Voor het eerst in Nederland euthanasie op zwaar dementerende patiënte

De patiënte overleed in maart van dit jaar. De zaak kan verstrekkende gevolgen hebben voor de euthanasiepraktijk in Nederland. 'Dit betekent dat patiënten die wilsonbekwaam worden, onder bepaalde voorwaarden toch in aanmerking kunnen komen voor euthanasie', zegt huisarts Constance de Vries uit Munstergeleen. Ze is bij de zaak betrokken als SCEN-arts, de tweede arts die bij euthanasieverzoeken wordt geconsulteerd.

Een wettelijke eis voor euthanasie is dat de arts overtuigd moet zijn dat het verzoek van de patiënt vrijwillig en weloverwogen is. De patiënte had haar huisarts vanaf het begin duidelijk gemaakt dat ze euthanasie wilde als ze naar het verpleeghuis zou moeten. Het vooruitzicht haar onafhankelijkheid te verliezen en haar kinderen niet meer te herkennen was voor haar een nachtmerrie.

Ze had dit schriftelijk vastgelegd in een wilsverklaring toen ze nog helder was. Daarna had ze haar wens regelmatig herhaald tegenover haar huisarts, met wie ze een nauwe band had. Haar man en kinderen stonden achter het besluit.

Tot nu toe werd euthanasie in Nederland slechts toegepast bij mensen in het beginstadium van dementie. Artsen durfden alleen in te gaan op verzoeken van patiënten met wie nog een gesprek mogelijk was.

Flarden van haar motivatie herinneren
De 64-jarige patiënte kon zich in de laatste maanden van haar leven nog slechts flarden van haar motivatie herinneren. Voor de artsen was duidelijk dat ze leed: ze was verward, boos, en huilde veel. Wel zei ze in elk gesprek met de arts dat ze liever wilde sterven dan dat ze in een verpleeghuis zou belanden.

De huisarts consulteerde meerdere artsen. Eén SCEN-arts oordeelde negatief: hij zag wel dat ze ondraaglijk leed maar vond dat hij niet kon controleren of het verzoek vrijwillig en weloverwogen was. De tweede SCEN-arts stelde echter dat euthanasie wel mogelijk was. Omdat de zaak zo gevoelig ligt, is zij bekeken door alle vijf de regionale toetsingscommissies. In augustus werd geoordeeld dat de huisarts zorgvuldig had gehandeld.

De commissie vond dat hij zich door de vele gesprekken met de patiënte een heel goed beeld had kunnen vormen van wat zij als ondraaglijk lijden beschouwde. Dat werd bevestigd door haar schriftelijke wilsverklaring. Bovendien liet ze, zij het op gebrekkige wijze, tot op het laatst merken dat ze dood wilde.

Artsen zijn zeer terughoudend met euthanasie als het om dementie gaat. Vorig jaar werd dit 21 keer toegepast bij dementerende patiënten. Daarvoor gebeurde dit nauwelijks. De verwachting is dat het aantal verzoeken sterk zal toenemen. Het aantal dementerenden zal volgens schattingen in 2050 zijn gestegen tot 500 duizend.

Haar man en kinderen stonden achter haar besluit.

^{Lees vandaag in de Volkskrant een reconstructie.}

NCRV's Altijd Wat maakte vorig jaar november een reportage over euthanasie bij dementerende ouderen. Die reportage is hieronder terug te zien.