atgenhedl-], dadeni [daden-]
regeneration - (n.) adenedigaeth [f.], ailenedigaeth [f.], atgenhedliad [m.]
{ "Ailenedigaeth" can refer to the process of being "born again". }
regent - (n.) llywydd [-ion, m.], rhaglaw [-iaid, rhaglofiaid, m.]
regermination - (n.) atyfiant [atyfiannau, m.]
regicide - (n.) teyrnladdiad [-au, m.], teyrnleiddiad [-au, m.]
{ Teyrnladdiad is regicide as the killing of a king. }
{ Teyrnleiddiad is regicide as the killer of a king. }
regime - (n.) cyfundrefn [-au, f.], trefn [-au, f.]
regiment - (n.) catrawd [catrodau, f.]
region - (n.) amgant [amgannau, m.], ardal [-oedd, f.], ardalaeth [-au, f.], bro [-ydd, f.], gwlad [gwledydd, f.], parth [-au, m.]
inland region - (n.) canoldir [-oedd, m.]
southern region - (n.) deheubarth [-au, m.], deheudir [-oedd, m.]
register - (n.) cofrestr [-i, -au, f.]
register - (v.) cofnodi [cofnod-], cofrestru [cofrestr-]
registered - (adj.) cofrestredig
registered building - (n.) adeilad cofrestredig
registrar - (n.) cofrestrydd [-ion, m.]
registry - (n.) cofrestrfa [cofrestrfeydd, f.], cofrestriad [-au, m.]
{ Cofrestrfa is registry as a place to register. }
{ Cofrestriad is registry as a list of those registered. }
regnant - (adj.) llywodraethol, yn teyrnasu
regret - (n.) gofid [-iau, -ion, m.]
regret - (v.) edifar.hau (edifaru) [edifar- &hau, edifar-], gofidio [gofidi-]
regrow - (v.) atyfu (ad-dyfu) [atyf-, ad-dyf-]
regrowth - (n.) atwf (ad-dwf) [atyfion, ad-dyfion, m.]
regular - (adj.) cyson, rheolaidd
regularity - (n.) cysondeb [m.]
regulate - (v.) rheoleiddio [rheoleiddi-]
regulation - (n.) rheol [-au, f.], trefniant [trefniannau, m.]
regulator - (n.) rheolydd [-ion, m.]
rehabilitate - (v.) adfer i fraint, adfer i fri
rehash - (v.) ailwampio [ailwampi-]
rehearsal - (n.) practis [m.?], rehyrsal [m.?]
rehearse - (v.) adrodd [adrodd-; 3.s. edrydd; 2.s.imp. adrodd], ymarfer ymlaen llaw
{ Adrodd is rehearse when you recite something. }
{ Ymarfer ymlaen llaw is rehearse when you practice (practise) in
advance. }
reign - (n.) teyrnasiad [-au, m.]
reign over - (v.) teyrnasu ar
reign - (v.) teyrnasu [teyrnas-]
reimburse - (v.) ad-dalu [ad-dal-; 3.s. & 2.s.imp. ad-da+l], talu'n o+l
reimbursement - (n.) ad-daliad [-au, m.]
rein - (n.) afwyn (afw+y) [-au, f.], awen [-au, f.]
rein - (v.) ffrwyno [ffrwyn-]
reinforce - (v.) atgyfnerthu [atgyfnerth-]
reinforcements - (n.pl.) atgyfnerthion
reinforcing - (adj.) atgyfnerthol
reinstate - (v.) adfer i fraint, adfer i safle
reintegrate - (v.) atgyfannu [atgyfann- &1, atgyfan- &2+]
reinvigorate - (v.) atgryfhau [atgryf- &hau]
reiterate - (v.) ailadrodd [ailadrodd-; 3.s. ailedrydd; 2.s.imp. ailadrodd], mynychu [mynych-]
reject - (v.) bwrw ymaith, gwrthod [gwrthod-; 3.s. gwrthyd; 2.s.imp. gwrthod], llysu [llys-]
rejected - (adj.) gwrthodedig
rejecter - (n.) gwrthodwr [gwrthodwyr, m.]
rejection - (n.) gwrthodiad [m.]
rejoice - (v.) gorfoleddu [gorfoledd-], llawenhau [llawen- &hau], llawenychu [llawenych-], ymlawenhau [ymlawen- &hau]
rejoice together - (v.) cydlawenhau [cydlawen- &hau]
rejoicing - (n.) bloddest [-au, f.], gorfoledd [m.]
rejoin - (v.) adateb [adateb-], ateb (adebu) [ateb-; 3.s. etyb, ateb; 2.s.imp. ateb], gwrthateb [gwrthateb-; 3.s. gwrthetyb, gwrthateb; 2.s.imp. gwrthateb]
rejoinder - (n.) ateb [-ion, m.], gwrthateb [-ion, m.]
rekindle - (v.) ad-danio [ad-dani-]
relapse - (n.) atgwymp [m.]
relapse - (v.) ailglafychu [ailglafych-], ailymhoelyd [ailymhoel-], atglafychu [atglafych-], atgwympo [atgwymp-]
relapsed - (adj.) atglaf
relate - (v.) adrodd [adrodd-; 3.s. edrydd; 2.s.imp. adrodd], mynegi [myneg-], perthyn [perthyn-]
{ Adrodd is relate in the sense of telling a story. }
{ Mynegi is relate in the sense of telling a story. }
{ Perthyn is relate in the sense of being related. }
relate to - (v.) adrodd wrth
relating to wings - (adj.) adeiniol
related - (adj.) cytras
be related - (v.) perthyn [perthyn-]
be related to - (v.) perthyn i
related to computers - (adj.) cyfrifiadurol
related to land - (adj.) tirol
relation - (n.) adroddiad [-au, m.], ca+r [ceraint, m.], perthynas [-au, mf.]
{ Adroddiad is a relation of a story. }
{ Ca+r is a relation that is kin. }
{ Perthynas is a relation that is kin. }
have relations with - (v.) cael cyfathrach a+
have sexual relations - (v.) cnycho [cnych-]
{ Cnycho is considered an obscene word. }
relational - (adj.) perthynol
relational database - (n.) cronfa ddata berthynol
relationship - (n.) perthynas [-au, mf.]
relative - (adj.) perthynasol, perthynol
relative - (n.) perthynas [-au, mf.]
relax - (v.) llacio [llaci-], llaesu [llaes-], ymlacio [ymlaci-], ymollwng [ymollyng-]
relaxation - (n.) ymollyngdod [m.]
relay - (n.) cyflenwad newydd, cyfnewid [-iau, m.]
relay - (v.) ailosod [ailosod-; 3.s. ailesyd; 2.s.imp. ailosod]
release - (n.) abred [m.], gollyngdod [m.], rhyddhad [m.]
release - (v.) gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng], rhyddhau [rhydd- &hau]
relegate - (v.) alltudio [alltudi-], deol [deol-]
relent - (v.) llaesu [llaes-], tirioni [tirion-], tyneru [tyner-]
relevant - (adj.) perthnasol, perthynasol
reliability - (n.) dibynnedd [f.]
reliable - (adj.) dibynadwy
reliance - (n.) hyder [m.], pwys [-au, -i, m.], ymddiried [m.]
relic - (n.) crair [creiriau, m.]
relief - (n.) cynhorthwy [cynorthwyon, m.], esmwytha+d [m.], gollyngdod [m.], tirwedd [-au, f.], ymwared [m.]
{ Cynhorthwy is relief that gives assistance. }
{ Esmwytha+d is relief that removes pain or anxiety. }
{ Gollyngdod is relief that removes pain or anxiety. }
{ Tirwedd is a relief that is a carving or surface. }
{ Ymwared is relief that removes pain or anxiety. }
relieve - (v.) cynorthwyo [cynorthwy-], esmwytho (esmwytha/u) [esmwyth-, esmwyth- &a/u], gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng], rhyddhau [rhydd- &hau], ysgafnhau (ysgafnu) [ysgafn- &hau, ysgafn-]
{ Cynorthwyo is relieve when you render aid. }
{ Esmwytho (esmwytha/u) is relieve when you bring relief. }
{ Gollwng is relieve is when you release from a task. }
{ Rhyddhau is relieve is when you release from a task. }
{ Ysgafnhau (ysgafnu) is relieve when you bring relief. }
religion - (n.) crefydd [-on, -au, f.]
practice (practise) religion - (v.) crefydda [crefydd-]
profess religion - (v.) crefydda [crefydd-]
religioner - (n.) crefyddwr [crefyddwyr, m.]
religionist - (n.) crefyddwr [crefyddwyr, m.]
religious - (adj.) crefyddol
dress of religious order - (n.) abid [mf.]
religious fervor (fervour) - (n.) hwyl [-iau, f.]
religious service - (n.) addoliad [-au, m.]
religiousness - (n.) crefyddolder (crefyddoldeb) [m.]
relinquish - (v.) gildio [gildi-], gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng], gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad]
reliquary - (n.) creirfa [creirfeydd, -oedd, f.]
relish - (n.) awch [m.], blas [-au, m.], mwyniant [mwyniannau, m.]
relish eaten with bread - (n.) enllyn [m.]
relish - (v.) blasu (blasio) [blas-, blasi-], hoffi [hoff-]
reload - (v.) ail-lwytho [ail-lwyth-]
reluctance - (n.) hwyrfrydigrwydd [m.]
reluctant - (adj.) anewyllysgar, anfodlon, hwyrfrydig
rely - (v.) dibynnu [dibynn- &1, dibyn- &2+], hyderu [hyder-], pwyso [pwys-], ymddiried [ymddiried-; 3.s. & 2.s.imp. ymddiried]
rely on - (v.) dibynnu ar
remain - (v.) aros [ar.hos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], gorffwys (gorffwyso) [gorffwys-], par.hau (para) [par- &hau; 3.s. pery, par.ha, para; 2.s.imp. para]
remainder - (n.) gweddill [-ion, m.], rhelyw [m.]
remains - (n.) gwarged [-ion, m.]
remains - (n.pl.) gweddill [-ion, m.], o+l [olion, m.]
remand - (v.) aildradoddi [aildradodd-]
remark - (n.) sylw [-adau, m.]
remark - (v.) sylwi [sylw-]
remarkable - (adj.) hynod, nodedig, rhyfedd, syn
remedial - (adj.) meddyginiaethol
remedy - (n.) meddyginiaeth [-au, f.]
remedy - (v.) gwella [gwell-], meddyginiaethu [meddyginiaeth-]
remember - (v.) atgofio [atgofi-], coffa [coff-], coffa/u [coff- &a/u], cofio [cofi-]
{ Atgofio is more "recall" (like "atgoffa", to remind).
The "ad-" is "re-" in the sense of "back to", or "again". }
{ Cofio is the usual word for "remember". }
not easily remembered - (adj.) anhygof
remember about - (v.) cofio am
remember to - (v.) cofio at
remembrance - (n.) atgof [-ion, m.], cof [-ion, m.], coffa [-on, coffeion, m.], coffa+d [m.], coffadwriaeth [-au, f.]
{ Atgof then is a recollection, a memory of
something that you experienced earlier. }
{ Cof could be the communal memory of something. }
remembrancer - (n.) cofiedydd [-ion, m.]
remind - (v.) atgoffa (atgoffa/u) [atgoff-, atgoff- &a/u], atgofio [atgofi-], coffa/u [coff- &a/u], cofio [cofi-]
reminiscence - (n.) atgof [-ion, m.]
reminiscent - (adj.) atgofus
remiss - (adj.) diofal, esgeulus, llac
remission - (n.) maddeuant [maddeuannau, m.]
remit - (v.) anfon [anfon-; 3.s. enfyn; 2.s.imp. anfon], arafu [araf-], maddau [maddeu-], peidio [peidi-; 3.s. & 2.s.imp. paid]
{ Anfon is remit when you send something (like a payment). }
{ Arafu is remit when you make something less intense. }
{ Maddau is remit when you cancel a punishment. }
{ Peidio is remit when you make something less intense. }
{ You cannot use a person as the direct object of "maddau"; a person is
always an indirect object and is introduced with "i". Thus, you would
"maddau pechod" (forgive a sin), but say "maddewch i mi" (forgive me). }
remnant - (n.) gweddill [-ion, m.]
leave remnant - (v.) gweddillio [gweddilli-]
remnants - (n.) atbawr [m.], atbor [-ion, m.]
remonstrance - (n.) cwyn [-ion, -au, mf.], gwrthdystiad [-au, m.]
remonstrate - (v.) gwrthdystio [gwrthdysti-], ymliw (ymliwio) [ymliw-, ymliwi-]
remorse - (n.) atgno [-au, -eau, -eon, m.], atgnofa [atgnofeydd, f.], atreg [m.], edifeirwch [m.], gofid [-iau, -ion, m.]
remote - (adj.) anghysbell, pell [pell- &adj], pellennig
removable - (adj.) symudadwy
removal - (n.) mudiad [-au, m.], symudiad [-au, m.]
remove - (v.) dileu [dile-], mudo [mud-], symud [symud-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
remove far off - (v.) pellhau [pell- &hau]
remover - (n.) mudwr [mudwyr, m.]
remunerate - (v.) gwobrwyo [gwobrwy-], talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l]
remunerative - (adj.) enillfawr
renaissance - (n.) dadeni [m.]
renascence - (n.) dadeni [m.]
rend - (v.) dryllio [drylli-], llarpio [llarpi-], rhwygo [rhwyg-]
render - (v.) cyfieithu [cyfieith-], datgan [datgan-], datganu [datgan-], gwneud (gwneuthur) [gwn- &mynd, n- &mynd; gwnel- {only (1.s. & 2.s. & p.)pres. ind. forms exist}; 3.s. gwnel; 2.s.imp. gwna], talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
{ Cyfieithu is render when you translate. }
{ Datgan is render when you give a performance. }
{ Datganu is render when you give a performance. }
{ Gwneud (gwneuthur) is render when you cause a thing to become. }
{ Talu is render when you give something. }
{ Troi is render when you translate. }
render effectual - (v.) effeithioli [effeithiol-]
rendering - (n.) datganiad [-au, m.]
rendezvous - (n.) cyrchfa [cyrchfeydd, f.], man cyfarfod
renegade - (n.) gwrthgiliwr [gwrthgilwyr, m.]
renegade monk - (n.) adfynach [m.]
renew - (v.) adnewyddu [adnewydd-]
renew oneself - (v.) ymadnewyddu [ymadnewydd-]
renewal - (n.) adnewyddiad [-au, m.]
renewer - (n.) adnewyddwr [adnewyddwyr, m.]
rennet - (n.) caul [ceulion, ceuliau, m.]
renounce - (v.) gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad], ymwadu [ymwad-], ymwrthod [ymwrthod-]
{ You "ymwadu a+" something. }
renovate - (v.) adnewyddu [adnewydd-]
renovation - (n.) adnewyddiad [-au, m.]
renovator - (n.) adnewyddwr [adnewyddwyr, m.]
renown - (n.) bri [m.], clod [-ydd, mf.], enwogrwydd [m.]
renowned - (adj.) enwog [pl. -ion; enwoc- &adj], hyglod
rent - (n.) ardreth [-i, f.], rhent [-i, m.], rhwyg [-iadau, -au, m.]
{ Ardreth is rent that you pay for lodgings, etc. }
{ Rhent is rent that you pay for lodgings, etc. }
{ Rhwyg is a rent that is a tear. }
rent - (v.) ardrethu [ardreth-], rhentu [rhent-]
rented - (adj.) ardrethol
renunciation - (n.) ymwadiad [m.]
reorder - (v.) ad-drefnu [ad-drefn-]
reorganize - (v.) ad-drefnu [ad-drefn-]
repair - (n.) atgyweiriad [-au, m.], cywair [cyweiriau, cyweirion, m.]
repair - (v.) atgyweirio [atgyweiri-], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], mynd (myned) [irreg.], trwsio [trwsi-]
{ "Myned" is the literary form of "mynd". }
{ Atgyweirio is repair when you mend something. }
{ Cyrchu is repair in the sense of go. }
{ Mynd (myned) is repair in the sense of go. }
{ Trwsio is repair when you mend something. }
repairer - (n.) atgyweiriwr [atgyweirwyr, m.], trwsiwr [trwswyr, m.]
reparation - (n.) ad-daliad [-au, m.], iawn [m.]
repartee - (n.) ateb parod
repast - (n.) lluniaeth [m.], pryd [-au, m.], ymborth [m.]
repatriate - (v.) adfer i'w wlad ei hun
repay - (v.) ad-dalu [ad-dal-; 3.s. & 2.s.imp. ad-da+l], talu'n o+l
repayment - (n.) ad-dal [-au, m.], ad-daledigaeth [-au, fm.], ad-daliad [-au, m.]
repeal - (n.) diddymiad (diddymiant) [diddymiannau, m.]
repeal - (v.) diddymu [diddym-]
repeat - (v.) ad-draethu [ad-draeth-], ailadrodd [ailadrodd-; 3.s. ailedrydd; 2.s.imp. ailadrodd], ailgyflawni [ailgyflawn-], atyblu (ad-ddyblu, atddyblu) [atybl-, ad-ddybl-, atddybl-], dyblu [dybl-], mynychu [mynych-]
repeat prayers - (v.) padera [pader-]
repel - (v.) bwrw yn o+l, gwrthladd [gwrthladd-]
repent - (v.) edifar.hau (edifaru) [edifar- &hau, edifar-]
repentance - (n.) edifeirwch [m.]
repentant - (adj.) edifeirus (edifeiriol)
repertory - (n.) cronfa [cronfeydd, f.], trysorfa [trysorfeydd, f.], ystorfa [ystorfeydd, f.]
repetition - (n.) ailadroddiad [-au, m.], mynychiad [-au, m.]
repine - (v.) ymofidio [ymofidi-]
repint - (v.) poenydio [poenydi-]
replace - (v.) amnewid [amnewidi-], disodli [disodl-]
replacement - (n.) amnewidiad [-au, m.]
replenish - (v.) ail-lenwi [ail-llanw-; 3.s. ail-lleinw; 2.s.imp. ail-llanw], diwallu [diwall-]
replete - (adj.) cyflawn, gorlawn, llawn [pl. -ion; llawn- &adj]
replica - (n.) copi cywir, cyflun [-iau, -iadau, m.]
reply - (n.) ateb [-ion, m.], atebiad [-au, m.]
reply - (v.) adateb [adateb-], ateb (adebu) [ateb-; 3.s. etyb, ateb; 2.s.imp. ateb]
report - (n.) adroddiad [-au, m.], ergyd [-ion, f.], sw+n ergyd
{ Adroddiad is a report that gives an account. }
{ Ergyd is a report that comes when you fire a weapon. }
{ Sw+n ergyd is a report that comes when you fire a weapon. }
ill report - (n.) anair [aneiriau, aneiri, m.], drygair [drygeiriau, m.]
report - (v.) adrodd [adrodd-; 3.s. edrydd; 2.s.imp. adrodd], hysbysu [hysbys-]
reporter - (n.) gohebydd [-wyr, -ion, m.]
repose - (n.) gorffwys [m.]
repose - (v.) gorffwys (gorffwyso) [gorffwys-], ymorffwys [ymorffwys-]
repository - (n.) cronfa [cronfeydd, f.], trysorfa [trysorfeydd, f.], ystorfa [ystorfeydd, f.]
repossess - (v.) adfeddiannu [adfeddiann- &1, adfeddian- &2+]
reprehend - (v.) argyhoeddi [argyhoedd-], ceryddu [cerydd-]
represent - (v.) cynrychioli [cynrychiol-], portreadu [portread-]
{ Cynrychioli is represent when you act on behalf of others. }
{ Portreadu is represent when you show in a picture or play. }
representation - (n.) cynrychiolaeth [f.]
representative - (adj.) cynrychioliadol, yn cyrychioli
representative - (n.) cynrychiolwr [cynrychiolwyr, m.], cynrychiolydd [-ion, m.]
repress - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], gostegu [gosteg-]
reprimand - (n.) cerydd [-on, m.]
reprimand - (v.) ceryddu [cerydd-]
reprint - (n.) adargraff [-au, -ion, mf.], adargraffiad [-au, m.]
reprint - (v.) adargraffu [adargraff-]
reprisal - (n.) dial [-on, -au, m.]
reproach - (n.) gwaradwydd [-iadau, m.], gwarth [m.]
reproach - (v.) adneirio [adneiri-], ceryddu [cerydd-], cyfymliw [cyfymliw-], dannod [dannod-], edliw [edliw-], gwaradwyddo [gwaradwydd-], ymliw (ymliwio) [ymliw-, ymliwi-]
{ You "edliw i" a person. }
reproachful - (adj.) edliwgar
reprobate - (adj.) gwrthodedig, ysgymun
reprobate - (n.) oferddyn [-ion, m.]
reprobate - (v.) condemnio [condemni-]
reproduce - (v.) atgynhyrchu (adgynhyrchu) [atgynhyrch-, adgynhyrch-], epilio [epili-]
reproof - (n.) anniolch [m.], cerydd [-on, m.], sen [-nau, f.]
reprove - (v.) argyhoeddi [argyhoedd-], ceryddu [cerydd-], cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+]
reptile - (n.) ymlusgiad [ymlusgiaid, m.]
republic - (n.) gweriniaeth [-au, f.], gwerinlywodraeth [-au, f.]
repudiate - (v.) diarddel [diarddel-], diarddelwi [diarddelw-], gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad]
repugnance - (n.) atgasedd (atgasrwydd) [m.], gwrthwynebiad [-au, m.]
repugnant - (adj.) atgas (adgas), croes, gwrthnaws, gwrthun (gwrthfun)
repulse - (n.) gwrthergyd [-ion, f.]
repulse - (v.) bwrw yn o+l, naca/u [nac- &a/u]
{ Bwrw yn o+l is repulse when you turn back
an army. }
{ Naca/u is repulse when you refuse something. }
repulsion - (n.) gwrthnysedd [f.]
repulsive - (adj.) atgas (adgas), ffiaidd
reputable - (adj.) cyfrifol
reputation - (n.) cymeriad [-au, m.], enw da, gair [geiriau, m.]
repute - (n.) bri [m.], parch [m.]
of repute - (adj.) cyfrifol
repute - (v.) cyfrif [cyfrif-], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
request - (n.) arch [eirchion, f.], cais [ceisiadau, m.], deisyfiad [-au, m.], ymofyniad [-au, m.]
request - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], gofyn [gofynn- &1, gofyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gofyn]
{ To ask a question, you "gofyn cwestiwn". To ask a person, you "gofyn i
berson". To ask a person a question, you "gofyn i berson am gwestiwn". }
require - (v.) gofyn [gofynn- &1, gofyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gofyn]
{ To ask a question, you "gofyn cwestiwn". To ask a person, you "gofyn i
berson". To ask a person a question, you "gofyn i berson am gwestiwn". }
requirement - (n.) gofyn [-ion, m.]
satisfy a requirement - (n.) bodloni gofyn
requisite - (adj.) angenrheidiol, gofynnol
requite - (v.) ad-dalu [ad-dal-; 3.s. & 2.s.imp. ad-da+l], gwobrwyo [gwobrwy-], talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l], talu'r pwyth
reread - (v.) ad-ddarllen [ad-ddarllen-]
rescind - (v.) diddymu [diddym-], dirymu [dirym-]
rescript - (n.) adysgrif [-au, f.], ateb [-ion, m.], gorchymyn [gorchmynion, m.]
rescue - (n.) achubiad [m.]
rescue - (v.) achub [achub-]
rescuer - (n.) achubwr [-au, m.], achubydd [-ion, m.]
research - (n.) ymchwil [m.], ymchwiliad [-au, m.]
fond of research - (adj.) ymchwilgar
resemblance - (n.) tebygrwydd [m.]
resemble - (v.) disgwyl yn debyg i, edrych yn debyg i, tebygu [tebyg-], ymdebygu [ymdebyg-]
{ Disgwyl yn debyg i is used in S. Wales. }
{ Edrych yn debyg i is used in N. Wales. }
{ Ymdebygu is the usual Welsh word for "resemble". }
{ You "tebygu i" something. }
resent - (v.) cymryd yn chwith, digio [digi-], tramgwyddo [tramgwydd-]
resentful - (adj.) digofus, llidiog
reserve - (n.) yr hyn a gedwir
reserve - (v.) cadw yn o+l
reservoir - (n.) cronfa [cronfeydd, f.], llyn [-noedd, -nau, m.]
reset - (v.) ailosod [ailosod-; 3.s. ailesyd; 2.s.imp. ailosod]
reside - (v.) preswylio [preswyli-], trigiannu [trigiann- &1, trigian- &2+]
residence, summer - (n.) hafoty [hafotai, m.]
resident - (n.) trigiannydd [trigianwyr, m.]
residential - (adj.) preswyl, trigiannol
residue - (n.) gwaddod [-ion, m.], gweddill [-ion, m.], rhelyw [m.]
residuum - (n.) gwaddod [-ion, m.], gweddill [-ion, m.]
resign - (v.) rhoi i fyny, ymddeol [ymddeol-], ymddiswyddo [ymddiswydd-]
resign oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
resignation - (n.) ymddeoliad [-au, m.], ymddiswyddiad [-au, m.], ymostyngiad [m.]
{ Ymddeoliad is resignation when you leave a job. }
{ Ymddiswyddiad is resignation when you leave a job. }
{ Ymostyngiad is resignation when you submit. }
resin - (n.) rhwsin [m.?], ystor [m.]
resist - (v.) gwrthladd [gwrthladd-], gwrthsefyll [gwrthsaf-], gwrthwynebu [gwrthwyneb-]
resistance - (n.) gwrthsafiad [m.]
resolute - (adj.) penderfynol
resolution - (n.) cydraniad [m.], eglurdeb (eglurder) [m.], penderfyniad [-au, m.]
{ Cydraniad is the kind of resolution a monitor or
printer has. }
{ Eglurdeb (eglurder) is the kind of resolution a
television has. }
resolve - (n.) penderfyniad [-au, m.]
resolve - (v.) cydrannu [cydrann- &1, cydran- &2+], penderfynu [penderfyn-]
resonant - (adj.) atseiniol
resort - (n.) cyniweirfa [cyniweirfeydd, f.], cyrchfa [cyrchfeydd, f.], ymwared [m.]
{ Cyniweirfa is resort as a holiday destination. }
{ Cyrchfa is resort as recourse or a holiday
destination. }
{ Ymwared is resort as recourse }
resort - (v.) cynired [cynir-], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch]
resound - (v.) adleisio [adleisi-], atseinio (atsain) [atseini-], datseinio [datseini-], diasbedain [def.], seinio [seini-]
resounding - (adj.) atseiniol
resource - (n.) dyfais [dyfeisiau, f.], glewdra (glewder) [m.], sgil [m.?]
resource - (v.) adnoddu [adnodd-], ffynonellu [ffynonell-]
resources - (n.pl.) adnoddau
respect - (n.) golwg [golygon, mf.], parch [m.]
respect - (v.) parchu [parch-; 3.s. peirch*], perchi [perch-]
respectability - (n.) parchusrwydd [m.]
respectable - (adj.) parchus
respectful - (adj.) parchus
respective - (adj.) priodol
respective - (adv.) ar waha+n
respiration - (n.) anadliad [m.]
respire - (v.) anadlu [anadl-]
respite - (n.) egwyl [-iau, f.], hamdden [f.], oediad [-au, m.], saib [seibiau, m.], seibiant [seibiannau, m.]
resplendence - (n.) disgleirdeb (disgleirder) [m.]
resplendent - (adj.) disglair, ysblennydd
respond - (v.) ateb (adebu) [ateb-; 3.s. etyb, ateb; 2.s.imp. ateb], ymateb [ymateb-; 3.s. ymetyb, ymateb; 2.s.imp. ymateb]
response - (n.) ateb [-ion, m.], atebiad [-au, m.]
responsibility - (n.) atebolrwydd [m.], cyfrifoldeb [-au, m.]
responsible - (adj.) atebol, cyfrifol
hold responsible - (v.) dal yn gyfrifol
responsive - (adj.) ymatebol
rest - (n.) gorffwys [m.], gorffwysfa [-oedd, f.], gweddill [-ion, m.], hoe [f.], rhelyw [m.], saib [seibiau, m.]
{ Gorffwys is rest as repose. }
{ Gorffwysfa is rest as repose. }
{ Gweddill is the rest that is what is left over. }
{ Hoe is rest as repose. }
{ Rhelyw is the rest that is what is left over. }
{ Saib is rest as repose. }
rest - (v.) dadflino [dadflin-], dadluddedu [dadludded-], gorffwys (gorffwyso) [gorffwys-], pwyso [pwys-], ymorffwys [ymorffwys-]
{ Dadflino is to rest after exertion. }
{ Dadluddedu is to rest after exertion. }
restart - (v.) ad-ddechrau [ad-ddechreu-]
restate - (v.) adfynegi [adfyneg-]
restaurant - (n.) bwyty [bwytai, m.], ty+ bwyta
resting-place - (n.) adwedd [m.], gorffwysfa [-oedd, f.]
restitution - (n.) ad-daliad [-au, m.], adferiad [m.], iawn [m.]
{ Adferiad is restitution as restoration. }
{ Iawn is restitution as compensation. }
restive - (adj.) noglyd, ystranclyd, ystyfnig
restless - (adj.) aflonydd, amrygyr, anesmwyth, anhywaith, rhwyfus
be restless - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
grow restless - (v.) aflonyddu [aflonydd-]
restoration - (n.) adferiad [m.], atgyweiriad [-au, m.]
restorative - (adj.) adferol
restore - (v.) ad-drefnu [ad-drefn-], adfer (adferu; adferyd; edfryd) [adfer-; 3.s. adfer, edfryd, edfyr*; 2.s.imp. adfer], adrefu [adref-], atgyweirio [atgyweiri-], edfryd [edfryd-]
restore to health - (v.) adfer (adferu; adferyd; edfryd) [adfer-; 3.s. adfer, edfryd, edfyr*; 2.s.imp. adfer]
restorer - (n.) adferwr [adferwyr, m.], atgyweiriwr [atgyweirwyr, m.]
restrain - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], ffrwyno [ffrwyn-]
restraint - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], caethder (caethdra) [m.], caethiwed [m.], carchar [-au, m.], ffrwyn [-au, f.]
restrict - (v.) adarwain [adarwein-; 3.s. & 2.s.imp. adarwain], caethiwo [caethiw-], cyfyngu [cyfyng-]
result - (n.) canlyniad [-au, m.]
result - (v.) canlyn [canlyn-], deillio [deilli-]
resume - (v.) ailddechrau [ailddechreu-; 3.s. & 2.s.imp. ailddechrau]
resurrect - (v.) atgyfodi [atgyfod-]
resurrection - (n.) atgyfodiad [m.]
resuscitate - (v.) adfywhau [adfyw- &hau], dadebru [dadebr-]
resuscitation, mouth-to-mouth - (n.) adfywio ceg wrth geg
retail - (n.) adwerth [f.]
retail - (v.) adwerthu [adwerth-], ma+n-werthu [ma+n-werth-]
retailer - (n.) ma+n-werthwr [ma+n-werthwyr, m.]
retain - (v.) cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], llogi [llog-]
{ Cadw is retain when you keep what you have. }
{ Dal (dala) is retain when you keep what you have. }
{ Llogi is retain when you hire someone. }
retaliate - (v.) ad-dalu [ad-dal-; 3.s. & 2.s.imp. ad-da+l], dial [dial-; 3.s. & 2.s.imp. dial], talu'n o+l, talu'r pwyth
retaliation - (n.) ad-daledigaeth [-au, fm.], ad-daliad [-au, m.]
retard - (v.) oedi [oed-], rhwystro [rhwystr-]
retarded - (adj.) hwyrgynnydd
retch - (v.) chwydu [chwyd-], cyfogi [cyfog-]
retentive - (adj.) gafaelgar
reticent - (adj.) distaw, tawedog
reticulated - (adj.) rhwydog
retina - (n.) rhwyden y llygad
retinue - (n.) gosgordd [-ion, f.], gosgorddlu [-oedd, m.]
retire - (v.) cilio [cili-], encilio [encili-], ymddeol [ymddeol-], ymneilltuo [ymneilltu-]
{ Cilio is retire when you withdraw or retreat. }
{ Encilio is retire when you withdraw or retreat. }
{ Ymddeol is retire when you stop going to work. }
{ Ymneilltuo is retire when you withdraw or retreat. }
retired - (adj.) ymddeol
retirement - (n.) ymneilltuad [m.]
retiring - (adj.) meudwyaidd
retort - (n.) ateb parod, ritort [m.?]
{ Ateb parod is a retort that is a witty reply. }
{ Ritort is a retort where a large-scale chemical process takes place. }
retort - (v.) gwrthateb [gwrthateb-; 3.s. gwrthetyb, gwrthateb; 2.s.imp. gwrthateb]
retract - (v.) tynnu'n o+l
retreat - (n.) achudd [m.], cil [-iau, -ion, m.], encil [-ion, m.], encilfa [encilfeydd, f.], ffo [m.]
retreat from - (v.) cilio rhag
retreat - (v.) cilio [cili-], encilio [encili-], ffoi [ffo- &i; 3.s. ffy; 2.s.imp. ffo], ymgilio [ymgili-]
retreater - (n.) enciliwr [encilwyr, m.]
retrench - (v.) cwtogi [cwtog-], cynilo [cynil-]
retribution - (n.) ad-daledigaeth [-au, fm.], ad-daliad [-au, m.], cosb [-au, f.], dial [-on, -au, m.]
retrieve - (v.) adenill [adenill-], olrhain [olrheini-]
{ Adenill is retrieve when you recover something. }
{ Olrhain is retrieve when you extract information. }
retriever - (n.) adargi [adargwn, m.]
retrogress - (v.) mynd yn o+l
retrospect - (n.) ad-drem [-iau, f.], adolwg [adolygon, f.]
return - (n.) adwedd [m.], atgor [etgyr, -au, m.], dychweliad [-au, m.], elw [m.], ymchweliad [m.]
{ Atgor is return that is a coming back. }
{ Dychweliad is return that is a coming back. }
{ Elw is a return that is a profit. }
{ Ymchweliad is return that is a coming back. }
return home - (v.) adrefu [adref-]
return key - (n.) dychwelwr [m.]
return to - (v.) dychwelyd at
return - (v.) adfer (adferu; adferyd; edfryd) [adfer-; 3.s. adfer, edfryd, edfyr*; 2.s.imp. adfer], atgor [atgor-], atroi (ad-droi) [atro- &i, ad-dro- &i; 3.s. atry, ad-dry; 2.s.imp. atro, ad-dro], dychwelyd [dychwel-; 3.s. & 2.s.imp. dychwel], ymchwelyd [ymchwel-]
reunion - (n.) adundeb [m.], aduniad [-au, m.]
reunite - (v.) aduno [adun-]
revaluation - (n.) ailbrisiad [-au, m.]
reveal - (v.) amlygu [amlyg-], dan.gos (dangos) [dangos-; 3.s. den.gys, dengys; 2.s.imp. dan.gos, dangos], datguddio [datguddi-]
revel - (v.) gloddesta [gloddest-], ymhyfrydu [ymhyfryd-]
{ Gloddesta is revel when you carouse. }
{ Ymhyfrydu is revel when you delight in something. }
revelation - (n.) datguddiad [-au, m.]
reveler (reveller) - (n.) gloddestwr [gloddestwyr, m.]
reveling (revelling) - (n.) gloddest [-au, m.]
revenge - (n.) dial [-on, -au, m.]
revenge on - (v.) dial ar
revenge - (v.) dial [dial-; 3.s. & 2.s.imp. dial]
revengeful - (adj.) dialgar
revenue - (n.) cyllid [-au, m.], incwm [incymau, m.]
revenue officer - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
revenue - (n.pl.) ennill [enillion, m.]
reverberate - (v.) atseinio (atsain) [atseini-], datseinio [datseini-], rhybedio [rhybedi-], taro'n o+l
{ Atseinio (atsain) is reverberate when a sound rebounds. }
{ Taro'n o+l is reverberate when something has repercussions. }
revere - (v.) anrhydeddu [anrhydedd-], parchu [parch-; 3.s. peirch*], perchi [perch-]
revered - (adj.) parchedig [pl. -ion]
reverence - (n.) addolgarwch [m.], parch [m.], parchedigaeth [f.]
reverence - (v.) parchu [parch-; 3.s. peirch*]
Reverend - (adj.) parchedig [pl. -ion]
reverent - (adj.) addolgar, gw+yl, gwylaidd, parchedig [pl. -ion], parchus
reverie - (n.) synfyfyrdod [m.]
reverse - (adj.) chwith
reversed judgment - (n.) adfarn [f.]
reverse - (n.) aflwydd [-au, -ion, m.], gwrthdro [-au, m.], gwrthwyneb [m.]
reverse - (v.) atroi (ad-droi) [atro- &i, ad-dro- &i; 3.s. atry, ad-dry; 2.s.imp. atro, ad-dro], gwrth-droi (gwrthdroi) [gwrth-dro- &i; gwrthdro- &i], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
reversion - (n.) ymchweliad [m.]
revert - (v.) dychwelyd [dychwel-; 3.s. & 2.s.imp. dychwel], troi yn o+l
review - (n.) adolygiad [-au, m.]
review - (v.) adolygu [adolyg-]
reviewer - (n.) adolygwr [adolygwyr, m.], adolygydd [-ion, m.]
revile - (v.) cablu [cabl-], difenwi [difenw-], dilorni [dilorn-], dychanu [dychan-], gwaradwyddo [gwaradwydd-], ymgeinio [ymgeini-]
reviler - (n.) difenwr [difenwyr, m.]
reviling - (n.) cabl [-au, m.]
revise - (v.) adolygu [adolyg-], cywiro [cywir-], diwygio [diwygi-]
revised - (adj.) diwygiedig
revival - (n.) adeni [-eiau, m.], adfywiad [-au, m.], diwygiad [-au, m.]
revivalist - (n.) diwygiwr [diwygwyr, m.]
revivalistic - (adj.) diwygiadol
revive - (v.) adfywhau [adfyw- &hau], adfywio [adfywi-], adnewyddu [adnewydd-], atgyfodi [atgyfod-], dadebru [dadebr-]
revoke - (v.) diddymu [diddym-], dirymu [dirym-], ffyrnigo [ffyrnig-], galw yn o+l
{ Ffyrnigo is revoke in the context of card games. }
revolt - (n.) gwrthryfel [-oedd, m.]
revolt - (v.) gwrthryfela [gwrthryfel-]
revolting - (adj.) atgas (adgas), ffiaidd, gwrthnaws
revolution - (n.) atchwyl [-iau, m.], chwyldro [-ion, -eon, m.], chwyldroad [-au, m.], treigl [-au, m.]
revolutionary - (adj.) chwyldroadol
revolutionary - (n.) chwyldroadwr [chwyldroadwyr, m.]
revolve - (v.) am-droi (amdroi) [am-dro- &i; amdro- &i], chwyldroi [chwyldro- &i], cylchdroi [cylchdro- &i], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
revolver - (n.) llawddryll [-iau, m.]
reward - (n.) coelfain [m.], cyfarws (cyfarwys) [-au, m.], gwobr [-au, fm.], gwobrwy [-au, -on, f.]
reward - (v.) gwobrwyo [gwobrwy-]
rewarder - (n.) gwobrwywr [gwobrwywyr, m.]
rewarding - (adj.) gwobrwyol
rhapsody - (n.) hwyl [-iau, f.], ymfflamychiad [m.]
rhetoric - (n.) areitheg [f.], areithyddiaeth [f.], rheitheg [f.], rhethreg (rhetoreg) [f.]
rhetorician - (n.) rheithegydd [-ion, rheithegwyr, m.]
rheumatism - (n.) cryd cymalau, cymalwst [f.], gwynegon [m.]
rhinoceros - (n.) trwyn.gornfil [-od, m.]
rhombus - (n.) rhombws [m.?]
rhubarb - (n.) rhiwbob [m.]
Rhyl - (prop.n.) Y Rhyl
rhyme - (n.) odl [-au, f.], rhigwm [rhigymau, m.]
chief rhyme - (n.) prifodl [-au, f.]
rhyming dictionary - (n.) odliadur [-on, m.]
rhyme - (v.) odli [odl-], rhigymu [rhigym-]
rib - (n.) asen [-nau, ais, f.], eisen [ais, f.]
ribald - (adj.) masweddol
ribald - (n.) masweddwr [masweddwyr, m.]
ribaldry - (n.) maswedd [m.], serthedd [m.]
ribbed - (adj.) rhesog, rhiciog
ribbon - (n.) rhuban [-au, m.], ruban [-au, m.], ysnoden [-ni, f.]
Rice - (prop.n.) Rhys
rice - (n.) reis [m.]
rich - (adj.) abl [abl- &adj], aelaw, ariannog, bras [bras- &adj], cyfoethog [cyfoethoc- &adj], goludog
get rich - (v.) ymgyfoethogi [ymgyfoethog-]
grow rich - (v.) cyfoethogi [cyfoethog-]
make rich - (v.) cyfoethogi [cyfoethog-]
rich in milk - (adj.) llaethog
rich man - (n.) codog [-ion, mf.]
Richard - (prop.n.) Rhisiart
riches - (n.) cyfoeth [m.], golud [-oedd, m.]
rick - (n.) bera [-on, mf.], curn [-au, f.], curnen [-nau, f.], das [-au, deisi, f.], tas [teisi, f.]
rickets - (n.) y llech (y llechau)
rickety - (adj.) bregus, sigledig, simsan
rickyard - (n.) ydlan [-nau, -noedd, f.]
rid - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared]
get rid of - (v.) cael gwared o
riddance - (n.) gwared [m.]
riddle - (n.) adameg [f.], dychymyg [dychmygion, m.], gogr [-au, m.], pos [-au, m.], rhidyll [-au, m.]
{ Dychymyg is the kind of riddle you pose to someone. }
{ Gogr is the kind of riddle you sift with. }
{ Pos is the kind of riddle you pose to someone. }
{ Rhidyll is the kind of riddle you sift with. }
riddle - (v.) gogrwn (gogryn; gogrynu) [gogryn-], rhidyllio (rhidyllu) [rhidylli-, rhidyll-]
{ Gogrwn (gogryn; gogrynu) is the kind of riddling you do
when you sift. }
ride - (v.) marchogaeth [marchog-]
ride a horse - (v.) marchoca/u [marchoc- &a/u]
rider - (n.) atodeg [f.], marchog [-ion, m.], marchogwr [marchogwyr, m.]
{ Atodeg is the kind of rider you attach to a contract. }
{ Marchog is a rider on a horse. }
{ Marchogwr is a rider on a horse. }
ridge - (n.) cefn (cefen) [-au, m.], crib [-au, fm.], esgair [esgeiriau, f.], grwn [grynnau, m.], trum [-iau, -au, m.]
ridge - (v.) grynio [gryni-]
ridicule - (n.) gwawd [m.], gwawdiaeth [f.]
ridicule - (v.) chwerthin am ben, gwawdio [gwawdi-]
ridiculous - (adj.) chwerthinllyd
rife - (adj.) aml (amal) [aml- &adj], cyffredin
riff-raff - (n.pl.) gwehilion
rifle - (n.) dryll [mf.], reiffl [m.?]
rifle - (v.) anrheithio [anrheithi-], ysbeilio [ysbeili-]
rift - (n.) agen [-nau, f.], hollt [-au, mf.], rhwyg [-iadau, -au, m.]
rig - (n.) rig [m.?]
rig - (v.) rigio [rigi-], taclu [tacl-]
rigamarole - (n.) ffiloreg [f.], ffregod [-au, f.], rheffyn [-nau, m.], rhibidire+s [f.], rhigwm [rhigymau, m.], truth [m.]
right - (adj.) certh, de (deau), iawn, uniawn
{ Certh is right that is the opposite of wrong. }
{ De (deau) is right that is the opposite of left. }
{ Iawn is right that is the opposite of wrong. }
{ Uniawn is right that is the opposite of wrong. }
all right - (adj.) iawn
all right - (adv.) o'r gorau
at the right time - (adj.) ar yr adeg
right enough - (adj.) purion
right enough - (adv.) purion
right - (adv.) reit, yn iawn
right - (n.) de (deau) [mf.], hawl [-iau, holion, f.], iawn [m.], iawnder [-au, m.]
right - (v.) cywiro [cywir-], unioni [union-]
righteous - (adj.) cyfiawn
righteousness - (n.) cyfiawnder [-au, m.]
rightful - (adj.) cyfreithlon, iawn, teg [tec- &adj]
right-living - (adj.) bucheddol
rights - (n.pl.) defion
rigid - (adj.) anhyblyg, anystwyth, caeth [pl. -ion], manwl [manyl- &adj]
rigor (rigour) - (n.) gerwindeb (gerwinder) [m.], llymder (llymdra) [m.], toster [m.]
rile - (v.) cythruddo [cythrudd-], ffyrnigo [ffyrnig-], llidio [llidi-]
rill - (n.) cornant [cornentydd, f.], ffrwd [ffrydiau, f.], gofer [-oedd, -ydd, m.]
rim - (n.) cant [-au, m.], cantel [-au, m.], cyfor [m.], cylch [-au, -oedd, m.], ymyl [-au, -on, mf.]
rind - (n.) crawen [-nau, f.], croen [crwyn, m.], crofen [-nau, -ni, f.], pil [-ion, m.], rhisgl [m.]
ring - (n.) amgarn [-au, mf.], cant [-au, m.], cylch [-au, -oedd, m.], dolen [-ni, -nau, f.], modrwy [-au, f.], sw+n cloch, tinc [-iau, -iadau, m.], tonc [-iau, f.]
{ Amgarn is a ring that is a metal circle. }
{ Cant is a ring that is a metal circle. }
{ Cylch is a ring that is a metal circle. }
{ Dolen is a ring that is a metal circle. }
{ Modrwy is a ring that is a metal circle. }
{ Sw+n cloch is a ring that is a sound. }
{ Tinc is a ring that is a sound. }
{ Tonc is a ring that is a sound. }
ring - (v.) atseinio (atsain) [atseini-], canu [can-; 3.s. & 2.s.imp. ca+n], canu cloch, diasbedain [def.], modrwyo [modrwy-], toncio (toncian) [tonci-]
ringed - (adj.) dolennog, modrwyog
ringworm - (n.) darwden [f.]
riot - (n.) reiat [f.], terfysg [-oedd, m.]
riot - (v.) terfysgu [terfysg-]
rioter - (n.) reiatwr [reiatwyr, m.], terfysgwr [terfysgwyr, m.]
riotous - (adj.) reiatlyd, terfysgaidd (terfysglyd)
ripe - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj], gwisgi
ripen - (v.) aeddfedu [aeddfed-]
ripeness - (n.) aeddfedrwydd [m.]
ripple - (v.) crychu [crych-]
rippling - (adj.) crych [f. crech]
rise - (n.) codiad [-au, m.], cyfodiad [-au, m.], esgynfa [esgynfeydd, f.]
rise again - (v.) atgyfodi [atgyfod-]
rise - (v.) arwyrain [arwyrein-], codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd], cychwyn [cychwynn- &1, cychwyn- &2+; 3.s. cychwyn], dyrchafael [dyrchafael-], dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf], esgyn [esgynn- &1, esgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. esgyn], ymddyrchafu [ymddyrchaf-], ymgodi [ymgod-]
{ Codi (cyfodi) is the usual word for "rise". }
{ Cychwyn is begin (to do) and so "rise" only in the sense
of "stir", "rise up (and)". I can only think of "heb gychwyn o'i
wely" (not having got out of bed). }
riser - (n.) codwr [codwyr, m.]
rising - (n.) codiad [-au, m.], cyfodiad [-au, m.]
rising - (adj.) afrywiog
risk - (n.) perygl (peryg) [-on, m.]
rite - (n.) defod [-au, f.]
rites - (n.pl.) defion
funeral rites - (n.) arwyl (arw+y) [-ion, f.], arwyliad (arwylad) [-au, m.], arwyliant [arwyliannau, m.]
ritualism - (n.) defodaeth [f.]
ritualistic - (adj.) defodol
rival - (n.) cydymgeisiwr (cydymgeisydd) [cydymgeiswyr, m.]
rivalry - (n.) cydymgais [cydymgeisiau, m.], ymryson [-au, m.]
river - (n.) afon [-ydd, f.]
bank of river - (n.) torlan [torlennydd, -nau, f.]
efflux of river from lake - (n.) bala [m.]
mouth of river - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.]
river capture - (n.) afon ladrad
river meadow - (n.) ynys [-oedd, f.]
riverbank - (n.) torlan [torlennydd, -nau, f.]
rivet - (n.) hem [m.], lletem [-au, f.]
rivet - (v.) rhybedio [rhybedi-]
rivulet - (n.) afonig [f.]
road - (n.) cerrynt [mf.], ffordd [ffyrdd, f.], heol [-ydd, f.]
{ Cerrynt is an unlikely translation of "road", but "road"
might be a good translation of some poetic use of "cerrynt". It is
the same word as the English (water, or electrical) "current". }
{ Ffordd is a road, like a route. A "ffordd" generally
occurs in the country and in suburbs. }
{ Heol is a street, like a row of houses. A "heol" tends to
occur in towns and in the suburbs. }
road rage - (n.) cythraul gyrru
roam - (v.) crwydro [crwydr-]
roar - (n.) bugunad [m.], rhuad (rhu) [rhuadau, m.]
roar - (v.) rhuo [rhu-]
roaring - (adj.) rhuadwy
roaring - (n.) rhuad (rhu) [rhuadau, m.]
roast - (adj.) rhost
roast - (v.) pobi [pob-], rhostio [rhosti-]
roasted - (adj.) rhost
roasting-spit - (n.) be+r [berau, -i, mf.]
robber - (n.) lleidr (lleidyr) [lladron, m.], ysbeiliwr [ysbeilwyr, m.]
robbery - (n.) lladrad [-au, m.]
robe - (n.) clogyn [-nau, m.], gwisg [-oedd, f.]
flowing robe - (n.) llaeswisg [-oedd, f.]
priest in flowing robe - (n.) llaeswisg [-oedd, f.]
Robert - (prop.n.) Rhobert
robin - (n.) coch-gam [f.]
robin redbreast - (n.) bron.goch [-iaid, mf.]
robust - (adj.) talgryf
rock - (n.) clegr (clegyr) [-au, m.], clog [-au, f.], craig [creigiau, f.], tarren [tarenni, -ydd, f.]
gold rock - (n.) eurfaen [eurfeini, m.]
rock salt - (n.) halen crai
rock - (v.) siglo [sigl-]
rocket - (n.) roced [-i, f.]
rockslide - (n.) cwymp creigiau
rocky - (adj.) creigiog
rocky place - (n.) creigle [-oedd, m.]
rod - (n.) gwaell [gwe%yll, gweill, f.], gwialen [gwiail, -ni, -nod, f.]
beat with a rod - (v.) gwialenodio [gwialenodi-]
fishing rod - (n.) genwair [genweiriau, f.], gwialen pysgota
roe - (n.) gronell [-au, f.]
roe - (n.pl.) gronyn [grawn, -nau, m.]
roebuck - (n.) caeriwrch [caeriyrchod, m.], iwrch [iyrchod, m.]
rogue - (n.) chwiwgi [chwiwgwn, m.], gwalch [gweilch, m.]
roll - (n.) cofrestr [-i, -au, f.], corn [cyrn, m.], rho+l [rholiau, f.], rholyn [m.]
rolling pin - (n.) rholbren [-ni, m.]
roll - (v.) powlio [powli-], rholio [rholi-], torchi [torch-], treiglo [treigl-], trolian (trolio) [troli-], ymdreiglo [ymdreigl-]
{ Treiglo is roll as a transitive verb. }
{ Ymdreiglo is roll as an intransitive verb. }
Roman - (adj.) Rhufeinig (Rhufeinaidd)
Roman Catholic - (adj.) pabyddol
Roman Catholic - (n.) pabydd [-ion, m.]
Roman - (n.) Rhufeiniad [Rhufeiniaid, m.], Rhufeiniwr [Rhufeinwyr, m.]
romance - (n.) rhamant [-au, f.]
romance - (v.) rhamanta [rhamant-]
romantic - (adj.) rhamantus
Rome - (prop.n.) Rhufain
romp - (v.) rhampio [rhampi-]
rood - (n.) crog [-au, f.]
rood-loft - (n.) croglofft [-ydd, -au, f.]
roof - (n.) to [toeau, m.]
roofing tile - (n.) peithin [-au, f.]
under my roof - (adv.) tan fy nghronglwyd
roof - (v.) toi [to- &i]
roof-tree - (n.) nenbren [m.]
rook - (n.) bra+n [brain, mf.]
room - (n.) ystafell [-oedd, f.]
reading room - (n.) darllenfa [darllenfeydd, f.]
roost - (n.) clwyd [-au, -i, -ydd, f.]
roost - (v.) clwydo [clwyd-]
rooster - (n.) ceiliog [-od, m.]
root - (n.) gwreiddyn [gwreiddiau, gwraidd, m.]
root up - (v.) turio [turi-], tyrchu [tyrch-]
root - (v.) gwreiddio [gwreiddi-]
rooted - (adj.) greddfol, gwreiddiol
rope - (n.) cortyn [-nau, m.], rhaff [-au, f.], tennyn [tenynnau, m.]
rope - (v.) rhaffo (rhaffu) [rhaff-]
rose - (n.) rhosyn [-nau, rhos, rhosod, m.]
rosy-cheeked - (adj.) bochgoch, gwridog (gwritgoch)
rot - (n.) malltod [m.], pydredd [m.]
rot - (v.) braenu [braen-], madru [madr-], mallu [mall-], pydru [pydr-]
rota - (n.) cylchres [-i, f.]
rotary - (adj.) amdro
rotate - (v.) chwyldroi [chwyldro- &i], cylchdroi [cylchdro- &i]
rotation - (n.) chwy+l [-iau, mf.], chwyldro [-ion, -eon, m.]
rote, by - (adv.) ar dafodleferydd
rotten - (adj.) braen, madreddog, pwdr [pl. pydron], pydredig
rottenness - (n.) pydredd [m.], pydrni [m.]
rough - (adj.) anfanol (anfanwl), anfynud, clogyrnaidd, didoriad, garw [pl. geirwon, geirw], gerwin, sgaprwth
become rough - (v.) chwerwi [chwerw-]
roughen - (v.) garwhau [garw- &hau], gerwino [gerwin-]
rough-hew - (v.) brasnaddu [brasnadd-]
roughness - (n.) afrywiogrwydd [m.], garwedd [m.], gerwindeb (gerwinder) [m.]
round - (adj.) crwn [f. cron; pl. crynion]
round about - (adj.) cwmpasog
round about - (prep.) o amgylch
round basket without handle - (n.) gwyntell [-i, -au, f.]
round - (n.) cwmpas [-oedd, -au, m.], cylch [-au, -oedd, m.], cylchres [-i, f.], to+n gron
{ To+n gron is the kind of round you sing with your friends. }
round - (v.) cwmpasu [cwmpas-]
round-head - (n.) pen.grymiad [pen.grymiaid, m.]
roundness - (n.) crynder [m.]
round-shouldered - (adj.) gwargrwm
rouse - (v.) deffro (deffroi) [deffro- &i; 3.s. deffry; 2.s.imp. deffro], dihuno [dihun-]
rout - (n.) chwalfa [chwalfeydd, f.]
router - (n.) llwybrydd [-ion, m.]
rove - (v.) gwibio [gwibi-]
rover - (n.) crwydrwr [crwydrwyr, m.]
row - (n.) gwanaf [-au, f.], reiat [f.], rheng [-au, -oedd, f.], rhes [-i, -au, f.], rhestr [-i, -au, f.]
{ Rhes is just a linear alignment, such as a row of houses or
bricks, or a sequence such as of names or words or numbers spoken
one after the other. }
{ Rhestr is a register, a list, such as list of names in
some specific order, or a list of items to be bought or a list of
jobs to be done. }
row - (v.) rhwyfo [rhwyf-]
rowan - (n.) cerddinen [cerddin, f.]
rowdy - (adj.) trystiog
Rowena - (prop.n.) Rhonwen
rower - (n.) rhwyfwr [rhwyfwyr, m.]
royal - (adj.) brenhinol
royal palace - (n.) brenhindy [brenhindai, m.]
royalty - (n.) breintal [m.]
rub - (v.) cluro [clur-], iro [ir-], rhathu [rhath-], rhwbio (rhwbian) [rhwbi-], rhygnu [rhygn-]
rubber - (n.) rwber [m.]
rubbish - (n.) cybo+l [m.], rwbel [m.], rwtsh [m.], sothach [m.], ysbwriel (ysbwrial) [m.]
{ "Rwtsh" is a slang term heard primarily in S. Wales. }
{ Rwtsh is rubbish in the sense of "nonsense". }
talk rubbish - (v.) rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ "Rwdlan (rwdlo)" may be more common in N. Wales. }
rubbish - (n.pl.) ge+r
rubble - (n.) rwbel [m.]
rubric - (n.) rhuddell [f.]
rudder - (n.) llyw [-iau, m.]
ruddy - (adj.) gwridog (gwritgoch)
rude - (adj.) anfoesgar, di-foes (difoes), diaddurn, taeogaidd
rudeness - (n.) anfoesgarwch [m.]
rudiment - (n.) egwyddor [-ion, f.], gwyddor [-ion, -au, f.]
ruffle - (v.) crychu [crych-], garwhau [garw- &hau]
rug - (n.) brycan (brecan) [-au, mf.], hugan [-au, f.]
rugby - (n.) rygbi [m.]
rugged - (adj.) amddyfrwys, clogyrnaidd, ysgithrog
ruin - (n.) adfail [adfeilion, m.], adfeiliad (adfeiliant) [m.], murddun [-od, m.]
become a ruin - (v.) adfeilio [adfeili-]
fall to ruin - (v.) dadfeilio [dadfeili-]
ruin - (v.) andwyo [andwy-]
ruinous - (adj.) andwyol
ruins - (n.) murddun [-od, m.]
in ruins - (adj.) adfeiliedig
rule - (n.) rheol [-au, f.], rheolaeth [f.], rho+l [f.]
rule over - (v.) llywodraethu ar
rule - (v.) llywio [llywi-], llywodraethu [llywodraeth-], rheoli [rheol-]
ruler - (n.) ardwy [m.], llyw [-iau, m.], llywiawdwr [llywiawdwyr, m.], llywodraethwr [llywodraethwyr, m.], rheolwr [rheolwyr, m.], riwl [f.]
ruminate - (v.) cil-gnoi (cilgnoi) [cil-gno- &i, cilgno- &i]
rummage - (v.) chwilenna [chwilenn- &1, chwilen- &2+], chwilota [chwilot-]
rumor (rumour) - (n.) achlust [m.], si [-on, -adau, m.], so+n [m.]
rumor (rumour) - (v.) so+n [soni-; 2.s.pres.ind. sonni; 2.s.imp.ind. sonnit]
rump - (n.) cloren [clor, -nau, f.], cwman [cymanod, m.], tin [-au, f.]
run - (v.) hidlo [hidl-], rhedeg [rhed-; 3.s. & 2.s.imp. rhed]
run away - (v.) baglan [baglan- ?], baglu [bagl-], coedio [coedi-]
{ Coedio has the meanings "beat" or
"escape" only in the N. Wales dialect. }
run errands - (v.) negesa (negeseua) [neges-, negeseu-]
run into - (v.) bwrw yn erbyn
run to - (v.) rhedeg at
run to seed - (v.) ehedeg [ehed-], hedeg [hed-]
runner - (n.) rhedegydd [-ion, rhedegwyr, m.]
running - (adj.) rhedegog
running - (n.) rhedfa [f.], rhediad [-au, m.]
run-time - (adj.) amser rhedeg
run-time error - (n.) gwall amser rhedeg
rupture - (n.) rhwyg [-iadau, -au, m.]
rural - (adj.) gwledig
ruse - (n.) ystryw [-iau, f.]
rush - (n.) brwynen [brwyn, f.], hesgen [hesg, f.], pabwyren [pabwyr, f.], pabwyryn [pabwyr, m.], rhuthr [-au, m.]
{ Hesgen is the kind of rush that grows along a river bank. }
rush - (v.) rhuthro [rhuthr-]
rushy - (adj.) brwynog
Russia - (prop.n.) Rwsia [f.]
Russian language - (prop.n.) Rwsieg [f.]
rust - (n.) rhwd [m.]
rust - (v.) rhwdu [rhwd-], rhydu [rhyd-]
rustle - (v.) chwithrwd [chwithryd-], siffrwd [siffryd-]
rusty - (adj.) rhydlyd
rut - (n.) rhigol [-au, -ydd, f.], rhych [-au, f.]
Ruthin - (prop.n.) Rhuthun
ruthless - (adj.) annhosturiol
rye - (n.) rhyg [m.]
Sabbath - (adj.) Sabothol
Sabbath - (n.) Sabath (Saboth) [-au, m.]
sabbatical - (adj.) Sabothol
sack - (n.) ffetan [-au, f.], sach [-au, f.]
sack - (v.) sachu [sach-]
sackcloth - (n.) sachlen [-ni, f.], sachliain [sachlieiniau, m.]
sackful - (n.) sachaid (sached) [sacheidiau, f.]
sacrament - (n.) ordinhad [-au, f.], sacrament [-au, mf.], sagrafen [-nau, f.]
sacramental - (adj.) sacramentaidd
sacred - (adj.) cysegredig [cysegredic- &adj]
sacredness - (n.) cysegredigrwydd [m.]
sacrifice - (n.) aberth [-au, mf.]
sacrifice - (v.) aberthu [aberth-], offrymu [offrym-]
sacrificer - (n.) aberthwr [aberthwyr, m.], offrymwr [offrymwyr, m.]
sacrificial - (adj.) aberthol
sacrilege - (n.) cysegr-ladrad [m.]
sad - (adj.) addoer, adfant, aele, aflawen, alaeth, chwith, digalon, galarus, gofidus, graen, oer [oer- &adj], prudd, pruddaidd, trist [trist- &adj]
{ Chwith is sad on account of something unfortunate,
something regretted. "Chwith" is on the boundary between "sorry"
and "sad": "mae'n chwith gen i am hynny" -- "I am sorry for that / I
am sad about that", "chwith clywed" -- "I am sad to hear that". }
{ Gofidus is sad on account of a concern, a sorrow (for
someone). }
{ Trist is feeling darkly, perhaps as bad as grieving. }
very sad - (adj.) athrist
sadden - (v.) pruddhau [prudd- &hau], trista/u [trist- &a/u; 3.s. & 2.s.imp. trista/]
saddle - (n.) cyfrwy [-au, m.]
saddle - (v.) cyfrwyo [cyfrwy-]
saddler - (n.) cyfrwywr [cyfrwywyr, m.]
sadness - (n.) anaelau [m.], annywenydd [m.], brwyn [m.], chwithdod (chwithdra) [m.], llawfrydedd [m.], prudd-der [m.], tristwch [-au?, m.], trymfryd [m.]
{ Chwithdod (chwithdra) is sadness on account of something
unfortunate, something regretted. }
{ Tristwch is a dark feeling, perhaps as bad as grief. }
safe - (adj.) dihangol, diogel
make safe - (v.) diogelu [diogel-]
safe conduct - (n.) cwndid [m.]
safety - (n.) diddosrwydd [m.], diogelwch [m.]
sagacious - (adj.) craff, craffus
sagacity - (n.) craffter [m.]
sage - (n.) saets [m.]
said - (v.) eb (ebe; ebr) [def.]
sail - (n.) hwyl [-iau, f.]
sail - (v.) hwylio [hwyli-], mordwyo [mordwy-], morio [mori-]
sailor - (n.) llongwr [llongwyr, m.], mordwywr [mordwywyr, m.], morwr [morwyr, m.]
saint - (n.) sant [saint, seintiau, m.]
female saint - (n.) santes [-au, f.]
patron saint - (n.) mabsant [mabsannau, m.]
Saint Valentine - (prop.n.) Santes Dwynwen
saint - (v.) seintio [seinti-]
sake - (n.) mwyn [-au, m.]
for the sake of - (prep.) er mwyn
sale - (n.) arwerthiant [arwerthiannau, m.], gwerth [-au, -oedd, f.]
for sale - (adv.) ar werth
point of sale - (n.) ta+l bwynt
saliva - (n.) poer [-ion, m.]
sally - (n.) rhuthr [-au, m.]
salmon - (n.) eog [-iaid, m.], gleisiad [gleisiaid, m.]
salon, beauty - (n.) parlwr pincio
salt - (adj.) hallt [pl. heilltion]
rock salt - (n.) halen crai
salt water - (n.) heli [m.]
salt - (n.) halen [m.], halwyn [-au, m.]
salt - (v.) halltu [hallt-]
salter - (n.) halltwr [halltwyr, m.]
saltiness - (n.) halltedd (halltrwydd) [m.], helltni [m.]
saltness - (n.) halltedd (halltrwydd) [m.], helltni [m.]
salts - (n.) halwyn [-au, m.]
salty - (adj.) hallt [pl. heilltion]
salutation - (n.) anerchiad [-au, m.], annerch [anerchion, anerchiadau, m.], cyfarchiad [-au, m.]
salute - (v.) annerch [anerch-; 3.s. annerch], cyfarch [cyfarch-]
salvation - (n.) achubiaeth [-au, f.], cadwedigaeth [f.], iachawdwriaeth [f.], iechydwriaeth [f.]
salve - (n.) eli [-%au, m.]
same - (adj.) un
at the same time - (adv.) ar y cyd, ar yr un pryd
{ Ar y cyd is in co-operation (e.g.,
we will learn at the same time = we will learn together). }
{ Ar yr un pryd is simultaneously. }
of the same language - (adj.) cyfiaith
of the same month - (adj.) cyfisol
the same - (adj.) yr un
same - (adv.) unrhyw
sameness - (n.) unrhywiaeth [mf.]
sanatorium - (n.) iechydfa [iechydfeydd, f.]
sanctification - (n.) sancteiddhad (sancteiddiad) [m.]
sanctify - (v.) sancteiddio [sancteiddi-]
sanctity - (n.) sancteiddrwydd [m.]
sanctuary - (n.) addoldy [addoldai, m.], cafell [-au, f.], cysegr [-au, -oedd, m.], seintwar [f.]
sand - (n.) tywod [m.]
bank of sand - (n.) traethell [-au, f.]
catch sand eels - (v.) llymrieita [llymrieit-]
grain of sand - (n.) tywodyn [tywod, m.]
sand bar - (n.) traethell [-au, f.]
sand eel - (n.) llymri%en [llymri%aid, f.]
sandal - (n.) sandal [-au, m.]
sandbank - (n.) traethell [-au, f.]
sandstone - (n.) tywodfaen [m.]
sandwich - (n.) brechdan [-au, f.]
sandy - (adj.) tywodlyd (tywodog)
sanguinary - (adj.) gwaedlyd
sanitary - (adj.) iechydol
sanitation - (n.) iechydiaeth [f.]
sap - (n.) nodd [-ion, -au, m.], sudd [-ion, m.], sug [-ion, m.], sugn [m.]
sapphire - (n.) saffir [m.]
sappy - (adj.) gordeimladwy, noddlyd
sarcasm - (n.) coegni [m.], gwatwareg [f.]
sarcastic - (adj.) coeglyd, crafog
satellite - (n.) adblaned [-au, f.], lloeren [-ni, -nau, f.]
satire - (n.) dychan [-au, m.], dychan.gerdd [-i, f.], gogan [f.], gwatwareg [f.]
satirical poem - (n.) dychan.gerdd [-i, f.]
satirist - (n.) dychanwr [dychanwyr, m.], goganwr [goganwyr, m.]
satirize - (v.) dychanu [dychan-], goganu [gogan-]
satisfaction - (n.) boddhad [m.]
satisfactory - (adj.) boddhaol
satisfied - (adj.) digonol, diwall
be satisfied - (v.) bodloni [bodlon-]
be satisfied with - (v.) bodloni ar
satisfy - (v.) boddhau [bodd- &hau], boddio [boddi-], bodloni [bodlon-], digoni [digon-], diwallu [diwall-]
satisfy a requirement - (n.) bodloni gofyn
satisfying - (adj.) digonol
saturate - (v.) trwytho [trwyth-]
saturated - (adj.) dirlawn
saturated fat - (n.) braster dirlawn
Saturday - (n.) Dydd Sadwrn
Saturday night - (n.) Nos Sadwrn
Saturn - (n.) Sadwrn [Sadyrnau, mf.]
sauce - (n.) saws [-iau, m.]
saucepan - (n.) sosban [sosbenni, -nau, f.]
saucer - (n.) soser [-i, f.]
sausage - (n.) selsig [-od, f.]
savage - (adj.) anwar [anwar- &adj], anwaraidd, barbaraidd, egr, ffyrnig [ffyrnic- &adj], gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj], milain, mileinig
{ Anwar is uncivilized (uncivilised). }
{ Anwaraidd is like a savage. }
{ Gwyllt is the word closest to the English word
"wild" in the sense of "gwylltio" (to be mad), "gyrru'n wyllt"
(drive recklessly) and also "bywyd gwyllt" (wildlife) and "tir
gwyllt" (wilderness). }
savage - (n.) anwar (anwarddyn) [-iaid, m.]
savageness - (n.) mileindra [m.]
save - (prep.) namyn, ond, oni (onid)
save from - (v.) gwaredu rhag
save - (v.) achub [achub-], arbed [arbed-; 3.s. arbed, erbyd*; 2.s.imp. arbed], cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], cynilo [cynil-], gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared], iacha/u [iach- &a/u], safio [safi-], sbario [sbari-]
{ Arbed is save when you save someone's life. }
{ Safio is a blatant borrowing from English. }
saved - (adj.) cadwedig
saving - (adj.) achubol, arbedol
saving - (n.) achubiaeth [-au, f.]
savings - (n.pl.) cynilion
savior (saviour) - (n.) achubwr [-au, m.], achubydd [-ion, m.], arbedwr [arbedwyr, m.], ceidwad [ceidwaid, m.], gwaredwr [gwaredwyr, m.], gwaredydd [-ion, m.], iachawdwr [iachawdwyr, m.]
savor (savour) - (n.) arlliw [-iau, f.], blas [-au, m.], sawr (sawyr) [m.]
savor (savour) - (v.) archwaethu [archwaeth-], sawru [sawr-]
savory (savoury) - (adj.) amheuthun, blasus, sawrus
saw - (n.) llif [-iau, -ion, f.]
saw - (v.) llifio [llifi-]
sawyer - (n.) llifiwr [llifwyr, m.]
Saxon - (n.) Sais [Saeson, m.]
say - (v.) dweud (deud; dywedyd) [dywed-, dweud-, deud-; 3.s. & 2.s.imp. dywed]
{ "Dweud" is the common written form; "deud" is what is often spoken.
The rather archaic literary form is "dywedyd". }
say about - (v.) dweud am
say to - (v.) dweud wrth, meddaf wrth
that is to say - (adv.) nid amgen, sef
say {to} - (v.) meddaf [medd- {only pres. ind. & imperf. ind. forms exist}; 3.s. medd]
saying - (n.) dywediad [-au, m.], ymadrodd [-ion, m.]
scab - (n.) crachen [crach, f.], cramen [-nau, f.]
scabbard - (n.) gwain [gweiniau, f.]
scabby - (adj.) crach
scale - (n.) graddfa [graddfeydd, f.], tafl [-au, f.]
turn scale - (v.) mantoli [mantol-]
scale - (v.) cennu [cenn- &1, cen- &2+]
scales - (n.) cen [m.], tafol [f.]
pair of scales - (n.) clorian [-nau, mf.]
scallop - (n.) cragen fylchog
scaly - (adj.) cennog
scan - (v.) sganio [sgani-]
scandal - (n.) drygair [drygeiriau, m.]
scandalous - (adj.) tramgwyddus
scanner - (n.) sganiwr [sganwyr, m.]
scansion - (n.) corfaniaeth [f.]
scar - (n.) craith [creithiau, f.]
scar - (v.) creithio [creithi-]
scarce - (adj.) prin [pl. -ion; prin- &adj]
grow scarce - (v.) prinhau [prin- &hau]
make scarce - (v.) prinhau [prin- &hau]
scarcely - (adv.) prin
scarceness - (n.) prinder (prindra) [m.]
scarcity - (n.) drudaniaeth [f.], prinder (prindra) [m.]
scare - (v.) rhusio [rhusi-], tarfu [tarf-; 3.s. teirf*; 2.s.imp. tarf]
scarecrow - (n.) bwbach [-od, m.], bwgan [-od, m.]
scarify - (v.) ysgraffinio [ysgraffini-]
scarlet - (adj.) ysgarlad
scathing - (adj.) deifiol
scatter - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], gwasgaru [gwasgar-; 3.s. gwesgyr*, gwasgar; 2.s.imp. gwasgar], tarfu [tarf-; 3.s. teirf*; 2.s.imp. tarf], ymwasgaru [ymwasgar-]
scattered - (adj.) gwasgaredig, gwasgarog
scattered - (adv.) ar wasgar
scatterer - (n.) chwalwr [chwalwyr, m.], gwasgarwr [gwasgarwyr, m.]
scavenge - (v.) carthu [carth-]
scavenger - (n.) carthwr [carthwyr, m.]
scene - (n.) golygfa [golygfeydd, f.]
scenery - (n.pl.) golygfa [golygfeydd, f.]
scent - (n.) adrywedd [m.], arogl [-au, -euau, -euon, m.], trywydd [m.]
scent - (v.) arogli (arogleuo) [arogl-, arogleu-]
scepter (sceptre) - (n.) teyrnwialen [teyrnwiail, f.]
schedule - (n.) atodlen [-ni, f.]
scheme - (n.) sga+m [sgamiau, f.]
scheme - (v.) sgamio [sgami-]
schism - (n.) rhwyg [-iadau, -au, m.], ymraniad [-au, m.]
scholar - (n.) ysgolhaig [ysgolheigion, m.], ysgolor [-ion, m.]
Welsh scholar - (n.) Cymreigydd [-ion, m.]
scholarly - (adj.) academig (academaidd), ysgolheigaidd
scholarship - (n.) ysgolheictod [-au?, m.], ysgoloriaeth [-au, f.]
school - (n.) ysgol [-ion, f.]
nursery school - (n.) ysgol feithrin
schoolhouse - (n.) ysgoldy [ysgoldai, m.]
schooling - (n.) ysgol [-ion, f.]
schoolman - (n.) ysgolwr [ysgolwyr, m.]
schoolmaster - (n.) ysgolfeistr [-i, -iaid, m.]
schoolmistress - (n.) ysgolfeistres [-au, f.]
schoolroom - (n.) ysgoldy [ysgoldai, m.]
science - (n.) gwyddoniaeth [f.], gwyddor [-ion, -au, f.]
library science - (n.) llyfrgellyddiaeth [f.]
natural sciences - (n.) anianaeth [f.]
scientific - (adj.) gwyddonol
scientist - (n.) gwyddon [-iaid, m.], gwyddonydd [-ion, m.]
scintilla - (n.) rhithyn [rhithiau, m.]
scintillate - (v.) serennu [serenn- &1, seren- &2+]
scion - (n.) impyn [impiau, m.]
scissors - (n.) siswrn [sisyrnau, m.]
scoff - (n.) gwawd [m.]
scoff - (v.) gwawdio [gwawdi-]
scoffer - (n.) gwatwarwr [gwatwarwyr, m.], gwawdiwr [gwawdwyr, m.]
scoffing - (adj.) gwatwarus
scold - (n.) cecren [-nod, f.]
scold - (v.) cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+], difri%o [difri%-], dwrdio [dwrdi-], tafodi [tafod-], ymgeinio [ymgeini-]
scoop - (v.) cafnio (cafnu) [cafni-, cafn-]
scorch - (v.) crasu [cras-], deifio [deifi-], greidio [greidi-], llosgi [llosg-; 3.s. llysg]
scorching - (adj.) chwilboeth, deifiol
score, six - (adj.) chweugain
scorn - (n.) dirmyg [m.], diystyrwch [m.], gwawd [m.]
scorn - (v.) dirmygu [dirmyg-]
scorned - (adj.) dirmygedig
scorpion - (n.) ysgorpion [-au, m.]
Scot - (n.) Albanwr [Albanwyr, m.], Ysgotyn [Ysgotiaid, m.]
Scotchman - (n.) Ysgotyn [Ysgotiaid, m.]
Scotland - (prop.n.) Yr Alban, yr Alban
scoundrel - (n.) adyn [-od, m.], anfadwr [anfadwyr, m.], dihiryn (dyhiryn) [dihirod, dyhirod, m.]
scour - (v.) ysgwrio [ysgwri-]
scourge - (n.) fflangell [-au, f.], ffrewyll [-au, f.]
scourge - (v.) fflangellu [fflangell-], ffrewyllu (ffrewyllio) [ffrewyll-, ffrewylli-]
scouring - (n.) ysgwrfa [f.]
scout - (n.) fforiwr [fforwyr, m.], herwr [herwyr, m.]
scout - (v.) fforio [ffori-], herwa [herw-], wfftio [wffti-]
scowl - (n.) cilwg [cilygon, m.], cuwch [cuchiau, m.], gwg [m.]
scowl - (v.) cibo [cib-], cuchio [cuchi-], gwgu [gyg-]
scowling - (adj.) cibog, cuchiog
scramble - (n.) ciprys [-au, m.], ymgiprys [m.]
scramble - (v.) ciprys [ciprys-], ymgiprys [ymgiprys-]
scrap - (n.) brib [-ys, m.], dernyn [-nau, m.]
scrape - (v.) crafu [craf-; 3.s. & 2.s.imp. craf], ysgrafellu [ysgrafell-]
scraper - (n.) crafwr [crafwyr, m.], ysgrafell [-od, -i, f.]
scrapings - (n.pl.) creifion
scraps - (n.) atbor [-ion, m.]
scraps - (n.pl.) manion
scratch - (n.) crafiad [-au, m.]
scratch memory - (n.) cof dros dro
scratch - (v.) cosi [cos-], crafu [craf-; 3.s. & 2.s.imp. craf], cripio [cripi-]
scream - (n.) diasbad [-au, f.], gwawch [-iau, f.], ysgrech [-feydd, f.]
scream - (v.) gwawchio [gwawchi-], ysgrechain (ysgrechin) [ysgrech-]
screech - (n.) sgrech [f.]
screw - (n.) ysgriw [-iau, f.]
screw - (v.) nydd-droi [nydd-dro- &i], ysgriwio [ysgriwi-]
scribe - (n.) ysgrifennydd [ysgrifenyddion, m.]
scrimp - (v.) crintachu [crintach-]
scrip - (n.) ysgrepan [-au, f.]
scriptural - (adj.) ysgrythurol
scripture - (n.) ysgrythur [-au, f.]
scripturist - (n.) ysgrythurwr [ysgrythurwyr, m.]
scroll - (n.) sgro+l [-iau?, f.]
scrotum - (n.) sgrotwm [m.]
scrub - (v.) sgrwbio [sgrwbi-], ysgrwbio [ysgrwbi-], ysgwrio [ysgwri-]
scrutinize (scrutinise) - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff], manylu [manyl-]
scrutiny - (n.) chwilfa [chwilfeydd, f.]
sculptor - (n.) cerflunydd [cerflunwyr, m.]
sculpture - (n.) cerfluniaeth [f.], cerfwaith [m.]
scum - (n.) ysgum [m.]
scurf - (n.) cen [m.], crest [m.]
scurf - (v.) cennu [cenn- &1, cen- &2+]
scurfy - (adj.) cennog
scythe - (n.) pladur [-iau, f.]
scythe - (v.) pladuro [pladur-]
sea - (n.) aig (eigiau) [f.], gweilgi [f.], mo+r [moroedd, m.]
{ Aig (eigiau) for "sea" or "ocean" is an erroneous term. }
Dead Sea - (prop.n.) Y Mo+r Marw
go by sea - (v.) mordwyo [mordwy-]
main sea - (n.) cefnfor [-oedd, m.], cyfanfor [-oedd, m.]
Mediterranean Sea - (prop.n.) Mo+r y Canoldir, Y Mo+r Canoldir
Red Sea - (prop.n.) Y Mo+r Coch
sea-calf - (n.) morlo [-i, m.]
sea-gull - (n.) gwylan [-od, f.]
seal - (n.) morlo [-i, m.], se+l [seliau, selau, f.]
seal - (v.) selio [seli-]
seam - (n.) gwni%ad [-au, m.], gwrym [-iau, m.], haen [-au, f.]
seaman - (n.) morwr [morwyr, m.]
seamanship - (n.) llongwriaeth [f.], morwriaeth [f.]
seamed - (adj.) rhychog
seamstress - (n.) gwniadwraig [gwniadwragedd, f.], gwniadyddes [-au, f.], gwniyddes [-au, f.]
sear - (adj.) crin [pl. -ion], gwyw
sear - (v.) serio [seri-]
search - (n.) chwilfa [chwilfeydd, f.], ymchwil [m.]
search engine - (n.) chwiliotydd [-ion, m.], peiriant chwilio
word search - (n.) chwilair [m.]
search - (v.) chwilio [chwili-]
searcher - (n.) chwiliwr [chwilwyr, m.]
seashore - (n.) beiston [-nau, f.], tywyn [-nau, m.]
seasickness - (n.) clefyd y mo+r
season - (n.) adeg [-au, f.], pryd [-iau, m.], tymor [tymhorau, m.], tymp [m.]
{ Pryd denotes "the right time", so "yn ei bryd" would be
"in its season", i.e., "when it is ready". }
{ Tymor is the kind of season that comes four per year. }
in season - (adj.) ar yr adeg
season - (v.) blasu (blasio) [blas-, blasi-]
seasonable - (adj.) tymhoraidd
seat - (n.) cadair [cadeiriau, f.], eisteddfa [eisteddfeydd, -+u, f.], eisteddle [-oedd, m.], mainc [meinciau, f.], se+t [seti, f.], sedd [-au, f.]
mercy seat - (n.) trugareddfa [f.]
seat belt - (n.) belt diogelwch
seat - (v.) eistedd [eistedd-; 3.s. & 2.s.imp. eistedd], seddi [sedd-]
seaweed - (n.) gwymon [m.]
secede - (v.) gwrthgilio [gwrthgili-]
seceder - (n.) gwrthgiliwr [gwrthgilwyr, m.]
secluded - (adj.) neilltuedig
seclusion - (n.) achudd [m.], neilltuaeth [f.]
second - (adj.) ail
a second time - (adv.) ail, eilwaith
female second cousin - (n.) cyfyrderes [-au, f.]
second chewing - (n.) atgno [-au, -eau, -eon, m.], atgnofa [atgnofeydd, f.]
second cousin - (n.) cyfyrder [cyfyrdyr, m.]
second growth - (n.) atwf (ad-dwf) [atyfion, ad-dyfion, m.]
second milk - (n.) adflith [-ion, m.], armel [m.]
second name - (n.) adenw [-au, m.]
second - (n.) amrantiad [-au, m.], eiliad [-au, mf.]
second - (v.) eilio [eili-]
secondary accent - (n.) adacen [-ion, f.]
seconder - (n.) eiliwr [eilwyr, m.]
second-hand - (adj.) ail-law
secrecy - (n.) dirgelwch [dirgelychau, m.]
secret - (adj.) argel, cyfrin, cyfrinachol, dirgel [dirgel- &adj], dirgeledig
{ Cyfrin is something being kept secret or arcane. }
{ Dirgel is secret in the sense of hidden; "yn y dirgel" is
secretly, in the sense of out of sight. }
secret place - (n.) argel [-ion, mf.]
secret - (n.) cwnsel [-au, -oedd, -i, m.], cyfrinach [-au, f.], dirgel [-ion, m.], dirgelwch [dirgelychau, m.]
secretary - (n.) ysgrifennydd [ysgrifenyddion, m.], ysgrifennyddes [-au, f.]
secretaryship - (n.) ysgrifenyddiaeth [f.]
secrete - (v.) dirgelu [dirgel-]
{ Dirgelu is secrete in the sense of hiding away. }
sect - (n.) enwad [-au, m.], sect [-au, f.]
sectarian - (adj.) enwadol, sectyddol
sectarian - (n.) enwadwr [enwadwyr, m.]
sectarianism - (n.) enwadaeth [f.], sectyddiaeth [f.]
section - (n.) adran [-nau, f.], dosran [-nau, f.]
sector - (n.) sector [mf.]
secular - (adj.) bydol
secure - (adj.) cadarn [pl. cedyrn; cadarn- &adj], diogel, sicr [sicr- &adj], ysgafala
secure - (v.) diogelu [diogel-], sicr.hau [sicr.- &hau]
{ "Sicr.hau" is accented on the final syllable, in contrast to the usual
rule. }
security - (n.) cadernid [m.], diogeledd [m.], diogelwch [m.], gwarchodaeth [f.]
sedge - (n.) hesgen [hesg, f.]
sediment - (n.) gwaddod [-ion, m.], rhwd [m.]
deposit sediment - (v.) gwaddodi [gwaddod-], gwaelodi [gwaelod-]
sediment - (n.pl.) gwaelod [-ion, m.]
seduce - (v.) llithio [llithi-]
see - (n.) esgobaeth [-au, f.]
see again - (v.) adweled [adwel-]
see to it - (v.) ymorol [ymorol-]
see - (v.) canfod [can- &fod], gweld (gweled) [gwel-; 3.s. gwe+l, gwy+l*; 2.s.imp. gwe+l; 3.s.imp. wele]
{ Canfod is discern or discover, for which
someone might say "see" in English. }
{ Gweld (gweled) is what you do by looking. }
seed - (n.) had [-au, m.], hedyn [hadau, m.]
run to seed - (v.) ehedeg [ehed-], hedeg [hed-]
seed - (v.) hadu [had-]
seed-corn - (n.) hadyd [m.]
seek - (v.) argeisio [argeisi-], ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], ymofyn [ymofynn- &1, ymofyn- &2+], ymorol [ymorol-]
seek a husband - (v.) gwra [gyr-]
seek a wife - (v.) gwreica [gwreic-]
seek forgiveness - (v.) dadolwch (dadolychu) [dadolych-]
seeker - (n.) ceisiedydd [-ion, m.], ceisiwr [ceiswyr, m.]
seem - (v.) ymddan.gos (ymddangos) [ymddangos-; 3.s. ymddengys; 2.s.imp. ymddangos]
seeming - (adj.) ymddan.gosiadol
seemliness - (n.) gweddeidd-dra [m.]
seemly - (adj.) cymon, gweddaidd, gweddus
seen - (adj.) gweledig
seer - (n.) gweledydd [-ion, m.]
seethe - (v.) berwi [berw-]
seething - (adj.) berw
seething - (n.) berw [-on, m.]
segregate - (v.) didoli (didol) [didol-]
segregation - (n.) didoliad [-au, m.]
seize - (v.) achub [achub-], amwyn [amwyn-], ymafael (ymaflyd, ymaelyd) [ymafael-, ymafl-; 3.s. ymafael, ymeifl; 2.s.imp. ymafael]
{ You "ymafael yn" something. }
seize the opportunity - (v.) achub y cyfle
seldom - (adj.) anfynych
seldom - (adv.) anaml
select - (adj.) dethol
select - (v.) dethol [dethol-], dewis [dewis-]
selection - (n.) detholiad [-au, detholion, m.]
selections - (n.pl.) pigion
self - (pron.) hun, hunan [hunain]
self- - (pfx.) hunan-
self-conceit - (n.) hunan-dyb [m.]
self-control - (n.) hunanreolaeth [f.]
self-controlled - (adj.) hunanreolus
self-denial - (n.) hunanymwadiad [m.]
self-evident - (adj.) hunaneglur
self-government - (n.) ymreolaeth [f.]
selfish - (adj.) hunan.gar, hunanol
selfishness - (n.) hunan.garwch [m.], hunanoldeb [m.]
self-loving - (adj.) hunan.gar
self-murder - (n.) hunanladdiad [-au, m.]
self-respect - (n.) hunan-barch [m.]
self-sufficient - (adj.) hunanddigonol
sell - (v.) gwerthu [gwerth-; 3.s. & 2.s.imp. gwerth]
sell by auction - (v.) arwerthu [arwerth-]
seller - (n.) gwerthwr [gwerthwyr, m.]
selvedge - (n.) ymylwe [f.]
semantics - (n.) semanteg [f.]
semibreve - (n.) bannig [banigion, m.]
seminary - (n.) addysgfa [-oedd, addysgfeydd, f.]
semiquaver - (n.) atgrychyn [-nau, m.]
semitone - (n.) hanner to+n
senate - (n.) senedd [-au, f.]
senator - (n.) seneddwr [seneddwyr, m.]
senatorial - (adj.) seneddol
send - (v.) anfon [anfon-; 3.s. enfyn; 2.s.imp. anfon], danfon [danfon-; 3.s. denfyn; 2.s.imp. danfon], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gyr]
send to - (v.) anfon at, anfon i
{ "Anfon at" is used toward a person or group of people. }
{ "Anfon i" is used toward a place. }
sender - (n.) gyrrwr (gyrriedydd) [gyrwyr, m.]
sending - (n.) anfoniad [-au, m.]
sensation - (n.) teimlad [-au, m.]
sense - (n.) callineb [m.], pwyll [m.], synnwyr [synhwyrau, m.], ymdeimlad [m.], ystyr [-on, fm.]
common sense - (n.) synnwyr cyffredin
lose one's senses - (v.) amhwyllo [amhwyll-]
sense of hearing - (n.) clyw [m.]
sense of smell - (n.) arogledd [m.], arogliad [m.]
wrong sense - (n.) camystyr [-on, m.]
senseless - (adj.) dienaid, difwriad, disynnwyr
sensibility - (n.) teimladrwydd [m.]
sensible - (adj.) call, synhwyrol
sensibleness - (n.) synwyroldeb [m.]
sensitive - (adj.) teimladwy, tenau [pl. teneuon]
sent - (adj.) anfonedig
sentence - (n.) barn [-au, f.], brawddeg [-au, f.], dedfryd [-au, -on, f.]
{ Barn is the kind of sentence that is passed in a court. }
{ Brawddeg is a grammatical sentence. }
{ Dedfryd is the kind of sentence passed down by a jury. }
construct sentences - (v.) brawddegu [brawddeg-]
sentence - (v.) dedfrydu [dedfryd-]
sentimental, overly - (adj.) gordeimladwy
sentinel - (n.) gwyliedydd [-ion, m.], gwyliwr [gwylwyr, m.]
sentry - (n.) gwyliadwriaeth [-au, f.], gwyliwr [gwylwyr, m.]
separate - (v.) didoli (didol) [didol-], dosrannu [dosrann- &1, dosran- &2+], gwahanu [gwahan-], neilltuo [neilltu-], ymrannu [ymrann- &1, ymran- &2+], ymwahanu [ymwahan-], ysgar (ysgaru) [ysgar-]
separated - (adj.) neilltuedig
separately - (adv.) ar waha+n
separation - (n.) didoliad [-au, m.], neilltuad [m.], neilltuaeth [f.], ysgariad [-au, m.], ysgariaeth [f.]
separatist - (n.) ymwahanwr [ymwahanwyr, m.]
septangle - (n.) seithongl [-au, f.]
September - (n.) Medi [m.]
septicity - (n.) septigrwydd [m.]
sepulcher (sepulchre) - (n.) bedd [-au, -i, m.], beddrod [-au, m.]
sequence - (n.) olyniaeth [f.]
seraph - (n.) seraff [-iaid, m.]
serene - (adj.) araul
serenity - (n.) areulder (areuledd) [m.]
sergeant - (n.) rhingyll [-iaid, m.]
series - (n.) cyfres [-i, -au, f.]
serious - (adj.) difrifol, o ddifrif, prudd, prysur [prysur- &adj], sobr
{ Difrifol is serious for example when you have a serious
injury. }
{ O ddifrif is serious when you're serious about something. }
seriousness - (n.) difrif [m.], difrifwch (difrifoldeb) [m.]
sermon - (n.) pregeth [-au, f.]
serpent - (n.) sarff [seirff, f.]
servant - (n.) gwas [gweision, m.], gwasanaethwr [gwasanaethwyr, m.], gwasanaethydd [-ion, m.], gweinidog [-ion, m.]
serve - (v.) gwasanaethu [gwasanaeth-], gweini [gweinydd-]
serve as clerk - (v.) clercio [clerci-]
server - (n.) gweinydd [-ion, m.], gweinyddwr [gweinyddwyr, m.]
file server - (n.) ffeil weinyddwr
list server - (n.) gweinyddwr rhestr
print server - (n.) gweinyddwr argraffu
service - (n.) gwasanaeth [-au, m.], gweinidogaeth [-au, f.], oedfa (odfa) [-on, f.]
be in service - (v.) gweini [gweinydd-]
religious service - (n.) addoliad [-au, m.]
serviceable - (adj.) gwasanaethgar
servile - (adj.) adlaw, gwasaidd
servility - (n.) gwaseidd-dra [m.]
servitude, penal - (n.) penyd-wasanaeth [m.]
session - (n.) eisteddfod [-au, f.], eisteddiad [-au, m.], sesiwn [sesiynau, f.]
{ An eisteddfod is a Welsh cultural festival. The principal
eisteddfod is the "Eisteddfod Genedlaethol Frenhinol Cymru", the Welsh
National Royal Eisteddfod, which takes place annually in August. }
set - (adj.) nodedig
set apart - (v.) neilltuo [neilltu-]
set his mind to - (v.) rhoi ei fryd ar
set in order - (v.) cyweirio [cyweiri-]
set on - (v.) annos [annos-], hysian (hysio) [hysi-]
{ Annos means to set something like a dog on someone. }
set type - (v.) cysodi [cysod-]
well set - (adj.) cydnerth
set - (n.) set [-iau, f.]
set - (v.) cyfleu [cyfle-], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], machlud (machludo) [machlud-]
setback - (n.) tafliad [-au, m.]
setter - (n.) adargi [adargwn, m.]
setting - (n.) gosodiad [-au, m.], machlud [-iadau, m.], machludiad [-au, m.]
custom setting - (n.) gosodiad dewisol
settle - (n.) setl [-au, f.], ysgri+n [ysgriniau, f.]
settle - (v.) anheddu [anhedd-], cartrefu [cartref-], gwaelodi [gwaelod-], gwastata/u [gwastat- &a/u], gwladychu [gwladych-], sefydlu [sefydl-], setlo [setl-], ymsefydlu [ymsefydl-]
settled - (adj.) sefydlog
settlement - (n.) gwladfa [gwladfeydd, f.], gwladychfa [-oedd, f.], trefedigaeth [-au, f.]
settler - (n.) gwladychwr [gwladychwyr, m.], ymsefydlwr [ymsefydlwyr, m.]
seven - (adj.) saith
sevenfold - (adj.) seithblyg
seventh - (adj.) seithfed
several - (adj.) amryw
severe - (adj.) aethus, caled [pl. -ion; calet- &adj], chwerw [chwerw- &adj], dygn [dycn- &adj], egr, gerwin, hallt [pl. heilltion], llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], tost
severity - (n.) gerwindeb (gerwinder) [m.], llymder [m.], toster [m.]
Severn - (prop.n.) Hafren [f.]
sew - (v.) gwni%o [gwni%-]
sewer - (n.) carthffos [-ydd, f.]
sewing - (n.) gwni%ad [-au, m.]
sex - (n.) rhyw [-iau, mf.], ystlen [-i, f.]
sexton - (n.) clochydd [-ion, m.]
sexual - (adj.) rhywiol
have sexual relations - (v.) cnycho [cnych-]
{ Cnycho is considered an obscene word. }
shackle - (n.) gefyn [-nau, m.], hual [-au, m.], llyffethair [llyffetheiriau, f.]
shackle - (v.) gefynnu [gefynn- &1, gefyn- &2+], hualu [hual-], llyffetheirio [llyffetheiri-]
shackled - (adj.) hualog
shade - (n.) arlliw [-iau, f.], cysgod [-au, -ion, m.], gw+er [m.]
{ Arlliw is a color (colour) cast, so this is a shade of
meaning, or a flavor (flavour) ("heb arlliw o" -- "with no hint of"). }
{ Cysgod is shadow, so shade from the sun. }
shade - (v.) cysgodi [cysgod-]
shadow - (n.) cysgod [-au, -ion, m.]
shadow - (v.) cysgodi [cysgod-]
shady - (adj.) cysgodol
shafts - (n.pl.) esyth
{ "Esyth" is a colloquial term. }
shaggy - (adj.) blewog
shake - (n.) ysgydwad [m.]
shake violently - (v.) ysgytio [ysgyti-]
shake - (v.) cysgogi [cysgog-], siglo [sigl-], ysgegio (ysgegian) [ysgegi-], ysgwyd [ysgydw-; 3.s. & 2.s.imp. ysgwyd]
shaking - (n.) cyffryd [m.], ysgydwad [m.]
shaky - (adj.) sigledig, simsan
shallow - (adj.) bas [pl. bais, beis]
sham - (adj.) ffug
sham - (n.) ffug [-ion, m.]
sham - (v.) cogio [cogi-], ffuantu [ffuant-]
shame - (n.) achlod [mf.], cardd [m.], cywilydd [m.], gwaradwydd [-iadau, m.], gwarth [m.], gwarthrudd [m.]
for shame - (interj.) wfft
shame on him! - (interj.) yr achlod iddo!
shame - (v.) cywilyddio [cywilyddi-], gwaradwyddo [gwaradwydd-], gwarthruddo [gwarthrudd-]
shameful - (adj.) anniwarth, cywilyddus, gwaradwyddus, gwarthus
shank - (n.) coes [-au, f.], esgair [esgeiriau, f.], hegl [-au, f.]
shape - (n.) ffurf [-iau, f.]
shape - (v.) llunio [lluni-]
shapeless - (adj.) annelwig
shapely - (adj.) addfain, lluniaidd
share - (n.) cyfran [-nau, f.], dogn [-au, m.], sia+r [f.]
share - (v.) rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan], siario [siari-]
shareholder - (n.) cyfranddaliwr [cyfranddalwyr, m.], cyfranddeiliad [cyfranddeiliaid, m.]
sharer - (n.) rhannwr [rhannwyr, m.]
shareware - (n.) rhanwedd [m.]
sharp - (adj.) awchlym, awchus, blaenllym, chwerw [chwerw- &adj], cyfallwy, egr, ffel, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], miniog, tost
sharp bend - (n.) bachdro [-eau, -eon, m.]
sharpen - (v.) awchlymu [awchlym-], blaenllymu [blaenllym-], hogi [hog-], llymhau [llym- &hau], llymu [llym-], minio [mini-]
sharp-eyed - (adj.) llygadog
sharpness - (n.) llymder [m.]
sharp-sighted - (adj.) llygatraff
shatter - (v.) chwilfriwio [chwilfriwi-], dryllio [drylli-]
shattered - (adj.) brwyd, candryll
shave - (v.) eillio [eilli-]
a close shave - (adv.) cael a chael
shaver - (n.) eilliwr [eillwyr, m.]
shawl - (n.) sio+l [siolau, f.]
she - (pron.) hi, hyhi
{ "Hyhi" is stressed on the last syllable. }
{ Hyhi is an emphatic word for "she". }
she also - (pron.) hithau
sheaf - (n.) ysgub [-au, f.]
sheaf of corn - (n.) aberthged [f.]
{ "Aberthged" is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
shear - (v.) cneifio [cneifi-], gwelleifio [gwelleifi-]
shearer - (n.) cneifiwr [cneifwyr, m.]
shearing - (n.) cnaif [cneifion, cneifiau, m.]
shears - (n.) gwellau (gwellaif) [gwelleifiau, m.]
she-ass - (n.) asen [-nod, f.], mules [-au, f.]
sheath - (n.) gwain [gweiniau, f.]
sheathe - (v.) gweinio [gweini-]
sheaves, heap of corn - (n.) beisgawn [-au, f.]
she-bear - (n.) arthes [-au, f.]
shed - (n.) cut [-iau, m.], penty [pentai, m.]
shed - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], dihidlo [dihidl-], tywallt [tywallt-]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
she-devil - (n.) cythreules [-au, f.]
sheep - (n.) dafad [defaid, f.]
flock of sheep - (n.) cail [ceiliau, f.]
sheep walk - (n.) ffridd [-oedd, f.]
sheep with young - (n.) mamog [-iaid, -ion, f.]
sheepfold - (n.) cail [ceiliau, f.]
sheet - (n.) cynfas [-au, fm.], llen [-ni, f.]
balance sheet - (n.) mantolen [-ni, f.]
canvas sheet - (n.) llywionen [f.]
winnowing sheet - (n.) nithlen [-ni, f.]
shekel - (n.) sicl [-au, m.]
shelf - (n.) astell [estyll, ystyllod, f.], silff [-oedd, f.], ysgafell [-au, f.]
shell - (n.) cibyn [-nau, m.], cogwrn [cogyrnau, cegyrn, m.], cragen [cregyn, f.], masgl [-au, m.], plisgyn [plisg, m.]
shell - (v.) masglo (masglu) [masgl-], plisgo [plisg-]
shelter - (n.) clydwch (clydwr) [m.], cuert [m.], cwfert [m.], cyfarchwel (cyfarchwyl) [m.], cysgod [-au, -ion, m.], diddosrwydd [m.], gwasgod [m.], lloches [-au, f.]
shelter - (v.) achlesu [achles-], cysgodi [cysgod-], diddosi [diddos-], llechu [llech-], llochesu [lloches-], ymochel (ymochelyd) [ymochel-]
sheltered - (adj.) clyd [f. cled], cysgodol, diddos
sheltering - (adj.) achlesol
she-mull - (n.) mules [-au, f.]
shepherd - (n.) bugail [bugeiliaid, m.]
shepherd - (v.) bugeilio (bugeila) [bugeili-]
shepherdess - (n.) bugeiles [-au, f.]
sheriff - (n.) sirydd (siryf) [-ion, m.]
shield - (n.) aes [f.], astalch [estylch, f.], tarian [-au, f.]
shift for oneself - (v.) ymdaro [ymdar-]
shiftless - (adj.) didoreth
shilling - (n.) swllt [sylltau, m.]
ten shillings - (n.) chweugain [chweugeiniau, m.]
shin - (n.) crimog [-au, f.], crimp [-iau, -au, m.]
shine - (v.) disgleirio [disgleiri-], heulo [heul-], llewyrchu [llewyrch-], tywynnu [tywynn- &1, tywyn- &2+]
{ Heulo is shine in the way the sun does. }
shine forth - (v.) ymddisgleirio [ymddisgleiri-]
shine on - (v.) tywynnu ar
shingles - (n.) eryr [-od, m.]
shining - (adj.) claer
shiny - (adj.) gloyw [pl. -on]
ship - (n.) llong [-au, f.]
shipwreck - (n.) llongddrylliad [-au, m.]
shipwreck - (v.) llongddryllio [llongddrylli-]
shire - (n.) sir [-oedd, f.]
shirk - (v.) osgoi [osgo-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
shirt - (n.) crys [-au, m.]
shit - (v.) cachu [cach-]
shiver - (n.) ias [-au, f.], yfflyn [yfflon, m.], ysgryd [m.], ysgwr [ysgyrion, m.]
shiver - (v.) crynu [cryn-; 3.s. & 2.s.imp. cry+n, cryn], ysgrythu [ysgryth-], ysgrytian [ysgryti-]
shivering - (adj.) rhynllyd
shivering - (n. & adj.) cry+n [crynion, m.]
shivering - (n.) achre [m.], cryd [-iau, m.], cryndod [m.], rhyndod [m.]
shivery - (adj.) anwydog (anwydus)
shoal - (n.) aig (eigiau) [f.], basle [-oedd, m.], haig [heigiau, f.]
shoal - (v.) heigio [heigi-]
shock - (n.) aeth [-au, m.], sioc [-iau?, m.], ysgytiad [-au, m.]
shock - (v.) ysgytio [ysgyti-]
shocking - (adj.) aethus, echrydus, echryslon
shoe - (n.) archen [f.], archenad [m.], esgid [-iau, f.]
take off shoes - (v.) diarchenu [diarchen-]
shoe - (v.) pedoli [pedol-]
{ Pedoli is specifically to shoe a horse. }
shoehorn - (n.) sesbin [m.], siasbi [m.], siesbin [m.]
shoemaker - (n.) crydd [-ion, m.]
shoemaking - (n.) cryddiaeth [f.]
shoot - (n.) blaguryn [blagur, m.], impyn [impiau, m.]
shoot - (v.) egino [egin-], hodi [hod-], impio [impi-], saethu [saeth-]
{ Egino is the kind of shooting that a plant does. }
shooter - (n.) saethwr [saethwyr, m.], saethydd [-ion, m.]
shoots - (n.) atwf (ad-dwf) [atyfion, ad-dyfion, m.]
shoots - (n.pl.) ad-ddail
shop - (n.) maelfa [-oedd, f.], masnachdy [masnachdai, m.], siop [-au, f.]
shop - (v.) siopa [siop-; 3.s. & 2.s.imp. siopa]
shopkeeper - (n.) siopwr [siopwyr, m.]
shopman - (n.) siopwr [siopwyr, m.]
shore - (n.) glan [-nau, glennydd, f.], traeth [-au, m.]
short - (adj.) anhydwf, byr [f. ber; pl. -ion; byrr- &adj], cwta [f. cota]
anything short - (n.) pwt [pytiau, m.]
shortcut - (n.) llwybr byr, llwybr union
shorten - (v.) byr.hau [byr.- &hau], cwtogi [cwtog-]
shorthand - (n.) llaw-fer (llawfer) [f.]
short-lived - (adj.) byr.hoedlog
shortly - (adv.) ar fyr o dro, toc
shortness - (n.) byrder (byrdra) [m.]
short-sighted - (adj.) byr ei olwg
shot - (n.) ergyd [-ion, f.], saethwr [saethwyr, m.]
shotgun - (n.) gwn cetris, gwn clec, gwn hael
should - (v.) dylu [dyl- {only imperf. & plup. forms exist}]
shoulder - (n.) palfais [palfeisiau, f.], ysgwydd [-au, f.]
shoulder - (v.) ysgwyddo [ysgwydd-]
shout - (n.) baniar [banieri, mf.], bloedd [-iau, -iadau, f.], bonllef [-au, f.], disgyr [f.], gryd [m.], gwaedd [-au, f.]
loud shout - (n.) banllef [-au, f.]
shout at - (v.) gweiddi ar
shout - (v.) bloeddio (bloeddian) [bloeddi-], gweiddi (gwaeddi) [gweidd-, gwaedd-]
shouter - (n.) bloeddiwr [bloeddwyr, m.]
shove - (n.) gwth [-iau, m.], hergwd [m.], ysgw+d [m.]
shove - (v.) cilgwthio [cilgwthi-], gwthio [gwthi-]
shovel - (n.) rhaw [-iau, rhofiau, f.]
shovel - (v.) rhawio [rhawi-], rhofio [rhofi-]
shovelful - (n.) rhawaid (rhawed) [rhaweidiau, f.]
show - (n.) arddan.gosfa (arddangosfa) [arddan.gosfeydd, arddangosfeydd, f.], arddan.gosiad (arddangosiad) [-au, m.], siew [-au, f.], sioe [-au, f.]
show pity - (v.) trugar.hau [trugar- &hau]
show - (v.) arddan.gos (arddangos) [arddan.gos-; 3.s. ardden.gys; 2.s.imp. arddan.gos], dan.gos (dangos) [dangos-; 3.s. den.gys, dengys; 2.s.imp. dan.gos, dangos]
shower - (n.) cawod [-ydd, -au, f.]
shower - (v.) cawodi [cawod-]
showery - (adj.) cawodog
shred - (n.) affliw [m.], llarp [-iau, m.]
shreds - (n.pl.) naddion
shrew - (n.) cecren [-nod, f.], llyg [-od, f.]
shrewd - (adj.) hirben
shrewmouse - (n.) llyg [-od, f.]
Shrewsbury - (prop.n.) Amwythig
shriek - (n.) ysgrech [-feydd, f.]
shriek - (v.) ysgrechain (ysgrechin) [ysgrech-]
shrievalty - (n.) siryddiaeth [f.]
shrill voice - (n.) meinllais [meinlleisiau, m.]
shrimp - (n.) berdysen [berdys, f.], berdysyn [berdys, m.]
shrimp - (n.pl.) bardas
shrink - (v.) crebachu [crebach-], cryddu [crydd-]
shrivel - (v.) crebachu [crebach-]
Shropshire - (prop.n.) Sir Amwythig, Swydd Amwythig
shroud - (n.) amdo [-eau, m.], amwisg [-oedd, f.], anhudded [m.]
shroud - (v.) amdoi [amdo- &i], amwisgo [amwisg-]
Shrovetide - (n.) Ynyd [m.]
shrunk - (adj.) crebach
shudder - (v.) arswydo [arswyd-], ysgrythu [ysgryth-], ysgrytian [ysgryti-]
shuffle - (v.) siffrwd [siffryd-]
shun - (v.) gochel (gochelyd) [gochel-]
shut - (adj.) caead
shut in - (v.) amga/u [amg- &a/u]
shut - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea]
shuttle - (n.) gwennol [gwenoliaid, f.]
shy - (adj.) anhyderus, cywilyddgar, swil, yswil
shyness - (n.) anhyder [m.], cywilydd [m.], swilder [m.], yswildod [m.]
sick - (adj.) adwythig, afiach, claf [pl. cleifion], clwyfus, gwael [gwael- &adj], sa+l [sal- &adj]
sick person - (n.) claf [cleifion, m.]
sicken - (v.) clafychu [clafych-], gwaelu [gwael-], nychu [nych-]
sickle - (n.) cryman [-au, m.]
sickly - (adj.) afiachus, goachul (gwachul), nychlyd
sickness - (n.) anhwyl [-iau, -iadau, m.], anhwylder (anhwyldeb) [-au, m.], cyfog [m.]
side - (n.) erchwyn [-ion, -nau, mf.], ochr [-au, f.], parwyden [-nau, f.], plaid [pleidiau, f.], tu [m.], ystlys [-au, f.]
{ Ochr is a surface at the edge of something such as the
side of a building, or the side of a chasm, or the side of the bed,
presumably because it is alongside or beside ("wrth ochr") the body
of the object. }
{ Plaid is a side in a dispute, a party (such as a
political party). }
{ Tu is something of which there are probably two, such as
the side of a leaf in a book ("tudalen", "tu" + "dalen", a page), or
a side in a conflict (the sense of "part" which is "tu"), or the
inside or outside ("tu mewn", "tu allan"; when exchanged these leave
you "tu chwith", inside out), this side or the side beyond ("tu
yma", "tu hwnt") and so on. }
all sides - (n.) poptu [m.]
both sides - (n.) deutu [m.]
left side - (adj.) aswy
one side - (n.) neilltu [m.]
side by side - (adj.) cyfystlys
side with - (v.) pleidio [pleidi-]
side - (v.) ochri [ochr-]
sideboard - (n.) seld [-au, f.]
side-wind - (n.) asgellwynt [-oedd, m.]
siege - (n.) gwarchae [m.]
under siege - (adv.) dan warchae
sieve - (n.) gogr [-au, m.], hidl [-au, f.], rhidyll [-au, m.]
sieveful - (n.) gograid (gogred) [gogreidiau, m.]
sift - (v.) gogrwn (gogryn; gogrynu) [gogryn-], nithio [nithi-], peillio [peilli-], rhidyllio (rhidyllu) [rhidylli-, rhidyll-]
sifter - (n.) nithiwr [nithwyr, m.]
sigh - (n.) ochenaid [ocheneidiau, f.]
heave a sigh - (v.) ochneidio (ocheneidio) [ochneidi-]
sigh - (v.) ochneidio (ocheneidio) [ochneidi-], ucheneidio [ucheneidi-]
sight - (n.) golwg [golygon, mf.], gwelediad [-au, m.], trem [-iau, f.], tremynt [m.]
sightly - (adj.) golygus
sign - (n.) amnaid [amneidiau, f.], argoel [-ion, f.], argoeliad [-au, m.], arwydd (arw+y) [-ion, mf.], munud [-iau, m.]
{ Amnaid is the kind of sign you make to your friend from across
the room. }
{ Argoel is the kind of sign that is a sign of the times. }
{ Argoeliad is the kind of sign that is a sign of the times. }
{ Arwydd (arw+y) is a sign you see by the road, or a sign of the
times. }
{ Munud is a signal you make with your head to your
accomplice. }
sign - (v.) arwyddo [arwydd-], llofnodi (llawnodi) [llofnod-, llawnod-]
signal - (n.) arwydd (arw+y) [-ion, mf.]
signature - (n.) llofnod [-au, -ion, m.], llofnodiad (llawnodiad) [-au, m.]
significance - (n.) arwyddoca+d [m.], pwys [-au, -i, m.]
significant - (adj.) arwyddocaol
signification - (n.) arwyddoca+d [m.]
signify - (v.) arwyddo [arwydd-], arwyddoca/u [arwyddoc- &a/u], dynodi [dynod-]
signpost - (n.) mynegbost [mynegbyst, m.]
silage - (n.) silwair [m.]
silence - (n.) distawrwydd [m.], gosteg [-ion, f.], taw [m.]
keep silence - (v.) tewi [taw-; 3.s. tau*; 2.s.imp. taw]
silence - (v.) distewi [distaw-; 3.s. distau*; 2.s.imp. distaw], gostegu [gosteg-]
silent - (adj.) distaw, tawedog
be silent - (v.) tewi [taw-; 3.s. tau*; 2.s.imp. taw]
silent auction - (n.) arwerthiant mud
silk - (n.) sidan [-au, m.]
silkworm - (n.) sidanbryf [-ed, m.]
silky - (adj.) sidanaidd
silliness - (n.) coegedd [m.], gwiriondeb [-au, m.]
silly - (adj.) didoreth, ffo+l, gwirion [pl. -iaid; gwirion- &adj], penffol
silly woman - (n.) ffolog [-od, f.]
silver - (adj.) ariannaid
silver money - (n.) arian gleision, arian gwynion
silver plate - (n.) llestri arian
silver - (n.) arian [m.]
silver - (v.) ariannu [ariann- &1, arian- &2+]
silvern - (adj.) ariannaid
silvery - (adj.) ariannaidd
make silvery - (v.) ariannu [ariann- &1, arian- &2+]
similar - (adj.) cyffelyb, hefelydd, tebyg [tebyc- &adj]
similar to - (adj.) cyffelyb i, tebyg i
similarity - (n.) cyffelybrwydd [m.]
simper - (v.) cilwenu [cilwen-]
simpering - (adj.) mindlws
simple - (adj.) annichellgar, disyml, ehud, syml [f. seml; syml- &adj], unplyg
simpleton - (n.) gwirionyn [m.]
simplicity - (n.) symledd [m.], symlrwydd [m.]
simplify - (v.) symleiddio [symleiddi-]
simultaneously - (adv.) ar yr un pryd
sin - (n.) caredd [-au, m.], pechod [-au, m.]
sin - (v.) pechu [pech-]
since - (adv.) pryd
some time since - (adv.) ers meitin
since - (prep.) er [er- &prep2], ers, wrth [irreg.]
sincere - (adj.) didwyll, diffuant, pur [pl. -ion; pur- &adj]
sincerity - (n.) didwylledd [m.], purdeb [m.], unplygrwydd [m.]
sinew - (n.) gewyn [-nau, gi%au, m.]
sinewy - (adj.) gewynnog
sinful - (adj.) pechadurus
sinfulness - (n.) pechadurusrwydd [m.]
sing - (v.) canu [can-; 3.s. & 2.s.imp. ca+n], cathlu [cathl-], datganu [datgan-], eilio [eili-], pyncio [pynci-]
singe - (v.) deifio [deifi-], golosgi [golosg-]
singer - (n.) caniedydd [-ion, m.], cantor [-ion, m.], cantwr [cantwyr, m.], cantwraig [cantwragedd, f.], canwr [canwyr, m.], ceiniad [ceiniaid, m.], cerddor [-ion, m.], datgeiniad [datgeiniaid, m.]
{ Cantor is old fashioned except for the female "cantores" (a
female performer) and the plural "cantorion". There is a sense that
"cantorion" are more of a choir than "canwyr" who might just be a
bunch of people making a singing noise. "Cantor" may have technical
senses: the church may still use it for precentor (what the rest of
us call "codwr canu"). }
{ Canwr is the standard word for "singer" in the modern language. }
female singer - (n.) cantores [-au, f.]
singing - (n.) caniadaeth [f.]
single - (adj.) dibriod, gweddw [pl. -on], sengl
singletree - (n.) cambren [-ni, m.]
singular - (adj.) unigol
singular - (n.) unigol [-ion, m.]
sink - (n.) sinc [-iau?, mf.]
sink - (v.) pantio [panti-], soddi [sodd-; 3.s. & 2.s.imp. sawdd], suddo [sudd-], ymollwng [ymollyng-]
sinlessness - (n.) amhechadurusrwydd [m.]
sinner - (n.) pechadur [-iaid, m.]
woman sinner - (n.) pechadures [-au, f.]
sin-offering - (n.) pech-aberth [-au, m.]
sip - (n.) llymaid (llymed) [llymeidiau, m.]
sip - (v.) llymeitian (llymeitio) [llymeiti-], sipian [sipi-]
sir - (n.) syr [m.]
sirloin - (n.) arlwyngig [m.]
sister - (n.) chwaer [chwiorydd, f.]
sit - (v.) eistedd [eistedd-; 3.s. & 2.s.imp. eistedd]
sit an examination - (v.) sefyll ar.holiad
site - (n.) safle [-oedd, m.]
Internet site - (n.) safle Rhyngrwyd
web site - (n.) gwefan [-nau, f.], safwe [-oedd, m.]
sitting - (n.) eisteddiad [-au, m.], eisteddle [-oedd, m.]
situation - (n.) safle [-oedd, m.], sefyllfa [-oedd, f.]
six - (adj.) chwe, chwech
{ Chwe occurs only before a noun. }
{ Chwech is used when counting. }
six score - (adj.) chweugain
six - (n.) chwech [-au, m.]
sixfold - (adj.) chwephlyg
sixpence - (n.) chwech [-au, m.], chwecheiniog [-au, m.]
sixteenth note - (n.) atgrychyn [-nau, m.]
sixth - (adj.) chweched
sixtieth - (adj.) trigeinfed
sixty - (adj.) trigain
size - (n.) maint [m.], maintioli [m.]
of equal size - (adj.) gogymaint
skate - (v.) sglefrio [sglefri-], ysglefrio [ysglefri-]
skateboard - (v.) sglefr-fyrddio [sglefr-fyrddi-]
skeleton - (n.) ysgerbwd [ysgerbydau, m.]
skeptic (sceptic) - (n.) amheuwr [amheuwyr, m.], sgeptig [m.]
{ Sgeptig is a blatant borrowing from English. }
skeptical (sceptical) - (adj.) amheugar, sgeptigol
{ Sgeptigol is a blatant borrowing from English. }
skepticism (scepticism) - (n.) amheuaeth [-au, f.]
sketch - (n.) braslun [-iau, m.]
skewer - (n.) brwyd [-au, m.]
ski - (n.) sgi [m.?]
ski - (v.) sgi%o [sgi%-]
skill - (n.) celfyddyd [-au, f.], deheurwydd [m.], medr [-au, m.], medrusrwydd [m.], sgil [m.?]
skilled - (adj.) celfydd, cyfarwydd
skillful (skilful) - (adj.) amcanus, celfydd, cymen, cywrain, deheuig, hyfedr, medrus
skillfulness (skilfulness) - (n.) medrusrwydd [m.]
skimp - (v.) crintachu [crintach-], cynilo [cynil-]
skin - (n.) cen [m.], croen [crwyn, m.], ton [-nau, f.], tonnen [tonennydd, -au, f.]
form skin - (v.) croeni (croenio) [croen-, croeni-]
skin over - (v.) croeni (croenio) [croen-, croeni-]
skin - (v.) blingo [bling-], digroeni [digroen-]
skinflint - (n.) cribin [-iau, fm.], sinach [-od, sinechydd, m.]
skinner - (n.) crwynwr [crwynwyr, m.]
skip - (v.) crychneidio [crychneidi-], llemain [llem- ?]
skirmish - (n.) ysgarmes [-oedd, -au, f.]
skirt - (n.) cwr [cyrrau, m.], cwt [cytiau, cytau, fm.], godre [-on, m.]
skulk - (v.) bachu (bacho) [bach-], llechu [llech-], ystelcian [ystelci-]
skull - (n.) pen.glog [-au, f.], sio\l (siol) [-au, f.]
skunk - (n.) drewgi [drewgwn, m.]
sky - (n.) awyr [f.], ffurfafen [-nau, f.], nwyfre [m.], wybr [-au, f.], wybren [-nau, -nydd, f.]
slab - (n.) llech [-i, -au, f.]
slack - (adj.) llac
slacken - (v.) llacio [llaci-], llaesu [llaes-]
slackness - (n.) llacrwydd [m.]
slain - (adj.) lladdedig
slam - (v.) clepian [clepi-]
slander - (n.) absen [-nau, mf.], anair [aneiriau, aneiri, m.], athrod [-ion, m.], athrodiaeth [f.], enllib [-ion, -iau, m.]
slander - (v.) absennu [absenn- &1, absen- &2+], athrodi [athrod-], enllibio [enllibi-]
slanderer - (n.) athrodwr [athrodwyr, m.], enllibiwr [enllibwyr, m.]
slanderous - (adj.) absennus, enllibaidd, enllibus
slant - (n.) gogwydd [-iadau, m.], goledd (goleddf) [m.], osgo [m.]
slanting - (adj.) lleddf
slap - (n.) cis [-iau, mf.], palfod [-au, f.]
slash - (n.) llach [-iau, f.], slaes [-au, m.]
{ Slaes is the slash you find on a computer keyboard. }
slash - (v.) llachio [llachi-]
slate - (n.) llech [-i, -au, f.]
slaughter - (n.) aerfa [f.], galanastra [m.], lladdedigaeth [-au, f.], lladdfa [-+u, lladdfeydd, f.]
slaughter - (n.pl.) celanedd
slaughter - (v.) cigyddio [cigyddi-], lladd [lladd-; 3.s. & 2.s.imp. lladd]
slaughterhouse - (n.) lladd-dy [lladd-dai, m.]
slave - (n.) caeth [-ion, m.], caethes [-au, f.], caethfab [caethfeibion, m.], caethferch [-ed, f.], caethforwyn [caethforynion, f.], caethwas [caethweision, m.], slaf [-iaid, m.]
slave trade - (n.) caethfasnach [f.]
slaver - (n.) caethlong [-au, f.]
slavery - (n.) caethiwed [m.], caethwasanaeth [m.], caethwasiaeth [f.]
slave-ship - (n.) caethlong [-au, f.]
slavish - (adj.) gwasaidd
slay - (v.) lladd [lladd-; 3.s. & 2.s.imp. lladd]
slayer - (n.) lladdwr [lladdwyr, m.], lleiddiad [lleiddiaid, m.]
sleek - (adj.) graenus, gweddgar, llyfn [f. llefn; pl. -ion; llyfn- &adj], llyfndew
sleekness - (n.) llyfnder (llyfndra) [m.]
sleep - (n.) cwsg [m.], hun [-au, f.]
deep sleep - (n.) trwmgwsg [m.]
sleep - (v.) cysgu [cysg-; 3.s. & 2.s.imp. cwsg], huno [hun-]
sleeper - (n.) cysgadur [-iaid, m.]
sleepiness - (n.) cysgadrwydd [m.]
sleepless - (adj.) anhunog (anhunol), digwsg
sleeplessness - (n.) anhun [m.], anhunedd [m.]
sleepy - (adj.) cysglyd
sleet - (n.) eirlaw [m.], odlaw [m.]
sleeve - (n.) llawes [llewys, f.]
slender - (adj.) addfain, eiddil, main [pl. meinion], tenau [pl. teneuon]
grow slender - (v.) meinhau [mein- &hau]
slender part - (n.) meinedd [m.]
slenderness - (n.) eiddilwch [m.], meinder [m.]
slice - (n.) clem [-iau, f.], golwyth [-ion, m.], sleisen [-nau?, f.], tafell [-au, -i, tefyll, f.], ysglisen [ysglisiau, f.]
furrow slice - (n.) cwys [-i, -au, f.]
slice of bread and butter - (n.) brechdan [-au, f.]
slice - (v.) ysglisio [ysglisi-]
slick - (adj.) slic
slickness - (n.) slicrwydd [m.]
slide - (n.) ysglent [-iau, f.]
slide - (v.) llithro [llithr-], ysglefrio [ysglefri-]
{ Ysglefrio specifically means to slide on ice. }
slight touch - (n.) cnith [-iau, -ion, m.]
slime - (n.) llysnafedd [m.]
slimy - (adj.) llysnafeddog
sling - (n.) ffon dafl
slink - (v.) sleifio [sleifi-]
slip - (n.) llithriad [-au, m.]
slip - (v.) llithro [llithr-]
slipperiness - (n.) llithrigrwydd [m.]
slippery - (adj.) llithrig
slipshod - (adj.) llymrig
slit - (n.) hollt [-au, mf.]
slit - (v.) hollti [hollt-]
slobber - (n.pl.) glafoerion
slobber - (v.) glafoerio [glafoeri-]
slope - (n.) goledd (goleddf) [m.], llechwedd [-au, -i, f.], llethr [-au, -i, f.], osgo [m.], rhediad [-au, m.], tyle [-au, m.]
wooded slope - (n.) gorwydd [gorwy+dd, m.]
slope - (v.) gogwyddo [gogwydd-], gwyro [gwyr-]
sloping - (adj.) gw+yr, llethrog
slops - (n.pl.) golchion
slot - (n.) agen [-nau, f.]
slot - (v.) agennu [agenn- &1, agen- &2+]
sloth - (n.) syrthni [m.]
slothful - (adj.) diog [dioc- &adj]
sloven - (adj.) anghywair
slovenliness - (n.) aflerwch [m.]
slovenly - (adj.) afle+r, anghywrain, anniben, ansyber, ble+r, di-lun
slow - (adj.) anniben, araf (arafaidd) [araf- &adj], dicra, hwyrfrydig
slow - (v.) arafu [araf-]
slow-coach - (n.) llusgwr [llusgwyr, m.]
slowness - (n.) annibendod [m.], arafwch [m.]
sluggard - (n.) diogyn [m.]
sluggish - (adj.) dioglyd, hwyrdrwm, llesg, marwaidd, swrth [f. sorth]
sluggishness - (n.) marweidd-dra [m.]
slumber - (n.) hun [-au, f.]
slumber - (v.) hepian [hepi-], pendwmpian [pendwmpi-, pendympi-]
slut - (n.) maeden [f.]
sly - (adj.) ffel, slei
smack - (n.) palfod [-au, f.]
small - (adj.) bach [lleied; llai; lleiaf], bychan [f. bechan; pl. bychain], di-sut (disut), ma+n [man- &adj]
small animal - (n.) anifeilyn [m.]
small cluster - (n.) bagedyn [m.]
small fry - (n.) silidons [m.]
small of leg - (n.) meilwng [meilyngau, m.]
small of the back - (n.) main y cefn, mein.gefn [-au?, m.]
small particles - (n.pl.) mwnws
small piece - (n.) ysgrublyn [m.]
small town - (n.) treflan [-nau, f.]
small - (n.) meinedd [m.]
smaller - (adj.) llai
{ "Llai" is the comp. of "bach". }
smallest - (adj.) lleiaf
{ "Lleiaf" is the sup. of "bach". }
small-holder - (n.) tyddynnwr [tyddynnwyr, m.]
smallness - (n.) bychander (bychandra) [m.]
smart - (adj.) smart, trwsiadus, twt
smart card - (n.) cerdyn smart
smart - (n.) gwy+n [gwyniau, m.]
smart - (v.) llosgi [llosg-; 3.s. llysg], merwino [merwin-]
smarten - (v.) hoywi [hoyw-]
smash - (v.) chwilfriwio [chwilfriwi-], malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l]
smashed to atoms - (adj.) chwilfriw
smattering - (n.) crap [-iau, m.]
smear - (v.) cluro [clur-], iro [ir-]
smell - (n.) arogl [-au, -euau, -euon, m.], gwynt [-oedd, m.]
sense of smell - (n.) arogledd [m.], arogliad [m.]
smell - (v.) arogli (arogleuo) [arogl-, arogleu-], clywed [clyw-; 3.s. & 2.s.imp. clyw], gwyntio [gwynti-]
{ Arogli (arogleuo) is the standard word for "smell" in
the modern language. }
{ Clywed has tended to come to mean
mainly the sense of hearing but older people use it for other senses,
so that as well as "clywed sw+n" you can also "clywed blas" (more
recently "blasu") and "clywed arogl" (more recently "arogleuo") and
also to feel an emotion ("clywed a+'r galon"). }
smelling - (n.) arogliad [m.]
smelly - (adj.) drewllyd
smile - (n.) gwe+n [gwenau, f.]
half smile - (n.) cilwen [-au, f.]
smile at - (v.) gwenu ar
smile - (v.) cilwenu [cilwen-], gwenu [gwen-]
smite - (v.) taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
smith - (n.) gof [-aint, m.]
smith's craft - (n.) gofaniaeth [f.]
smithereen - (n.) cyrbibyn [cyrbibion, m.]
smithy - (n.) gefail [gefeiliau, f.]
smitten in years, well - (adj.) mewn gwth o oedran
smoke - (n.) mwg [m.], mygyn [m.]
smoke - (v.) mygu [myg-], smocio [smoci-], ysmygu [ysmyg-]
{ Mygu is the kind of smoking a fire does. }
{ Smocio is to smoke tobacco. }
{ Ysmygu is to smoke something. }
smoker - (n.) smociwr [smocwyr, m.], ysmygwr [ysmygwyr, m.]
smoky - (adj.) myglyd
smooth - (adj.) esmwyth, llathr, llathraidd, llyfn [f. llefn; pl. -ion; llyfn- &adj]
smooth - (v.) llyfnhau [llyfn- &hau], llyfnu [llyfn-]
smoothness - (n.) llyfnder (llyfndra) [m.]
smother - (v.) llethu [lleth-], mygu [myg-]
smut - (n.) parddu [m.]
snail - (n.) malwoden (malwen) [malwod, f.]
gather snails - (v.) malwenna [malwenn- &1, malwen- &2+]
snake - (n.) neidr [nadroedd, nadredd, f.]
snap - (v.) clecian [cleci-]
snare - (n.) bachell [-ion, -au, f.], croglath [-au, f.], hoenyn [-nau, m.], magl [-au, f.], rhwyd [-au, -i, f.], telm [-au, f.]
snare - (v.) maglu [magl-]
snarl - (n.) chwyrniad [m.]
snarl - (v.) chwyrnu [chwyrn-], ysgyrnygu [ysgyrnyg-]
snarler - (n.) chwyrnwr [chwyrnwyr, m.]
snatch - (n.) cip [-ion, m.]
snatch of song - (n.) pill [-ion, m.]
snatch - (v.) achub [achub-], caffio [caffi-], cipio [cipi-], ysglyfio [ysglyfi-]
snatcher - (n.) cipiwr [cipwyr, m.]
sneak - (n.) chwiwgi [chwiwgwn, m.], llechgi [llechgwn, m.]
sneering - (adj.) gwawdlyd
sneeze - (n.) trew [m.]
sneeze - (v.) tisian [tisi-]
sniff - (v.) ffroeni [ffroen-], snwffian [snwffi-], trwyno [trwyn-]
snigger - (v.) piffian [piffi-]
snivel - (n.) llysnafedd [m.]
snob - (n.) crachfonheddwr [crachfonheddwyr, m.]
snobs - (n.pl.) crachach
snore - (n.) chwyrniad [m.], rhwnc [m.]
snore - (v.) chwyrnu [chwyrn-]
snorer - (n.) chwyrnwr [chwyrnwyr, m.]
snoring - (n.) chwyrniad [m.]
snort - (n.) rhwnc [m.]
snort - (v.) ffroeni [ffroen-]
snout - (n.) trwyn [-au, m.], turs [-iau, m.]
snow - (n.) eira [m.], o+d [m.]
driven snow - (n.) manod [m.]
fine snow - (n.) manod [m.]
flake of snow - (n.) pluen eira
snow - (v.) bwrw eira, odi [od-]
snowboard - (v.) eirafyrddio [eirafyrddi-]
Snowdon - (prop.n.) Yr Wyddfa, yr Wyddfa
Snowdonia - (prop.n.) Eryri
snowdrift - (n.) lluchfa [lluchfeydd, f.], lluwch [m.]
snowflake - (n.) pluen eira
snuff - (n.) snisin [m.], trewlwch [m.]
snuff - (v.) ffroeni [ffroen-], snwffian [snwffi-]
snuffle - (v.) snwffian [snwffi-]
snug - (adj.) clyd [f. cled], diddos
so - (adv.) felly, mor
{ "Mor" is only used to modify adjectives, as in "mor fawr" -- so
big. }
{ Felly is "so" in the sense of "thus". }
and so forth - (adv.) ac yn y blaen
is it so? - (interj.) ai e?
is that so? - (adv.) tybed
not so - (adv.) nage
so as - (conj.) megis
so as - (prep.) megis
so good - (adj.) cystal
{ "Cystal" is the equative of "da". }
so long - (adj.) cyhyd
so many - (adj.) cynifer
so much - (adv.) ogystal
so well - (adv.) cystal
so - (conj. & prep.) fel
soak - (v.) mwydo [mwyd-]
soap - (n.) sebon [-au, m.]
soap - (v.) seboni [sebon-]
soapman - (n.) sebonwr [sebonwyr, m.]
sob - (v.) beichio [beichi-], ubain [def.]
sober - (adj.) sad, sobr, syber
sober - (v.) difrifoli [difrifol-], sobreiddio (sobri) [sobreiddi-, sobr-]
soberness - (n.) sobrwydd [m.]
sobriety - (n.) sobrwydd [m.]
sociable - (adj.) cymdeithasgar, cyweithas
social - (adj.) cymdeithasol
socialism - (n.) sosialaeth [f.]
socialist - (adj.) sosialaidd
socialist - (n.) sosialydd [-ion, m.]
society - (n.) cymdeithas [-au, f.], cyweithas [m.]
lodge of friendly society - (n.) cyfrinfa [cyfrinfeydd, -oedd, -+u, f.]
sociologist - (n.) cymdeithasegwr [cymdeithasegwyr, m.]
sociology - (n.) cymdeithaseg [f.]
socket - (n.) crau [creuau, m.]
sod - (n.) tywarchen [tywarch, f.]
sodomite - (n.) gwrywgydiwr [gwrywgydwyr, m.]
soft - (adj.) esmwyth, masw, meddal [meddal- &adj]
soft mutation - (n.) treigliad meddal
soft part of bread - (n.) bywiad [m.]
soft voice - (n.) mwynllais [mwynlleisiau, f.]
soften - (v.) esmwytho (esmwytha/u) [esmwyth-, esmwyth- &a/u], lleddfu [lleddf-], meddalu (meddalhau) [meddal-, meddal- &hau], nawseiddio [nawseiddi-], tyneru [tyner-], ystwytho [ystwyth-]
softness - (n.) meddalwch [m.]
soft-soap - (v.) seboni [sebon-]
software - (n.) meddalwedd [f.]
soil - (n.) daear [-oedd, f.], gweryd [-au, -on, m.], pridd [m.], priddyn [m.]
soil - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], budro [budr-], difwyno [difwyn-], diwyno [diwyn-], llychwino [llychwin-], trochi [troch-; 3.s. trych*]
{ Trochi is soil in S. Wales. }
sojourn - (v.) ymdeithio [ymdeithi-]
sojourner - (n.) ymdeithydd [-ion, m.]
solace - (n.) solas [m.]
solder - (n.) sodr [-au, m.]
solder - (v.) asio [asi-]
soldier - (n.) milwr [milwyr, m.]
soldierly - (adj.) milwraidd
sole - (adj.) unig
{ "Unig" means "only" when used before the noun and "lonely" when
used afterwards. For example, "yr unig fab" is "the only son",
but "yr mab unig" is "the lonely son". }
patch sole of boot - (v.) clemio [clemi-]
sole - (n.) gwadn [-au, m.]
{ Gwadn is the kind of sole on your foot/shoe. }
sole - (v.) gwadnu [gwadn-]
solemn - (adj.) difrifddwys, difrifol
solemnity - (n.) difrifwch (difrifoldeb) [m.], dwyster [m.]
solemnize - (v.) difrifoli [difrifol-]
sole-piece - (n.) clem [-iau, f.]
sol-fa - (n.) sol-ffa [m.]
sol-fa - (v.) sol-ffaeo [sol-ffae-]
solfege - (n.) sol-ffa [m.]
solicitous - (adj.) carcus, pryderus
solicitude - (n.) pryder [-on, m.]
solid - (adj.) caled [pl. -ion; calet- &adj], sad
solid - (n.) soled [-au, m.]
soliloquize - (v.) ymson [ymsoni-]
soliloquy - (n.) ymson [-au, m.]
solitude - (n.) unigedd [m.], unigrwydd [m.]
solo - (n.) unawd [-au, mf.]
soloist - (n.) unawdwr [unawdwyr, m.]
Solomon - (prop.n.) Selyf
solstice - (n.) alban [m.]
solubility - (n.) hydoddedd [m.]
soluble - (adj.) hydawdd
solution - (n.) ateb [-ion, m.]
{ Ateb is the kind of solution that solves a problem. }
solve - (v.) datrys [datrys-]
some - (adj.) peth, rhai, rhyw
some ones - (pron.) rhai
some time since - (adv.) ers meitin
some - (adv.) rhyw
somehow - (adv.) rhywsut
someone - (n.) rhywun [m.]
someones - (n.pl.) rhywrai
Somerset - (prop.n.) Gwlad-yr-haf
something - (n.) rhywbeth [m.]
he likes something - (v.) mae rhywbeth wrth ei fodd
sometime - (adv.) rhywbryd, rhywdro
sometimes - (adv.) ar adegau, weithiau
{ Ar adegau means at some specific or identifiable times. }
{ Weithiau, although it is literally "sometimes", seems to me to
mean "not always". }
somewhat - (adv.) braidd, go, taran (tran)
somewhere - (adv.) rhywle
somewhere - (n.) rhywle [m.]
son - (n.) ab (ap) [m.], bachgen [bechgyn, m.], mab [meibion, m.]
{ Ab (ap) is used before a name, like "Mac" or "Fitz", e.g.,
Dafydd ap Gwilym. }
{ Bachgen is the obvious word for "boy", and is used in some
dialects for "son", otherwise "mab". }
{ Mab was used to mean "boy" (e.g. "Meibion
Glyndw+r"), as opposed to "son", but probably does not get used much
that way these days. }
foster son - (n.) mabmaeth [-au, -od, m.]
song - (n.) ca+n [canau, caniadau, caneuon, f.], caniad [-au, m.], canig [-ion, f.], cerdd [cyrdd, -i, -au, f.], cwndid [-au, m.], odl [-au, f.]
{ Ca+n tends to be thought of a (musical) song(-with-words),
but could be used for "piece of poetry" just as could the English
word. Let me add that since "cerdd" is really an "art", a "folk
song" -- in the Cecil Sharp sense -- is very definitely a "ca+n"
and nothing to do with "cerdd", although this is not the sense of
"folk" that is common in modern American English. In particular
although "cerdd dant" is "canu" it is most definitely not just
"canu". }
{ Cerdd, being a general sort of "art/craft"
comes to mean all sorts of musical and poetic arts, and pieces of
such art. }
{ Odl is rhyme, a correspondence of final syllables;
but it can be used to mean a throw-away sort of piece of verse, just
as "rhyme" can in English. }
harmonious song - (n.) cyfaenad [m.]
snatch of song - (n.) pill [-ion, m.]
song of praise - (n.) moliangerdd [-i, f.]
songster - (n.) caniedydd [-ion, m.], cantwr [cantwyr, m.]
songstress - (n.) cantores [-au, f.], cantwraig [cantwragedd, f.]
son-in-law - (n.) daw [dofion, m.], mab-yng-nghyfraith [meibion-yng-nghyfraith, m.]
sonnet - (n.) soned [-au, f.]
sonorous - (adj.) clochaidd, hysain
sonship - (n.) mabolaeth [f.]
soon - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf], clau, ebrwydd
soon - (adv.) cyn bo hir, toc, yn fuan
{ Cyn bo hir is "before a long time has passed" and so, soon,
shortly into the future. }
{ Yn fuan can indicate "early", i.e., "early in the day", but also
"early in the future" (soon). "Yn fuan" also has the other meaning
"fast", "swift". }
sooner or later - (adv.) yn hwyr neu'n hwyrach
soot - (n.) huddygl [m.], parddu [m.]
soothe - (v.) claearu [claear-], esmwytho (esmwytha/u) [esmwyth-, esmwyth- &a/u], llarieiddio [llarieiddi-], lleddfu [lleddf-], lliniaru [lliniar-]
soothsayer - (n.) brudiwr [brudwyr, m.]
sophism - (n.) twyllresymeg [f.]
sophisticated - (adj.) doethlyd
sophistry - (n.) twyllresymiad [-au, m.]
sorcerer - (n.) swyn.gyfareddwr [swyn.gyfareddwyr, m.]
sorceress - (n.) dewines [-au, f.], hudoles [-au, f.], swynwraig [swynwragedd, f.]
sorcery - (n.) swyn.gyfaredd [-ion, f.]
sordid - (adj.) bawaidd
sore - (adj.) adwythig, briw, clwyfus, dolurus, dybryd, tost, ysig
sore - (n.) briw [-iau, -ydd, m.], cornwyd [-ydd, -on, m.], dolur [-iau, m.], gweli [-%au, m.]
sorrow - (n.) afar [m.], alaeth [m.], galar [m.], gofid [-iau, -ion, m.], tristwch [-au?, m.], trymfryd [m.]
{ Gofid is a concern, a sorrow (for someone). }
{ Tristwch is a dark feeling, perhaps as bad as grief. }
sorrow - (v.) hiraethu [hiraeth-]
sorrowful - (adj.) alaeth, alaethus, amdrist, athrist, trist [trist- &adj]
sorry - (adj.) chwith, edifar
be sorry - (v.) edifar.hau (edifaru) [edifar- &hau, edifar-]
I'm sorry {about} - (interj.) Mae'n chwith gen i {am}, Mae'n ddrwg gen i {am}
sort - (n.) bath [-au, m.], math [-au, m.], rhyw [-iau, mf.], rhywogaeth [-au, m.]
sot - (n.) llymeitiwr [llymeitwyr, m.]
soul - (n.) enaid [eneidiau, m.]
soulless - (adj.) dienaid
sound - (adj.) holliach
of different sounds - (adj.) amrysain
sound a trumpet - (v.) utganu (udganu) [utgan-, udgan-]
sound - (n.) sain [seiniau, f.], sw+n [m.], swnt [m.]
sound - (v.) lleisio [lleisi-], plymio [plymi-], seinio [seini-], swnio [swni-]
soundbite - (n.) datganiad bachog
soundproof - (adj.) gwrthsain
soundproof - (v.) gwneud yn wrthsain
soup - (n.) cawl [m.], potes [m.]
sour - (adj.) egr, sur [pl. -ion], trwynsur
sour - (v.) suro [sur-]
source - (n.) echen [f.], ffynhonnell [ffynonellau, f.], tarddiad [-au, m.], tarddle [-oedd, m.]
{ Tarddiad is the abstraction. It is pretty much
interchangeable with "tarddle". }
{ Tarddle is the "lle", the place, from which something comes. It
is pretty much interchangeable with "tarddle". }
sourness - (n.) surni [m.]
south - (adj.) de (deau)
South Walian - (n.) Hwntw [m.]
{ "Hwntw" is a slang term. }
south wind - (n.) deheuwynt [-oedd, m.]
south - (n.) de (deau) [mf.], deheubarth [-au, m.], deheudir [-oedd, m.]
southern - (adj.) deheuol
southern region - (n.) deheubarth [-au, m.], deheudir [-oedd, m.]
southerner - (n.) deheuwr [deheuwyr, m.]
southman - (n.) deheuwr [deheuwyr, m.]
sovereign - (n.) penadur [-iaid, m.], penllywydd [-ion, m.], sofren [-ni, f.], teyrn [-edd, -oedd, m.]
{ Sofren is the kind of sovereign you spend. }
sovereign lord - (n.) unben [-iaid, unbyn, m.]
sovereignty - (n.) penaduriaeth [f.], penarglwyddiaeth [f.], penllywyddiaeth [f.], unbennaeth [f.]
sow - (v.) hau [heu-]
sower - (n.) heuwr [heuwyr, m.]
space - (adj.) gofodol
space - (n.) bwlch [bylchau, m.], cyfwng [cyfyngau, m.], encyd [mf.], gofod [m.], gwagle [-oedd, m.], plwc [plyciau, m.], talm (talwm) [-au, m.], ysbaid (ysbed) [ysbeidiau, mf.]
{ Bwlch is the space you find on a computer keyboard. }
{ Ysbaid (ysbed) is space with respect to time. }
spade - (n.) pa+l [palau, palod, fm.], rhaw [-iau, rhofiau, f.]
spadeful - (n.) rhawaid (rhawed) [rhaweidiau, f.]
Spain - (prop.n.) Hisbaen, Sbaen [f.]
spammer - (n.) sbamwr [sbamwyr, m.]
span - (n.) dyrnfedd [-i, f.], rhychwant [-au, m.]
span new - (adj.) newydd sbon
span - (v.) rhychwantu [rhychwant-]
spaniel - (n.) adargi [adargwn, m.]
Spanish - (adj.) Sbaenig
Spanish language - (n.) Sbaeneg [f.]
spar - (n.) aseth [f.]
spare - (adj.) sba+r
leave spare - (v.) gweddillio [gweddilli-]
spare - (n.) sba+r [-ion, m.]
spare - (v.) arbed [arbed-; 3.s. arbed, erbyd*; 2.s.imp. arbed], hepgor [hepgor-], sbario [sbari-]
sparing - (adj.) arbedol
spark - (n.) gwreichionen [gwreichion, f.]
emit sparks - (v.) gwreichioni [gwreichion-]
sparkle - (v.) gwreichioni [gwreichion-], pefrio [pefri-], serennu [serenn- &1, seren- &2+]
sparrow - (n.) aderyn y to
spars - (n.pl.) esyth
{ "Esyth" is a colloquial term. }
sparsely populated - (adj.) amhoblog
spasmodic - (adj.) adegol, sbasmodig
spawn - (n.) sil [-od, m.]
spay - (v.) disbaddu [disbadd-]
speak - (v.) areithio [areithi-], dweud (deud; dywedyd) [dywed-, dweud-, deud-; 3.s. & 2.s.imp. dywed], llefaru [llefar-; 3.s. llefair*], parablu [parabl-], siarad [siarad-; 3.s. sieryd; 2.s.imp. siarad], ymadroddi [ymadrodd-], yngan (ynganu) [yngan-]
{ "Dweud" is the common written form; "deud" is what is often spoken.
The rather archaic literary form is "dywedyd". }
{ Dweud (deud; dywedyd) would be "say" or "tell" in standard
British English. It means to convey a specific message (which can be a
direct object, "dweud rhywbeth wrtho"). }
speak about - (v.) dweud am, siarad am
speak indistinctly - (v.) bloesgi [bloesg-]
speak to - (v.) dweud wrth, siarad a+
speaker - (n.) areithiwr [areithwyr, m.], areithydd [-ion, m.], llefarwr [llefarwyr, m.], llefarydd [-ion, m.], siaradwr [siaradwyr, m.], ymadroddwr [ymadroddwyr, m.]
spear - (n.) be+r [berau, -i, mf.], cethr [-i, -au, f.], cethren [-nau, f.], gwaywffon [gwaywffyn, f.], pa+r [peri, m.], picell [-au, f.], rhaidd [rheiddiau, m.], saffwy [f.]
spear - (v.) picellu [picell-], tryferu [tryfer-]
special - (adj.) anad, arbennig [arbennic- &adj], neilltuol
specialist - (n.) arbenigwr [arbenigwyr, m.]
speciality - (n.) arbenigrwydd [m.]
specialize - (v.) arbenigo [arbenig-]
species - (n.) rhywogaeth [-au, m.]
specific - (adj.) penodol
specification - (n.) manyleb [f.]
specify - (v.) pennu [penn- &1, pen- &2+]
speckle - (v.) britho [brith-]
speckled - (adj.) brith [f. braith], erch [erch- &adj], tryfrith
spectacle - (n.) drych [-au, m.]
spectacles - (n.) sbectol [f.]
spectator - (n.) edrychwr [edrychwyr, m.]
speculate - (v.) damcanu [damcan-]
speech - (n.) adameg [f.], araith [areithiau, f.], arawd [arodion, f.], gofeg [f.], llafar [m.], lleferydd [mf.], parabl [-au, m.], tafodiaith [tafodieithoedd, f.], tafodleferydd (tafod-leferydd) [m.], ymadrodd [-ion, m.]
{ "Llafar" as a noun is rare, except for some idioms like "ar lafar"
(spoken, as opposed to in writing), "ar lafar gwlad" (in everyday
speech, literally in the speech of the country). }
{ Araith is the speech that is given by a speaker -- an
after-dinner speech, or a political speech, or a lecture. }
{ Lleferydd is the physiological process of
speech, and the process of speaking. }
{ Parabl for speech has become quaint, except perhaps with the meaning
of unrestrained or uncontrolled speech -- "parablu" is something
that small children do, and something that politicians do when you
don't want them to. }
make a speech - (v.) areithio [areithi-]
speech therapist - (n.) therapydd lleferydd
speed - (n.) buander (buandra) [m.], cyflymder (cyflymdra) [m.]
speed - (v.) chwyrli%o [chwyrli%-], cyflymu [cyflym-], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gyr], ysbedu [ysbed-]
spell - (n.) cyfaredd [-ion, -au, f.], daliad [-au, m.], hoe [f.], rhaib [rheibiau, m.], sbel [-au, -iau, f.], swyn [-ion, m.]
{ Hoe is the kind of spell you sit down to take. }
{ Sbel is a period of time. }
{ Swyn is a magical incantation. }
spell checker - (n.) gwiriwr sillafu
spell - (v.) sillafu [sillaf-]
spelling - (n.) sillafiad [-au, m.], sillafiaeth [f.]
{ Sillafiad is spelling as it relates to a word. }
{ Sillafiaeth is the scholarly study of spelling. }
spend - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], gwario [gwari-], treulio [treuli-]
spend time with - (v.) cadw oed
spendthrift - (n.) gwastraffwr [gwastraffwyr, m.]
sphere - (n.) cronnell [cronellau, f.], cylch [-au, -oedd, m.]
spices - (n.pl.) perlysiau
spider - (n.) adyrgop (adyrgopyn) [m.], copyn (cop) [copynnod, copynnau, m.], cor [-rod, m.], corryn [corynnod, m.], pryf copyn
spike - (n.) pig [-au, f.]
spikenard - (n.) nard (nardus) [m.]
spill - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], tywallt [tywallt-]
{ (perish} Colli is perish when something dies. }
spin - (v.) chwildroi [chwildro- &i], chwyrli%o [chwyrli%-], nyddu [nydd-], troelli [troell-]
spin bowler - (n.) troellwr [troellwyr, m.]
{ Troellwr is used in N. Wales to describe the
spin bowler in a cricket match. }
spinal cord - (n.) madruddyn y cefn
spindle - (n.) gwerthyd [-au, -oedd, f.]
spineless - (adj.) di-asgwrn-cefn
spinner - (n.) nyddwr [nyddwyr, m.]
spinning-wheel - (n.) troell [-au, f.]
spire - (n.) pigdwr [pigdyrau, m.]
spirit - (n.) ysbryd [-ion, -oedd, m.]
evil spirit - (n.) anysbryd [-oedd, m.]
Holy Spirit - (n.) Ysbryd Gla+n
spirited - (adj.) asbri%ol (asbri%og), nwyfus
spiritless - (adj.) diysbryd
spirits - (n.) asbri [m.], gwirod [-ydd, -au, m.]
spiritual - (adj.) ysbrydol
spiritualism - (n.) ysbrydegaeth [f.]
spiritualist - (n.) ysbrydegydd [-ion, m.]
spiritualistic - (adj.) ysbrydegol
spirituality - (n.) ysbrydolrwydd [m.]
spiritualize - (v.) ysbrydoli [ysbrydol-]
spit - (n.) poer [-ion, m.]
spit - (v.) poeri [poer-]
spite - (n.) coegni [m.], sbeit [f.]
in spite of - (prep.) er [er- &prep2], er gwaethaf
spite - (v.) sbeitio [sbeiti-]
spiteful - (adj.) sbeitlyd
spittle - (n.) poer [-ion, m.], poeryn [m.]
splash - (v.) tasgu [tasg-], ysboncio [ysbonci-]
spleen - (n.) dueg [f.]
splendid - (adj.) ardderchog, campus, godidog, gwych [f. gwech], penigamp, rhagorol, ysblennydd
splendor (splendour) - (n.) gwychder [-au, m.], ysblander [m.]
splinter - (n.) dellten [dellt, -ni, -nau, f.], fflaw (fflewyn) [m.], ysgwr [ysgyrion, m.]
split - (n.) hollt [-au, mf.]
split - (v.) agennu [agenn- &1, agen- &2+], astyllodi [astyllod-], hollti [hollt-]
splitter - (n.) holltwr [holltwyr, m.]
spoil - (n.) anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], caffaeliad [-au, caffaeliaid, m.], ysbail [ysbeiliau, mf.], ysglyfaeth [-au, f.]
spoil - (v.) andwyo [andwy-], anrheithio [anrheithi-], anurddo [anurdd-], difetha [difeth-], difrodi [difrod-], diwyno [diwyn-], sbwylio [sbwyli-], ysbeilio [ysbeili-], ysbwylio [ysbwyli-], ysglyfaethu [ysglyfaeth-]
spoiled (spoilt) - (adj.) moethlyd
spoiler - (n.) anrheithiwr [anrheithwyr, m.], difrodwr [difrodwyr, m.], ysbeiliwr [ysbeilwyr, m.]
spoken - (adv.) ar lafar
sponge - (n.) bolerwr [bolerwyr, m.], ysbwng [ysbyngau, m.]
sponge - (v.) bolera [boler-]
sponsor - (n.) hyrwyddwr [hyrwyddwyr, m.]
spontaneity - (n.) gwirfoddoldeb [m.]
spontaneous - (adj.) gwirfoddol
spoon - (n.) llwy [-au, f.]
spoon - (v.) llwyo [llwy-]
spoonful - (n.) llwyaid (llwyed) [llwyeidiau, f.]
sport - (n.) mabolgamp [-au, f.], sbort [mf.]
sportive - (adj.) chwaraegar
spot - (n.) brycheuyn [brychau, m.], llannerch (llanerchau) [llennyrch, llanerchi, llanerchydd, f.], llecyn [-nau, m.], man [-nau, mf.], mangre [f.], ysmotyn [ysmotiau, m.]
{ Llannerch (llanerchau) is a clearing or glade, an open place
in a forest -- "llannerch" could be translated as "pleasant spot", but
it is hardly a general term for "spot". }
having a white spot on the forehead - (adj.) bal
spot - (v.) brychu [brych-], llychwino [llychwin-]
spotless - (adj.) di-nam (dinam), difrycheulyd, dilychwin
spots - (n.) brychni [m.]
spotted - (adj.) brycheulyd
spouse - (n.) cyfalle (cyfalledd) [mf.], priod [mf.]
spout - (n.) pig [-au, f.], pistyll [-oedd, m.]
spout - (v.) pistyllio [pistylli-]
sprain - (n.) ysictod [m.]
sprain - (v.) ysigo [ysig-]
sprained - (adj.) ysig
spray - (n.) lluwch [m.]
spread - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], gwasgaru [gwasgar-; 3.s. gwesgyr*, gwasgar; 2.s.imp. gwasgar], hulio [huli-], lledaenu [lledaen-], lledu [lled-], taenu [taen-], ymledu [ymled-], ymwasgaru [ymwasgar-]
spreader - (n.) gwasgarwr [gwasgarwyr, m.]
spreadsheet - (n.) taenlen [-ni, f.]
spree - (n.) breci [-%au, m.]
sprig - (n.) pincyn [m.], ysbrigyn [m.]
sprightliness - (n.) hoenusrwydd [m.], hoywdeb (hoywder) [m.]
sprightly - (adj.) nwyfus
spring - (n.) ffynnon [ffynhonnau, f.], gwanwyn [-i, -au, m.]
{ Gwanwyn is the kind of spring that ends winter. }
spring - (v.) tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
sprinkle - (v.) taenellu [taenell-]
sprinkler - (n.) taenellwr [taenellwyr, m.]
sprinkling - (n.) taenelliad [m.]
sprite - (n.) ciplun [-iau, m.], coblyn [-nod, m.]
spritely - (adj.) hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj]
sprout - (n.) adfresychen [adfresych, f.], blaguryn [blagur, m.], eginyn [egin, m.]
sprout - (v.) blaendarddu [blaendardd-], blaguro [blagur-], egino [egin-], impio [impi-], tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
sprouts - (n.) atwf (ad-dwf) [atyfion, ad-dyfion, m.]
sprouts - (n.pl.) ad-ddail
spue - (v.) chwydu [chwyd-]
spur - (n.) gotoyw [m.], ysbardun [-au, mf.]
spur - (v.) symbylu [symbyl-], ysbarduno [ysbardun-]
spurious - (adj.) annilys
spurt (spirt) - (n.) sbonc (ysbonc) [-iau, f.]
spurt (spirt) - (v.) tasgu [tasg-], ysboncio [ysbonci-], ysgothi [ysgoth-]
spy - (n.) ysbi%wr [ysbiwyr, m.]
spying glass - (n.) ysbienddrych [-au, m.]
spy - (v.) fforio [ffori-], sbio [sbi-], ysbi%o [ysbi%-]
squabble - (n.) ffrwgwd [ffrygydau, m.]
squander - (v.) afradu (afradloni) [afrad-, afradlon-], gwastraffu [gwastraff-], ofera [ofer-]
square - (adj.) pedrongl, petrual, petryal, sgwar, ysgwa+r
square - (n.) pedrongl [-au, m.], petrual [m.], sgwar [mf.], ysgwa+r [m.]
square - (v.) sgwario [sgwari-], ysgwario [ysgwari-]
squat - (v.) cyrcydu [cyrcyd-]
squatting - (adj.) ar gwrcwd
squatting - (n.) cwrcwd [cyrcydau, m.]
squeak - (n.) gwich [-iau, f.]
squeak - (v.) grillian (grillio) [grilli-], gwichian (gwichio) [gwichi-]
squeal - (v.) gwichian (gwichio) [gwichi-]
squeamish - (adj.) dicra
squeeze - (n.) gwasgfa [gwasgfeydd, -u, f.]
squeeze - (v.) gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg]
squire - (n.) ysgwi%er [-iaid, m.]
squirrel - (n.) gwiwer [-od, f.]
squirt - (n.) chwistrell [-au, -i, f.]
squirt - (v.) chwistrellu [chwistrell-], pibo [pib-], ysgothi [ysgoth-]
St. Asaph - (prop.n.) Llanelwy
St. David's - (prop.n.) Mynyw, Tyddewi
stab - (n.) brath [-au, m.]
stab - (v.) brathu [brath-; 3.s. & 2.s.imp. brath], gwanu [gwan-; 3.s. & 2.s.imp. gwa+n], picellu [picell-], trywanu [trywan-]
stability - (n.) cadernid [m.], diysgogrwydd [m.], sefydlogrwydd [m.]
stable - (adj.) diysgog, safadwy, sefydlog
stable - (n.) ystabl [-au, f.]
stack - (n.) beisgawn [-au, f.], das [-au, deisi, f.], helm [-au, -ydd, f.], llumon [m.], tas [teisi, f.], ysgafn [m.]
stack - (v.) curnennu [curnenn- &1, curnen- &2+]
stackyard - (n.) ydlan [-nau, -noedd, f.]
stadium - (n.) stadiwm [mf.]
staff - (n.) ffon [ffyn, f.], paladr [pelydr, m.], trosol [-ion, m.]
{ Ffon is the kind of staff you can wield as a weapon. }
jack staff - (n.) pren unioni, tramwel [m.?]
stag - (n.) carw [ceirw, m.], hydd [-od, m.]
stage - (n.) chwaraefwrdd [chwaraefyrddau, m.], esgynlawr [esgynloriau, m.], gradd [-au, f.], llwyfan [-nau, mf.]
staggers - (n.) gysb [m.], pendro [f.]
the staggers - (n.) dera [f.]
stagnant water - (n.) merddwr [merddyfroedd, m.]
stain - (n.) staen [-au, m.]
stain - (v.) staenio [staeni-]
stair - (n.) gris [-iau, f.]
stake - (n.) aseth [f.], pawl [polion, m.]
stakeholder - (n.) budd-ddeiliad [budd-ddeiliaid, m.], rhanddeiliad [rhanddeiliaid, m.]
stale - (adj.) mws
grow stale - (v.) egru [egr-]
staleness - (n.) surni [m.]
stalk - (n.) coes [-au, mf.], corsen [-nau, cyrs, f.], gwrysgen [gwrysg, f.]
stall - (n.) co+r [corau, m.], preseb [-au, m.], sta+l [-au, f.]
stallion - (n.) march [meirch, m.], ystalwyn [-i, m.]
stammering - (n.) atal dweud
stamp - (n.) bath [-au, m.], stamp [-iau, m.]
postage stamp - (n.) llythyrnod [-au, m.]
stamp with the feet - (v.) pystylad [pystylad-]
stamp - (v.) stampio [stampi-]
stand - (n.) safiad [m.]
stand about - (v.) sefyllian [sefylli-]
stand by - (v.) sefyll wrth
stand up - (v.) codi ar ei sefyll
stand - (v.) sefyll [saf-; 3.s. saif; 2.s.imp. saf]
standard - (adj.) safonol
standard - (n.) lluman [-au, m.], safon [-au, f.]
standard-bearer - (n.) banerwr [banerwyr, m.]
standby - (n.) modd segur
standing - (n.) safiad [m.]
hair standing on end - (n.) ceginwrych [m.]
standpoint - (n.) safbwynt [-iau, m.]
stanza - (n.) ban [-nau, mf.], pennill [penillion, m.]
Welsh alliterative stanza - (n.) englyn [-ion, m.]
staple - (n.) stwffwl [styffylau, m.]
staple - (v.) styffylu [styffyl-]
star - (n.) seren [se+r, f.]
starch - (n.) starts [m.]
stare - (v.) llygadrythu [llygadryth-], rhythu [rhyth-], safnrhythu [safnrhyth-]
staring - (adj.) llygadrwth
stark - (adj.) rhonc
stark-naked - (adj.) noethlymun (noeth lymun)
starling - (n.) aderyn drudwy, aderyn yr eira, drudwen [f.], drudwy [m.]
starry - (adj.) serennog
start - (n.) cychwyn [m.], cychwynfa [cychwynfeydd, -+u, f.], cychwyniad [-au, m.]
from the start - (adv.) o'r cychwyn
starting point - (n.) cychwynfa [cychwynfeydd, -+u, f.]
start - (v.) cychwyn [cychwynn- &1, cychwyn- &2+; 3.s. cychwyn], rhusio [rhusi-], tasgu [tasg-]
{ Cychwyn is start in the sense of begin. }
{ Rhusio is start in the sense of be startled. }
starve - (v.) llwgu [llyg-], newynu [newyn-]
starve with cold - (v.) rhynnu [rhynn- &1, rhyn- &2+], sythu [syth-]
starveling - (n.) edlych [-od, m.]
starving - (adj.) newynog
state - (adj.) gwladol, gwladwriaethol
state of evil - (n.) abred [m.]
the United States - (prop.n.) yr Unol Daleithiau
the welfare state - (n.) y wladwriaeth les
state - (n.) ansawdd [ansoddau, mf.], byd [-au, -oedd, m.], gwladwriaeth [-au, f.], stad [-au, f.], talaith [taleithiau, f.], ystad [-au, f.]
state - (v.) nodi [nod-]
statement - (n.) mynegiad [-au, m.]
statesman - (n.) gwladweinydd [-ion, gwladweinwyr, m.], gwleidydd [-ion, m.]
statesmanship - (n.) gwladweiniaeth [f.]
station - (n.) gorsaf [-oedd, f.], safle [-oedd, m.], stesion [-au, f.]
atomic power station - (n.) atomfa [-+u, atomfeydd, f.]
stationary - (adj.) sefydlog
statistical - (adj.) ystadegol
statistician - (n.) ystadegydd [-ion, m.]
statistics - (n.pl.) ystadegau
statue - (n.) cerfddelw [-au, f.], cerflun [-iau, m.]
stature - (n.) corffolaeth [f.], maintioli [m.], safiad [m.], taldra [m.]
statute - (n.) act [-au, f.], deddf [-au, f.]
staunch - (adj.) pybyr
stave - (n.) ysgwr [ysgyrion, m.]
stave - (n.pl.) erwydd
{ Erwydd is the musical stave. }
stay - (n.) ar.hosfa [arosfeydd, f.], ar.hosiad [m.], ateg [-ion, f.]
stay at - (v.) aros wrth
stay - (v.) aros [ar.hos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], trigo [trig-]
staying - (n.) ar.hosiad [m.]
steadfast - (adj.) di-sigl, diysgog
steadfastness - (n.) diysgogrwydd [m.]
steadiness - (n.) sadrwydd [m.]
steady - (adj.) sad
steady - (v.) sadio [sadi-]
steal - (v.) dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg; impers.past ind. dycpwyd, ducpwyd; 2.s.pres. subj. dygech; 3.s.pres. subj. dyco], lladrata [lladrata-]
stealthy - (adj.) lladradaidd, llechwraidd
steam - (n.) ager (agerdd) [m.], anwedd [m.]
steam - (v.) ageru [ager-]
steamboat - (n.) agerfad [-au, m.]
steamer - (n.) agerlong [-au, f.]
steamship - (n.) agerlong [-au, f.]
steed - (n.) amws [emys, m.], march [meirch, m.]
steel - (n.) dur [-oedd, m.]
steely - (adj.) duraidd
steep - (adj.) diffwys, llethrog, serth
steep climb - (n.) gorifyny [m.]
steep - (n.) dibyn [-nau, m.]
steep - (v.) mwydo [mwyd-], rhoi yng ngwlych, trwytho [trwyth-]
steeple - (n.) clochdy [clochdai, m.], pigdwr [pigdyrau, m.]
steer - (n.) bustach [bustych, m.]
steer - (v.) llywio [llywi-]
steersman - (n.) llywiwr [llywwyr, m.]
stem - (n.) coes [-au, mf.], corsen [-nau, cyrs, f.], paladr [pelydr, m.]
stench - (n.) archfa [archfeydd, f.]
step - (n.) cam [-au, m.], gris [-iau, f.]
false step - (n.) cam gwag
step - (v.) camu [cam-]
step-brother - (n.) llysfrawd [llysfrodyr, m.]
step-children - (n.pl.) llysblant
step-daughter - (n.) llysferch [-ed, f.]
step-down - (adj.) cam-i-lawr
step-father - (n.) llystad [-au, m.]
Stephen - (prop.n.) Steffan
step-mother - (n.) llysfam [-au, f.]
step-sister - (n.) llyschwaer [-oedd?, f.]
step-son - (n.) llysfab [llysfeibion, m.]
step-up - (adj.) cam-i-fyny
stereotype - (n.) ystrydeb [-au, f.]
stereotype - (v.) ystrydebu [ystrydeb-]
stereotyped - (adj.) ystrydebol
stern - (n.) starn [m.?], ystarn [-au, f.]
steward - (n.) distain [disteiniaid, m.], goruchwyliwr [goruchwylwyr, m.], ystiward [ystiwardiaid, m.]
stick - (n.) ffon [ffyn, f.], pric [-iau, m.]
jack stick - (n.) pren unioni, tramwel [m.?]
stick to - (v.) glynu wrth
walking stick - (n.) llawffon [llawffyn, f.]
stick - (v.) glynu [glyn-; 3.s. & 2.s.imp. gly+n], taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
sticky - (adj.) gludiog
stiff - (adj.) afrwydd, anhyblyg, anhydwyth, anystwyth, syth [f. seth]
stiff - (n.) celain [celanedd, celaneddau, f.]
stiffen - (v.) anystwytho [anystwyth-], cyffio [cyffi-], sythu [syth-]
stiffnecked - (adj.) gwargaled
stifle - (v.) mygu [myg-], tagu [tag-]
stigma - (n.) gwarthnod [-au, m.]
stigmatize - (v.) gwarthnodi [gwarthnod-]
stile - (n.) camfa [camfeydd, f.], sticil (sticill) [f.]
still - (adj.) llonydd, tawel [tawel- &adj]
grow still - (v.) ymlonyddu [ymlonydd-]
still - (adv.) eto, o hyd
{ Eto is equivalent to "encore" in French: "yet, again,
still"; to me there is something "short", "separate" in the meaning.
"Bu unwaith, ac mae unwaith eto", "it was and it still is" indicates
"it was and it is again". }
{ O hyd has a meaning close to "continues to be" -- "bu ac mae o
hyd" is "it was and it still is" indicating "it was and has been
ever since." }
still - (conj.) eto
still - (v.) gostegu [gosteg-], llonyddu [llonydd-]
stillborn - (adj.) marw-anedig
stilt - (n.) ystudfach [-au, m.]
stimulant - (n.) symbylydd [-ion, m.]
stimulate - (v.) symbylu [symbyl-]
stimulus - (n.) symbyliad [m.]
sting - (n.) brath [-au, m.], colyn [-nau, m.], pigiad [-au, m.]
sting - (v.) brathu [brath-; 3.s. & 2.s.imp. brath], colynnu [colynn- &1, colyn- &2+], pigo [pig-]
stinginess - (n.) crintachrwydd [m.]
stinging - (adj.) colynnog
stingy - (adj.) crintach (crintachlyd)
stink - (n.) drewi [m.]
stink - (v.) drewi [drew-]
stink-horn - (n.) cin.groen [f.]
stinking - (adj.) drewllyd, mws
stinky - (adj.) drewllyd
stint - (v.) crintachu [crintach-], cybydda [cybydd-]
stipulate - (v.) amodi [amod-]
stir - (n.) cyffro [-adau, -au, m.], cynnwrf [m.], ystw+r [m.]
stir - (v.) chwimio [chwimi-], cychwyn [cychwynn- &1, cychwyn- &2+; 3.s. cychwyn], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cynhyrfu [cynhyrf-], syflyd [syfl-; 3.s. & 2.s.imp. syfl], ymod (ymodi) [ymod-], ysgogi (ysgog) [ysgog-; 3.s. ysgyg*], ystwyrian [ystwyri-]
stirk - (n.) dyniawed [dyniewaid, m.]
stirrer - (n.) ymotbren (mopren) [-ni, m.]
stirring - (adj.) cynhyrfiol
stirring - (n.) cynhyrfiad [cynyrfiadau, m.]
stirrup - (n.) gwarthafl [-au, f.], gwarthol [-ion, f.]
stitch - (n.) gwayw [gwewyr, mf.], pigyn [-au, m.], pwyth [-au, -on, m.]
stitch - (v.) gwni%o [gwni%-], pwytho [pwyth-]
stitcher - (n.) gwniadwraig [gwniadwragedd, f.], gwniadyddes [-au, f.], pwythwr [pwythwyr, m.]
stitching - (n.) gwni%ad [-au, m.]
stoat - (n.) carlwm [carlymod, m.], gwenci [-%od, f.]
stock - (n.) boncyff [-ion, m.], cyff [-ion, -iau, m.], da [-oedd, m.]
stockade - (n.) crau [creuau, m.]
stocking - (n.) hosan [-au, f.]
footless stocking - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
stocks - (n.pl.) cyffion
stoke - (v.) tanio [tani-]
stoker - (n.) taniwr [tanwyr, m.]
stomach - (n.) cylla [-on, m.], ystumog [-au, f.]
stone - (n.) caregan (caregen) [caregos, f.], carreg [cerrig, f.], maen [meini, m.]
stone - (v.) caregu [careg-], llabyddio [llabyddi-]
stony - (adj.) caregog
stony place - (n.) clegr (clegyr) [-au, m.]
stool - (n.) ysto+l [ystolion, f.]
stoop - (n.) cwman [cymanod, m.]
stoop - (v.) camu [cam-], crymu [crym-], gwargamu [gwargam-], gwargrymu [gwargrym-], gwyro [gwyr-], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg], ymgrymu [ymgrym-], ymostwng [ymostyng-]
stooping - (adj.) gwargam
stooping - (n.) cwrcwd [cyrcydau, m.]
stop - (n.) atalnod [-au, m.], diweddnod [-au, m.]
stop from - (v.) atal rhag
stop up - (v.) topio [topi-]
stop - (v.) aros [ar.hos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], nadu [nad-], peidio [peidi-; 3.s. & 2.s.imp. paid], sefyll [saf-; 3.s. saif; 2.s.imp. saf]
{ Peidio is to cease doing something. }
{ Sefyll is to stand, to be or become stationary, to stop
moving (what a bus does, for example, what traffic does at lights). }
stoppage - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], ataliad [-au, m.], ataliaeth [-au, f.]
stopper - (n.) topyn [m.]
stopping-place - (n.) ar.hosfa [arosfeydd, f.]
store - (n.) ysto+r [ystorau, m.], ystorfa [ystorfeydd, f.]
store - (v.) ystorio [ystori-]
storehouse - (n.) ystordy [ystordai, m.], ystorfa [ystorfeydd, f.]
stork - (n.) ciconia [m.], garan [-od, mf.]
storm - (n.) brythwch [m.], cwthwm [cythymau, m.], storm (storom) [stormydd, f.], tymestl [tymhestloedd, f.], ystorm [-ydd, f.]
stormy - (adj.) drycinog, tymhestlog, ystormus
story (storey) - (n.) llawr [lloriau, m.]
story - (n.) chwedl [-au, f.], cyfranc [cyfrangau, fm.], hanes [-ion, m.], mabinogi [m.], stori [-%au, -a+u, straeon, f.]
{ Chwedl is a tale, a legend. The only time it is
important for one's self-preservation to distinguish it from "hanes"
is when describing a piece of gossip passed on -- when to call it a
"chwedl" would perhaps be to convey the impression of a lie. }
{ Hanes is history, story as a narrative of presumably
actual events. }
storyteller - (n.) ystori%wr [ystori%wyr, m.]
stout - (adj.) ffyrf [f. fferf], praff [pl. preiffion; praff- &adj], pybyr
stoutness - (n.) ffyrfder [m.], praffter [m.], pybyrwch [m.]
stove - (n.) stof [f.?]
straight - (adj.) syth [f. seth], uniawn, union, unionsyth
{ Syth is the quality of a special kind of line. }
{ Union is likely an abbreviation for "unionsyth"
(exactly-"syth") in this context. I would expect to use "gosod yn
union" for "set straight". }
become straight - (v.) ymunioni [ymunion-]
straight ahead - (adv.) syth ymlaen
straightaway - (adv.) yn syth, yn union
straighten - (v.) sythu [syth-], unioni [union-]
straighten oneself - (v.) ymunioni [ymunion-]
straightness - (n.) uniondeb [m.]
strain - (n.) cainc [cangau, ceinciau, f.]
strain - (v.) hidlo [hidl-], tynhau [tyn- &hau]
strainer - (n.) hidl [-au, f.]
strainerful - (n.) hidlaid (hidled) [hidleidiau, m.]
strait - (n.) culfor [-oedd, m.], swnt [m.]
strand - (n.) cainc [cangau, ceinciau, f.], marian [m.], traeth [-au, m.], traethell [-au, f.], tywyn [-nau, m.]
strange - (adj.) anadnabyddus, aruthr, chwith, chwithig, dieithr, dieithriad, eres, estron (estronol; estronaidd), estronaidd, estronol, od [odi- &adj], rhyfedd
{ Chwith is strange in the sense of "all things
counter, original, spare, strange" (Gerard Manley Hopkins). It
means "left" and has the the odd senses that go with "sinister" in
English; also counter, running counter to desire, to expectation:
"mynd o chwith", to go wrong; "mae'n chwith gen i", I am sorry (to
hear that). }
{ Estron (estronol; estronaidd) is strange in the
sense of someone you don't know, i.e., a stranger. }
{ Od is borrowed from English "odd" with the sense of unusual,
unexpected. }
{ Rhyfedd is beyond measure, outlandish,
remarkable, strange. It comes from "rhy-" has the sense "extreme",
and the "-fedd" is "measure" (like "modfedd", a thumb-measure). It
is also used for humorous (humourous), so there is no question of
"funny peculiar" or "funny ha-ha", both are "rhyfedd". }
strangeness - (n.) chwithdod (chwithdra) [m.], dieithrwch [m.]
stranger - (n.) dieithr [-iaid, m.], dyfodiad [dyfodiaid, m.]
strangle - (v.) llindagu [llindag-], tagu [tag-]
strangling - (n.) tagfa [tagfeydd, f.]
Strata Florida - (prop.n.) Ystrad-fflur
Strata Marcella - (prop.n.) Ystrad Marchell
strategem - (n.) sgil [m.?]
strategic - (adj.) cadofyddol
strategist - (n.) cadofydd [-ion, m.]
strategy - (n.) cadofyddiaeth [f.]
stratify - (v.) haenu [haen-]
stratum - (n.) haen [-au, f.]
straw - (n.) gwelltyn [gwellt, m.]
straw - (n.pl.) gwellt
strawberry - (n.) mefusen [mefus, f.], syfien [syfi, f.]
stray - (v.) crwydro [crwydr-], cyfeiliorni [cyfeiliorn-]
streak - (n.) rhesen [rhesi, f.], rhibin [m.], ystremp [-iau, f.]
stream - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.], ffrwd [ffrydiau, f.], ffrydlif [mf.], llif [-ogydd, m.]
stream - (v.) dylifo [dylif-], ffrydio [ffrydi-], llifeirio [llifeiri-], llifo [llif-]
streaming - (adj.) llifeiriol
streamlet - (n.) afonig [f.]
street - (n.) stryd (ystryd) [-oedd, f.], ystryd [-oedd, f.]
strength - (n.) cryfder (cryfdwr) [m.], nerth [-oedd, m.]
strengthen - (v.) cadarnhau [cadarn- &hau], cryfhau [cryf- &hau], grymuso [grymus-], nerthu [nerth-]
strengthen oneself - (v.) ymgryfhau [ymgryf- &hau]
strengthening - (adj.) cryfhaol
stress - (n.) aceniad [-au, m.], pwys [-au, -i, m.], straen [m.?], tynder (tyndra) [m.]
post-traumatic stress disorder - (n.) anhwylder straen o+l-drawmatig
stress - (v.) acennu [acenn- &1, acen- &2+]
stretch - (v.) estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], taenu [taen-], ymestyn [ymestyn-], ymgyrraedd [ymgyr.haedd-]
stretch and yawn - (v.) ystwyrian [ystwyri-]
strickle - (n.) rhip [-iau, m.]
strict - (adj.) manwl [manyl- &adj]
strictness - (n.) caethder (caethdra) [m.]
stride - (n.) gafl [-au, geifl, f.], llam [-au, m.]
stride - (v.) brasgamu [brasgam-], camu [cam-], llamu (llemain; llamsach) [llam-]
strife - (n.) cyfrysedd [-au, mf.], cynfyl [m.], cynnen [cynhennau, f.], ymryson [-au, m.]
strike - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], clapio (clapian) [clapi-], curo [cur-], ergydio [ergydi-], taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
strike against - (v.) bwrw yn erbyn
striker - (n.) ergydiwr [ergydwyr, m.]
striking - (adj.) trawiadol
string - (n.) arwest [f.], llinyn [-nau, m.], rheffyn [-nau, m.], rhimyn [-nau, m.], tant [tannau, m.]
string in faith - (adj.) ffyddiog
string - (v.) llinynnu [llinynn- &1, llinyn- &2+]
strip - (n.) rhimyn [-nau, m.]
narrow strip - (n.) llain [lleiniau, f.]
strip - (v.) dihatru (dihatryd) [dihatr-], diosg [diosg-], plicio [plici-], ymddiosg [ymddiosg-]
stripe - (n.) clais [cleisiau, m.], ffonnod [ffonodiau, f.], gwialennod [gwialenodiau, f.], rhes [-i, -au, f.], rhesen [rhesi, f.]
striped - (adj.) rhesog
stripling - (n.) glaslanc [-iau, m.], llencyn [m.]
strive - (v.) ymdrechu [ymdrech-; 3.s. & 2.s.imp. ymdrech], ymlafnio [ymlafni-], ymorchestu [ymorchest-], ymryson [ymryson-]
strive after - (v.) ymgyrraedd [ymgyr.haedd-]
strive with - (v.) ymryson a+
striving - (adj.) ymdrechgar
stroke - (n.) dyrnod [-iau, -au, mf.], ergyd [-ion, f.], ffonnod [ffonodiau, f.], gwialennod [gwialenodiau, f.], hwrdd [hyrddiau, m.], trawiad (tarawiad) [-au, m.]
back stroke - (n.) nofio cefn
breast stroke - (n.) nofio broga
butterfly stroke - (n.) nofio pili-pala
stroke of a weapon - (n.) arfod [f.]
stroke - (v.) llochi [lloch-], pratio [prati-]
stroll - (v.) rhodianna [rhodiann- &1, rhodian- &2+], rhodio [rhodi-]
stroll as minstrels - (v.) clera [cler-]
strong - (adj.) bwr [f. byr], cadarn [pl. cedyrn; cadarn- &adj], cryf [f. cref; pl. -ion; cryf- &adj], dengyn, grymus, hydr, nerthol, pybyr
be strong - (v.) ymgryfhau [ymgryf- &hau]
grow strong - (v.) cryfhau [cryf- &hau]
stronger - (adj.) trech
structure - (n.) adail [f.], adeilad (adeiliad) [-au, -oedd, mf.], adeiladaeth [-au, f.], adeiladedd [m.]
struggle - (n.) ymdrech [-ion, mf.]
struggle - (v.) gwingo [gwing-], ymlafnio [ymlafni-], ymrwyfo [ymrwyf-]
strut - (v.) torsythu [torsyth-]
stubble - (n.) soflyn [sofl, m.]
stubborn - (adj.) anhyblyg, cildyn, cildynnus, cyndyn, dengyn, gwargaled, gwrthnysig, pen.gryf, ystyfnig
stubbornness - (n.) cildynrwydd [m.], cyndynrwydd [m.], gwargaledwch [m.], pen.galedwch [m.]
stud - (n.) boglwm [boglymau, m.], gre [-oedd, f.], lletem [-au, f.]
student - (n.) efrydydd [-ion, efrydwyr, m.], myfyriwr [myfyrwyr, m.]
{ Efrydydd is becoming a bit rare by now. }
{ Myfyriwr is the usual word for student. }
graduate student - (n.) myfyriwr gradd
studies - (n.pl.) gwybod [-au, m.]
studious - (adj.) darllen.gar, myfyrgar
study - (n.) astudiaeth [-au, f.], astudrwydd [m.], efrydiaeth [-au, f.], myfyrfa [myfyrfeydd, f.], myfyrgell [-oedd, f.]
study - (v.) astudio [astudi-], efrydu [efryd-], myfyrio [myfyri-]
{ Astudio is just an assimilation of the same word as the
English and probably covers more external active things
(including active verbs like "craffu (ar)", to study, as in to
look closely (at)). }
{ Myfyrio is to ponder (over), and is something internal. }
stuff - (n.) defnydd [-iau, m.], deunydd [-iau, m.], stwff [styffiau, m.]
stuff - (v.) stwffio [stwffi-]
stumble - (v.) baglan [baglan- ?], baglu [bagl-], syrthio [syrthi-; 3.s. & 2.s.imp. syrth], tramgwyddo [tramgwydd-]
stumbling - (n.) tramgwydd [-iadau, -au, m.]
stump - (n.) bo+n [bonau, bonion, m.], boncyff [-ion, m.], bonyn [bonion, bonau, m.], pwt [pytiau, m.], wystn [m.]
decayed stump - (n.) celffaint [celffeiniau, m.]
stun - (v.) byddaru [byddar-], hurtio [hurti-], pensyfrdanu [pensyfrdan-], syfrdanu [syfrdan-]
stunned - (adj.) hurt, pensyfrdan, syfrdan
stupefaction - (n.) madrondod [m.]
stupefy - (v.) hurtio [hurti-], syfrdanu [syfrdan-]
stupid - (adj.) bal, dwl [f. dol; dyl- &adj], hurt, pendew, twp [twp- &adj]
{ Hurt used to have a medical meaning, but it doesn't
much any more. "Hurt" probably leans more towards wild and
reckless. }
{ Twp is probably more towards senseless. }
stupid - (n.) hurtyn [-nod, m.]
stupidity - (n.) hurtrwydd [m.], twpdra [m.]
stupor - (n.) syfrdandod [m.]
sturdy - (adj.) talgryf
sty - (n.) crau [creuau, m.], cut [-iau, m.], cwt [cytiau, cytau, m.], twlc [tylciau, m.]
sty - (v.) cytio [cyti-]
style - (n.) arddull [-iau, f.]
stylist - (n.) arddulliwr [arddullwyr, m.], arddullydd [-ion, m.]
sub- - (pfx.) is
subconscience - (n.) isymwybyddiaeth [f.]
subcontinent - (n.) isgyfandir [-oedd, m.]
subdue - (v.) darostwng [darostyng-]
subject - (n.) deiliad [-on, deiliaid, m.], goddrych [-au, m.], gwrthrych [-au, m.], pwnc [pynciau, m.], testun [-au, m.]
{ Goddrych is the subject that occurs in grammar. }
{ Gwrthrych is subject of a biography. }
subject - (v.) darostwng [darostyng-]
subjection - (n.) darostyngiad [-au, m.]
subjective - (adj.) goddrychol, mewnol
subjunctive - (adj.) dibynnol
subjunctive mood - (n.) modd dibynnol
sublime - (adj.) arddun, arddunol, aruchel [aruched; aruwch; aruchaf]
sublimity - (n.) arddunedd [m.], ardduniad [m.], ardduniant [ardduniannau, m.], arucheledd [m.]
submarine - (adj.) tanforol (tanfor)
submarine - (n.) suddlong [-au, f.]
submerge - (v.) soddi [sodd-; 3.s. & 2.s.imp. sawdd]
submission - (n.) ymddarostyngiad [m.], ymostyngiad [m.]
submissive - (adj.) ymostyngar
submit - (v.) ymddarostwng [ymddarostyng-], ymostwng [ymostyng-]
subscribe - (v.) tanysgrifio [tanysgrifi-]
subscriber - (n.) tanysgrifiwr [tanysgrifwyr, m.]
subscription - (n.) tanysgrifiad [-au, m.]
subservient - (adj.) iswasanaethgar
subsidy - (n.) cymhorthdal [cymorthdaloedd, m.]
substance - (n.) nwydd [-au, m.], sylwedd [-au, m.]
substantial - (adj.) sylweddol
substantiate - (v.) gwireddu [gwiredd-]
substitute - (adj.) dirprwyol
subterranean - (adj.) tanddaearol
subtle - (adj.) anamlwg, cyfrin
{ Anamlwg is subtle when something is not obvious. }
suburb - (n.) maestref [-i, -ydd, f.]
subvert - (v.) dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-]
succeed - (v.) llwyddo [llwydd-], tycio [tyci- {only 3.s. forms exist}]
succeed to - (v.) olynu [olyn-]
success - (n.) llwydd (llwyddiant) [llwyddiannau, m.]
successful - (adj.) llwyddiannus
succession - (n.) olyniaeth [f.]
in succession - (adv.) o'r bron
successive - (adj.) olynol
successor - (n.) olynwr [olynwyr, m.], olynydd [-ion, m.]
succor (succour) - (n.) achles [-au, m.], porth [m.], swcwr [swcwyr, m.], ymgeledd [m.]
succor (succour) - (v.) achlesu [achles-], adeinio (adeino) [adeini-, adein-], swcro [sycr-], ymgeleddu [ymgeledd-]
succorer (succourer) - (n.) achleswr [achleswyr, m.], ymgeleddwr [ymgeleddwyr, m.]
succoring (succouring) - (adj.) achlesol
succulent - (adj.) iraidd
such - (adj.) cyfryw
suck - (n.) sugn [m.]
suck - (v.) sipian [sipi-], sugno [sugn-]
suction - (n.) sugn [m.]
sudden - (adj.) diswta, disyfyd, disymwth, sydyn
sudden blast - (n.) piff [-iau, m.]
suddenness - (n.) sydynrwydd [m.]
suds - (n.pl.) golchion, trochion
suet - (n.) gwe+r [m.]
suety - (adj.) gwerog
suffer - (v.) dioddef [dioddef-], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef]
sufferer - (n.) dioddefwr (dioddefydd) [dioddefwyr, m.]
suffering - (n.) dioddef [-iadau, m.], dioddefaint [m.]
suffice - (v.) digoni [digon-]
sufficiency - (n.) digonolrwydd [m.]
sufficient - (adj.) abl [abl- &adj], digonol
suffix - (n.) olddodiad [olddodiaid, m.]
suffocate - (v.) mygu [myg-]
suffocation - (n.) mygfa [mygfeydd, f.]
suffrage - (n.) pleidlais [pleidleisiau, f.]
sugar - (n.) siwgr [m.]
suggest - (v.) awgrymu [awgrym-]
suggestion - (n.) awgrym [-au, -iadau, m.], awgrymiad [-au, m.]
suggestive - (adj.) awgrymiadol (awgrymog)
suicide - (n.) hunanladdiad [-au, m.]
suit - (n.) pa+r [parau, m.]
suit - (v.) addasu [addas-], gweddu [gwedd-], talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l], taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
suitability - (n.) addasrwydd [m.], cyfaddaster [m.], cymhwyster [cymwysterau, m.]
suitable - (adj.) addas, cyfaddas, cymwys, cyngan, pwrpasol
suitableness - (n.) addasrwydd [m.]
sulfur (sulphur) - (n.) brwmstan [m.]
sulfurous (sulphurous) - (adj.) brwmstanaidd
sulk - (v.) monni [monn- &1, mon- &2+], pwdu [pwd-], sorri [sorr- &1, sor- &2+]
sullen - (adj.) blwng [f. blong], dreng, swrth [f. sorth]
sully - (v.) difwyno [difwyn-], diwyno [diwyn-], llychwino [llychwin-]
sultriness - (n.) mwrndra [m.], myllni [m.], myrndra [m.]
sultry - (adj.) gwygl, mwll [f. moll], mwrn, mwygl, tesog, twym
sum - (n.) swm [symiau, m.]
sum - (v.) symio [symi-]
summarize - (v.) crynodebu [crynodeb-]
summary - (n.) crynodeb [-au, m.]
executive summary - (n.) crynodeb gweithredol
summer - (n.) haf [-au, m.]
summer dwelling - (n.) hafod [-ydd, f.]
summer residence - (n.) hafoty [hafotai, m.]
summer-like - (adj.) hafaidd
summery - (adj.) hafaidd
summit - (n.) copa [-+u, -on, m.], goruchelder [m.], gwarthaf [m.]
summon - (v.) dyfynnu [dyfynn- &1, dyfyn- &2+], gwysio [gwysi-]
summons - (n.) gwy+s [gwysion, f.]
sumptuous - (adj.) helaethwych
sun - (n.) haul [heuliau, m.], huan [f.]
bask in the sun - (v.) bolheulo [bolheul-]
dry in the sun - (v.) cynaeafa (cynhaeafa) [cynaeaf-]
sun - (v.) heulo [heul-]
sunbathe - (v.) tor.heulo [tor.heul-]
sundae - (n.) hufen ia+ a ffrwythau, syndi [m.]
Sunday - (n.) Dydd Sul, Sul [-iau, m.]
Sunday night - (n.) Nos Sul
sundry - (adj.) amryfal, amryw, amrywiol
sunken - (adj.) pantiog
sunless - (adj.) anaraul
sunlit - (adj.) araul
sunny - (adj.) araul, heulog, tesog
sunset - (n.) machlud haul
sunshine - (n.) heulwen [f.], tes [m.]
sup - (v.) sipian [sipi-]
super- - (pfx.) gor-
{ "Gor-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
superabundant - (adj.) gorlawn
supercomputer - (n.) archgyfrifiadur [-on, m.]
superficial - (adj.) arwynebol
superficies - (n.) arwynebedd [m.]
superfluity - (n.) afreidiau [m.], gormodedd [m.]
superhighway - (n.) archdraffordd [archdraffyrdd, f.]
information superhighway - (n.) archdraffordd gwybodaeth
superhuman - (adj.) goruwchddynol
superintend - (v.) arolygu [arolyg-]
superintendency - (n.) arolygiaeth [f.]
superintendent - (n.) arolygwr [arolygwyr, m.], arolygydd [-ion, m.]
superior - (adj.) trech, uchelradd, uchelryw, uwchradd, uwchraddol
superior - (n.) uwchradd [m.]
superiority - (n.) rhagoriaeth [-au, f.]
superiors - (n.pl.) uchafiaid
superlative - (adj.) eithaf
superlative - (n.) eithaf [-oedd, -ion, m.]
supermarket - (n.) archfarchnad [-oedd, f.]
supernatural - (adj.) goruwchnaturiol
superstition - (n.) coelgrefydd [-au, f.], ofergoel [-ion, f.], ofergoeledd [m.], ofergoeliaeth [f.]
{ Coelgrefydd is "coel-grefydd" = cast lot-religion); it would be a
system of (pagan, unsubstantiated, disapproved of) beliefs. }
{ Ofergoel is "ofer-goel" = vain-belief: an unsubstantiated belief,
one that you disapprove of. }
superstitious - (adj.) coelgrefyddol, ofergoelus
{ Coelgrefyddol would be relating to a system of (pagan,
unsubstantiated, disapproved of) beliefs. }
{ Ofergoelus relates to an unsubstantiated belief, one that you
disapprove of. }
supervise - (v.) goruchwylio [goruchwyli-]
supervision - (n.) arolygiaeth [f.]
supervisor - (n.) goruchwyliwr [goruchwylwyr, m.]
supper - (n.) cwynos [-au, mf.], swper [-au, mf.]
give supper - (v.) swpera (swperu) [swper-]
take supper - (v.) swpera (swperu) [swper-]
supplant - (v.) disodli [disodl-]
supple - (adj.) ystwyth
supplement - (n.) atodiad [-au, m.], atodlen [-ni, f.]
supplementary - (adj.) atodol
supplicate - (v.) deisyf (deisyfu) [deisyf-]
supplication - (n.) deisyfiad [-au, m.], ymbil [-iau, m.]
supply - (n.) cyflenwad [-au, m.]
supply - (v.) cyflenwi [cyflenw-], diwallu [diwall-]
support - (n.) ateg [-ion, f.], ategiad [m.], atreg [m.], cefn (cefen) [-au, m.], cefnogaeth [f.], cynhaliaeth [f.], porthiant [porthiannau, m.]
support oneself - (v.) ymgynnal [ymgynhali-]
support - (v.) amwyn [amwyn-], ategu [ateg-], atgyfnerthu [atgyfnerth-], cefnogi [cefnog-], cynnal [cynhali- &1, cynali- &2+; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal], pleidio [pleidi-]
supporter - (n.) cynhaliwr [cynhalwyr, m.], pleidiwr [pleidwyr, m.]
supporting - (adj.) ategol
suppose - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], tebygu [tebyg-], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
{ Bwrw (which is otherwise various things like
"cast") is close to "tybio", but may have more of an element of
doubt about it ("a bwrw fod" -- "just supposing that") and may mean
supposing contrary to expectation. It seems to get the "suppose" or
"imagine" meaning from senses related to casting lots or guessing. }
{ Tebygu is related to "mae'n debyg" ("it is likely")
and so means something like "to assume that", to suppose on a fair
certainty of correctness. }
{ You "tebygu i" something. }
supposed - (adj.) tybiedig
supposition - (n.) atosodiad [-au, m.], tybiaeth [-au, f.]
suppurate - (v.) crawni [crawn-]
suppurating - (adj.) llinorog
supremacy - (n.) goruchafiaeth [f.], uchafiaeth [f.], unbeiniaeth [f.]
supreme - (adj.) goruchel, pen [penn- &adj]
supreme good - (n.) penllad [m.]
sure - (adj.) diball, dilys [dilys- &adj], diogel, saff, sicr [sicr- &adj], siw+r (siwr) [siwr- &adj]
{ "Saff" is used in N. Wales. }
{ Dilys is suitable, so sure with the sense of
"trustworthy". }
{ Sicr is the sure of certainty. }
sure to - (adj.) sicr o, siw+r o
that's for sure - (interj.) siw+r o fod
surety - (n.) mach [m.], mechni [-%on, m.], mechni%ydd [-ion, m.], meichiau [meichiafon, m.]
become surety - (v.) mechni%o [mechni%-]
suretyship - (n.) mechni%aeth [f.]
surf - (n.) beiston [-nau, f.], ewyn [m.]
surface - (n.) arwyneb [-au, m.], arwynebedd [m.], caen [-au, f.], clawr [cloriau, m.], ton [-nau, f.], wyneb (gwyneb) [-au, m.]
surfeit - (n.) alar [-au, m.], syrffed [m.]
surfeit - (v.) alaru [alar-], diflasu [diflas-], syrffedu [syrffed-]
{ You "syrffedu ar" something. }
surge - (n.) dygyfor [m.], ymchwydd [-au, -iadau, m.]
surge - (v.) dygyfor [dygyfor-], terfysgu [terfysg-], ymchwyddo [ymchwydd-]
surgeon - (n.) llawfeddyg [-on, m.]
veterinary surgeon - (n.) milfeddyg [-on, m.]
surgery - (n.) gweithred lawfeddygol, llawfeddygaeth [f.], meddygfa [meddygfeydd, f.], siop doctor
{ Llawfeddygaeth is surgery as a specialty. }
{ Meddygfa is surgery as a place. }
{ Siop doctor is surgery as a place. }
surgical - (adj.) llawfeddygol
surliness - (n.) sarugrwydd [m.]
surly - (adj.) arthog, costog, dreng, sarrug
surmise - (n.) tyb [-iau, mf.]
surname - (n.) cyfenw [-au, m.]
surname - (v.) cyfenwi [cyfenw-]
surpass - (v.) rhagori [rhagor-]
{ You "rhagori ar" something. }
surplice - (n.) gwenwisg [-oedd, f.]
surprise - (n.) syndod [m.]
be surprised - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
surprise - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+; 3.s. synn]
surprising - (adj.) syn
surrealism - (n.) swrealaeth [f.]
surrender - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
surround - (v.) amgylchu [amgylch-], amgylchynu [amgylchyn-], cwmpasu [cwmpas-], cylchynu [cylchyn-]
surrounding - (adj.) amgylchynol, cylchynol
surroundings - (n.) amgylch [-au, -oedd, m.]
survey - (n.) arolwg [arolygon, m.]
survey - (v.) arolygu [arolyg-], cyfarchwylio [cyfarchwyli-]
surveyor - (n.) arolygwr [arolygwyr, m.], arolygydd [-ion, m.], mesurwr [mesurwyr, m.]
survival - (n.) goroesiad [-au, m.]
survive - (v.) goroesi [goroes-]
survivor - (n.) goroeswr [goroeswyr, m.]
suspect - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], drwgdybio [drwgdybi-]
suspend - (v.) crogi [crog-]
suspension bridge - (n.) crocbont [-ydd, crocbynt, f.]
suspicion - (n.) drwgdybiaeth [-au, f.]
suspicious - (adj.) amheugar, amheus, drwgdybus
sustain - (v.) cynnal [cynhali- &1, cynali- &2+; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal]
sustainability - (n.) cynaliadwyedd [f.]
sustainer - (n.) cynhaliwr [cynhalwyr, m.]
sustaining - (adj.) cynhaliol
sustenance - (n.) porthiant [porthiannau, m.], ymborth [m.]
swaddling clothes - (n.) cewyn [-nau, -non, m.]
swaddling-clothes - (n.) caw [-iau, -au, m.]
swagger - (v.) torsythu [torsyth-]
swaggerer - (n.) rhodreswr [rhodreswyr, m.]
swaggering - (adj.) torsyth
swallow - (n.) gwennol [gwenoliaid, f.], llwnc [llynciadau, m.]
{ Gwennol is the kind of swallow that builds nests. }
{ Llwnc is the kind of swallow you do in your throat. }
swallow - (v.) llowcio [llowci-], llyncu [llync-; 3.s. & 2.s.imp. llwnc]
{ Llyncu is the usual word for swallow. }
swallower - (n.) llyncwr [llyncwyr, m.]
swamp - (n.) cors [-ydd, f.], corstir [-oedd, m.], gwern [-i, -ydd, f.], siglen [-nydd, -ni, f.]
swan - (n.) alarch [-au, elyrch, m.]
female swan - (n.) alarches [-au, f.]
Swansea - (prop.n.) Abertawe
sward - (n.) gweryd [-au, -on, m.], tonnen [tonennydd, -au, f.]
sward - (n.pl.) gwellt
swarm - (n.) haid [heidiau, f.]
swarm - (v.) heidio [heidi-]
swarming - (adj.) tryfrith
swarthy - (adj.) melynddu
swath - (n.) gwanaf [-au, f.], ystod [-au, -ion, f.]
sway - (n.) rhwysg [m.]
sway - (v.) gwegian [gwegi-], rhwyfo [rhwyf-]
swear - (v.) rhegi [rheg-], tyngu [tyng- &1, tyngh- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twng]
{ Rhegi is to say naughty words. }
{ Tyngu is swear in the sense of taking an oath. }
swear word - (n.) cablair [cableiriau, m.], gair llanw, gair segur
swearer - (n.) tyngwr [tyngwyr, m.]
sweat - (n.) chwys [m.]
sweat - (v.) chwysu [chwys-]
sweater - (n.) chwyswr [chwyswyr, m.]
sweaty - (adj.) chwyslyd
swede - (n.) rwden [rwdins, f.]
sweep - (n.) ysgubwr [ysgubwyr, m.]
sweep - (v.) ysgubo [ysgub-]
sweeper - (n.) ysgubwr [ysgubwyr, m.]
sweeping - (adj.) ysgubol
sweepings - (n.) mwlwg [m.]
sweepings - (n.pl.) ysgubion
sweet - (adj.) chweg, melys [pl. -ion; melys- &adj], pe+r, peraidd
sweet milk - (n.) llefrith [-od, m.]
sweeten - (v.) melysu [melys-], pereiddio [pereiddi-]
sweetheart - (n.) cariad [-au, -on, mf.], cariadfab [cariadfeibion, m.], cariadferch [-ed?, f.]
sweetness - (n.) melyster (melystra) [m.], pereidd-dra [m.]
sweets - (n.) da-da [m.]
sweets - (n.pl.) fferins
swell - (v.) chwyddo [chwydd-], ymchwyddo [ymchwydd-]
swelling - (n.) chwydd (chwyddi) [m.], ymchwydd [-au, -iadau, m.]
swerve - (v.) cilio [cili-], gwyro [gwyr-], osgoi [osgo-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
swerve from - (v.) cilio rhag
swift - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf], chwyrn, clau, cyflym [cyflym- &adj; cynted; cynt; cyntaf], ebrwydd, esgud, mwth
{ Buan means "fast", but has the additional
meaning of "soon". A "tre+n buan" is likely to arrive early, even
if it is coming slowly. }
{ Clau means "fast", but has the additional
meaning of "soon". }
swift-footed - (adj.) buandroed
swiftness - (n.) buander (buandra) [m.], chwyrndra [m.], cyflymder (cyflymdra) [m.]
swill - (n.) agolch [-au, m.]
swim - (v.) nofio [nofi-; 3.s. & 2.s.imp. nawf*]
swimmable - (adj.) nofiadwy
swimmer - (n.) nofiedydd [-ion, m.], nofiwr [nofwyr, m.]
swindle - (v.) twyllo [twyll-]
swine - (n.pl.) mochyn [moch, m.]
swineherd - (n.) meichiad [meichiaid, m.]
swing - (n.) siglen [-nydd, -ni, f.]
swing - (v.) siglo [sigl-]
swingletree - (n.) cambren [-ni, m.]
swinish - (adj.) mochaidd, mochynnaidd
switch - (n.) gwialen [gwiail, -ni, -nod, f.]
{ Gwialen is the kind of switch with which a child is
disciplined. }
Switzerland - (prop.n.) y Swistir
swivel - (n.) bwylltid [-au, m.]
swoon - (n.) llesmair [llesmeiriau, m.], llewyg [-on, m.]
swoon - (v.) llesmeirio [llesmeiri-], llewygu [llewyg-]
sword - (n.) cleddyf (cledd; cleddau) [-au, m.], glaif [gleifiau, m.]
swordsman - (n.) cleddyfwr [cleddyfwyr, m.]
sycamore - (n.) sycamorwydden [sycamorwydd, f.]
sycophant - (n.) cynffonnwr [cynffonnwyr, m.], gwenieithiwr [gwenieithwyr, m.], truthiwr [truthwyr, m.]
syllable - (n.) sill [-iau, f.], sillaf [-au, f.]
{ Sill is more or less interchangeable with "sillaf". It is
commoner in compounds ("unsill", "lluosill", "sillgoll"). }
{ Sillaf is more or less interchangeable with "sill". It may be
more common on its own. }
syllogism - (n.) cyfresymiad [-au, m.]
symbol - (n.) arwyddlun [-iau, m.], symbol [-au, f.]
symbolic - (adj.) arwyddluniol
symbolism - (n.) symboliaeth [f.]
sympathetic - (adj.) cydymdeimladol
sympathize - (v.) cydymdeimlo [cydymdeiml-]
sympathy - (n.) cydymdeimlad [-au, m.]
sympodial - (adj.) amlgainc
synagogue - (n.) synagog [-au, m.]
synchronize - (v.) cyfamseru [cyfamser-]
synchronous - (adj.) cyfamserol
synonymous - (adj.) cyfystyr
synonyms - (n.pl.) cyfystyron
syntax - (n.) cystrawen [-nau, f.]
syringe - (n.) chwistrell [-au, -i, f.]
syringe - (v.) chwistrellu [chwistrell-]
system - (n.) cyfundrefn [-au, f.], cysawd [cysodau, m.], system [-au?, f.], trefn [-au, f.], trefniadaeth [m.]
metric system - (n.) system fedrig
systematic - (adj.) cyfundrefnol
systematize - (v.) cyfundrefnu [cyfundrefn-]
tab - (n.) pwyntil [m.]
tabernacle - (n.) pabell [pebyll, f.], tabernacl [-au, m.]
tabernacle - (v.) pabellu [pabell-], tabernaclu [tabernacl-]
table - (n.) bord [-ydd, -au, f.], bwrdd [byrddau, m.], llechres [-i, f.], tabl [-au, m.], taflen [-nau, -ni, f.]
genealogical table - (n.) achres [-au, -i, f.]
tablecloth - (n.) lliain bwrdd
tableful - (n.) byrddiad (byrdded) [byrddeidiau, m.]
tablet - (n.) tabled [-au, f.]
memorial tablet - (n.) coflech [-au, f.]
taboo - (n.) diofryd [m.]
taboo - (v.) diofrydu [diofryd-]
tabulate - (v.) taflennu [taflenn- &1, taflen- &2+]
taciturn - (adj.) dywedwst, tawedog
taciturnity - (n.) dywedwst [m.]
tack - (v.) brasbwytho [brasbwyth-]
tackle - (n.) tacl [-au, m.]
tackle - (n.pl.) ge+r
tackle - (v.) taclo [tacl-]
tactical - (adj.) cadofyddol
tactician - (n.) cadofydd [-ion, m.]
tactics - (n.) cadofyddiaeth [f.], tacteg [f.]
tadpole - (n.) penbwl [penbyliaid, m.]
tag - (n.) cyfeirnod [-au, m.], pwyntil [m.], tag [-iau, m.]
tail - (n.) cloren [clor, -nau, f.], cwt [cytiau, cytau, fm.], cwtws [f.], cynffon [-nau, f.], llosgwrn [llosgyrnau, m.], tin [-au, f.]
tailed - (adj.) llosgyrnog
tailor - (n.) teiliwr [teilwyr, m.]
tailor - (v.) teilwra [teilyr-]
tailoress - (n.) teilwres [-au, f.]
tailoring - (n.) teilwriaeth [f.]
taint - (v.) halogi [halog-]
tainted - (adj.) halog (halogedig)
take - (v.) cymryd (cymeryd) [cymer-; 3.s. & 2.s.imp. cymer], dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg; impers.past ind. dycpwyd, ducpwyd; 2.s.pres. subj. dygech; 3.s.pres. subj. dyco], dwyn at, hwde (hwre) [def.; 2.s.imp. hwde, hwre; 2.p.imp. hwdiwch, hwriwch], mynd a+
{ Cymryd (cymeryd) is really to accept, so you would have to use
this (or "derbyn") for "take" meaning "receive"; also for "take" meaning
"ingest" (medicine). You could probably use "cymryd" for taking by
theft. }
{ Dwyn as "take" means to take by theft; i.e., to steal. }
{ Mynd a+ is to go (away) with or in possession of, or to
accompany. Taking a journey by train or bus is "mynd ar" ("siwrnai",
"dre+n", "fws"). You could probably use "mynd a+" for taking by
theft. }
take a peek - (v.) cael cip
take advantage - (v.) manteisio [manteisi-]
take an oath - (v.) mynd ar ei lw
take care - (interj.) cymer ofal, cymerwch ofal
take care - (v.) carco [carc-], gofalu [gofal-], ymorol [ymorol-]
take care of - (v.) adneuo [adneu-]
take delight - (v.) ymhoffi [ymhoff-]
take for granted - (v.) cymryd yn ganiataol
take fright - (v.) rhusio [rhusi-]
take heart - (v.) ymwroli [ymwrol-]
take hold - (v.) cydio [cydi-], ymafael (ymaflyd, ymaelyd) [ymafael-, ymafl-; 3.s. ymafael, ymeifl; 2.s.imp. ymafael]
{ You "ymafael yn" something. }
take hold of - (v.) cydio yn
take off - (v.) tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. tyn, tynn; 2.s.imp. tyn]
take off shoes - (v.) diarchenu [diarchen-]
take offense (offence) - (v.) digio [digi-], tramgwyddo [tramgwydd-]
take offense (offence) at - (v.) digio wrth
take pains - (v.) ymboeni [ymboen-]
take part {in} - (v.) cymryd rhan {yn}
take supper - (v.) swpera (swperu) [swper-]
take time - (v.) arafu [araf-]
take toll - (v.) tolli [toll-]
take vengeance upon - (v.) dial ar
taken aback - (adj.) wedi synnu
tale - (n.) adameg [f.], chwedl [-au, f.], cyfranc [cyfrangau, fm.], mabinogi [m.], stori [-%au, -a+u, straeon, f.]
talent - (n.) athrylith [-oedd, f.], dawn [doniau, f.], talent [-au, f.]
talented - (adj.) athrylithgar, dawnus, talentog
talk - (n.) sgwrs [sgyrsiau, f.], siarad [m.], so+n [m.], ymddiddan [-ion, m.]
{ Sgwrs is a talking event: we had a talk, drop in for a
chat, he gave a talk on, all that sort of thing. }
{ So+n is talk as a substance: there is talk
about, they were talking about, we mentioned. }
idle talk - (n.) clebar (cleber) [mf.]
talk about - (v.) siarad am, so+n am
talk nonsense - (v.) cyboli [cybol-], rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ "Rwdlan (rwdlo)" may be more common in N. Wales. }
talk rubbish - (v.) rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ "Rwdlan (rwdlo)" may be more common in N. Wales. }
talk to - (v.) siarad a+
talk - (v.) chwedleua [chwedleu-], sgwrsio [sgwrsi-], siarad [siarad-; 3.s. sieryd; 2.s.imp. siarad], so+n [soni-; 2.s.pres.ind. sonni; 2.s.imp.ind. sonnit], ymddiddan [ymddiddan- ?]
talkative - (adj.) brac, chwedleugar, siaradus
talker - (n.) siaradwr [siaradwyr, m.]
tall - (adj.) hydwf, tal
tall awkward fellow - (n.) carwden [-ni, f.]
tall coarse grass - (n.pl.) marchwellt
tallness - (n.) taldra [m.]
tallow - (n.) gwe+r [m.]
tallowy - (adj.) gwerog
tally - (v.) cyfateb [cyfateb-; 3.s. cyfetyb, cyfateb; 2.s.imp. cyfateb]
talon - (n.) crafanc [crafangau, f.], ewin [-edd, mf.]
tame - (adj.) dof [pl. -ion], gwa+r, llywaeth, swci
tame - (v.) dofi [dof-]
tangle - (n.) dryswch [m.]
tangle - (v.) drysu [drys-]
tangled - (adj.) dyrys
tank - (n.) dyfrgist [-iau, f.]
tanner - (n.) barcer [-iaid, m.]
tannery - (n.) barcty [barctai, m.]
tap - (v.) taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
tape - (n.) incil [m.]
taper - (v.) meinhau [mein- &hau]
tardiness - (n.) hwyrfrydigrwydd [m.]
tardy - (adj.) hwyrfrydig
tare - (n.) efryn [efrau, m.]
tarnish - (v.) llychwino [llychwin-]
tarry - (v.) aros [ar.hos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], tario [tari-]
tartan - (adj.) plod
tartan - (n.) plod [m.]
tartness - (n.) surni [m.]
task - (n.) gorchwyl [-ion, m.], tasg [-au, f.]
task - (v.) tasgu [tasg-]
taste - (n.) archwaeth [-au, f.], blas [-au, m.], chwaeth [-au, f.]
bad taste - (n.) adflas [-au, m.]
taste - (v.) archwaethu [archwaeth-], blasu (blasio) [blas-, blasi-], chwaethu [chwaeth-], clywed [clyw-; 3.s. & 2.s.imp. clyw], profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
{ Blasu (blasio) has to do with the sensation of tasting. }
{ Clywed has tended to come to mean
mainly the sense of hearing but older people use it for other senses,
so that as well as "clywed sw+n" you can also "clywed blas" (more
recently "blasu") and "clywed arogl" (more recently "arogleuo") and
also to feel an emotion ("clywed a+'r galon"). }
{ Profi is what you do with food to see if you like it. }
tasteful - (adj.) chwaethus
tasteless - (adj.) merf (merfaidd)
taster - (n.) profwr [profwyr, m.]
tasty - (adj.) blasus
tattered - (adj.) bratiog, carpiog, llarpiog
tattered volume - (n.) cwrrach [cwrachau, -od, m.]
tattle - (n.) brawl [m.], clebar (cleber) [mf.]
tattle - (v.) clebran [clebr-]
tattler - (n.) clebren [f.], clebryn [m.]
tattletale - (n.) clapgi [clapgwn, m.], clepgi [clepgwn, m.]
taunt - (v.) dannod [dannod-], edliw [edliw-], testunio [testuni-]
{ You "edliw i" a person. }
taunting - (adj.) edliwgar
tavern - (n.) tafarn [-au, mf.]
tawdry - (adj.) coegwych
tawny - (adj.) melynaidd, melynddu
tax - (n.) tasg [-au, f.], treth [-i, f.]
tax - (v.) tasgu [tasg-], trethu (trethi) [treth-]
taxer - (n.) trethwr [trethwyr, m.]
taxgatherer - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
taxpayer - (n.) trethdalwr [trethdalwyr, m.]
tea - (n.) te [m.]
teach - (v.) addysgu [addysg-], athrawiaethu [athrawiaeth-], dysgu [dysg-; 3.s. & 2.s.imp. dysg]
{ You "dysgu i" a person. }
apt to teach - (adj.) athrawaidd, athrawus
teacher - (n.) athro [athrawon, m.], dysgawdwr [dysgawdwyr, m.], dysgwr [dysgwyr, m.]
female teacher - (n.) athrawes [-au, f.]
teaching - (n.) dysgeidiaeth [f.]
teal - (n.) cor.hwyad [cor.hwyaid, f.]
team - (n.) gwedd [-oedd, f.], ti+m [timau, timoedd, m.]
plowing (ploughing) team - (n.) atgor [etgyr, -au, m.]
teapot - (n.) tebot [-au, m.]
tear - (n.) deigryn [dagrau, m.], rhwyg [-iadau, -au, m.]
tear - (v.) dragio [dragi-], llarpio [llarpi-], rhwygo [rhwyg-], ymrwygo [ymrwyg-]
tearful - (adj.) wylofus
teary - (adj.) dagreuol
tease - (v.) plagio [plagi-], profocio [profoci-]
teat - (n.) diden [-nau, f.], teth [-au, f.]
technical - (adj.) technegol
technique - (n.) techneg [f.]
technological - (adj.) technolegol
technologist - (n.) technolegwr [technolegwyr, m.]
technology - (n.) technoleg [f.]
information technology - (n.) technoleg gwybodaeth
technophobe - (n.) technoffo+b [m.]
technophobic - (adj.) technoffobig
tedious - (adj.) maith [pl. meithion]
teem - (v.) epilio [epili-], heigio [heigi-], hilio [hili-]
teeming - (adj.) epilgar, toreithiog, tryfrith
teeth on edge - (n.) deincod (dincod) [m.]
teeth, gnash - (v.) esgyrnygu [esgyrnyg-]
teeth, grind - (v.) esgyrnygu [esgyrnyg-]
teeth, grind one's - (v.) ysgyrnygu [ysgyrnyg-]
telegram - (n.) brysneges [-au, f.]
telegraph - (v.) pellebru [pellebr-]
teletype - (n.) teledeipiadur [-on, m.]
televise - (v.) teledu [teled-]
television - (n.) teledu [m.]
tell - (v.) dweud (deud; dywedyd) [dywed-, dweud-, deud-; 3.s. & 2.s.imp. dywed], mynegi [myneg-]
{ "Dweud" is the common written form; "deud" is what is often spoken.
The rather archaic literary form is "dywedyd". }
tell about - (v.) dweud am
tell lies - (v.) celwyddo [celwydd-]
to tell the truth - (adv.) a dweud y gwir
telling - (adj.) cyr.haeddgar
telltale - (n.) clapgi [clapgwn, m.], cleci [clecwn, m.], clepgi [clepgwn, m.]
temper - (n.) natur [f.], tymer [tymherau, f.]
temper - (v.) nawseiddio [nawseiddi-]
temperament - (n.) anian [-au, f.], anianawd [m.]
temperance - (n.) cymedroldeb [m.], dirwest [-au, m.]
temperate - (adj.) cymedrol, dirwestol, tymherus
temperature - (n.) tymheredd [m.]
tempest - (n.) tymestl [tymhestloedd, f.]
tempestuous - (adj.) tymhestlog
Templar - (n.) Temlydd [-ion, m.]
Templarism - (n.) Temlyddiaeth [f.]
template - (n.) patrymlun [-iau, m.]
temple - (n.) arlais [arleisiau, f.], cyfys [m.], teml [-au, f.]
{ Arlais is the kind of temple you have on your head. }
{ Cyfys is the kind of temple on your forehead. }
veil of temple - (n.) gwahanlen [-ni, f.]
tempo - (n.) amser [-au, -oedd, m.], amseriad [-au, m.]
temporal - (adj.) amserol, tymhorol
tempore, ex - (adj.) byrfyfyr, o'r frest
tempt - (v.) temtio [temti-]
temptation - (n.) profedigaeth [-au, f.], temtasiwn [temtasiynau, mf.]
tempter - (n.) temtiwr [temtwyr, m.]
ten - (adj.) deg, deng
{ Deng is used before certain words such as "mlynedd". }
ten shillings - (n.) chweugain [chweugeiniau, m.]
ten - (n.) deg [-au, m.]
tenacious - (adj.) gafaelgar
tenancy - (n.) tenantiaeth [f.]
tenant - (n.) deiliad [-on, deiliaid, m.], tenant [-iaid, m.]
Tenby - (prop.n.) Dinbych-y-pysgod
tend - (v.) tendio [tendi-], tueddu [tuedd-]
tendency - (n.) asgen [-nau, f.], tuedd [-iadau, -au, mf.]
tendentious - (adj.) parti%ol, rhagfarnllyd
tender - (adj.) canllaith, masw, meddal [meddal- &adj], rhywiog, tirion, tyner
make tender - (v.) tyneru [tyner-]
tender-hearted - (adj.) calon-dyner
tenderness - (n.) tiriondeb [m.], tynerwch [m.]
tendon - (n.) gewyn [-nau, gi%au, m.]
tenet - (n.) daliad [-au, m.]
tenfold - (adj.) decplyg
tennis - (n.) tenis [m.]
tenon - (n.) tyno [m.]
tense - (n.) amser [-au, -oedd, m.]
{ Amser is tense in the grammatical sense. }
tension - (n.) tynder (tyndra) [m.]
ten-stringed instrument - (n.) dectant [m.]
tent - (n.) lluest [-au, m.], lluesty [lluestai, m.], pabell [pebyll, f.], pall [-on, m.]
tent - (v.) pabellu [pabell-]
tenth - (adj.) degfed
tenth - (n.) degwm [degymau, m.]
tenuousness - (n.) teneuwch [m.]
tepid - (adj.) claear, mwygl
make tepid - (v.) claearu [claear-]
term - (n.) teler [-au, m.], term [-au, m.], tymor [tymhorau, m.]
{ Term is a word (as in "technical term"). It can also be a
period of time. }
{ Tymor is a period of time (as in "school term"). }
terminal - (n.) terfynnell [terfynellau, f.]
{ Terfynnell is the kind of terminal you attach to your computer. }
dumb terminal - (n.) terfynnell fud
terminate - (v.) terfynu [terfyn-]
termination - (n.) terfyniad [-au, m.]
terminology - (n.) termeg [f.]
term-laden - (adj.) termllyd
terms - (n.pl.) amod [-au, mf.]
terrestrial - (adj.) daearol
terrible - (adj.) an.guriol (an.giriol), anaelau, arswydus, aruthr, brawychus, dychrynllyd, en.giriol, ofnadwy, uthr
terrier - (n.) daeargi [daeargwn, m.]
terrifier - (n.) brawychwr [brawychwyr, m.]
terrify - (v.) brawychu [brawych-]
territorial - (adj.) tiriogaethol
territory - (n.) tir [-oedd, m.], tiriogaeth [-au, f.]
terror - (n.) arswyd [m.], braw [-iau, m.], dychryn [-iadau, m.], ofn [-au, m.], ofnadwyaeth [f.]
{ Braw might be used for "terror": "bod mewn braw" might
be OK for "bod mewn ofn". }
{ Ofn is the state of being afraid. }
terrorism - (n.) brawychiaeth [f.], terfysgaeth [f.]
terrorist - (adj.) terfysgol
terrorist - (n.) terfysgwr [terfysgwyr, m.]
terrorize - (v.) brawychu [brawych-], terfysgu [terfysg-]
terse - (adj.) byr [f. ber; pl. -ion; byrr- &adj], cwta [f. cota]
test, put a person to the - (v.) rhoi prawf ar berson
testament - (n.) testament [-au, m.]
testator - (n.) testamentwr [testamentwyr, m.]
tester - (n.) profwr [profwyr, m.]
testicle - (n.) caill [ceilliau, f.]
testify - (v.) tystio [tysti-], tystiolaethu [tystiolaeth-]
testimonial - (n.) tysteb [-au, f.], tystlythyr [-au, m.]
testimony - (n.) tystiolaeth [-au, f.]
testy - (adj.) ffrom, ffromllyd
tether - (n.) cebystr [-au, m.]
tether - (v.) ffrwyn.glymu [ffrwyn.glym-]
text - (n.) testun [-au, m.]
texture - (n.) gwe [-oedd, f.], gwead [m.]
Thames - (prop.n.) Tafwys
than - (conj.) na (nac; nag)
more than - (adv.) yn anad, yn anad dim
more than anyone - (adv.) yn anad neb
other than - (adv.) amgen na
rather than - (prep.) yn hytrach na
thank - (v.) diolch [diolch-; 3.s. diolch, diylch*]
{ You "diolch i" a person. }
thankful - (adj.) diolchgar
thankfulness - (n.) diolchgarwch [m.]
thankless - (adj.) diddiolch
thanklessness - (n.) anniolch [m.]
thanks - (n.) diolch [-iadau, m.]
give thanks - (v.) diolch [diolch-; 3.s. diolch, diylch*]
{ You "diolch i" a person. }
no thanks - (adv.) dim diolch
thanksgiving - (n.) diolch [-iadau, m.]
that - (adj. & pron.) hwnnw [f. honno; neut. hynny], hyn
for fear that - (conj.) rhag ofn
granted that - (conj.) per.ho+n
he that - (pron.) sawl
is that so? - (adv.) tybed
that bites - (adj.) brathog
that is - (adv.) dyna
that is to say - (adv.) nid amgen, sef
that it is - (conj.) mai
{ "Mai" is used in N. Wales. }
that's for sure - (interj.) siw+r o fod
that - (conj. & prep.) fel
that - (conj.) taw
{ "Taw" is used in S. Wales. }
that - (pron.) a, honno [f.], hynny
thatch - (v.) toi [to- &i]
thaw - (v.) dadmer [dadmer-], meirioli [meiriol-], toddi [todd-; 3.s. & 2.s.imp. tawdd]
the - (art.) y (yr; 'r)
{ "'r" is used after vowels; otherwise "yr" is used before vowels ("h" is
a vowel); otherwise "y" is used. }
theater (theatre) - (n.) chwaraedy [chwaraedai, m.]
thee - (pron.) dy ('th), ti
theft - (n.) lladrad [-au, m.]
their - (adj.) eu ('u, 'w), nhw (hwy)
theirs - (pron.) eiddo, eiddynt
them - (pron.) eu ('u, 'w), hwynt, nhw (hwy)
theme - (n.) testun [-au, m.], thema [-+u, f.]
themselves, they - (pron.) hwynt-hwy
then - (adv.) wedyn, yna ('na), ynteu (ynte)
theologian - (n.) diwinydd [-ion, m.]
theological - (adj.) diwinyddol
theology - (n.) diwinyddiaeth [f.]
theoretical - (adj.) damcaniaethol
theoretician - (n.) damcaniaethwr [damcaniaethwyr, m.]
theorize - (v.) damcanu [damcan-]
theory - (n.) damcaniaeth [-au, f.]
therapist - (n.) therapydd [-ion, m.]
occupational therapist - (n.) therapydd galwedigaethol
physical therapist - (n.) ffisiotherapydd [-ion, m.]
speech therapist - (n.) therapydd lleferydd
there - (adv.) acw, yna ('na), yno
{ Acw is there at a great distance. See Section 6.6. }
{ Yna ('na) is there at an intermediate distance. See
Section 6.6. }
{ Yno is there in a location you can't see. See Section 6.6. }
behold there - (adv.) dacw
here and there (lit. there and here) - (adv.) hwnt ac yma
there are - (adv.) dacw, dyna
{ Dacw is there is/are at a great distance. }
{ Dyna is there is/are at an intermediate
distance. }
there aren't - (v.) sdim [def.]
{ "Sdim" is short for "does dim". }
there is - (adv.) dacw, dyna
{ Dacw is there is/are at a great distance. }
{ Dyna is there is/are at an intermediate
distance. }
there isn't - (v.) sdim [def.]
{ "Sdim" is short for "does dim". }
therefore - (adv.) felly
thermal - (adj.) thermal
thermometer - (n.) gwresfesurydd [-ion, m.], thermomedr [m.]
these - (adj. & pron.) hyn
these are - (adv.) dyma
these - (pron.) rhain
thesis - (n.) gosodiad [-au, m.]
they - (pron.) hwynt, hwynt-hwy, ill, nhw (hwy)
{ Ill is used only before a number. }
they also - (pron.) hwythau, nhwthau (hwythau)
they themselves - (pron.) hwynt-hwy
thick - (adj.) braisg, ffyrf [f. fferf], praff [pl. preiffion; praff- &adj], tew [pl. -ion], trwchus
thicken - (v.) ffyrfhau [ffyrf- &hau], tewhau [tew- &hau], tewychu [tewych-]
thick-headed - (adj.) pendew
thickness - (n.) ffyrfder [m.], praffter [m.], rhefder (rhefydd) [m.], tewder (tewdra) [m.]
thick-skinned - (adj.) croendew
thief - (n.) chwiwgi [chwiwgwn, m.], lleidr (lleidyr) [lladron, m.]
female thief - (n.) lladrones [-au, f.]
thieve - (v.) lladrata [lladrata-]
thievish - (adj.) lladronllyd
thigh - (n.) clun [-iau, f.], gar [-rau, fm.], morddwyd [-ydd, f.]
thimble - (n.) gwniadur [-iau, -on, mf.]
thin - (adj.) achul, main [pl. meinion], tenau [pl. teneuon]
thin - (v.) teneuo [teneu-]
thine - (adj.) dy ('th)
{ "'th" is considered a literary form and is not used in spoken Welsh. }
thine - (pron.) eiddo, eiddot
thing - (n.) peth [-au, m.]
a dispensable thing - (n.) hepgor [-ion, m.]
dilapidated thing - (n.) celffaint [celffeiniau, m.]
inferior person or thing - (n.) adlaw [-iaid, m.]
think - (v.) meddwl [meddyli-; 3.s. & 2.s.imp. meddwl], synied (synio) [syni-], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
{ Meddwl is the mental process, the act of thinking, processing
thoughts. }
{ Tybio (tybied) is thinking when I have formed a hypothesis on which I
intend to act. }
think about - (v.) meddwl am
wishful thinking - (n.) breuddwyd gwrach
thinker - (n.) meddyliwr [meddylwyr, m.]
thinness - (n.) teneuwch [m.]
thin-skinned - (adj.) croendenau
third - (adj.) trydydd [f. trydedd]
one third - (n.) traean [m.]
the third part - (n.) traean [m.]
thirst - (n.) syched [m.]
quench thirst - (v.) disychedu [disyched-]
thirst - (v.) sychedu [syched-]
thirsty - (adj.) sychedig
this - (adj. & pron.) hwn [f. hon; neut. hyn], hyn
at this time - (adv.) ar hyn o bryd
this evening - (adv.) heno
this is - (adv.) dyma
this year - (adv.) eleni
this - (pron.) hon [f.]
thistle - (n.) ysgallen [ysgall, f.], ysgallyn [ysgall, m.]
Thomas - (prop.n.) Tomos
thong - (n.) carrai [careiau, f.]
thorn - (n.) draen [drain, f.], draenen [drain, f.], drysi%en [drysi, f.], pigyn [-au, m.]
thornbush - (n.) draenllwyn [-i, m.]
thorough - (adj.) trwyadl, trylwyr
thoroughfare - (n.) tramwyfa [tramwyfeydd, f.]
thoroughness - (n.) trylwyredd [m.]
those - (pron.) hynny, rheini, rheiny
those are - (adv.) dyna
thou - (pron.) ti, tydi
{ "Tydi" is stressed on the last syllable. }
thou also - (pron.) tithau
though - (conj.) er
thought - (n.) ceudod [m.], meddwl [meddyliau, m.]
thoughtful - (adj.) meddylgar, ystyrgar
thoughtfulness - (n.) meddylgarwch [m.]
thousand - (n.) mil [-oedd, f.]
thousandth - (adj.) milfed
thrashing - (n.) cosfa [cosfeydd, f.]
thread - (n.) edau [edafedd, f.]
threat - (n.) bygwth [bygythion, bygythiau, m.]
threaten - (v.) bygwth [bygythi-; 3.s. bygwth]
threatening - (adj.) bygwthiol, bygythiol
three - (adj.) tri [f. tair]
three days - (n.pl.) tridiau
three days later - (adv.) tradwy
threescore - (adj.) trigain
thresh - (v.) dyrnu [dyrn-; 3.s. & 2.s.imp. dyrn]
thresher - (n.) dyrnwr [dyrnwyr, m.]
threshold - (n.) amhiniog (amhinog) [-ion, -au, m.], hiniog [-au, f.], rhiniog [-au, f.], trothwy [-au, -on, m.]
thrift - (n.) darbodaeth [f.], hwsmonaeth [f.]
thriftily, manage - (v.) hwsmona [hwsmon-]
thriftiness - (n.) hwsmonaeth [f.]
thrifty - (adj.) darbodus
thrill - (n.) gwefr [f.], ias [-au, f.], trydaniaeth [f.]
thrill - (v.) gwefreiddio [gwefreiddi-]
thrilling - (adj.) cynhyrfiol, gwefreiddiol
thrive - (v.) ffynnu [ffynn- &1, ffyn- &2+]
throat - (n.) gwddf [gyddfau, m.]
throb - (n.) cur [-iau, m.], curiad [-au, m.]
throb - (v.) brydio [brydi-], curo [cur-], dychlamu [dychlam-; 3.s. dychleim], gwynegu [gwyneg-], gwynio [gwyni-], neidio [neidi-; 3.s. & 2.s.imp. naid], procio [proci-]
throne - (n.) brenhinfainc [brenhinfeinciau, f.], gorsedd [-au, f.], gorseddfa [gorseddfeydd, -oedd, f.], gorseddfainc [gorseddfeinciau, f.], teyrn.gadair [teyrn.gadeiriau, f.]
throne - (v.) gorseddu [gorsedd-]
throng - (v.) dyludo [dylud-], heidio [heidi-]
throttle - (v.) llindagu [llindag-]
through - (adv.) trwodd
through - (prep.) trwy (drwy) [irreg.]
throw - (n.) bwrw [m.], lluchfa [lluchfeydd, f.], lluchiad [-au, m.], tafliad [-au, m.]
throw - (v.) ergydio [ergydi-], lluchio [lluchi-], taflu [tafl-; 3.s. teifl; 2.s.imp. tafl]
thrower - (n.) lluchiwr [lluchwyr, m.]
thrum - (v.) tabyrddu [tabyrdd-]
thrush - (n.) bronfraith [bronfreithod, bronfreithiaid, f.], tresglen [f.]
thrust - (n.) gwth [-iau, m.], hergwd [m.]
thrust - (v.) gwthio [gwthi-], stwffio [stwffi-]
thumb - (n.) bawd [bodiau, bodau, mf.]
thumb - (v.) bodio [bodi-]
thump - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], dulio [duli-], dyrnu [dyrn-; 3.s. & 2.s.imp. dyrn], pwnio [pwni-]
thunder - (n.) taran [-au, f.]
{ Taran is specifically a peal of thunder. }
thunder - (n.pl.) twrf [tyrfau, m.]
thunder - (v.) taranu [taran-]
thunderbolt - (n.) taranfollt [-au, f.]
Thursday - (n.) Difiau [m.], Dydd Iau
Thursday night - (n.) Nos Iau
thus - (adv.) felly
thus - (conj. & prep.) fel
thwart - (v.) seithugio [seithugi-], siomi [siom-]
thy - (adj.) dy ('th)
{ "'th" is considered a literary form and is not used in spoken Welsh. }
thyself - (pron.) tydi
{ "Tydi" is stressed on the last syllable. }
tick - (n.) tip [-iadau, -iau, m.], torogen (trogen) [torogod, trogod, f.]
{ Tip is the tick of a clock. }
{ Torogen (trogen) is the tick that sucks blood. }
tick - (v.) tician (ticio) [tici-], tipian [tipi-]
ticket - (n.) ticed [-i, m.], tocyn [-nau, m.]
tickle - (n.) goglais [m.]
tickle - (v.) goglais [gogleis-], gogleisio [gogleisi-]
tide - (n.) aches [m.], llanw [m.]
neap tide - (n.) llanw isel, ne+p [m.?]
tidiness - (n.) cymhendod [m.], taclusrwydd [m.]
tidy - (adj.) cryno, cymon, syber, taclus, twt
tidy - (v.) tacluso [taclus-], twtio [twti-]
tie - (n.) clwm (cwlwm) [clymau, m.], rhwym [-au, m.], tei [-au, mf.]
bow tie - (n.) tei bo
tie - (v.) clymu [clym-], cylymu [cylym-], rhwymo [rhwym-]
tie-beam - (n.) cwpl [cyplau, m.]
tied - (adj.) caethiwus
tiffin - (n.) pryd bwyd
tiffin - (v.) bwyta [bwyt- &a/u; 3.s. bwyty; 2.s.imp. bwyta+]
tiger - (n.) dywalgi [dywalgwn, m.], teigr [-od, m.]
tight - (adj.) tyn [f. ten]
tight knot - (n.) cwlwm llin.glwm
tight-bellied - (adj.) tordyn
tighten - (v.) tynhau [tyn- &hau]
tightness - (n.) tynder (tyndra) [m.]
tigridia - (n.) glaswelltyn [glaswellt, m.]
tilde - (n.) tild [m.]
tile - (n.) priddlech [-i, -au, f.]
roofing tile - (n.) peithin [-au, f.]
till - (prep.) hyd [irreg.], nes, tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
till - (v.) amaethu [amaeth-], aredig [ardd-; 3.s. & 2.s.imp. ardd], llafurio [llafuri-], trin [trini-]
tillage - (n.) hwsmonaeth [f.]
tilth - (n.) a+r [m.]
timber - (n.) pren [-nau, m.]
heart of timber - (n.) rhuddin [m.]
timber - (n.pl.) coeden [coed, f.]
timber - (v.) coedio [coedi-]
timbrel - (n.) tympan [-au, f.]
time - (n.) adeg [-au, f.], amser [-au, -oedd, m.], awr [oriau, f.], gwaith [gweithiau, f.], oed [-au, m.], pryd [-iau, m.], tro [-eau, -eon, m.], tymp [m.]
{ Adeg is the time that is denoted by something, as in
"adeg y rhyfel" = "(at) the time of the war", "during the war"; "ar
adegau" = "sometimes"; "daw adeg pan..." = "a time will come
when...". ("Adeg y lleuad" is "the waning of the moon", = "gwendid
y lleuad".) }
{ Amser is time as an abstract concept;
also the times of the day ("Beth yw'r amser?" = "What time is it?").
I don't have enough "amser" to do everything. }
{ Gwaith is one of a number of occasions: "Sawl gwaith?" = "how
many times?"; "dwywaith" = "twice". }
{ Pryd is an occasion; it has the connotation of readiness:
"Pa bryd" = "At what time?", "On what occasion?"; "Yn ei bryd" =
"When it is ready"; "Mae hi'n hen bryd gwneud" = "It's high time to
do"; "O bryd i'w gilydd" or "O bryd i bryd" = "From time to time". }
{ Tro is like "gwaith": "sawl tro?" = "sawl gwaith?". }
{ Tymp is time as in the appointed time. }
a hundred times - (adv.) canwaith
a second time - (adv.) ail, eilwaith
at the right time - (adj.) ar yr adeg
at the same time - (adv.) ar y cyd, ar yr un pryd
{ Ar y cyd is in co-operation (e.g.,
we will learn at the same time = we will learn together). }
{ Ar yr un pryd is simultaneously. }
at the time - (adv.) ar y pryd
at this time - (adv.) ar hyn o bryd
at times - (adv.) ar adegau, ar brydiau
for a long time - (adv.) er ys talwm (ers talwm), rhawg, yrhawg
{ Rhawg implies for a long time to come. }
{ Yrhawg is for a long time to come. }
for a time - (adv.) dros dro
high time - (adj.) rhywyr
in time - (adv.) mewn pryd
some time since - (adv.) ers meitin
spend time with - (v.) cadw oed
take time - (v.) arafu [araf-]
what time? - (inter. pron.) pa bryd?
time - (v.) amseru [amser-]
timely - (adj.) amserol, cyfamserol, prydlon
timetable - (n.) amserlen [-ni, f.]
timid - (adj.) llwfr [f. llofr], ofnus, yswil
timidity - (n.) ofnusrwydd [m.], yswildod [m.]
timing - (n.) amseriad [-au, m.]
timorous - (adj.) ofnog
Timothy - (prop.n.) Timotheus
tin - (n.) alcam [m.], ystaen [m.]
{ Alcam is the metal and chemical element "tin". }
tincture - (n.) naws [-au, f.]
tingle - (v.) merwino [merwin-]
tingling - (n.) merwindod [m.]
tinker - (n.) eurych [-od, -iaid, m.]
tinkle - (n.) tinc [-iau, -iadau, m.], tonc [-iau, f.]
tinkle - (v.) tincian [tinci-], toncio (toncian) [tonci-]
tint - (n.) arlliw [-iau, f.]
tint - (v.) arlliwio [arlliwi-]
tip - (n.) blaen [-au, -ion, m.], cil-dwrn (cildwrn) [m.], swch [sychau, f.]
tip of the iceburg - (n.) crib y rhewfryn
tipple - (v.) diota [diot-], llymeitian (llymeitio) [llymeiti-], potio [poti-], slotian [sloti-], yslotian [ysloti-]
tippler - (n.) diotwr [diotwyr, m.], llymeitiwr [llymeitwyr, m.], yslotiwr [yslotwyr, m.]
tire - (n.) cant [-au, m.]
tire oneself out - (v.) ymla+dd [ymladd-]
tire - (v.) blino [blin-], lluddedu [lludded-]
tired - (adj.) blin [pl. -ion], lluddedig, wedi blino
get tired of - (v.) alaru ar, diflasu ar
tithe - (n.) degwm [degymau, m.]
tithe - (v.) degymu [degym-]
title - (n.) teitl [-au, m.]
title page - (n.) wyneb-ddalen [-nau, f.]
to - (prep.) at [at- &prep1], hyd [irreg.], i [irreg.], tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1], wrth [irreg.]
accede to - (v.) cydsynio a+, cytuno a+
according to - (prep.) yn o+l
acquiesce to - (v.) cydsynio a+, dygymod [dygymod-]
adhere to - (v.) glynu wrth
allude to - (v.) so+n am
allusion to - (n.) cyfeiriad at
apt to teach - (adj.) athrawaidd, athrawus
attend to - (v.) ymorol [ymorol-]
be able to - (v.) gallu [gall-; 3.s. gall, geill; 2.s.imp. gall], medru [medr-; 3.s. & 2.s.imp. medr]
{ "Gallu" is used predominantly in S. Wales. }
{ "Medru" is used predominantly in N. Wales. Compared to
"gallu", it has the additional sense of "know how to". }
be related to - (v.) perthyn i
belong to - (v.) perthyn i
bring to - (v.) dwyn at
cause to - (v.) peri i
cleave to - (v.) glynu wrth, ymlynu [ymlyn-]
connect to - (v.) cysylltu a+
consent to - (v.) cydsynio a+, cytuno a+
content to - (adj.) bodlon o
dear to - (adj.) annwyl gan, annwyl i
determined to - (adj.) penderfynol o
dispatch to - (v.) anfon at, anfon i
{ "Anfon at" is used toward a person or group of people. }
{ "Anfon i" is used toward a place. }
due to - (prep.) o achos
equal to - (adj.) cyfartal a+
face to face - (adv.) wyneb yn wyneb
fail to - (v.) methu a+
fall to ruin - (v.) dadfeilio [dadfeili-]
forget to - (v.) anghofio am
from one to the other - (adv.) bwygilydd
give birth to - (v.) esgor ar
give to - (v.) rhoi i
given to cursing - (adj.) rheglyd
given to grumbling - (adj.) grwgnachlyd
given to horning - (adj.) twlciog
glad to - (adj.) balch o
go to and fro - (v.) cynired [cynir-], cyniwair [cyniwair-]
go to law - (v.) cyfreithio [cyfreithi-]
have recourse to - (v.) defnyddio [defnyddi-; 3.s. & 2.s.imp. defnydd], mynd at
have to do with - (v.) bod a wnelo a+, gwneud a+
hearken to - (v.) gwrando ar
hold on to - (v.) gafael am
in order to - (prep.) er [er- &prep2], i [irreg.]
lay claim to - (v.) ymhonni [ymhonn- &1, ymhon- &2+]
like to - (adj.) cyffelyb i, tebyg i
listen to - (v.) gwrando ar
look forward to - (v.) edrych ymlaen at
near to - (prep.) agos at, agos i
not to be recrossed - (adj.) diadlam
not to mention - (prep.) heb so+n am
offer to do - (v.) osio [osi-]
opposite to - (prep.) cyferbyn a+
ought to - (v.) dylu [dyl- {only imperf. & plup. forms exist}]
pertain to - (v.) perthyn i
pertaining to an ode - (adj.) awdlaidd
pertaining to birds - (adj.) adarog, adarol
pertaining to the Welsh language - (adj.) Cymraeg
{ "Cymraeg" is stressed on the last syllable. }
pointer to - (n.) cyfeiriad at
pray to - (v.) gweddi%o ar
promise to - (v.) addo i
put a person to the test - (v.) rhoi prawf ar berson
put to death - (v.) dienyddio [dienyddi-]
recite to - (v.) adrodd wrth
reference to - (n.) cyfeiriad at
relate to - (v.) adrodd wrth
related to computers - (adj.) cyfrifiadurol
related to land - (adj.) tirol
relating to wings - (adj.) adeiniol
remember to - (v.) cofio at
restore to health - (v.) adfer (adferu; adferyd; edfryd) [adfer-; 3.s. adfer, edfryd, edfyr*; 2.s.imp. adfer]
return to - (v.) dychwelyd at
run to - (v.) rhedeg at
run to seed - (v.) ehedeg [ehed-], hedeg [hed-]
say to - (v.) dweud wrth, meddaf wrth
see to it - (v.) ymorol [ymorol-]
send to - (v.) anfon at, anfon i
{ "Anfon at" is used toward a person or group of people. }
{ "Anfon i" is used toward a place. }
set his mind to - (v.) rhoi ei fryd ar
similar to - (adj.) cyffelyb i, tebyg i
smashed to atoms - (adj.) chwilfriw
speak to - (v.) dweud wrth, siarad a+
stick to - (v.) glynu wrth
succeed to - (v.) olynu [olyn-]
sure to - (adj.) sicr o, siw+r o
talk to - (v.) siarad a+
that is to say - (adv.) nid amgen, sef
to and fro - (adv.) o+l a gwrthol, yn o+l ac ymlaen
to be praised - (adj.) moliannus
to home - (adv.) adref (adra)
{ "Adre" is used in S. Wales; "adra" in N. Wales. }
to tell the truth - (adv.) a dweud y gwir
to the hilt - (adv.) i'r carn
to the utmost - (adv.) i'r eithaf
to wit - (adv.) sef
transmit to - (v.) anfon at, anfon i
{ "Anfon at" is used toward a person or group of people. }
{ "Anfon i" is used toward a place. }
turn to - (v.) troi at
unable to be checked - (adj.) anhyludd
willing to - (adj.) bodlon o
write to - (v.) ysgrifennu at
toad - (n.) llyffant [llyffaint, -od, m.]
toadstool - (n.) madalch (madarch) [m.]
toady - (n.) cynffonnwr [cynffonnwyr, m.], ffalsiwr [ffalswyr, m.]
toady - (v.) cynffonna [cynffonn- &1, cynffon- &2+]
toast - (n.) llwncdestun [-au, m.]
{ Llwncdestun is the kind of toast you offer to someone's health. }
toast - (v.) pobi [pob-]
tobacco - (n.) baco [m.], myglys [m.], tybaco [m.]
tock-knife - (n.) twca [-od, m.]
today - (adv.) heddiw (heddyw)
toe - (n.) bawd [bodiau, bodau, mf.], bys [-edd, -iau, m.]
toffee - (n.) cyflaith [m.]
together - (adv.) ar y cyd, gyda'i gilydd, ynghyd
crowd together - (v.) tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr], ymdyrru [ymdyrr- &1, ymdyr- &2+]
eat together - (v.) cydfwyta [cydfwyt-]
gather together - (v.) crynhoi [crynho- &i], ymgasglu [ymgasgl-], ymgrynhoi [ymgrynho- &i]
{ "Crynhoi" is accented on the last syllable, against the usual rule. }
rejoice together - (v.) cydlawenhau [cydlawen- &hau]
together - (pfx.) cyd-
{ "Cyd-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
toil - (n.) gnif [m.]
toil - (v.) llafurio [llafuri-], ymlafnio [ymlafni-]
toilet - (n.) toiled [-au, f.?]
toilsome - (adj.) llafurus
token - (n.) argoel [-ion, f.], arwyddnod [-au, m.], nod [-au, -ion, mf.], tocyn [-nau, m.]
tolerable - (adj.) goddefol
tolerance - (n.) goddefgarwch [m.], goddefiant [goddefiannau, m.]
{ Goddefgarwch is tolerance of a person. }
{ Goddefiant is tolerance in a measurement. }
tolerant - (adj.) goddefgar
tolerate - (v.) goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef]
toleration - (n.) goddefiad [-au, m.]
toll - (n.) toll [-au, f.]
take toll - (v.) tolli [toll-]
Tom - (prop.n.) Twm
tomato - (n.) tomaten [f.]
tomb - (n.) bedd [-au, -i, m.], beddrod [-au, m.]
tombstone - (n.) beddfaen [beddfeini, m.], maen coffa
tom-cat - (n.) gwrcath [-od, m.]
tomfoolery - (n.) ffwlbri [m.]
tomorrow - (adv.) fory (yfory), yfory
ton - (n.) tunnell [tunelli, tunellau, f.]
tone - (n.) goslef (oslef) [-au, f.], sain [seiniau, f.], to+n [-au, f.], tonyddiaeth [f.]
toner - (n.) arlliwydd [-ion, m.]
tongs - (n.) gefel [gefeiliau, f.]
tongue - (n.) balog [-au, f.], tafod [-au, m.]
{ Balog is the tongue of a buckle. }
tonight - (adv.) heno
tonsil - (n.) tonsil [-iau, m.]
tonsure - (n.) corun [-au, m.]
too - (adv.) hefyd, rhy
color (colour) too highly - (v.) gorliwio [gorliwi-]
rather too little - (adv.) ar y lleiaf
rather too much - (adv.) ar y mwyaf
too many - (adj. & adv.) gormod
too many - (n.) gormod [-ion, m.]
too much - (adj. & adv.) gormod
too much - (n.) gormod [-ion, m.]
tool - (n.) celficyn [celfi, m.], offeryn [-nau, offer, m.]
tool - (n.pl.) arf [-au, mf.]
tools - (n.) ce+r [f.]
tooth - (n.) dant (daint) [dannedd, m.]
tooth - (v.) danheddu [danhedd-]
toothache - (n.) dannoedd [f.]
toothed - (adj.) danheddog
toothless - (adj.) mantach
toothpick - (n.) ffon dannedd
top - (n.) blaen [-au, -ion, m.], brig [-au, m.], briger [-au, m.], caead [-au, m.], copa [-+u, -on, m.], gwarthaf [m.], pen [-nau, m.], uchder [m.]
{ Blaen would be used for the growing tip of a plant. }
{ Brig has a connotation of smallness at the top. The top
of the popularity charts would be a "brig", as would the top of a
pointed tree or a pointy mountain. }
{ Caead is the top of a tin or vessel. }
{ Copa specifically means the top of a mountain or summit. }
{ Pen is the top of something when it is not necessarily
small, so the top of a mountain or a tree you could sit on would
probably be "pen". }
on top of - (prep.) ar warthaf
top - (v.) brigo [brig-]
top-heavy - (adj.) pendrwm
top-slice - (v.) brigdorri [brigdorr- &1, brigdor- &2+]
topsy-turvy - (adj.) pendramwnwgl
torch - (n.) ffagl [-au, f.]
torment - (n.) artaith [arteithiau, f.], poen [-au, mf.], poenedigaeth [f.]
torment - (v.) plagio [plagi-], poeni [poen-], poenydio [poenydi-]
tormentor - (n.) poenwr [poenwyr, m.]
tornado - (n.) corwynt [-oedd, m.], gyrwynt [-oedd, m.], troellwr [troellwyr, m.], trowynt [-oedd, m.]
torque or chain, ornamented - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
torrent - (n.) cenllif [m.], ffrwd [ffrydiau, f.], ffrydlif [mf.], gweilgi [f.], llifddwfr [llifddyfroedd, m.], rhyferthwy [m.]
tortoise - (n.) crwban [-od, m.]
tortuous - (adj.) troellog
torture - (n.) artaith [arteithiau, f.], dirboen [-au, f.]
torture - (v.) arteithio [arteithi-], dirdynnu [dirdynn- &1, dirdyn- &2+], poenydio [poenydi-]
torturer - (n.) arteithiwr [arteithwyr, m.], poenwr [poenwyr, m.]
tory - (adj.) tori%aidd
tory - (n.) tori [-%aid, -%on, m.]
toryism - (n.) tori%aeth [-au?, f.]
toss - (n.) ysgw+d [m.]
toss about - (v.) rhwyfo [rhwyf-], ymrwyfo [ymrwyf-]
total - (adj.) llwyr
abstain totally - (v.) llwyrymatal [llwyrymatal-], llwyrymwrthod [llwyrymwrthod-]
total loss - (n.) difancoll [f.]
total - (n.) cwbl [m.], cyfanswm [cyfansymiau, m.]
total - (pfx.) llwyr-
totter - (v.) gwegian [gwegi-]
tottering - (adj.) simsan
touch - (n.) cis [-iau, mf.], cyffyrddiad [-au, m.]
slight touch - (n.) cnith [-iau, -ion, m.]
touch and go - (adv.) cael a chael
touch - (v.) cyffwrdd [cyffyrdd-; 3.s. & 2.s.imp. cyffwrdd], teimlo [teiml-]
{ You "cyffwrdd a+" something. }
touchy - (adj.) ffrom
tough - (adj.) gwydn [f. gwedn]
toughness - (n.) gwydnwch [m.]
tourism - (n.) twristiaeth [f.]
tow - (n.) carth [-ion, m.]
{ Carth is tow meaning coarse fibers. }
towards - (prep.) at [at- &prep1], tua (tuag), tuag at
{ The "tuag" form is used before vowels. }
towards home - (adv.) adref (adra)
{ "Adre" is used in S. Wales; "adra" in N. Wales. }
towel - (n.) lliain [llieiniau, m.]
tower - (n.) tw+r [tyrau, m.]
town - (adj.) trefol
small town - (n.) treflan [-nau, f.]
town - (n.) tref [-i, -ydd, f.]
townlet - (n.) treflan [-nau, f.]
township - (n.) trefgordd [-au, f.]
Towy - (prop.n.) Tywi
toy - (n.) corodyn [m.], tegan [-au, m.]
trace - (n.) arlliw [-iau, f.], o+l [olion, m.], tres [-i, f.]
trace - (v.) olrhain [olrheini-], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr]
track - (n.) adrywedd [m.], llwr (llwrw) [m.], llwybr [-au, m.], o+l [olion, m.], trac [-iau, m.], wysg [m.]
fast track - (n.) trac cyflym
tract - (n.) traethawd [traethodau, m.]
tractable - (adj.) hydrin, hydyn, hywedd
traction - (n.) hydyniad [m.]
trade - (n.) crefft [-au, f.], masnach [-au, f.]
slave trade - (n.) caethfasnach [f.]
trade - (v.) marchnata [marchnat-], masnachu [masnach-], negesa (negeseua) [neges-, negeseu-]
trader - (n.) cyfnewidiwr [cyfnewidwyr, m.]
tradition - (n.) traddodiad [-au, m.]
traditional - (adj.) traddodiadol
traffic - (n.) mael [-ion, f.], masnach [-au, f.], trafnidiaeth [f.]
{ Masnach is traffic in the sense of drug trafficking. }
traffic - (v.) masnachu [masnach-]
trail - (n.) trywydd [m.]
{ Trywydd is trail in "hot on his trail". }
trail - (v.) llusgo [llusg-]
train - (n.) gosgordd [-ion, f.], tre+n [trenau, m.]
railway train - (n.) cerbydres [-i, f.]
train - (v.) hyfforddi [hyffordd-]
trained - (adj.) hyfforddus, hywedd
trainee - (n.) hyfforddai [hyfforddeion, m.]
training - (adj.) hyfforddiadol
training - (n.) addysgiaeth [f.], hyfforddiant [hyfforddiannau, m.]
traitor - (n.) bradwr [bradwyr, m.], teyrnfradwr [teyrnfradwyr, m.]
traitorous - (adj.) bradwrus
traits - (n.pl.) teithi
tramp - (n.) crwydryn [crwydriaid, m.]
trample - (v.) damsang [damsang-], mathru [mathr-], sangu (sengi) [sang-; 3.s. & 2.s.imp. sang], sarnu [sarn-], sathru [sathr-; 3.s. & 2.s.imp. sathr]
trampler - (n.) mathrwr [mathrwyr, m.], sethrydd [-ion, m.]
trance - (n.) perlewyg [-on, m.]
tranquil - (adj.) tawel [tawel- &adj]
tranquillity - (n.) hedd [m.], heddwch [m.], tawelwch [m.]
transact - (v.) trafod [trafod-], trin [trini-]
transaction - (n.) trafodaeth [-au, f.]
transcribe - (v.) adysgrifio [adysgrifi-]
transcriber - (n.) copi%wr [copi%wyr, m.]
transcript - (n.) adysgrif [-au, f.]
transept - (n.) croes [m.]
transfer - (n.) trosglwyddiad [m.]
transfer - (v.) trosglwyddo [trosglwydd-]
transference - (n.) trosglwyddiad [m.]
transfiguration - (n.) gweddnewidiad [-au, m.]
transfigure - (v.) gweddnewidio [gweddnewidi-]
transfix - (v.) trywanu [trywan-]
transform - (v.) trawsffurfio [trawsffurfi-]
transgress - (v.) camweddu [camwedd-], troseddu [trosedd-]
transgression - (n.) anghyfraith [m.], camwedd [-au, m.], trosedd [-au, mf.]
transgressor - (n.) camweddwr [camweddwyr, m.], troseddwr [troseddwyr, m.]
transient - (adj.) darfodedig
transition - (v.) pontio [ponti-], trawsnewid [trawsnewidi-; 2.s.imp. trawsnewid]
transitive verb - (n.) berf anghyflawn
translate - (v.) cyfieithu [cyfieith-], trosi [tros-]
{ Cyfieithu is to translate from one language to another one. }
translate into Welsh - (v.) Cymreigio [Cymreigi-]
translation - (n.) cyfieithiad [-au, m.], trosiad [-au, m.]
translator - (n.) cyfieithydd (cyfieithwr) [cyfieithwyr, m.]
transliterate - (v.) trawslythrennu [trawslythrenn- &1, trawslythren- &2+]
transmarine - (adj.) tramor
transmigrate - (v.) trawsfudo [trawsfud-]
transmigration - (n.) trawsfudiad [m.]
transmission - (n.) anfoniad [-au, m.]
transmit - (v.) anfon [anfon-; 3.s. enfyn; 2.s.imp. anfon]
transmit to - (v.) anfon at, anfon i
{ "Anfon at" is used toward a person or group of people. }
{ "Anfon i" is used toward a place. }
transnational - (adj.) trawswladol
transparency - (n.) tryloywder [-au, m.], tryloywlun [-iau, m.]
{ Tryloywder is transparency as a concept or an object. }
{ Tryloywlun is transparency as an object. }
transparent - (adj.) tryloyw [pl. -on]
transplant - (v.) trawsblannu [trawsblann- &1, trawsblan- &2+]
transponder - (n.) trawsatebwr [trawsatebwyr, m.]
transport - (v.) trawsgludo [trawsglud-]
transpose - (v.) trawsgyweirio [trawsgyweiri-], trawsosod [trawsosod-; 3.s. trawsesyd; 2.s.imp. trawsosod]
{ Trawsgyweirio is transpose when you do it to music. }
{ Trawsosod is transpose when you do it to letters in
a word. }
transposition - (n.) trawsgyweiriad [m.]
transsexual - (n.) trawsrywiolyn [m.]
transubstantiation - (n.) traws-sylweddiad [m.]
transvestite - (n.) trawswisgwr [trawswisgwyr, m.]
trap - (n.) annel [anelion, anelau, f.]
trappings - (n.) ce+r [f.]
trash - (n.) sothach [m.], ysbwriel (ysbwrial) [m.]
trash - (n.pl.) gwehilion
traumatic - (adj.) trawmatig
travail - (n.) trafael [-ion, f.]
travail - (v.) trafaelu [trafael-]
travel - (v.) cerdded [cerdd-; 3.s. & 2.s.imp. cerdd], teithio [teithi-], trafaelio [trafaeli-], trafaelu [trafael-], ymdeithio [ymdeithi-]
traveler (traveller) - (n.) teithiwr [teithwyr, m.], trafaeliwr [trafaelwyr, m.]
travelling - (adj.) teithiol
traverse - (v.) tramwy (tramwyo) [tramwy-]
tray - (n.) hambwrdd [hambyrddau, m.]
treacherous - (adj.) bradwrus
treachery - (n.) bradwriaeth [f.]
treacle - (n.) triagl [m.]
tread - (n.) sang [-au, f.]
tread - (v.) damsang [damsang-], mathru [mathr-], sangu (sengi) [sang-; 3.s. & 2.s.imp. sang], sathru [sathr-; 3.s. & 2.s.imp. sathr], troedio [troedi-]
treader - (n.) sethrydd [-ion, m.]
treason - (n.) brad [-au, m.], bradwriaeth [f.]
treasure - (n.) addod [-au, m.], trysor [-au, m.]
treasure - (v.) trysori [trysor-]
treasurer - (n.) trysorydd [-ion, m.]
treasury - (n.) eurgrawn [m.], trysordy [trysordai, m.], trysorlys [m.]
treat - (n.) amheuthun [-ion, m.]
treat - (v.) traethu [traeth-], trin [trini-], ymdrin [ymdrini-]
treatise - (n.) traethawd [traethodau, m.]
treatment - (n.) triniaeth [f.], ymdriniaeth [-au, f.]
treble - (adj.) trebl
treble - (n.) meinllais [meinlleisiau, m.]
treble - (v.) treblu [trebl-]
tree - (n.) coeden [coed, f.], colfen [-ni, -nau, f.], gwydden [gwy+dd, f.], pren [-nau, m.]
{ Coeden may be more common in some dialects than in others. }
{ Gwydden is not used alone as "tree"; probably only poets
say "gwy+dd" for trees. It is, however, an element in the names of
various species of tree and shrub such as "cedrwydden", "cedar". }
{ Pren may be more common in some dialects than others. }
alder tree - (n.) gwernen [gwern, f.]
apple tree - (n.) afallen [-nau, f.]
beech tree - (n.) ffawydden [ffawydd, f.]
border of trees - (n.) gorwydd [gorwy+dd, m.]
chestnut tree - (n.) castanwydden [castanwydd, f.]
fig tree - (n.) ffigysbren [-nau, m.]
fir tree - (n.) ffynidwydden [ffynidwydd, f.]
hollow tree - (n.) ceubren [-nau, m.]
mulberry tree - (n.) morwydden [morwydd, f.]
oak tree - (n.) derwen [derw, deri, f.]
olive tree - (n.) olewydden [olewydd, f.]
pear tree - (n.) gellygwydden [gellygwydd, f.]
pine tree - (n.) ffynidwydden [ffynidwydd, f.], pinwydden [pinwydd, f.]
tremble - (n.) crynfa [crynfeydd, f.]
tremble - (v.) crynu [cryn-; 3.s. & 2.s.imp. cry+n, cryn], dirgrynu [dirgryn-]
trembling - (adj.) crynedig
trembling - (n.) cryndod [m.], cyffryd [m.]
tremendous - (adj.) anferth, dirfawr, enfawr
tremolo - (n.) crychlais [crychleisiau, m.]
tremor - (n.) crynfa [crynfeydd, f.], dirgryniad [-au, m.]
tremulous - (adj.) crynedig
trench - (n.) ffos [-ydd, f.]
trench - (v.) ffosi [ffos-]
trend - (n.) rhediad [-au, m.]
trend - (v.) tueddu [tuedd-]
trespass - (v.) tresbasu (tresmasu) [tresbas-, tresmas-], troseddu [trosedd-]
trespasser - (n.) troseddwr [troseddwyr, m.]
tress - (n.) tres [-i, f.]
triads - (n.pl.) trioedd
trial - (n.) prawf (praw) [profion, m.], profedigaeth [-au, f.], treial [-on, m.]
beset with trials - (adj.) profedigaethus
triangle - (n.) triongl [-au, mf.]
tribe - (n.) ciwdod [f.], echen [f.], llwyth [-au, m.], tylwyth [-au, m.]
tribulation - (n.) blinfyd [m.], gorthrymder [-au, m.], trallod [-ion, -au, m.]
tribunal - (n.) tribiwnlys [-oedd, m.]
tribute - (n.) teyrn.ged [-au, f.], treth [-i, f.]
trice - (n.) chwinciad [m.]
trick - (n.) sgil [m.?], tric [-iau, m.], ystranc [-iau, f.]
do the trick - (v.) gwneud y tro
full of tricks - (adj.) castiog
play tricks - (v.) ystrancio [ystranci-]
trick - (v.) castio [casti-]
trickle - (v.) defni [defn-]
tricky - (adj.) castiog, dyfeisgar, sgilgar
trident - (n.) tryfer [-i, f.]
trifle - (n.) corodyn [m.]
trifle - (v.) cellwair [cellweir- ?], pencawna [pencawn-]
trifler - (n.) cellweiriwr [cellweirwyr, m.]
trifles - (n.pl.) manion, petheuach
trigger - (n.) clicied (cliced) [-au, -i, f.]
trill - (n.) crychlais [crychleisiau, m.]
trill - (v.) cwafrio [cwafri-]
trim - (adj.) taclus
trim - (v.) amlymu [amlym-], cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+], taclu [tacl-], tacluso [taclus-], trwsio [trwsi-]
trinity - (n.) trindod [-au, f.]
trio - (n.) triawd [-au, m.]
trip - (n.) pleserdaith [pleserdeithiau, f.]
trip up - (v.) disodli [disodl-]
trip - (v.) baglan [baglan- ?], baglu [bagl-], maglu [magl-]
triplet - (n.) triban [-nau, m.]
{ Triban is a triplet in meter (metre). }
tripod - (n.) trybedd (trybed) [f.]
triumph - (n.) gorfoledd [m.], goruchafiaeth [f.]
triumph - (v.) gorfoleddu [gorfoledd-]
triumphant - (adj.) buddugoliaethus, gorfoleddus
trivet - (n.) trybedd (trybed) [f.]
trivial - (adj.) dibwys, gwacsaw
troop - (n.) mintai [minteioedd, f.]
tropic - (n.) trofan [-nau, f.]
tropical - (adj.) trofannol
trot - (n.) tuth [-iau, m.]
trot - (v.) tuthio [tuthi-]
troth - (n.) cred [-au, f.]
trouble - (n.) blinder [-au, -on, -oedd, m.], cur [-iau, m.], cyfyngder [-au, m.], gofid [-iau, -ion, m.], helbul [-on, m.], helcyd [m.], helynt [-ion, f.], sitrach (strach) [m.], trabludd [m.], trafael [-ion, f.], trafferth [-ion, mf.], trallod [-ion, -au, m.], trwbl [m.], trybini [m.]
trouble - (v.) blino [blin-], cystuddio [cystuddi-], cythryblu [cythrybl-], trafferthu [trafferth-], trallodi [trallod-], trwblo (trwblu) [trybl-]
troubled - (adj.) cythryblus, helbulus, trafferthus, trallodus
troubler - (n.) trallodwr [trallodwyr, m.]
troublesome - (adj.) plagus, trafferthus, trallodus
troublous - (adj.) trallodus
trough - (n.) cafn [-au, cefnau, m.]
kneading trough - (n.) noe [-au, f.]
trounce - (v.) cystwyo [cystwy-]
trousers - (n.) llawdr [llodrau, m.]
trout - (n.) brithyll [-od, -iaid, m.]
trowel - (n.) trywel [-i, -ion, m.]
Troy - (prop.n.) Caerdroea
truce - (n.) cadoediad [-au, m.]
truck - (n.) lori [-%au, f.]
trudge - (v.) troedio [troedi-]
true - (adj.) clau, cywir [cywir- &adj], diau, gwir, gwirioneddol
{ Cywir can mean faithful but usually means correct (as
opposed to incorrect). }
{ Diau means without doubt, so is often
interchangeable with "sicr". }
{ Gwir is true in an absolute sense. }
truism - (n.) gwireb [-au, -ion, f.]
trumpet - (n.) trymped [-au, m.?], utgorn [utgyrn, m.]
sound a trumpet - (v.) utganu (udganu) [utgan-, udgan-]
trumpeter - (n.) utganwr (udganwr) [utganwyr, udganwyr, m.]
trundle - (v.) powlio [powli-]
trunk - (n.) arch [eirch, f.], boncyff [-ion, m.], coffr [-au, m.], trwnc [trynciau, m.]
truss - (n.) gwregys [-au, m.]
trust - (n.) coel [-ion, f.], cred [-au, f.], goglyd [m.], hyder [m.], ymddiried [m.], ymddiriedolaeth [f.]
{ Coel is ultimately to do with omens and casting
lots, and tends to get associated with "ofergoel" (superstition) but
apart from overtones like this, it is essentially interchangeable
with "cred" and it shouldn't ever cause offence to use either to
tell someone that you believe what they say, or anything like
that. }
{ Cred is a faith, a religion, a belief. }
trust - (v.) coelio [coeli-], hyderu [hyder-], ymddiried [ymddiried-; 3.s. & 2.s.imp. ymddiried]
trustee - (n.) ymddiriedolwr [ymddiriedolwyr, m.]
trustful - (adj.) ffyddiog
trusting - (adj.) ffyddiog
truth - (n.) gwir [m.], gwirionedd [-au, m.]
to tell the truth - (adv.) a dweud y gwir
unpalatable truth - (n.) caswir [m.]
truthful - (adj.) geirwir
truthfulness - (n.) geirwiredd [-au?, m.]
truth-speaking - (adj.) geirwir
try - (n.) cais [ceisiadau, m.]
try for - (v.) ceisio am
try - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], profi [prof-; 3.s. & 2.s.imp. prawf], treio [trei-], trethu (trethi) [treth-], ymgeisio [ymgeisi-]
{ Ceisio means most of the "attempt" meanings of "try",
including the ones to do with rugby football, and applying for
things and so on. }
{ Profi is used in the sense of "try" in "to try a case". }
{ Treio is a blatant borrowing of the English "try". }
{ Trethu (trethi) is try in the sense of "to try one's
patience". }
tub - (n.) celwrn [celyrnau, m.], cerwyn [-i, f.], twb [tybiau, m.]
tube - (n.) corn [cyrn, m.], pib [-au, f.], pibell [-au, -i, f.]
tubeful - (n.) cornaid (corned) [corneidiau, m.]
tubful - (n.) celyrnaid (celyrned) [celyrneidiau, m.], cerwynaid (cerwyned) [cerwyneidiau, f.]
tuck - (v.) torchi [torch-]
Tudor - (prop.n.) Tudur
Tuesday - (n.) Dydd Mawrth
Tuesday night - (n.) Nos Fawrth
tuft - (n.) cudyn [-nau, m.]
tumble - (n.) codwm [codymau, m.], cwymp [-au, m.]
tumble - (v.) syrthio [syrthi-; 3.s. & 2.s.imp. syrth]
tumor - (n.) tiwmor [-au?, m.?]
tump - (n.) ponc (poncen) [ponciau, f.], poncyn [ponciau, m.], twmpath [-au, m.]
tumult - (n.) achor [m.], broch [m.], brythwch [m.], cythrwfl [m.], gryd [m.], terfysg [-oedd, m.], trabludd [m.], trwst [trystau, m.]
tumulus - (n.) crug [-iau, m.], gwyddfa [f.]
tun - (n.) tunnell [tunelli, tunellau, f.]
tuning fork - (n.) seinfforch [seinffyrch, f.]
tune - (n.) alaw [-on, f.], cywair [cyweiriau, cyweirion, m.], mesur [-au, m.], tiwn [-iau, f.], to+n [-au, f.]
{ Tiwn is a blatant borrowing from English. }
tuneful - (adj.) soniarus
tunnel - (n.) ceuffordd [ceuffyrdd, f.], twnnel [twnelau, m.]
turban - (n.) twrban [m.]
turbid - (adj.) afloyw
turbulent - (adj.) terfysgaidd (terfysglyd)
turf - (n.) tywarchen [tywarch, f.]
Turk - (n.) Twrc [Tyrciaid, m.]
Turkey - (prop.n.) Twrci
turkey - (n.) twrci [-%od, m.]
turmoil - (n.) trabludd [m.]
turn - (n.) chwy+l [-iau, mf.], treigl [-au, m.], tro [-eau, -eon, m.], trofa [trofeydd, -+u, f.]
hairpin turn - (n.) bachdro [-eau, -eon, m.]
turn back - (v.) atroi (ad-droi) [atro- &i, ad-dro- &i; 3.s. atry, ad-dry; 2.s.imp. atro, ad-dro]
turn grey (gray) - (v.) llwydo [llwyd-]
turn one's back - (v.) cefnu [cefn-]
turn out - (v.) diffodd (diffoddi) [diffodd-; 3.s. diffydd; 2.s.imp. diffodd]
{ Diffodd (diffoddi) is turn out when you turn out your
lights. }
turn pale - (v.) glasu [glas-]
turn scale - (v.) mantoli [mantol-]
turn to - (v.) troi at
turn - (v.) corddi [cordd-], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro], trosi [tros-], ymchwelyd [ymchwel-]
turned - (adj.) troe%dig
turner - (n.) turniwr [turnwyr, m.]
turning - (n.) troad [-au, m.], troe%digaeth [-au, f.], trofa [trofeydd, -+u, f.]
turning point - (n.) trobwynt [-iau, m.]
turnip - (n.) erfinen [erfin, f.], meipen [maip, f.], rwden [rwdins, f.]
turnpike - (n.) tyrpeg [m.]
turpentine - (n.) tyrpant [m.]
turreted - (adj.) bannog
turtle - (n.) crwban [-od, m.]
turtle-dove - (n.) turtur [-od, f.]
tusk - (n.) ysgithr [-edd, -au, m.]
tusked - (adj.) ysgithrog
tut! - (interj.) twt
tutelary - (adj.) gwarcheidiol
tutor - (n.) addysgwr [addysgwyr, m.], addysgydd [-ion, m.], ymgeleddwr [ymgeleddwyr, m.]
twelfth - (adj.) deuddegfed
twelve - (adj.) deuddeg, deuddeng
{ Deuddeng is used before certain words, like "mlynedd". }
twentieth - (adj.) ugeinfed
twenty - (adj.) ugain
one hundred twenty - (adj.) chweugain
twenty - (n.) ugain [ugeiniau, m.]
twice - (adv.) dwywaith
twice as bright as - (adj.) deune
twice the color (colour) of - (adj.) deune
twig - (n.) brigyn [brigau, m.], ysbrigyn [m.]
twigs - (n.pl.) brig [-au, m.]
twilight - (n.) cyfnos [-au, m.], llwydnos [f.]
evening twilight - (n.) cyflychwr [cyflychwyr, m.]
twin - (n.) gefell [gefeilliaid, m.]
twine - (n.) llinyn [-nau, m.]
twine - (v.) cordeddu [cordedd-], cyfrodeddu [cyfrodedd-], dirwyn [dirwyn-]
twined - (adj.) cyfrodedd
twinkling - (n.) amrantiad [-au, m.], chwinciad [m.]
twirp - (v.) yswitian [yswiti-]
twist - (n.) nydd-dro [-eau, -eon, m.]
twist - (v.) cordeddu [cordedd-], cyfrodeddu [cyfrodedd-], dirwyn [dirwyn-], nydd-droi [nydd-dro- &i], nyddu [nydd-], troelli [troell-]
twisted - (adj.) cyfrodedd
twister - (n.) troellwr [troellwyr, m.]
{ Troellwr for twister or tornado is a slang usage. }
twit - (v.) dannod [dannod-]
twitter - (v.) yswitian [yswiti-]
two - (adj.) dau [f. dwy]
two days - (n.) deuddydd [-iau, m.]
two days later - (adv.) trennydd
two men - (n.) deuddyn [m.]
two words - (n.) deuair [m.]
two - (pfx.) dau- (deu-)
{ "Dau- (deu-)" causes a soft mutation to the affixed stem. }
two-edged - (adj.) daufiniog
twofold - (adj.) deublyg, dyblyg
two-thirds - (n.) deuparth [m.]
type - (n.) cysgod [-au, -ion, m.], ffigur [-au, mf.], llythyren [llythrennau, f.], math [-au, m.], rhyw [-iau, mf.], teip [-iau, m.]
{ Cysgod is type in the technical sense of something that
foreshadows another, as in "Moses's staff that was lifted up is a
type of Christ". }
{ Llythyren is the kind of type that printers use. }
{ Math is type as in kind, sort. "Pa fath o?" = "what
kind of?" }
{ Rhyw is sex, both in the sense of sexual intercourse, and
in the sense of that which distinguishes two things. It therefore
also means "type" (as in one of the -- presumably -- two types of
something). }
set type - (v.) cysodi [cysod-]
type - (v.) teipio [teipi-]
typeset - (v.) teiposod [teiposod-]
typewriter - (n.) teipiedydd [-ion, m.]
typist - (n.) teipydd [-ion, m.]
tyrannical - (adj.) gormesol
tyrannize - (v.) gormesu [gormes-], tra-arglwyddiaethu [tra-arglwyddiaeth-]
tyranny - (n.) gormail [m.], gormes [m.], tra-arglwyddiaeth [-au, f.]
tyrant - (n.) gormeswr [gormeswyr, m.], gormesydd [-ion, m.]
tyre - (n.) cant [-au, m.]
udder - (n.) cadair [cadeiriau, f.], piw [-od, -au, m.], pwrs [pyrsau, m.]
ugh - (interj.) ach
ugliness - (n.) anferthedd [m.], anferthrwydd [m.], hagrwch [m.], hylltra [m.]
ugly - (adj.) anhardd, annillyn, cethin, diolwg, graen, hagr, hyll [f. hell; pl. -ion], salw
umbilical cord - (n.) llinyn bogail
umbrella - (n.) glawlen [-ni, f.], ymbare/l [m.]
un- - (pfx.) an- (a-; af-), dad- (dat-), di-
{ "An (a-; af-)" causes a nasal mutation to the affixed stem. }
{ "Dad- (dat-)" causes a soft mutation to the affixed stem. }
{ "Di-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
unable - (adj.) analluog
unable to be checked - (adj.) anhyludd
unacceptable - (adj.) anghymeradwy, annerbyniol
unaccompanied - (adj.) digyfeiliant
unaccustomed - (adj.) anghynefin
unadorned - (adj.) diaddurn
unaffected - (adj.) didaro
unaffectionate - (adj.) diserch
unambiguous - (adj.) diamwys
unamiable - (adj.) anhawddgar, anhygar
unanimity - (n.) unfrydedd [-au?, m.]
unanimous - (adj.) cytu+n, unfarn, unfryd (unfrydol)
unarmed - (adj.) anarfog
unassuming - (adj.) diymhon.gar
unauthentic - (adj.) annilys
unavailing - (adj.) annhyciannol (annhyciannus)
unavoidable - (adj.) anochel (anocheladwy), anorfod
unbalanced - (adj.) anghytbwys
unbearable - (adj.) anhyddwyn, annioddefol
unbelief - (n.) anghred [f.], anghrediniaeth [f.]
unbelievable - (adj.) anghredadwy, anhygoel
unbeliever - (n.) anghredadun [-iaid, anghredinwyr, m.]
unbelieving - (adj.) anghredadun (anghrededun), anghredinol
unbeneficial - (adj.) di-elw, di-les, difantais
unbiased - (adj.) diduedd
unblemished - (adj.) dianaf
unbridled - (adj.) penrhydd
unbroken - (adj.) di-dor (didor), didoriad
unburden - (v.) dadlwytho [dadlwyth-]
unceasing - (adj.) di-baid (dibaid)
uncertain - (adj.) anhynod, anni%au, ansicr
uncertainty - (n.) anhysbysrwydd [m.], ansicrwydd [m.]
uncharitableness - (n.) anghariadoldeb [m.]
unchaste - (adj.) anniwair
unchastity - (n.) anniweirdeb [m.]
unchristian - (adj.) anghristionogol (anghristnogol)
uncircumcised - (adj.) dienwaededig
uncivil - (adj.) anfwyn, anghyweithas, anninasol (anninasaidd*)
uncivilized - (adj.) anwaraidd
uncle - (n.) ewythr [-edd, -od, m.]
unclean - (adj.) aflan
uncleanness - (n.) aflendid [m.]
unclear - (adj.) aneglur
uncomeliness - (n.) anharddwch [m.]
uncomfortable - (adj.) anghyfforddus (anghyffyrddus)
uncommon - (adj.) anghyffredin, ansathredig
uncomplaining - (adj.) digwyn
uncompleted - (adj.) anorffennol
uncomprehending - (adj.) diamgyffred, diddeall
unconcerned - (adj.) didaro, difater
unconditional - (adj.) diamodol
uncongenial - (adj.) anghydnaws
unconnected - (adj.) digyswllt
unconquerable - (adj.) anorfod
unconscious - (adj.) anymwybodol, diymwybod
unconsciousness - (n.) anymwybyddiaeth [f.], diymwybyddiaeth [f.]
unconstitutional - (adj.) anghyfansoddiadol
uncooked - (adj.) amrwd
uncountable - (adj.) dirifedi
uncouth - (adj.) anfanol (anfanwl), sgaprwth
uncovenanted - (adj.) anghyfamodol
uncover - (v.) dadorchuddio [dadorchuddi-]
uncovering - (n.) dadannudd [m.]
unction - (n.) arddeliad [-au, m.], eneiniad [-au, m.]
uncultivated - (adj.) anwrteithiedig
uncultured - (adj.) anniwylliedig
undeceive - (v.) didwyllo [didwyll-]
undecided - (adj.) penagored
undefiled - (adj.) dihalog
undeniable - (adj.) diymwad
under - (prep.) goris, is, o dan, tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
from under - (prep.) oddi dan
under my roof - (adv.) tan fy nghronglwyd
under siege - (adv.) dan warchae
under- - (pfx.) is
underground - (adj.) tanddaearol
underhanded - (adj.) llechwraidd
undermine - (v.) tanseilio [tanseili-]
underpin - (v.) cynnal [cynhali- &1, cynali- &2+; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal]
under-represent - (v.) tan.gynrychioli [tan.gynrychiol-]
understand - (v.) deall (deallt) [deall-; 3.s. & 2.s.imp. deall]
understandable - (adj.) dealladwy
understanding - (adj.) deallus [pl. -ion]
lacking in understanding - (adj.) anneallus
understanding - (n.) deall [m.], dealltwriaeth [-au, f.]
understood - (adj.) dealledig
undertake - (v.) cynnal [cynhali- &1, cynali- &2+; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal], ymgymryd [ymgymer-]
undertaking - (n.) ymgymeriad [-au, m.]
under-thatch - (n.) achwre (achfre) [m.]
underworld, the - (n.) annwn (annwfn) [m.]
undeserved - (adj.) anhaeddiannol, anhaeddol
undesirable - (adj.) annewisol
undigested - (adj.) anhreuliedig
undo - (v.) andwyo [andwy-], dadwneud (dadwneuthur) [dadwn- &mynd; dadwnel- {only (1.s. & 2.s. & p.)pres. ind. forms exist}; 3.s. dadwnel], datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod], mysgu [mysg-]
undoubted - (adj.) diamheuol, diamod
undress - (v.) diarchenu [diarchen-], dihatru (dihatryd) [dihatr-], diosg [diosg-], tynnu dillad, ymddihatru [ymddihatr-], ymddiosg [ymddiosg-]
undue - (adj.) annyledus
undulate - (v.) tonni [tonn- &1, ton- &2+]
undying - (adj.) anfarwol, diddarfod, difarw
unearthly - (adj.) annaearol
uneasiness - (n.) anesmywthder (anesmywthdra) [m.], anesmywthyd [m.], anniddigrwydd [m.]
uneasy - (adj.) anesmwyth
be uneasy - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
make uneasy - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
uneducated - (adj.) diddysg
unemployment - (n.) anghyflogaeth [m.]
unending - (adj.) anorffen, diddarfod, diddiwedd
unenvious - (adj.) digenfigen
unequal - (adj.) amnifer, anghyfartal
unequal in weight - (adj.) anghytbwys
unequaled (unequalled) - (adj.) di-ail, digyffelyb, dihafal
uneven - (adj.) anghyfartal, anwastad
unevenness - (n.) anwastadrwydd [m.]
unexpected - (adj.) annisgwyl, annisgwyliadwy
unfading - (adj.) anniflanedig
unfailing - (adj.) di-lyth, diball
unfair - (adj.) annheg [annhec- &adj]
unfairness - (n.) annhegwch [m.]
unfaithful - (adj.) anffyddlon
unfaithfulness - (n.) anffyddlondeb [m.]
unfamiliar - (adj.) anghydnabyddus, anghyfarwydd, anghynefin
unfamiliarity - (n.) anghynefindra [m.]
unfavorable (unfavourable) - (adj.) anffafriol
unfeigned - (adj.) diffuant
unfit - (adj.) anaddas, anghyfaddas, anghymwys
unfit - (v.) anaddasu [anaddas-], anghyfaddasu [anghyfaddas-], anghymhwyso [anghymhwys-]
unflagging - (adj.) di-lyth
unflattering - (adj.) diweniaith
unfold - (v.) ymagor [ymagor-; 3.s. ymegyr; 2.s.imp. ymagor]
unforbidden - (adj.) diwahardd, diwarafun
unforgettable - (adj.) anfarwol
unforgiving - (adj.) anfaddeugar, difaddau
unformed - (adj.) annelwig
unfortunate - (adj.) anffodus (anffortunus), anhylwydd, trwch [f. troch]
unfortunately - (adv.) gwaetha'r modd
unfrequented - (adj.) ansathredig
unfriendly - (adj.) anghyfeillgar
unfruitful - (adj.) anffrwythlon
ungainly - (adj.) afrosgo
ungentle - (adj.) anfwyn, annhirion
ungentlemanly - (adj.) anfonedigaidd
ungifted - (adj.) diddawn
ungodliness - (n.) annuwioldeb [m.]
ungodly - (adj.) annuwiol
ungovernable - (adj.) aflywodraethus
ungracious - (adj.) afrasol (afraslon)
ungrateful - (adj.) anniolchgar
ungrudging - (adj.) diwarafun
unhandsome - (adj.) anhardd
unhandy - (adj.) anhylaw
unhappiness - (n.) annedwyddwch [m.]
unhappy - (adj.) anhapus, annedwydd
unhealthy - (adj.) afiach
unhesitating - (adj.) dibetrus
unhook - (v.) dadfachu [dadfach-]
unhurried - (adj.) amhrysur
unhypocritical - (adj.) diragrith
unicorn - (n.) uncorn [m.]
uniform - (adj.) unffurf
uniformity - (n.) unffurfiaeth [f.]
unify - (v.) unoli [unol-]
unimportant - (adj.) dibwys
unimportant person - (n.) silidons [m.]
uninhabitable - (adj.) anhydrig
uninhabited - (adj.) anghyfannedd, anhydrig
uninjured - (adj.) dianaf
unintelligent - (adj.) anneallus
unintelligible - (adj.) annealladwy
unintentional - (adj.) anfwriadol
uninterrupted - (adj.) di-dor (didor)
union - (adj.) undebol
union - (n.) cyfalle (cyfalledd) [mf.], cyfundeb [-au, m.], undeb [-au, m.]
unionism - (n.) undebaeth [f.]
unionist - (n.) undebwr [undebwyr, m.]
unisex - (adj.) unigryw
unison - (adj.) unsain
in unison - (adv.) yn unsain
unit - (n.) undod [-au, m.], uned [-au, f.]
despot unit - (n.) unben [-iaid, unbyn, m.]
Unitarian - (adj.) Undodaidd
Unitarian - (n.) Undodwr [Undodwyr, -iaid, m.]
Unitarianism - (n.) Undodiaeth [f.]
unitary - (adj.) unedol
unite - (v.) cyfuno [cyfun-], uno [un-], ymuno [ymun-]
united - (adj.) cyd, cyfunol, undebol, unedig, unodl, unol
{ Cyd means parallel or co-operating. You would never
refer to the United States as "Cyd Daleithiau"; it would suggest a
very loose federation. }
{ Unedig is nearer to the real meaning of "united" (in one body).
Some people talk about the United States as "y taleithiau unedig",
which is literally those bound in the federation. }
{ Unol is united when it means in agreement. The usual name
these days for the United States is "yr Unol Daleithiau" ("Unol
Daleithiau America", "Unol Daleithiau'r Amerig") which I suppose
suggests that they agreed to the Union. }
the United Kingdom - (prop.n.) y Deyrnas Unedig
the United States - (prop.n.) yr Unol Daleithiau
unity - (n.) undeb [-au, m.], undod [-au, m.], unoliaeth [f.]
universal - (adj.) cyfanfydol, cyffredinol, penbaladr
universality - (n.) cyffredinrwydd [m.]
universalize - (v.) cyffredinoli [cyffredinol-]
universe - (n.) bydysawd [m.], cyfanfyd [-au?, m.], hollfyd [m.]
university - (n.) prifysgol [-ion, f.]
unjoking - (adj.) digellwair
unjust - (adj.) anghyfiawn, anunion
unkind - (adj.) anfwyn, anfynud, angharedig
unkindness - (n.) angharedigrwydd [m.]
unknowing - (adj.) diwybod
unknown - (adj.) anadnabyddus, anhysbys
unlawful - (adj.) anachaidd, anghyfreithlon (anghyfreithiol)
unlearned - (adj.) annysgedig
unleavened - (adj.) cri, croyw [f. croew; pl. -on]
unleavened bread - (n.) bara croyw
unless - (conj.) oni (onid)
unless - (prep.) oddieithr, oddigerth
unlike - (adj.) annhebyg
unlikelihood - (n.) annhebygolrwydd [m.]
unlikely - (adj.) annhebygol
unlikeness - (n.) annhebygrwydd [m.]
unload - (v.) dadlwytho [dadlwyth-]
unlock - (v.) datgloi [datglo- &i]
unlovely - (adj.) anhawddgar
unlucky - (adj.) anhapus, anlwcus
unmake - (v.) dadwneud (dadwneuthur) [dadwn- &mynd; dadwnel- {only (1.s. & 2.s. & p.)pres. ind. forms exist}; 3.s. dadwnel]
unmanageable - (adj.) anhrin.gar, anhydrin, anystywallt (anystywell)
unmannerly - (adj.) anfoesgar, di-foes (difoes)
unmarried - (adj.) dibriod, ieuanc [pl. ieuainc; ieueng- &adj; ieued; iau; ieuaf]
unmelodious - (adj.) aflafar
unmerciful - (adj.) anhrugarog, annhosturiol
unmerited - (adj.) anhaeddiannol
unmistakable - (adj.) digamsyniol
unnamed - (adj.) dienwir
unnatural - (adj.) annaturiol
unnecessary - (adj.) afraid, afreidiol, dianghenraid, dieisiau
unnoticed - (adj.) di-sylw
unpalatable truth - (n.) caswir [m.]
unparalleled - (adj.) digyffelyb
unpardonable - (adj.) anfaddeuol
unpleasant - (adj.) anaddef, anhyfryd, anhygar, annifyr, annymunol
unpleasantness - (n.) anhyfrydwch [m.]
unplowed (unploughed) land - (n.) gwyndwn [m.]
unpopular - (adj.) amhoblogaidd
unprepared - (adj.) amharod
unprincipled - (adj.) diegwyddor
unprivileged - (adj.) amreiniol
unprofitable - (adj.) aflesol, anelw, anfuddiol, di-fudd
unprosperous - (adj.) dilewyrch
unpunctual - (adj.) amhrydlon
unpunished - (adj.) digosb
unqualified - (adj.) diamodol
unquenchable - (adj.) anniffoddadwy (anniffoddol)
unquestionable - (adj.) di-ddadl
unquiet - (adj.) aflonydd
unravel - (v.) dad-weu [dad-weu-], datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod]
unreached - (adj.) digyrraedd
unreadiness - (n.) amharodrwydd [m.]
unready - (adj.) amharod
unreasonable - (adj.) afresymol
unreasonableness - (n.) afresymoldeb [m.], afresymoliaeth [-au, f.]
unrefined - (adj.) anfynud
unrelated - (adj.) amherthnasol (amherthynasol)
unrenowned - (adj.) anenwog
unrepentant - (adj.) diedifar
unrest - (n.) aflonyddwch [-au, m.], anesmywthder (anesmywthdra) [m.]
unrested - (adj.) anorffwys
unrhymed - (adj.) di-odl
unrighteous - (adj.) anghyfiawn
unripe - (adj.) anaeddfed (anaddfed)
unripeness - (n.) anaeddfedrwydd (anaddfedrwydd) [m.]
unrivaled - (adj.) di-ail
unruliness - (n.) afreolaeth [-au, f.]
unruly - (adj.) afreolus, annosbarthus, dilywodraeth, direol
unsafe - (adj.) anniogel
unsaving - (adj.) anachubol
unscriptural - (adj.) anysgrythurol
unsearchable - (adj.) anchwiliadwy, anolrheiniadwy
unseemliness - (n.) anfoes [-au, f.]
unseemly - (adj.) anfoddol (anfoddus), anhardd, annillyn, anweddaidd, anweddus
unseen - (adj.) anweledig (anwel)
unsettle - (v.) ansefydlogi [ansefydlog-]
unsettled - (adj.) ansefydlog, cyfatal
unshaken - (adj.) di-sigl
unshapely - (adj.) afluniaidd
unsightly - (adj.) anolygus
unskilfulness (unskillfulness) - (n.) anfedrusrwydd [m.]
unskilled - (adj.) anghyfarwydd
unskillful (unskilful) - (adj.) anfedrus, anghelfydd, anghywair, anghywrain, anhylaw
unspeakable - (adj.) anhraethol, di-ddweud
unspent - (adj.) anhreuliedig
unspoken - (adj.) dilafar
unstable - (adj.) ansad, ansafadwy, ansefydlog, anwadal, anwastad, sigledig
unsteady - (adj.) ansad, gwantan, serfyll, simsan
unstinting - (adj.) digyrrith
unsuccessful - (adj.) aflwyddiannus, anffynadwy (anffynedig; anffyniannus)
unsuitable - (adj.) anaddas, anghyfaddas, anghymwys
unsullied - (adj.) dilychwin
unsupported - (adj.) diateg
unsure - (adj.) ansicr
unswerving - (adj.) di-wyro
untamed - (adj.) didoriad
unthankful - (adj.) anniolchgar
unthinking - (adj.) difeddwl
untidiness - (n.) aflerwch [m.], anghymhendod [m.], annibendod [m.]
untidy - (adj.) afle+r, anghymen, anhrefnus, anhygar, anniben, ansyber, balciog, ble+r
make untidy - (v.) anhrefnu [anhrefn-]
untie - (v.) datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod]
until - (prep.) nes, tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
untimely - (adj.) anamserol, cynamserol
untiring - (adj.) diflin (diflino)
untoward - (adj.) trwstan
untraceable - (adj.) anolrheiniadwy
untrodden - (adj.) ansathredig
untrue - (adj.) anwir
untruth - (n.) anwiredd [-au, m.], celwydd [-au, m.]
untruthful - (adj.) anwireddus
unusual - (adj.) anarferol
unutterable - (adj.) anhraethadwy
unveil - (v.) dadorchuddio [dadorchuddi-]
unversed - (adj.) anhyddysg, anhysbys
unwavering - (adj.) dianwadal
unwell - (adj.) afiach, anhwylus, di-sut (disut)
unwholesome - (adj.) afiach, afiachus
unwieldy - (adj.) afrosgo, anhylaw
unwilling - (adj.) anewyllysgar, anfoddog, anfoddol (anfoddus), anfodlon
unwillingness - (n.) anfodd [m.], anfoddogrwydd [m.], anfodlonrwydd [m.]
unwisdom - (n.) anghallineb [m.], annoethineb [m.]
unwise - (adj.) angall, annoeth
unworthiness - (n.) anhaeddedigaeth [f.], anhaeddedigrwydd [m.], anhaeddiant [m.], annheilyngdod [m.]
unworthy - (adj.) anneilwng, annheilwng, anwiw
unwritten - (adj.) anysgrifenedig
up - (adv.) i fyny
bear up - (v.) ymgynnal [ymgynhali-]
clear up - (v.) sychgoli [sychgol-]
{ Sychgoli means clear up when speaking of weather. }
cut up - (v.) darnio [darni-]
dial up - (v.) deialu [deial-]
dry up - (v.) crino [crin-], sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
give up - (v.) rhoi'r gorau i
keep it up - (v.) daliwch ymlaen
pick up - (v.) crapio [crapi-]
pile up - (v.) cruglwytho [cruglwyth-]
prick up one's ears - (v.) clustfeinio [clustfeini-]
put up with - (v.) dygymod [dygymod-]
root up - (v.) turio [turi-], tyrchu [tyrch-]
stand up - (v.) codi ar ei sefyll
stop up - (v.) topio [topi-]
trip up - (v.) disodli [disodl-]
upbraid - (v.) dannod [dannod-], edliw [edliw-]
{ You "edliw i" a person. }
upbringing - (n.) dygiad [m.]
upgrade - (v.) uwchraddio [uwchraddi-]
uphold - (v.) cynnal [cynhali- &1, cynali- &2+; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal]
upload - (v.) uwchlwytho [uwchlwyth-]
upon - (prep.) ar [arn- &prep1], ar warthaf
incumbent upon - (prep.) rhwymedig ar
take vengeance upon - (v.) dial ar
uppermost - (adj.) uchaf
{ "Uchaf" is the sup. of "uchel". }
upright - (adj.) uniawn
uproar - (n.) cythrwfl [m.], dadwrdd [m.]
uproot - (v.) diwreiddio [diwreiddi-]
upset - (n.) chwalfa [chwalfeydd, f.]
upset - (v.) dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-]
upstate - (n.) uwchdalaith [f.]
upwards - (adv.) i fyny
urban - (adj.) trefol
urge - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], argymell [argymell-], cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell]
urgent - (adj.) pwysig [pwysic- &adj], taer
urinate - (v.) piso [pis-]
urine - (n.) piso [m.], trwnc [m.]
us - (pron.) ni, nyni
{ "Nyni" is stressed on the last syllable. }
get used - (v.) cynefino [cynefin-]
usage - (n.) cynefod [-au, f.]
use - (n.) arfer [-ion, mf.], arferiad [-au, m.], cynefindra (cynefinder) [m.], defnydd [-iau, m.], ffrwyth [-au, -ydd, m.]
make good use of - (v.) hwsmona [hwsmon-]
use - (v.) arfer [arfer-; 3.s. & 2.s.imp. arfer], defnyddio [defnyddi-; 3.s. & 2.s.imp. defnydd]
{ Arfer has a sense of being accustomed to doing something --
"arfer iaith", to speak a language, to use it (so as not to loose it);
"arfer cleddyf", (frequently, usually) to wear and use a sword. It
also has the sense of "use" as in "get used to". }
{ Defnyddio is to make actual use of some object or technique. }
useful - (adj.) buddiol, defnyddiol
usefulness - (n.) defnyddioldeb [m.]
useless - (adj.) annefnyddiol, di-fudd, ofer
user - (n.) defnyddiwr [defnyddwyr, m.]
user interface - (n.) rhyngwyneb defnyddiwr
Usk - (prop.n.) Brynbuga
the Usk - (prop.n.) Wysg
usual - (adj.) arferol, cynefinol, gnawd
usually - (adv.) fel arfer, gan amlaf
usurer - (n.) ocrwr [ocrwyr, m.], usuriwr [usurwyr, m.]
usurp - (v.) trawsfeddiannu [trawsfeddiann- &1, trawsfeddian- &2+]
usury - (n.) ocraeth [f.], usuriaeth [f.]
utility - (n.) cyfleustod [-au, m.], defnyddioldeb [m.]
{ Cyfleustod is utility as a provider of service. }
{ Defnyddioldeb is utility as usefulness. }
utilize (utilise) - (v.) defnyddio [defnyddi-; 3.s. & 2.s.imp. defnydd]
utmost - (n.) eithaf [-oedd, -ion, m.]
to the utmost - (adv.) i'r eithaf
utter - (v.) llefaru [llefar-; 3.s. llefair*], lleisio [lleisi-], traethu [traeth-], yngan (ynganu) [yngan-]
utter nonsense - (n.) rwtsh lol
utterance - (n.) gofeg [f.], llafar [m.], lleferydd [mf.], tafodleferydd (tafod-leferydd) [m.]
{ "Llafar" as a noun is rare, except for some idioms like "ar lafar"
(spoken, as opposed to in writing), "ar lafar gwlad" (in everyday
speech, literally in the speech of the country). }
{ Lleferydd is the physiological process of
speech, and the process of speaking. }
utterly - (adv.) ulw
lose utterly - (v.) cyfrgolli [cyfrgoll-]
vacant - (adj.) gwag [pl. gweigion]
vaccinate - (v.) buchfrechu [buchfrech-]
vaccination - (n.) bufrechiad [m.]
vacillate - (v.) anwadalu [anwadal-], bwhwman [bwhwman- ?]
vacuity - (n.) gwacter [m.]
vacuum - (n.) gwagfa [gwagfeydd, f.]
vacuum cleaner - (n.) hwfar [m.?]
vagabond - (n.) crwydryn [crwydriaid, m.]
vagrant - (n.) crwydryn [crwydriaid, m.]
vague - (adj.) amhendant (amhenodol), annelwig, brith [f. braith]
vain - (adj.) adfant, coeg, coegfalch, coeglyd, gorwag, gwag [pl. gweigion], ofer
vale - (n.) bro [-ydd, f.], ystrad [-au, mf.]
valedictory - (adj.) ymadawol
Valentine - (prop.n.) Dwynwen
Saint Valentine - (prop.n.) Santes Dwynwen
valiant - (adj.) pybyr
valley - (n.) cwm [cymau, cymoedd, m.], dyffryn [-noedd, m.], glyn [-noedd, m.], pant [-iau, m.]
{ Cwm is actually an English word, which Webster's
helpfully defines as "cirque"; Webster's defines "cirque" as "a deep
steep-walled basin on a mountain shaped like half a bowl". A "cwm"
is something in the mountains, it has a distinct "pen" or "blaen"
where it is closed; I have no sense of its being broad and lush.
Cwm Pennant is a valley that ends at the ridge by Rhyd Ddu in the
middle of Snowdonia and you wouldn't try to grow much more than
sheep in it, even though it is broad. }
{ Dyffryn is low land, meadows, that sort of thing, probably
extending both ways from where you are. A "dyffryn" tends to be
broad and lush. Dyffryn Clwyd is a "dyffryn"; it is a broad river
valley in which the principal stock is cattle. }
valor (valour) - (n.) dewrder [m.], gwr.hydri [m.], pybyrwch [m.]
valuable - (adj.) berth, gwerthfawr [gwerthfawroc- &adj]
valuation - (n.) prisiad (prisiant) [m.]
value - (n.) gwerth [-au, -oedd, f.], prid [m.], pris [-iau, -oedd, m.]
{ Gwerth is what something is worth. }
{ Pris is price, which Americans often confuse for its
value. }
value - (v.) prisio [prisi-]
valuer - (n.) prisiwr [priswyr, m.]
valve - (n.) gwerchyr [m.]
vampire - (n.) fampir [-od, -iaid, f.]
van - (n.) blaen [-au, -ion, m.]
vandal - (n.) fandal [-iaid, m.]
vandalism - (n.) fandaliaeth [f.]
vanish - (v.) difannu [difann- &1, difan- &2+], diflannu [diflann- &1, diflan- &2+]
vanity - (n.) balchder (balchedd) [m.], coegni [m.], gwagedd [m.], gwegi [m.], oferedd [m.]
vapor (vapour) - (n.) ager (agerdd) [m.], anwedd [m.], mwrllwch [m.], tarth [-oedd, -au, m.], tawch [m.]
vaporization (vapourization, vapourisation) - (n.) anweddiad [m.]
variable - (n.) newidyn [-nau, m.]
variant - (n.) amrywiad [-au, m.]
variation - (n.) amrywiad [-au, m.]
varicolored (varicoloured) - (adj.) cymysgliw
variegated - (adj.) amryliw, brwyd
varieties - (n.pl.) amrywion
variety - (n.) amrywiaeth [-au, m.]
various - (adj.) amlblyg, amryfal, amryfodd, amryw
varnish - (n.) arlliw [-iau, f.], barnais [f.]
varnish - (v.) barneisio [barneisi-]
vary - (v.) amrywio [amrywi-]
vast - (adj.) dirfawr
vat - (n.) cerwyn [-i, f.]
vatful - (n.) cerwynaid (cerwyned) [cerwyneidiau, f.]
Vaughan - (prop.n.) Fychan
vault - (n.) beddgell [-oedd, f.]
vaulted - (adj.) bwaog
vaunt - (n.) bocsach [mf.], ffrost [mf.]
vaunt - (v.) brolio [broli-], ffrostio [ffrosti-], ymffrostio [ymffrosti-]
vegetable - (adj.) llysieuol
vegetable - (n.) llysieuyn [llysiau, m.]
vegetarian - (adj.) llysieuol
vegetarian - (n.) llysieuwr [llysieuwyr, m.]
vehemence - (n.) angerddoldeb [m.]
vehement - (adj.) croch
vehement desire - (n.) awyddfryd [m.]
veil - (n.) gorchudd [-ion, m.], llen [-ni, f.]
veil of temple - (n.) gwahanlen [-ni, f.]
veil - (v.) gorchuddio [gorchuddi-]
vein - (n.) gwythi%en [gwythi, gwythiennau, f.]
vellum - (n.) memrwn [memrynau, m.]
velvet - (n.) felfed [m.], melfed [m.]
veneer - (n.) argaen [-iau, m.]
venerable - (adj.) hybarch
venereal - (adj.) gwenerol
vengeance - (n.) dial [-on, -au, m.], dialedd [-au, m.]
take vengeance upon - (v.) dial ar
vengeful - (adj.) dialgar
venom - (n.) gwenwyn [-au, m.]
venomous - (adj.) gwenwynig (gwenwynol)
vent - (n.) agorfa [-oedd, f.], arllwysfa [f.]
ventilate - (v.) awyro (awyru) [awyr-], gwyntyllio (gwyntyllu) [gwyntylli-, gwyntyll-]
ventilation - (n.) awyriad [f.], gwyntylliad [m.]
ventriloquism - (n.) tafleisiaeth [f.]
ventriloquist - (n.) tafleisydd [-ion, tafleiswyr, m.]
venture - (n.) antur [-iau, f.], mentr [f.]
venture - (v.) anturio [anturi-], mentro [mentr-]
venturesome - (adj.) mentrus
Venus - (n.) Gwener [m.]
verb - (n.) berf [-au, f.]
intransitive verb - (n.) berf cyflawn
transitive verb - (n.) berf anghyflawn
verb-noun - (n.) berfenw [-au, m.]
verbose - (adj.) amleiriog
verdant - (adj.) gwyrddlas
verdict - (n.) dedfryd [-au, -on, f.], dyfarniad [-au, m.], rheithfarn [-au, f.]
verdure - (n.) glesni [m.], gwyrddlesni [m.], gwyrddni [m.]
Vergil - (prop.n.) Fyrsil (Fferyll, Fferyllt, Pheryll, Pheryllt)
verify - (v.) gwireddu [gwiredd-], gwirio [gwiri-]
verity - (n.) gwirionedd [-au, m.]
vermin - (n.) pryf [-ed, m.]
verminous - (adj.) pryfedog
versa, vice - (adj.) croesymgroes
versatile - (adj.) amlochrog, amryddawn
verse - (n.) adnod [-au, f.], ban [-nau, mf.], barddoniaeth [f.], gwers [-i, -au, f.], mydr [-au, m.], pennill [penillion, m.]
{ Adnod is the kind of verse you find in the Bible. }
blank verse - (n.) mesur di-odl
well versed - (adj.) hyddysg
versification - (n.) mydryddiaeth [f.]
versify - (v.) mydryddu (mydru) [mydrydd-; mydr-], rhigymu [rhigym-]
version - (n.) cyfieithiad [-au, m.], fersiwn [fersiynnau, m.]
vertebrate - (adj.) asgwrn-cefn
vertigo - (n.) dot [f.], pendro [f.]
very - (adj.) aruthr
very dry - (adj.) sychgola
very early - (adj.) plygeiniol
very little - (n.) ychydigyn [m.]
very poor - (adj.) amdlawd
very sad - (adj.) athrist
very well - (adj.) purion
very well - (adv.) o'r gorau, purion
very - (adv.) iawn, odiaeth, pur, reit, tra
{ Iawn is an expression of (absolute) perfection, and is most
nearly the original meaning of "very". }
{ Tra expresses a (relative) extension along a spectrum of
quality. }
vespers - (n.) gosber [-au, m.]
vessel - (n.) llestr [-i, m.]
earthenware vessel - (n.) priddlestr [-i, m.]
vestry - (n.) festri [-oedd, f.]
vetches - (n.pl.) ffacbys
veterinary surgeon - (n.) milfeddyg [-on, m.]
veto - (n.) gwaharddiad [-au, m.]
vex - (v.) blino [blin-], crugo [crug-], gofidio [gofidi-], poenydio [poenydi-], trallodi [trallod-]
vial - (n.) ffiol (phiol) [-au, f.]
vibrate - (v.) dirgrynu [dirgryn-]
vibration - (n.) dirgryniad [-au, m.]
vicar - (n.) ficer [-iaid, m.]
vicarage - (n.) ficerdy [ficerdai, m.], ficeriaeth [-au, f.]
vicariate - (n.) ficeriaeth [-au, f.]
vicarious - (adj.) dirprwyol
vice - (n.) bai [beiau, m.], cast [-iau, m.], gwy+d [gwydiau, m.]
vice versa - (adj.) croesymgroes
vice- - (pfx.) is
vice-chairman - (n.) is-gadeirydd [-ion, m.]
vice-chancellor - (n.) is-ganghellor [m.]
viceroy - (n.) rhaglaw [-iaid, rhaglofiaid, m.]
victim - (n.) dioddefwr (dioddefydd) [dioddefwyr, m.]
victor - (n.) buddugwr [buddugwyr, m.], gorchfygwr [gorchfygwyr, m.], trechwr [trechwyr, m.]
Victoria - (prop.n.) Buddug
victorious - (adj.) buddugol, buddugoliaethus
victory - (n.) buddugoliaeth [-au, f.], concwest [-au, f.]
video - (adj.) fideo
video-conference - (n.) cynadledda fideo
view - (n.) golygfa [golygfeydd, f.], golygiad [-au, m.], syniad [-au, m.], tremynt [m.]
{ Golygfa is the kind of view you look at. }
{ Golygiad is the kind of view you take of a scene. }
{ Syniad is the kind of view you espouse. }
into view - (adj.) i'r golwg
view - (v.) golygu [golyg-]
viewer - (n.) edrychydd [edrychyddion, m.]
vigil - (n.) gwylnos [-au, f.], noswyl [-iau, f.]
vigilant - (adj.) effro
vigor (vigour) - (n.) arial [mf.], ffrwyth [-au, -ydd, m.], hoen [m.], ireidd-dra [m.], nwyf [m.], nwyfiant [nwyfiannau, m.], pybyrwch [m.], ynni [m.]
vigorous - (adj.) brwysg
vile - (adj.) bawaidd, budr (budur) [pl. budron], gwael [gwael- &adj], salw
vileness - (n.) gwaelder (gwaeldra) [m.]
vilify - (v.) pardduo [parddu-]
village - (adj.) pentrefol
village - (n.) llan [-nau, f.], pentref [-i, -ydd, m.]
villager - (n.) pentrefwr [pentrefwyr, m.]
villain - (n.) anfadwr [anfadwyr, m.]
villainous - (adj.) ysgeler
villainy - (n.) anfadrwydd [m.], anfadwaith [m.]
vindictive - (adj.) dialgar
vindictiveness - (n.) dialgarwch [m.]
vine - (n.) gwinwydden [gwinwydd, f.]
vinedresser - (n.) gwinllannwr [gwinllannwyr, m.], gwinllanydd [-ion, m.]
vinegar - (n.) finegr [m.], gwinegr [m.]
vineyard - (n.) gwinllan [-noedd, -nau, f.]
violate - (v.) treisio [treisi-]
violator - (n.) treisiwr [treiswyr, m.]
violence - (n.) angerdd [m.], gorddin [m.], trais [m.], trawster [m.]
domestic violence - (n.) trais teuluol
violent - (adj.) angerddol
shake violently - (v.) ysgytio [ysgyti-]
violinist - (n.) crythor [-ion, m.]
viper - (n.) gwiber [-od, f.]
Virgil - (prop.n.) Pheryllt (Pheryll)
virgin - (adj.) gwyryfol, morwynol
virgin - (n.) gwyry (gwyryf) [gwyryfon, f.], morwyn [morynion, f.]
virginity - (n.) gwyryfdod [m.], morwyndod [m.]
virtual - (adj.) gweithredol, rhithwir
virtue - (n.) rhin [-iau, f.], rhinwedd [-au, f.]
virtuous - (adj.) bucheddol, rhinweddol
virus - (n.) feirws [m.]
visage - (n.) gwep [-au, f.]
viscount - (n.) isiarll [isieirll, m.]
viscounty - (n.) isiarllaeth [-au, f.]
visible - (adj.) gweladwy, gweledig
vision - (n.) gweledigaeth [-au, f.]
visit - (n.) ymweliad [-au, m.]
visit graveyards - (v.) mynwenta [mynwent-]
visit - (v.) gofwyo [gofwy-], ymweld (ymweled) [ymwel-; 3.s. & 2.s.imp. ymwe+l]
{ You "ymweld a+" something. The literary form of "ymweld" is "ymweled". }
visitant - (n.) ymwelwr (ymwelydd) [ymwelwyr, m.]
visitation - (n.) gofwy [-on, m.], ymweliad [-au, m.]
visitor - (n.) ymwelwr (ymwelydd) [ymwelwyr, m.]
visor - (n.) miswrn [misyrnau, m.]
visual - (adj.) gweledol
vital - (adj.) bywydol
vivacious - (adj.) asbri%ol (asbri%og), bywiog
vivacity - (n.) asbri [m.], nwyf [m.], nwyfiant [nwyfiannau, m.]
vivify - (v.) bywhau [byw- &hau], bywioca/u [bywioc- &a/u]
vixen - (n.) cadnawes [-au, f.], llwynoges [-au, f.]
vocabulary - (n.) geirfa [-oedd, f.]
vocal - (adj.) llafar, lleisiol
vocalist - (n.) lleisiwr [lleiswyr, m.]
vocative - (adj.) cyfarchiol
voice - (n.) llais [lleisiau, m.], llef [-au, -ydd, f.], lleferydd [mf.]
{ Llais is a heard voice; a speaker or singer uses his
"llais". }
{ Lleferydd could be used for a speaking voice (but not
singing, it is to do with speaking, "llefaru") but it is unusual
except in cliches like "ar dafod leferydd" -- spoken, transmitted by
speech (as opposed to written, or recorded or transmitted in other
ways). }
shrill voice - (n.) meinllais [meinlleisiau, m.]
soft voice - (n.) mwynllais [mwynlleisiau, f.]
void - (adj.) di-rym (dirym), diddim
void - (n.) diddim [m.], diddymdra (diddymder) [m.], gwagle [-oedd, m.]
volcano - (n.) llosgfynydd [-oedd, m.]
volume - (n.) cyfrol [-au, f.], folum [-au, m.]
{ Cyfrol is the kind of volume that is part of a series. }
tattered volume - (n.) cwrrach [cwrachau, -od, m.]
voluntary - (adj.) gwirfoddol
volunteer - (n.) gwirfoddolwr [gwirfoddolwyr, m.]
volunteer - (v.) gwirfoddoli [gwirfoddol-]
vomit - (n.) chwy+d [m.], chwydiad [-au, m.]
vomit - (v.) chwydu [chwyd-], cyfogi [cyfog-]
voracious - (adj.) barus, bwyteig, gwancus
voracity - (n.) gwanc [f.]
vortex - (n.) llynclyn [-noedd, m.], mo+r-gerwyn [f.]
Vortigern - (prop.n.) Gwrtheyrn
vote - (n.) llais [lleisiau, m.], pleidlais [pleidleisiau, f.]
vote - (v.) pleidleisio [pleidleisi-]
voter - (n.) pleidleisiwr [pleidleiswyr, m.]
voucher - (n.) derbynneb [derbynebau, derbynebion, f.], taleb [-au, -ion, f.]
vow - (n.) adduned [-au, f.], diofryd [m.]
vow - (v.) addunedu [adduned-], diofrydu [diofryd-], tyngu [tyng- &1, tyngh- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twng], ymdynghedu [ymdynghed-]
vowel - (n.) llafariad [llafariaid, f.]
voyage - (n.) mordaith [mordeithiau, f.], taith [teithiau, f.]
voyage - (v.) mordwyo [mordwy-], morio [mori-]
voyager - (n.) mordeithiwr [mordeithwyr, m.]
vulgar - (adj.) gwerinol, sathredig
vulture - (n.) fwltur [-iaid, m.]
vulva - (n.) maneg [menig, f.]
wafer - (n.) afrllad (afrlladen) [afrlladau, afrlladennau, f.]
{ Afrllad (afrlladen) is the kind of wafer used in the celebration
of the Mass. }
wag - (n.) cono [m.]
wag - (v.) siglo [sigl-], ysgwyd [ysgydw-; 3.s. & 2.s.imp. ysgwyd]
wage - (n.) cyflog [-au, mf.], hur [-iau, m.], pae [m.]
wage war - (v.) rhyfela [rhyfel-]
wager - (n.) cyngwystl [-on, -ion, mf.]
wages - (n.) cyflog [-au, mf.]
waggle - (v.) honcian [honci-]
wagon (waggon) - (n.) ben [-ni, f.], gwagen [-ni, f.], men [-ni, f.]
wagoner (waggoner) - (n.) gwagenwr [gwagenwyr, m.]
wagonful (waggonful) - (n.) mennaid (menned) [menneidiau, meneidiau, f.]
wail - (n.) oernad [-au, f.]
wail - (v.) oernadu [oernad-], ubain [def.], wylofain [wyl- ?]
wailing - (adj.) dolefus, wylofus
wailing - (n.) alaeth [m.], wylofain [m.]
wain - (n.) ben [-ni, f.], certwain [certweiniau, f.], certwyn [-i, f.], men [-ni, f.]
wainscot - (n.) palis [-au, m.]
waist - (n.) arch [eirch, f.], canol [-au, m.], gwasg [-au, -oedd, gweisg, m.]
waistcoat - (n.) gwasgod [-au, f.]
wait - (v.) aros [ar.hos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], dioddef [dioddef-], disgwyl [disgwyli-; 3.s. & 2.s.imp. disgwyl], gweitied (gweitio) [gweiti-]
{ Aros is to wait, or to wait for, and tends to mean to
stay, to be passive. However, the title of the translation of
Beckett's play is "Wrth Aros Godot". }
{ Disgwyl is to wait for, to expect, and is a bit more
active. }
wait for - (v.) disgwyl am, gorllwyn [gorllwyn-]
wake - (n.) gwylmabsant [-au, f.], gwylnos [-au, f.]
wake - (v.) deffro (deffroi) [deffro- &i; 3.s. deffry; 2.s.imp. deffro], dihuno [dihun-]
wakefulness - (n.) anhunedd [m.]
waking - (n.) deffroad [-au, m.]
wale - (n.) gwrym [-iau, m.]
Wales - (prop.n.) Cymru [f.], Gwalia [f.]
{ Cymru is the normal modern word for Wales. }
{ Gwalia is a term for Wales very popular especially during
Victorian times. }
Walian, North - (n.) Gog [m.]
{ "Gog" is a slang term. }
Walian, South - (n.) Hwntw [m.]
{ "Hwntw" is a slang term. }
walk - (n.) camre [m.], rhodfa [rhodfeydd, f.], rhodiad [m.]
come for a walk - (v.) dod am dro
go for a walk - (v.) mynd am dro
sheep walk - (n.) ffridd [-oedd, f.]
walk about - (v.) ymrodio [ymrodi-]
walk - (v.) cerdded [cerdd-; 3.s. & 2.s.imp. cerdd], llwybro [llwybr-], rhodio [rhodi-]
walker - (n.) cerddwr [cerddwyr, m.]
walking - (n.) cerddediad [-au, m.]
walking stick - (n.) llawffon [llawffyn, f.]
wall - (n.) caer [-au, ceyrydd, f.], gwal [-iau, -au, gwelydd, f.], magwyr [-ydd, f.], mur [-iau, m.], pared [parwydydd, m.], parwyden [-nau, f.]
partition wall - (n.) pared [parwydydd, m.]
wall bars - (n.) barrau gwal
wall - (v.) gwalio [gwali-], murio [muri-]
walled - (adj.) caerog
wallet - (n.) gwaled [-au, -i, f.], ysgrepan [-au, f.]
wallop - (v.) pwnio [pwni-], waldio [waldi-]
wallow - (v.) creinio [creini-], ymdreiglo [ymdreigl-], ymdrybaeddu [ymdrybaedd-]
Walter - (prop.n.) Gwallter
wand - (n.) llath [-au, f.]
magic wand - (n.) hudlath [-au, f.]
wander - (v.) crwydro [crwydr-], gwibio [gwibi-]
wanderer - (n.) crwydrwr [crwydrwyr, m.]
wandering - (adj.) ar ddisberod, crwydrol (crwydrus), gwib, gwibiog
wandering - (n.) crwydr [-au, m.], gwib [-iau, f.]
waning - (n.) gwendid [-au, m.]
waning of the moon - (n.) adeg y lleuad, adeg y lloer
want - (n.) angen [anghenion, m.], angenoctid [m.], diffyg [-ion, m.], eisiau (isio) [m.], gwall [-au, m.]
{ "Isio" is used in N. Wales dialectic writing for "eisiau". }
{ Angen is most properly "need". "Angen" is part of the
condition of the world. }
{ Eisiau (isio) is properly "want". "Eisiau" is the human
response to the world. }
wanton - (adj.) anllad, masw, masweddol, rhewydd, trythyll
wanton - (v.) anlladu [anllad-]
wantonness - (n.) anlladrwydd [m.], maswedd [m.]
war - (n.) annhangnefedd [m.], rhyfel [-oedd, mf.]
wage war - (v.) rhyfela [rhyfel-]
war cry - (n.) rhyfelgri [-au, -oedd, m.]
war - (v.) rhyfela [rhyfel-]
warble - (v.) telori [telor-]
ward - (n.) gwarchodaeth [f.], gward [-iau, mf.], ward [m.]
{ Gward is a ward of a hospital. }
{ Ward is a ward under a guardian's care. }
ward - (v.) gwarchod [gwarchod-]
warden - (n.) gwarden [gwardeiniaid, m.]
wardrobe - (n.) gwardrob [mf.]
warehouse - (n.) ystordy [ystordai, m.]
warfare - (n.) milwriaeth [f.], rhyfel [-oedd, mf.]
war-horse - (n.) cadfarch [cadfeirch, m.]
wariness - (n.) gochelgarwch [m.]
warlike - (adj.) rhyfelgar, ymladdgar
warm - (adj.) clyd [f. cled], cynnes [cynhes- &adj], di-oer, gwresog, mwll [f. moll], mwrn, mwygl, twym
get warm - (v.) cynhesu [cynhes-]
warm oneself - (v.) ymdwymo [ymdwym-]
warm - (v.) cynhesu [cynhes-], gwresogi [gwresog-], twymo (twymno) [twym-, twymn-]
warm-hearted - (adj.) twymgalon
warmness - (n.) twymdra [m.]
warmth - (n.) clydwch (clydwr) [m.], cynhesrwydd [m.], gwres [m.], tes [m.], twymdra [m.]
warn - (v.) rhybuddio [rhybuddi-], siarsio [siarsi-]
warning - (n.) rhybudd [-ion, m.]
warp - (n.) dylif [f.], ystof [-au, mf.]
warp - (v.) ystofi [ystof-]
warrant - (n.) arwaesaf [m.], gwarant [-au, -oedd, mf.]
warrant - (v.) dilysu [dilys-], gwarantu [gwarant-]
warrior - (n.) rhyfelwr [rhyfelwyr, m.]
warship - (n.) cadlong [-au, f.]
wart - (n.) dafad [defaid, f.], dafaden [-nau, f.]
warty - (adj.) dafadennog
Warwick - (prop.n.) Warwig
Warwickshire - (prop.n.) Swydd Warwig
wary - (adj.) gochelgar, gwagelog
wash - (n.) golch [-ion, m.], golchfa [golchfeydd, f.], ymolchfa [ymolchfeydd, f.]
wash oneself - (v.) ymolchi [ymolch-]
wash - (v.) golchi [golch-; 3.s. gylch; 2.s.imp. golch]
{ (bathe} Golchi is bathe as a transitive verb. }
washer - (n.) golchwr [golchwyr, m.], golchydd [-ion, m.]
washerwoman - (n.) golchwraig [golchwragedd, f.]
wash-house - (n.) golchdy [golchdai, m.]
washing - (n.) golchiad [-au, m.]
wasp - (n.) cacynen [cacwn, f.]
waste - (adj.) diffaith, diffwys, ofer
lay waste - (v.) anialu [anial-], diffeithio [diffeithi-]
waste ground - (n.) sinach [-od, sinechydd, m.]
waste - (n.) difethdod [m.], difrod [-iau, m.], gwastraff [m.]
waste - (v.) afradu (afradloni) [afrad-, afradlon-], curio [curi-], difetha [difeth-], difrodi [difrod-], dihoeni [dihoen-], gwastraffu [gwastraff-], nychu [nych-], ofera [ofer-]
{ Curio is an unlikely word for "to waste away", "to pine". At
least, I would never use "curio", although I might use "curiedig". }
{ Difrodi is to lay waste, to damage, to cause damage to. }
{ Dihoeni is waste as in "waste away". }
{ Gwastraffu is to consume wantonly, to dispose of. }
{ Nychu is waste as in "waste away". }
wasted - (adj.) curiedig
wasteful - (adj.) afradlon, difethgar, distrywgar, gwastraffus
waster - (n.) gwastraffwr [gwastraffwyr, m.], oferwr [oferwyr, m.]
watch - (n.) gwylfa [-+u, gwylfeydd, f.], gwyliadwriaeth [-au, f.], oriadur [-on, f.], oriawr [oriorau, f.]
watch out! - (interj.) hidia befo!
{ "Hidia befo" is N. Wales dialect. }
watch - (v.) bugeilio (bugeila) [bugeili-], gorllwyn [gorllwyn-], gwarchod [gwarchod-], gwylio (gwylied) [gwyli-]
watchdog - (n.) daeargi [daeargwn, m.]
watchful - (adj.) disgwylgar, gwyliadwrus
watchfulness - (n.) gwyliadwriaeth [m.]
watch-house - (n.) gwyldy [gwyldai, m.]
watchmaker - (n.) oriadurwr [oriadurwyr, m.]
watchman - (n.) gwyliedydd [-ion, m.], gwyliwr [gwylwyr, m.]
watch-night - (n.) gwylnos [-au, f.]
watchtower - (n.) disgwylfa [disgwylfeydd, f.]
water - (n.) dw+r (dwfr) [dyfroedd, m.]
milk and water - (n.) glastwr [glastwyr, m.]
salt water - (n.) heli [m.]
stagnant water - (n.) merddwr [merddyfroedd, m.]
water lily - (n.) alaw [-on, f.]
water main - (n.) prif bibell
water - (v.) dyfrio (dyfr.hau) [dyfri-, dyfr- &hau]
watercourse - (n.) dyfrffos [-ydd, f.]
watered - (adj.) dyfradwy
waterfall - (n.) rhaeadr [-au, f.], sgwd [sgydiau, fm.]
watering - (adj.) dyfradwy
watertight - (adj.) diddos
watery - (adj.) dyfrllyd
wattle - (n.) ban.gor [-au, mf.], ban.goren [f.], tagell [-au, tegyll, f.]
wattled - (adj.) tagellog
wattled fence - (n.) ban.gor [-au, mf.]
wave - (n.) gwaneg [-au, gwenyg, f.], ton [-nau, f.]
wave - (v.) chwifio [chwifi-], cyhwfan (cwhwfan) [cyhwfan-, cyhw-?, cwhw-?], tonni [tonn- &1, ton- &2+]
wavelength - (n.) tonfedd [-i, f.]
waver - (v.) anwadalu [anwadal-], gwamalio (gwamalu) [gwamal-]
wavy - (adj.) tonnog
wax - (n.) cwyr [-au, m.]
wax bold - (v.) hyfhau [hyf- &hau]
wax - (v.) cwyro [cwyr-]
way - (n.) ffordd [ffyrdd, f.], hynt [-iau, -oedd, f.]
{ Ffordd is the way that is a roadway, or the way that you
go. }
{ Hynt is way when it refers to your journey along the way
(if I see you going on your way). }
by a long way - (adv.) o bell ffordd
by the way - (adv.) gyda llaw
give way - (v.) ymollwng [ymollyng-]
make one's way - (v.) ymlwybro [ymlwybr-]
out of the way - (adj.) anghysbell, diarffordd
prepare the way - (v.) arloesi [arloes-]
wayfarer - (n.) cyniweirydd [-ion, m.], fforddol [-ion, m.]
waylay - (v.) rhagod [rhagod-]
we - (pron.) ni, nyni
{ "Nyni" is stressed on the last syllable. }
we also - (pron.) ninnau
weak - (adj.) egwan, gwan [pl. gweinion, gweiniaid; gwann- &adj], llegach
weaken - (v.) gwanhau [gwan- &hau], gwanychu [gwanych-], llesga/u [llesg- &a/u]
weakest of litter - (n.) cardydwen (cardodwen) [f.], cardydwyn (cardodwyn) [m.]
weakling - (n.) edlych [-od, m.]
weakly - (adj.) gwanllyd (gwannaidd)
weak-minded - (adj.) penwan
weakness - (n.) gwendid [-au, m.], llesgedd [m.]
wealth - (n.) aelaw [m.], alaf [-oedd, elyf, m.], anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], cyfoeth [m.], golud [-oedd, m.]
wealthy - (adj.) ariannog, berthog, cyfoethog [cyfoethoc- &adj], goludog
wean - (v.) diddyfnu [diddyfn-]
weapon - (n.) arf [-au, mf.]
stroke of a weapon - (n.) arfod [f.]
wear - (n.) traul [treuliau, f.]
wear - (v.) gwisgo [gwisg-], treulio [treuli-]
wearer - (n.) gwisgwr [gwisgwyr, m.]
wearied - (adj.) lluddedig
weariness - (n.) blinder [-au, -on, -oedd, m.], lludded [m.]
wearisome - (adj.) blinderog (blinderus)
weary - (adj.) blin [pl. -ion], diffygiol
weary - (v.) blino [blin-], diffygio [diffygi-], diflasu [diflas-], lluddedu [lludded-]
weasel - (n.) bronwen [f.], gwenci [-%od, f.]
weather - (n.) hin [f.], tywydd [m.]
fair weather - (n.) hinon [f.]
foul weather - (n.) drycin [-oedd, f.]
good weather - (n.) hindda [f.]
weave - (v.) eilio [eili-], gwau [gweu-], gweu [gweu-], plethu [pleth-], ystofi [ystof-]
weaver - (n.) gwehydd [-ion, m.]
weaving - (n.) gwead [m.]
web - (n.) gwe [-oedd, f.]
web site - (n.) gwefan [-nau, f.], safwe [-oedd, m.]
World Wide Web - (n.) Gwe Fyd Eang
wedding - (n.) priodas [-au, f.]
wedge - (n.) cy+n [cynion, m.], lletem [-au, f.]
Wednesday - (n.) Dydd Mercher
Wednesday night - (n.) Nos Fercher
weed - (n.) chwen [chwyn, f.]
weed - (v.) chwynnu [chwynn- &1, chwyn- &2+]
weeder - (n.) chwynnwr [chwynnwyr, m.]
weedy - (adj.) chwynnog
week - (n.) wythnos [-au, f.]
weekend - (n.) penwythnos [-au, f.]
weekly - (adj.) wythnosol [pl. -ion]
weekly paper - (n.) wythnosolyn [wythnosolion, m.]
weep - (v.) crio [cri-], wylo [wyl-], wylofain [wyl- ?]
weep abundantly - (v.) wylo yn hidl
weigh - (v.) cloriannu [cloriann- &1, clorian- &2+], mantoli [mantol-], pwyso [pwys-]
weigher - (n.) pwyswr [pwyswyr, m.]
weight - (n.) pwys [-au, -i, m.], pwysau [m.]
lead weight - (n.) plymen [f.]
of equal weight - (adj.) cytbwys
unequal in weight - (adj.) anghytbwys
weir - (n.) argae [-au, m.], cored [-au, f.], cryw [-iau, m.]
weird - (adj.) annaearol
welcome - (n. & interj.) hawddamor [m.]
welcome reception - (n.) arfoll [-au, m.]
you're welcome - (n.) croeso (croesaw) [m.]
welcome - (n.) croesawiad [m.], croeso (croesaw) [m.]
welcome - (v.) croesawu [croesaw-]
welcomeless - (adj.) digroeso
weld - (v.) asio [asi-]
welfare state, the - (n.) y wladwriaeth les
well - (adj.) da [cystal, -%ed; gwell; gorau], iach
as well - (adv.) cystal
get well - (v.) ymiacha/u [ymiach- &a/u]
overflow of well - (n.) gofer [-oedd, -ydd, m.]
so well - (adv.) cystal
very well - (adj.) purion
very well - (adv.) o'r gorau, purion
well set - (adj.) cydnerth
well smitten in years - (adj.) mewn gwth o oedran
well versed - (adj.) hyddysg
wishing well - (n.) ffynnon ofuned
well - (interj.) wel
well - (n.) ffynnon [ffynhonnau, f.], pydew [-au, m.]
well-behaved - (adj.) dichlynaidd
well-built man, fine - (n.) palff [m.]
well-dressed - (adj.) trwsiadus
well-fed - (adj.) drythyll, porthiannus
well-known - (adj.) adnabyddus, hynod
well-off - (adj.) abl [abl- &adj], cefnog
well-to-do - (adj.) cefnog
Welsh - (adj.) Cymraeg, Cymreig, Cymroaidd
{ "Cymraeg" is stressed on the last syllable. }
{ Cymraeg is used specifically of the language Welsh. }
{ Cymreig means more generally pertaining to Wales or
the Welsh culture. }
make Welsh - (v.) cymreigeiddio [cymreigeiddi-]
pertaining to the Welsh language - (adj.) Cymraeg
{ "Cymraeg" is stressed on the last syllable. }
translate into Welsh - (v.) Cymreigio [Cymreigi-]
Welsh alliterative poem - (n.) cywydd [-au, m.]
Welsh alliterative stanza - (n.) englyn [-ion, m.]
Welsh language - (n.) Cymraeg [f.]
{ "Cymraeg" is stressed on the last syllable. }
Welsh metrical alliteration - (n.) cynghanedd [cynganeddion, f.]
Welsh scholar - (n.) Cymreigydd [-ion, m.]
Welsh - (n.) Cymraeg [f.]
{ "Cymraeg" is stressed on the last syllable. }
Welsh-like - (adj.) Cymreigaidd
Welshman - (n.) Brython [-iaid, m.], Cymro [Cymry, m.]
Welshness - (n.) Cymreictod [m.]
Welshpool - (prop.n.) Y Trallwng
Welshwoman - (n.) Cymraes [f.]
Welshy - (adj.) Cymroaidd
wench - (v.) mercheta [merchet-]
werewolf - (n.) bleidd-ddyn (blaidd-ddyn) [-ion, m.]
west - (n.) gorllewin [m.]
western - (adj.) gorllewinol
western - (n.) gorllewinwr [gorllewinwyr, m.]
westerner - (n.) gorllewinwr [gorllewinwyr, m.]
wet - (adj.) gwlyb [f. gwleb; pl. -ion], gwlybyrog
get wet - (v.) gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych]
wet - (n.) gwlyb [m.], gwlybaniaeth [m.], gwlybwr [gwlybyron, m.], gwlych [m.]
wet - (v.) gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych]
wether - (n.) gwedder [gweddrod, m.], maharen [meheryn, m.], mollt [myllt, m.]
whale - (n.) morfil [-od, m.]
what - (inter. pron.) beth, pa
is it? what? - (adv.) ai
what about? - (inter. pron.) beth am?
what time? - (inter. pron.) pa bryd?
what's wrong - (inter.) beth sy'n bod
{ You ask "beth sy'n bod ar" something. }
wheat - (n.pl.) gwenith, gwenithen [gwenith, f.]
grain of wheat - (n.) gwenithen [gwenith, f.]
wheat flour - (n.) peilliaid [m.]
wheedle - (v.) ffrawddunio [ffrawdduni-]
wheel - (n.) olwyn [-ion, f.], rhod [-au, f.], troell [-au, f.]
wheel - (v.) olwyno [olwyn-], powlio [powli-]
wheelbarrow - (n.) berfa [berfa+u, berfeydd, f.], whilber [m.?]
wheelchair - (n.) cadair olwyn
wheeled - (adj.) olwynog
wheeze - (n.) gwich [-iau, f.], sgil [m.?]
wheeze - (v.) gwichian (gwichio) [gwichi-]
wheezing - (n.) gwich [-iau, f.]
wheezy - (adj.) gwichlyd
whelp - (n.) cenau [cenawon, m.]
when - (adv.) pryd
when - (conj.) pan
when - (inter. pron.) pryd
where - (inter. pron.) ble
wherefore - (adv.) paham
whet - (v.) awchlymu [awchlym-], blaenllymu [blaenllym-], hogi [hog-], llymu [llym-]
whetstone - (n.) calen [-ni, -nau, f.], hogfaen [hogfeini, m.]
whey - (n.) maidd [meiddion, m.]
whey - (n.pl.) gleision
wheyey - (adj.) meiddlyd
which - (inter. pron.) pa
which one - (adv.) prun
which one - (inter. pron.) p'un
which one? - (inter. pron.) p'un?, pa un?
which - (pron.) a
whiff - (n.) chwiffiad [-au, m.]
whiffletree - (n.) cambren [-ni, m.]
while - (adv.) pryd
a little while - (n.) orig [f.]
a little while ago - (adv.) gynnau (gynna)
a while - (adv.) er ys talwm (ers talwm), ers meitin
{ Er ys talwm (ers talwm) is a while on the scale of
years. }
{ Ers meitin is a while on the scale of hours. }
while - (conj.) tra
while - (n.) encyd [mf.], ennyd [mf.], plwc [plyciau, m.], talm (talwm) [-au, m.]
whim - (n.) mympwy [-on, m.]
whimper - (v.) gerain [ger- ?], snwffian [snwffi-]
whimsical - (adj.) mympwyol
whine - (v.) cwyno (cwynfan; cwynofain) [cwyn-], gerain [ger- ?]
whip - (n.) chwip [-iau, f.], ffrewyll [-au, f.]
whip - (v.) chwipio [chwipi-], fflangellu [fflangell-], ffrewyllu (ffrewyllio) [ffrewyll-, ffrewylli-]
whipping - (n.) chwip [-iau, f.]
whirl - (v.) chwildroi [chwildro- &i], chwyldroi [chwyldro- &i], chwyrli%o [chwyrli%-], chwyrnellu [chwyrnell-]
whirligig - (n.) chwirligwgan [m.]
whirling - (adj.) chwil
whirlpool - (n.) corbwll [corbyllau, m.], mo+r-gerwyn [f.], trobwll [trobyllau, m.]
whirlwind - (n.) corwynt [-oedd, m.], trowynt [-oedd, m.]
whiskers - (n.) barf [-au, f.]
whiskey - (n.) wisgi [m.]
whisky - (n.) chwisgi [m.]
whisper - (n.) sibrwd [sibrydion, m.]
whisper - (v.) husting [husting-], sibrwd [sibryd-; 3.s. & 2.s.imp. sibrwd], sisial [sisial- ?]
whispering - (n.) hustyng [-au, m.]
whistle - (n.) chwiban [m.], chwibaniad [-au?, m.], chwibanogl [-au, f.]
{ Chwiban is whistle as an act, as in "give me a whistle when you're
done." }
{ Chwibanogl is the kind of whistle that is an object. }
blow the whistle - (v.) chwythu'r chwiban
whistle - (v.) chwibanu (chwiban) [chwiban-]
whistleblow - (v.) chwythu'r chwiban
whistling - (n.) chwibaniad [-au?, m.]
whit - (n.) puryn [m.]
white - (adj.) can, cannaid, gwyn [f. gwen; pl. -ion]
having a white spot on the forehead - (adj.) bal
white hair - (n.) penllwydni [m.], penwynni [m.]
white with hoar-frost - (adj.) barugog
yellowish white - (adj.) melynwyn
white - (n.) gwynnwy [m.]
{ Gwynnwy is the white of an egg. }
white-crested - (adj.) brigwyn
white-headed - (adj.) penwyn [f. penwen]
white-hot - (adj.) gwynias
whiten - (v.) cannu [cann- &1, can- &2+], gwynnu [gwynn- &1, gwyn- &2+]
whiteness - (n.) gwynder (gwyndra) [m.]
white-topped - (adj.) brigwyn
whitewash - (n.) gwyn.galch [m.]
whitewash - (v.) gwyn.galchu [gwyn.galch-]
whitewashed - (adj.) gwyn.galchog
whiting - (n.) gwyniad [gwyniaid, m.]
whitlow - (n.) ffelwm [m.]
Whitsunday - (n.) Sulgwyn [m.]
Whitsuntide - (n.) Sulgwyn [m.]
whittle - (v.) naddu [nadd-; 3.s. & 2.s.imp. nadd]
whiz - (n.) si [-on, -adau, m.]
whiz - (v.) chwyrnellu [chwyrnell-], si%o [si%-]
who - (inter. pron.) pwy
who - (pron.) a, sawl
whole - (adj.) cwbl, cydol, cyfan [pl. cyfain], holl [pl. hyllion], holliach
make whole - (v.) cyfannu [cyfann- &1, cyfan- &2+]
whole note - (n.) bannig [banigion, m.]
whole world - (n.) cyfanfyd [-au?, m.]
whole - (n.) crynswth [m.], cwbl [m.], cydol [fm.], cyfan [-ion, m.], cyfan.gorff [m.]
wholeness - (n.) cyfanrwydd [m.]
wholesome - (adj.) iachus (iachusol)
wholly - (adv.) oll
whooping cough - (n.) pas [m.]
whore - (n.) putain [puteiniaid, f.]
why - (adv.) paham, pam
wick - (n.) pabwyr [m.]
wicked - (adj.) anfad, anwir, drwg [cynddrwg; gwaeth; gwaethaf], drygionus, pechadurus, trwch [f. troch], ysgeler
wickedness - (n.) anfadrwydd [m.], asbri [m.], drygioni [m.], ysgelerder [-au, m.]
wide - (adj.) eang [ehang- &adj], lled [llet- &adj], llydan [pl. llydain]
wide band - (n.) band llydan
World Wide Web - (n.) Gwe Fyd Eang
wide-eyed - (adj.) llygadrwth
widen - (v.) lledu [lled-]
widow - (adj.) gweddw [pl. -on]
widow - (n.) gweddw [-on, f.]
widow - (v.) gweddwi [gweddw-]
widowed - (adj.) gweddw [pl. -on]
widower - (n.) gw+r gweddw
widowhood - (n.) gweddwdod [m.]
width - (n.) lled [-au, m.]
wife - (n.) gwraig [gwragedd, f.], priod [mf.]
{ The word 'gwraig' has only one syllable. }
marry a wife - (v.) gwreica [gwreic-]
minister's wife - (n.) gweinidoges [-au, f.]
seek a wife - (v.) gwreica [gwreic-]
Wight, Isle of - (prop.n.) Ynys Wyth
wild - (adj.) anaraf, anhywaith, anial, annof, anwar [anwar- &adj], anwaraidd, chwidr, diffwys, godrudd, gw+ydd, gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj]
{ Anwar is uncivilized (uncivilised). }
{ Gw+ydd is used in the saying "yn y gw+ydd" = "out in the
wild(s)", "in the wilderness". }
{ Gwyllt is the word closest to the English word
"wild" in the sense of "gwylltio" (to be mad), "gyrru'n wyllt"
(drive recklessly) and also "bywyd gwyllt" (wildlife) and "tir
gwyllt" (wilderness). }
wild bee - (n.) cacynen [cacwn, f.]
wild boar - (n.) baedd coed, baedd gwyllt
wild man - (n.) anwar (anwarddyn) [-iaid, m.]
wild pig - (n.) gwythwch [m.]
wild - (n.) gwyllt [-oedd, m.]
wilderness - (n.) anial [m.], anialdir [-oedd, m.], anialwch [m.], diffaith [diffeithydd, m.], diffeithdir [-oedd, m.], diffeithwch [m.], tir gwyllt
wildlife - (n.) bywyd gwyllt
wildly - (adv.) dros ben llestri
wildness - (n.) gwylltineb [m.]
wile - (n.) dichell [-ion, f.], sgil [m.?], ystryw [-iau, f.]
will - (n.) bodd [m.], bryd [-iau, m.], ewyllys [-iau, fm.]
{ Ewyllys is the kind of will you exercise when you make decision.
It is also the kind of will you probate. }
will - (v.) ewyllysio [ewyllysi-], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
William - (prop.n.) Gwilym
willing - (adj.) bodlon (boddlon), ewyllysgar, ystig
willing to - (adj.) bodlon o
willingness - (n.) ewyllysgarwch [m.], parodrwydd [m.]
willow - (n.) helygen [helyg, f.]
wily - (adj.) dichellgar, diferiog, dyfeisgar, sgilgar, ystrywgar
wimple - (n.) miswrn [misyrnau, m.]
win - (v.) ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill]
wind - (n.) awel [-on, f.], gwynt [-oedd, m.]
gust of wind - (n.) awel o wynt
puff of wind - (n.) cwthwm [cythymau, m.]
south wind - (n.) deheuwynt [-oedd, m.]
wind - (v.) am-droi (amdroi) [am-dro- &i; amdro- &i], cenglu [cengl-], cwmpasu [cwmpas-], dirwyn [dirwyn-], dolennu [dolenn- &1, dolen- &2+], troelli [troell-]
winder - (n.) dirwynwr [dirwynwyr, m.]
winding - (adj.) dolennog, troellog
winding-sheet - (n.) amdo [-eau, m.]
window - (n.) ffenestr (ffenest) [ffenestri, f.]
windowed - (adj.) ffenestrog
windpipe - (n.) cegen [-nau, f.], llwybr anadlu
windy - (adj.) awelog, gwyntog
wine - (n.) gwin [-oedd, m.], osai [m.]
{ Osai is specifically the wine of Osey. }
fond of wine - (adj.) gwin.gar
wine-press - (n.) gwinwryf [-oedd, m.]
winepress - (n.) cerwyn [-i, f.]
wing - (n.) adain (aden) [adenedd, f.], asgell [esgyll, f.]
relating to wings - (adj.) adeiniol
winged - (adj.) adeiniog, asgellog
winger - (n.) asgellwr [asgellwyr, m.]
wink - (n.) amrantiad [-au, m.], hunell [-au, f.]
{ Hunell is a wink of sleep. }
wink - (v.) wincio [winci-]
winner - (n.) buddugwr [buddugwyr, m.], enillwr (enillydd) [enillwyr, m.]
winning - (adj.) buddugol
winnow - (v.) gwyntyllio (gwyntyllu) [gwyntylli-, gwyntyll-], nithio [nithi-]
winnowing sheet - (n.) nithlen [-ni, f.]
winnower - (n.) nithiwr [nithwyr, m.]
winnowing-sheet - (n.) carthen [-ni, -nau, f.]
winsome - (adj.) enillgar
winter - (n.) gaeaf [-au, -oedd, m.]
winter dwelling - (n.) hendref [-i, -ydd, f.]
winter - (v.) gaeafu [gaeaf-]
wintry - (adj.) gaeafaidd (gaeafol)
wipe - (v.) sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
wipe dry - (v.) sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
wire - (n.) gwifr [-au, f.]
wireless - (adj.) diwifr (di-wifr)
wisdom - (n.) callineb [m.], doethineb [m.]
wise - (adj.) call, cymen, doeth [pl. -ion], prudd
wish - (n.) adolwyn [m.], dymuniad [-au, m.]
wishing well - (n.) ffynnon ofuned
wish - (v.) deisyf (deisyfu) [deisyf-], dymuno [dymun-], eidduno [eiddun-], ewyllysio [ewyllysi-], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
wishbone - (n.) asgwrn tynnu
wisher - (n.) ewyllysiwr [ewyllyswyr, m.]
wishful thinking - (n.) breuddwyd gwrach
wisp - (n.) tusw [-+au, m.]
wit - (n.) arabedd [m.], ffraethineb [m.], ysmaliwr [ysmalwyr, m.]
to wit - (adv.) sef
witch - (n.) dewines [-au, f.], gwiddon [-od, f.], gwrach [-i%od, -od, f.]
witchcraft - (n.) dewiniaeth [f.], swyn.gyfaredd [-ion, f.]
with - (prep.) a+ (ag), chyda, efo, gan (chan) [irreg.], gyda (gydag), wrth [irreg.]
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
{ "Chyda" is a literary form of "gyda" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
{ Efo is predominantly used in N. Wales. }
{ Gyda (gydag) is used predominantly in S. Wales. }
{ The "y" in "gyda" has the clear sound.
The "gydag" form is used before vowels.
"Chyda" is a literary form of "gyda" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
accord with - (v.) cydweddu a+, cytuno a+
agree with - (v.) cydweddu a+, cytuno a+, dygymod [dygymod-]
argue with - (v.) dadlau a+
associate with - (v.) ymgystlwn [ymgystlyn-]
be besotted with - (v.) bod wedi mopio efo
be satisfied with - (v.) bodloni ar
bear with - (v.) cyd-ddwyn a+ [cyd-ddyg-], ymaros [ymaros-; 3.s. ymerys; 2.s.imp. ymaros]
beat with a rod - (v.) gwialenodio [gwialenodi-]
become angry with - (v.) digio wrth
beset with trials - (adj.) profedigaethus
contend with - (v.) ymryson a+
deal with - (v.) ymdrin [ymdrini-]
debate with - (v.) dadlau a+
dispense with - (v.) hepgor [hepgor-]
do away with - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared]
fraught with loss - (adj.) colledus
go with - (v.) cyd-fynd (cyd-fyned) [cyd-- &mynd]
have commerce with - (v.) ymgyfathrachu [ymgyfathrach-]
have intercourse with - (v.) cael cyfathrach a+
have relations with - (v.) cael cyfathrach a+
have to do with - (v.) bod a wnelo a+, gwneud a+
in accordance with - (prep.) yn unol a+
in agreement with - (prep.) yn unol a+
in connection (connexion) with - (prep.) yngly+n a+
join with - (v.) cysylltu a+
perish with cold - (v.) fferru [fferr- &1, ffer- &2+]
pick with pickaxe - (v.) ceibio [ceibi-]
put up with - (v.) dygymod [dygymod-]
relish eaten with bread - (n.) enllyn [m.]
sheep with young - (n.) mamog [-iaid, -ion, f.]
side with - (v.) pleidio [pleidi-]
spend time with - (v.) cadw oed
stamp with the feet - (v.) pystylad [pystylad-]
starve with cold - (v.) rhynnu [rhynn- &1, rhyn- &2+], sythu [syth-]
strive with - (v.) ymryson a+
white with hoar-frost - (adj.) barugog
with armies - (adj.) byddinog
with dispatch - (adv.) ar frys
with impunity - (adv.) yn ddigosb
withdraw - (v.) atynnu [atynn- &1, atyn- &2+]
withe - (n.) gwden [-ni, -nau, gwdyn, f.]
wither - (v.) crino [crin-], edwi (edwino) [edw-, edwin-], gwystno [gwystn-], gwywo [gwyw-]
withered - (adj.) crebach, crin [pl. -ion], crisbin, gwyw
withhold - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal]
withhold a part - (v.) darn.guddio [darn.guddi-]
withhold from - (v.) atal rhag
within - (prep.) mewn, ymhen
without - (pfx.) di-
{ "Di-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
round basket without handle - (n.) gwyntell [-i, -au, f.]
without a break - (adj.) di-fwlch (difwlch)
without delay - (adj.) di-oed (dioed)
without delay - (adv.) diannod, yn syth, yn union
without - (prep.) heb [heb- &prep2]
withstand - (v.) gwrthsefyll [gwrthsaf-]
witness - (n.) tyst [-ion, m.]
bear false witness - (v.) camdystiolaethu [camdystiolaeth-]
bear witness - (v.) tystiolaethu [tystiolaeth-]
false witness - (n.) camdystiolaeth [-au, f.]
witness - (v.) tystio [tysti-]
witticism - (n.) ffraetheb [-ion, f.]
witty - (adj.) arab, arabus, doniol, ffraeth
wizard - (n.) brudiwr [brudwyr, m.], dewin [-iaid, m.], gwyddon [-iaid, m.], swynwr [swynwyr, m.]
woe - (interj.) och
woe - (n.) gwae [-au, mf.]
wolf - (n.) blaidd [bleiddiaid, bleiddiau, m.], cidwm [cidymiaid, cidymod, m.]
woman - (n.) benyw [-od, f.], dynes [-au, f.], gwraig [gwragedd, f.], merch [-ed, f.]
{ Dynes is the female corresponding to "dyn". }
{ Gwraig in every way like "gw+r" but female, so may be
wife or woman. }
{ Merch (cf. "mab") is also "daughter", but is used for
"woman". }
{ The word 'gwraig' has only one syllable. }
alien woman - (n.) estrones [f.]
dumb woman - (n.) mudanes [-au, f.]
German woman - (n.) Almaenes [-au, f.]
Hebrew woman - (n.) Hebrees [-au, f.]
silly woman - (n.) ffolog [-od, f.]
woman sinner - (n.) pechadures [-au, f.]
young woman - (n.) llances [-i, -au, f.]
womanish - (adj.) gwreigaidd
womanize - (v.) mercheta [merchet-]
womanly - (adj.) gwreigaidd
womb - (n.) bru [-oedd, m.], croth [-au, f.]
wonder - (n.) aruthredd [-au, m.], rhyfeddod [-au, mf.]
I wonder - (adv.) tybed
wonder - (v.) rhyfeddu [rhyfedd-]
{ You "rhyfeddu at" something. }
wonderful - (adj.) aruthr, bendigedig (bendigaid), eres, rhyfedd, rhyfeddol, uthr
{ Bendigedig (bendigaid) is literally "blessed", and
is used as a very positive adjective, or (by some people) as an
exclamation of approval. }
{ Rhyfedd used to mean what "wonderful" used to mean
-- beyond the usual, so worthy of wonder, remarkable -- but probably
doesn't really translate any meaning of "wonderful" any more. }
wood - (adj.) coediog
wood pigeon - (n.) ysguthan [-od, f.]
wood - (n.) allt [elltydd, f.], coedwig [-oedd, f.], gallt [gelltydd, f.], gwig [-oedd, f.], pren [-nau, m.], prys [m.]
{ Pren is the material wood. }
wood - (n.pl.) coeden [coed, f.]
{ Coeden in the plural "coed" can mean either "a wood": "mynd
am dro yn y coed" to go for a walk in the wood, or the substance wood,
timber. }
woodcock - (n.) cyffylog [-od, m.], gi%ach [-od, m.]
wooded - (adj.) coediog
wooded slope - (n.) gorwydd [gorwy+dd, m.]
woodland homestead - (n.) coetre (coetref) [f.]
woodman - (n.) coedwigwr [coedwigwyr, m.]
woodpecker - (n.) taradr y coed
green woodpecker - (n.) cegid [-au, f.]
wood-pile - (n.) cludair [cludeiriau, f.]
woods - (n.pl.) coeden [coed, f.]
woodward - (n.) wdwart [m.]
woodwork - (n.) gwaith coed
woodworking - (n.) gwaith coed
wooer - (n.) carwr [carwyr, m.]
woof - (n.) anwe [-oedd, f.], bwrw [m.]
wool - (n.) gwla+n [gwlanoedd, gwlanau, m.]
gather wool - (v.) gwlana [gwlan-]
wool - (n.pl.) edau [edafedd, f.]
woolly - (adj.) gwlanennog
Worcester - (prop.n.) Caerwrangon
Worcestershire - (prop.n.) Swydd Gaerwrangon
word - (n.) gair [geiriau, m.]
compound word - (n.) cyfansoddair [cyfansoddeiriau, m.]
swear word - (n.) cablair [cableiriau, m.], gair llanw, gair segur
two words - (n.) deuair [m.]
word association - (n.) cysylltu geiriau
word search - (n.) chwilair [m.]
word - (v.) geirio [geiri-]
wordbook - (n.) geirlyfr [-au, m.]
wording - (n.) geiriad [m.]
wordy - (adj.) amleiriog
work - (n.) gwaith [gweithiau, m.], gweithred [-oedd, f.], hwsmonaeth [f.]
cease work at eve - (v.) noswylio [noswyli-]
work bellows - (v.) megino [megin-]
work out - (v.) cyfrif [cyfrif-]
{ Cyfrif is work out when you work out a problem. }
work - (v.) gweithio [gweithi-], gweithredu [gweithred-], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gyr]
{ Gweithio is both to do work (to do some action) and to use an
art to make something (to work a sampler, that is to embroider one;
working metal, that sort of thing). }
{ Gyrru is work only in the sense of working a piece
of machinery or metal -- do you know how to work this; do you know how to
make this go? }
worker - (n.) gweithiwr [gweithwyr, m.]
workhouse - (n.) gweithdy [gweithdai, m.], tloty [tlotai, m.]
workman - (n.) gweithiwr [gweithwyr, m.]
workmanship - (n.) saerni%aeth [f.]
works - (n.) gweithfa [-oedd, gweithfeydd, f.]
workshop - (n.) gweithdy [gweithdai, m.]
workstation - (n.) gweithfan [-nau, mf.]
world - (n.) byd [-au, -oedd, m.]
primitive world - (n.) cynfyd [m.]
whole world - (n.) cyfanfyd [-au?, m.]
World Health Organization - (prop.n.) Mudiad Iechyd y Byd
World Wide Web - (n.) Gwe Fyd Eang
worldliness - (n.) bydolrwydd [m.]
worldling - (n.) bydolddyn [-ion, m.]
worldly - (adj.) bydol
world-renowned - (adj.) byd-enwog
world-wide - (adj.) byd-eang
worm - (n.) abwyd (abwydyn) [abwydod, m.], llyngyren [llyngyr, f.], mwydyn [mwydion?, mwydod?, m.], pryf [-ed, m.], pryfyn [m.]
{ Llyngyren is specifically an intestinal worm. }
worry - (n.) helcyd [m.]
worry about - (v.) pendroni am
worry over - (v.) pendroni [pendron-]
worry - (v.) pedi [ped-], poeni [poen-]
worse - (adj.) gwaeth
{ "Gwaeth" is the comp. of "drwg". }
none the worse - (adv.) puryn gwaeth
worse and worse - (adv.) gwaethwaeth
worsen - (v.) gwaethygu [gwaethyg-]
worship - (n.) addoliad [-au, m.]
place of worship - (n.) addoldy [addoldai, m.]
worship idols - (v.) eilunaddoli [eilunaddol-]
worship - (v.) addoli [addol-], dadolwch (dadolychu) [dadolych-]
worshiper - (n.) addolwr [addolwyr, m.]
worst - (adj.) gwaethaf
{ "Gwaethaf" is the sup. of "drwg". }
wort - (n.) breci [-%au, m.]
worth - (n.) gwerth [-au, -oedd, f.]
be worth - (v.) talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l]
worthiness - (n.) teilyngdod [m.]
worthless - (adj.) diwerth, naff
{ "Naff" is a slang term. }
worthy - (adj.) arobryn, gwiw, teilwng
wound - (n.) anaf [-au, m.], archoll [-ion, mf.], brath [-au, m.], briw [-iau, -ydd, m.], clwyf [-au, m.], gweli [-%au, m.]
wound - (v.) archolli [archoll-], brathu [brath-; 3.s. & 2.s.imp. brath], briwo [briw-], clwyfo [clwyf-], dolurio [doluri-]
wounded - (adj.) clwyfus
wrangle - (n.) caentach [-au, f.]
wrangle - (v.) caentach [caent-], cecru [cecr-], taeru [taer-], ymgecru [ymgecr-]
wrangler - (n.) cecryn [-nod, m.], cynhennwr [cynhenwyr, m.]
wrap - (v.) goblygu [goblyg-], lapio [lapi-]
wrapper - (n.) amlen [-ni, f.]
wrath - (n.) bariaeth [mf.], cawdd [coddion, m.], dicllonrwydd [m.], dicter [-au, m.], dig [m.], digofaint [m.], gw+yth [m.], gwg [m.], llid [-au, m.], llidiowgrwydd [m.]
wrathful - (adj.) dicllon (digllon), dig [dic- &adj], gwythlon, irllawn, llidiog
wreath - (n.) amdorch [amdyrch, f.], plethdorch [-au, f.], torch [-au, f.]
wreathe - (v.) torchi [torch-]
wreathed - (adj.) torchog
wreck - (n.) drylliad [-au, m.]
wrecked - (adj.) candryll
wren - (n.) dryw [-od, mf.]
wrestle - (v.) ymdrechu [ymdrech-; 3.s. & 2.s.imp. ymdrech], ymgodymu [ymgodym-]
wretch - (n.) adyn [-od, m.], anwr [anwyr, m.], truan (tru) [trueiniaid, m.], truanes [-au, f.]
wretched - (adj.) aele, anwych, gresynus, truan (tru) [pl. truain], truenus
wretchedness - (n.) gresyni [m.], trueni [m.]
Wrexham - (prop.n.) Wrecsam
wriggle - (v.) gwingo [gwing-], ymwingo [ymwing-]
wright - (n.) saer [seiri, m.]
wring - (v.) gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg]
wrinkle - (n.) crychni [m.]
wrinkle - (v.) crebachu [crebach-], crychu [crych-]
wrinkled - (adj.) crebachlyd, crychlyd
wrist - (n.) arddwrn [arddyrnau, m.]
write - (v.) sgwennu [sgwenn- &1, sgwen- &2+], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr], ysgrifennu [ysgrifenn- &1, ysgrifen- &2+]
{ Sgwennu is a slang term. }
write to - (v.) ysgrifennu at
writer - (n.) ysgrifennwr [ysgrifenwyr, ysgrifennwyr, m.]
letter writer - (n.) llythyrwr [llythyrwyr, m.]
writhe - (v.) gwingo [gwing-], ymwingo [ymwing-]
writing - (n.) ysgrif [-au, f.], ysgrifen [ysgrifeniadau, f.], ysgrifeniad [-au, m.]
written - (adj.) ysgrifenedig
wrong - (adj.) anghywir, aniawn, cam [pl. ceimion], chwith, chwithig
what's wrong - (inter.) beth sy'n bod
{ You ask "beth sy'n bod ar" something. }
wrong impression - (n.) camargraff [mf.]
wrong sense - (n.) camystyr [-on, m.]
wrong - (n.) cam [-au, m.], camwri [m.], cw+l [cyliau, m.]
wrong - (pfx.) cam-
{ "Cam-" causes a soft mutation to the affixed stem. }
wrongful - (adj.) annyledus
wrong-headed - (adj.) pen.gam
wrong-headedness - (n.) pen.gemi [m.]
wrought - (adj.) nadd
wrought iron - (n.) haearn gyr
wry - (adj.) cam [pl. ceimion]
Wye - (prop.n.) Gwy
y, clear - (n.) sain ganol gaee%dig
y, obscure - (n.) y dywyll
yard - (n.) buarth [-au, m.], clos [-ydd, m.], gardd [gerddi, f.], iard [ierdydd, f.], llath [-au, f.], llathen [-ni, f.]
{ Llathen is the kind of yard that equals three feet. }
yarn - (n.pl.) edau [edafedd, f.]
yawn - (v.) dylyfu ge+n
stretch and yawn - (v.) ystwyrian [ystwyri-]
yea - (adv.) ie
yean - (v.) oena [oen-]
year - (n.) blwyddyn [blynyddoedd, blwydd, f.]
last year - (adv.) llynedd
New Year's Day - (n.) y Calan
this year - (adv.) eleni
year of age - (n.) blwydd [-i, f.]
yearbook - (n.) blwyddiadur [-on, m.]
yearling - (n.) blwyddiad [blwyddiaid, m.], dyniawed [dyniewaid, m.]
yearling ewe - (n.) hesbin [-od, f.]
yearly - (adj.) blynyddol
yearn - (v.) dyheu [dyhe-], hiraethu [hiraeth-]
yearning - (n.) dyhead [-au, m.], hiraeth [m.]
year-old - (adj.) blwydd
year-old - (n.) blwydd [-i, f.]
year-round - (adj.) drwy'r flwyddyn
years - (n.pl.) blynedd
{ "Blynedd" is used after numerals. }
advanced in years - (adj.) mewn gwth o oedran
well smitten in years - (adj.) mewn gwth o oedran
years old - (adj.) blwydd oed
{ For example, "chwech blwydd oed" would be six years old. }
yeast - (n.) burum (burman) [m.]
yell - (n.) gwawch [-iau, f.]
yell - (v.) gwawchio [gwawchi-]
yellow - (adj.) melyn [f. melen; pl. -ion]
golden yellow - (adj.) melynaur
yellow - (v.) melynu [melyn-]
yellowish - (adj.) melynaidd
yellowish red - (adj.) melyn.goch
yellowish white - (adj.) melynwyn
yellowness - (n.) melynder (melyndra) [m.]
yes - (adv.) do, ie
{ Do is yes to answer questions posed in the past tense. }
yesterday - (adv.) doe
day before yesterday - (adv.) echdoe
day before yesterday - (n.) echdoe [m.]
yesterday - (n.) doe [m.]
yet - (adv.) eto
yet - (conj.) eto
yew - (n.) ywen [yw, f.]
yield - (v.) gildio [gildi-], ildio [ildi-], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho, dyro; 3.s.pres. subj. rhotho]
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
yield increase - (v.) cnydio [cnydi-]
yield milk - (v.) llaetha [llaeth-]
yield oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
yoke - (n.) gwedd [-oedd, f.], iau [ieuoedd, ieuau, f.]
yoke - (v.) ieuo [ieu-]
yolk - (n.) melyn wy
yonder - (adv.) acw, draw
yore, of - (adv.) gynt
York - (prop.n.) Caerefrog, Efrog [m.]
Yorkshire - (prop.n.) Sir Efrog, Sir Gaerefrog, Swydd Efrog, Swydd Gaerefrog
you - (pron.) chi (chwi), chwithau, dy ('th), eich ('ch), ti
{ "Chwi" is the literary form of "chi". }
{ Chi (chwi) is the plural or formal word for "you". }
{ Chwithau means "you" in the sense of "you, on your part". }
{ Ti is the familiar form for "you". }
you also - (pron.) chithau (chwithau), chwithau, tithau
{ Chithau (chwithau) is the plural or formal word for "you also". }
{ Tithau is the familiar form. }
you yourselves - (pron.) chwychwi
{ "Chwychwi" is stressed on the last syllable. }
you're welcome - (n.) croeso (croesaw) [m.]
young - (adj.) ieuanc [pl. ieuainc; ieueng- &adj; ieued; iau; ieuaf], ifanc [pl. ifainc; ifang- &adj, ifanc- &adj]
sheep with young - (n.) mamog [-iaid, -ion, f.]
young animal - (n.) llwdn [llydnod, m.]
young bird - (n.) cyw [-ion, m.]
young hen - (n.) cywen [-nod, f.]
young man - (n.) llanc [-iau, m.]
young ram - (n.) hesbwrn [hesbyrniaid, m.]
young woman - (n.) llances [-i, -au, f.]
youngster - (n.) bachgennyn [bechgynnos, m.]
your - (adj.) dy ('th), eich ('ch)
{ "'th" is considered a literary form and is not used in spoken Welsh. }
{ Dy ('th) is the familiar form for "you". }
yours - (pron.) eiddo, eiddoch, eiddot
yourselves, you - (pron.) chwychwi
{ "Chwychwi" is stressed on the last syllable. }
youth - (n.) glaslanc [-iau, m.], iangwr [iangwyr, m.], ieuenctid [m.], llanc [-iau, m.], maboed [m.], mabolaeth [f.], macwy [-aid, m.], mebyd [m.]
{ Ieuenctid is the state of youth. }
petted youth - (n.) lledfegin [-od, m.]
youthful - (adj.) ieuengaidd, mabolaidd
youthlike - (adj.) ieuengaidd
zeal - (n.) aidd [m.], awyddfryd [m.], eiddgarwch [m.], eiddigedd [m.], se+l [f.]
have zeal - (v.) eiddigeddu [eiddigedd-]
zealous - (adj.) awyddus, eiddgar, eiddigus, selog
Zebedee - (prop.n.) Sebedeus
zenith - (n.) anterth [m.], entrych [-oedd, -ion, m.], uchafbwynt [-iau, m.]
zest - (n.) afiaith [m.], aidd [m.], awch [m.]
zigzag - (adj.) igam-ogam
zigzag - (v.) igam-ogamu [igam-ogam-]
zone - (n.) gwregys [-au, m.]
zoo - (n.) sw [m.]
zoological - (adj.) milofyddol
zoologist - (n.) milofydd [-ion, m.]
zoology - (n.) milofyddiaeth [f.]
zoom in - (v.) nesa/u [nes- &a/u], tynhau [tyn- &hau]
zoom out - (v.) llacio [llaci-], pellhau [pell- &hau]
Mark.Nodine@mot.com -- Mark H Nodine,visitor
14 June 2003 at 23:32:32